Τσέγκυαμ Τρούνγκπα - Ο Μύθος της Ελευθερίας (Αποσπάσματα)
http://www.translatum.gr/buddhism/trungpa.htm

ΑΓΑΠΗ

     Υπάρχει ένα τεράστιο απόθεμα ενέργειας που δεν είναι διόλου επικεντρωμένη στο εγώ. Είναι αυτή η ενέργεια που καθιστά τον αέναο χορό των φαινομένων, το σύμπαν που αναδιπλώνεται και ερωτοτροπεί με τον εαυτό του. Έχει δύο χαρακτηριστικά - τη θερμότητα της φωτιάς και την τάση να ακολουθεί μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Αυτήν την τάση θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε με φωτιά που εμπεριέχει όχι μόνο τη φλόγα, αλλά και τον αέρα που την κατευθύνει. Και αυτή η ενέργεια ρέει αδιάλειπτα άσχετα με το αν μπορούμε να τη διακρίνουμε μέσα από το ατελές πρίσμα του εγώ. Αυτήν την ενέργεια δεν μπορούμε ούτε να την καταστρέψουμε ούτε να την εμποδίσουμε. Είναι σαν τον ήλιο που καίει ασταμάτητα. Τα πάντα αναλώνονται στις φλόγες του και έτσι δεν υπάρχουν περιθώρια για αμφιβολίες και χειρισμούς. Αλλά όταν αυτή η ενέργεια διαθλάται μέσα από το πρίσμα του εγώ τότε μένει στάσιμη γιατί αρνούμαστε να δούμε την απεραντοσύνη του χώρου μέσα στον οποίο κινείται. Έτσι η ενέργεια δεν μπορεί να κυλήσει ελεύθερα στο διάστημα και να ερωτοτροπήσει ανενόχλητη με το αντικείμενο του πάθους. Αντιθέτως απολιθώνεται, καθώς υποκύπτει στις διαταγές του εγώ που την εξαναγκάζουν να κινηθεί προς τα έξω και να ρυμουλκήσει το αντικείμενο του πάθους στο λιμάνι του. Αυτού του είδους η δεσμευμένη ενέργεια φτάνει στο αντικείμενο της και μετά ξαναγυρίζει για να λάβει νέες εντολές. Απλώνουμε τα πλοκάμια μας προσπαθώντας να παγιδεύσουμε κάποιον σε μία σχέση. Αυτή η απόπειρα προσκόλλησης έχει σαν αποτέλεσμα να φτωχαίνει η επικοινωνία μας. Απλά αγγίζουμε την επιφάνεια και κολλάμε εκεί χωρίς ποτέ να μπορούμε να νιώσουμε ένα άτομο σε βάθος. Το αποτέλεσμα της προσκόλλησης είναι να τυφλωνόμαστε και αντί το αντικείμενο του πάθους ν' απολαμβάνει την τρυφερότητα του αδέσμευτου πάθους, να καταπιέζεται μες την αποπνιχτική ατμόσφαιρα του νευρωτικού πάθους.

      Το αδέσμευτο πάθος είναι άχτιστο φως και χαρακτηρίζεται από μια ρευστή, διαπεραστική θερμότητα. Δεν μπορεί να είναι καταστροφικό γιατί διαθέτει ευφυΐα και ξέρει να κρατάει τις ισορροπίες. Και αυτή η ισορροπία και ευφυΐα δεν μπορεί να υπάρξει αν δεν υπάρχει συνειδητότητα. Με το ν' ανοιγόμαστε και ν' αποφεύγουμε την προσκόλληση βλέπουμε όχι μόνο την επιφάνεια ενός ατόμου, αλλά και το βάθος του. Έτσι το εκτιμάμε όχι μόνο για τα εξωτερικά του κάλλη, αλλά και για τις εσωτερικές αρετές που αξίζουν χρυσό. Δε μας θαμβώνει η εξωτερική εμφάνιση, αλλά μέσω αυτής επικοινωνούμε με τον εσωτερικό κόσμο ενός ατόμου. Έτσι φτάνουμε στην καρδιά των πραγμάτων, κι αν έχει να κάνει με τη σχέση δύο ανθρώπων τότε αυτή η σχέση αποκτάει μία έμπνευση.

      Ωστόσο μία εκτενής επικοινωνία μπορεί να έχει παρατράγουδα. Ας υποθέσουμε ότι διεισδύουμε στον ψυχικό κόσμο κάποιου παρά τη θέλησή του. Το αποτέλεσμα θα είναι αυτό το άτομο να τρομάξει και να το βάλει στα πόδια. Μετά τι κάνουμε; Από την πλευρά μας η απόπειρα επικοινωνίας ήταν τέλεια. Αν το άλλο άτομο όμως αποφασίσει να φύγει τότε αυτός θα είναι ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνεί μαζί μας. Γι' αυτό δεν πρέπει να ερευνήσουμε περαιτέρω. Αν επιμείνουμε τότε αργά η γρήγορα θα μας δει σαν ένα δαίμονα, σαν μία ενόχληση. Έχουμε διαπεράσει την επιδερμίδα του και έχουμε βρει ότι διαθέτει άφθονο κρέας το οποίο θα θέλαμε να καταβροχθίσουμε, έτσι μας βλέπει σαν δράκουλα. Και όσο περισσότερο το κυνηγάμε τόσο λιγότερο το πλησιάζουμε. Ίσως γιατί η επιθυμία μας ήταν υπερβολικά σφοδρή, ίσως γιατί ήμασταν υπερβολικά αδιάκριτοι. Έτσι, φταίνε τα γλυκά μας μάτια, η εξυπνάδα και το πάθος μας που τα χρησιμοποιήσαμε χωρίς μέτρο. Είναι σύνηθες για τα προικισμένα άτομα να κάνουν κατάχρηση των ικανοτήτων τους, να μην αφήνουν πέτρα ασήκωτη. Ωστόσο, αυτή η συμπεριφορά κάπου χάνει, κάτι της λείπει, και αυτό είναι η αίσθηση του χιούμορ. Η προσπάθειά μας να βιάσουμε τα πράγματα σημαίνει ότι δεν αισθανόμαστε τον άλλο, απλά αισθανόμαστε τη σχέση μας ως προς τον άλλο. Το λάθος είναι τι δεν βλέπουμε τα πράγματα σφαιρικά και έτσι μας διαφεύγουν οι ειρωνικές και αστείες διαστάσεις της ζωής.

      Μερικές φορές οι άνθρωποι μας εγκαταλείπουν γιατί τους αρέσει να παίζουν παιχνίδια μαζί μας. Δεν αποζητούν μία ευθύς, ειλικρινή και σοβαρή σχέση, απλά θέλουν να παίξουν. Αλλά αν αυτοί διακατέχονται από μία αίσθηση του χιούμορ και εμείς όχι τότε γινόμαστε έξω φρενών. Εδώ χρειάζεται η λαλίτα, ο χορός με την πραγματικότητα και τις φαινομενικές εκφάνσεις της πραγματικότητας. Όταν ποθούμε κάποιον δεν πρέπει να τα δίνουμε όλα με τη μία, απλά δείχνουμε τον θαυμασμό μας. Έτσι, αντί να κάνουμε σπασμωδικές κινήσεις δίνουμε στον άλλο τα περιθώρια να κινηθεί. Πρέπει να μπορούμε να χορεύουμε με την κατάσταση, δεν είναι απαραίτητο να τα κάνουμε όλα εμείς, απλώς παρακολουθούμε τις εξελίξεις, συμβάλλουμε το κατά δύναμην, και βελτιώνουμε τις χορευτικές μας ικανότητες. Έτσι, από solo χορός που ήταν πριν γίνεται τώρα ένα pas de deux. Και σε μία τέτοια σχέση δεν υπάρχει απερισκεψία γιατί διακρίνεται από αμοιβαιότητα.

      Όταν έχουμε ρίξει τις άμυνες μας τότε το να είμαστε πιστοί, με την έννοια της αληθινής εμπιστοσύνης, είναι ένα φυσικό επακόλουθο. Λόγω της αλήθειας και της ομορφιάς της επικοινωνίας μας και επειδή ξέρεις ότι δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε έτσι με κάποιον άλλο, ερχόμαστε πιο κοντά ο ένας στον άλλο. Αλλά αν αρχίσουμε ν' έχουμε αμφιβολίες και να κάνουμε δυσοίωνες υποθέσεις για το μέλλον τότε, άσχετα με το πόσο καλά πάει η σχέση μας, σπέρνουμε τους σπόρους της καχυποψίας και αντιμετωπίζουμε την επικοινωνία καθαρά σαν κολακεία του εγώ.

      Και το αποτέλεσμα των αμφιβολιών θα είναι να χάσουμε την τρυφερότητα μας και να φοβηθούμε ότι αυτή η τόσο όμορφη και αληθινή επικοινωνία δε θα κρατήσει για πολύ. Και θα έρθει μια στιγμή που δε θα είμαστε σίγουροι αν η επικοινωνία μας χαρακτηρίζεται από τρυφερότητα ή αντιπαράθεση. Αυτή η αβεβαιότητα θα μας αποτραβήξει και έτσι η σχέση θ' αρχίσει να γίνεται νευρωτική. Όταν διαταραχτεί η ισορροπία μίας σχέσης, καθώς και η σωστή απόσταση στη διαδικασία της επικοινωνίας, τότε η αγάπη μετατρέπεται σε μίσος. Το φυσικό επόμενο μίσους ή αγάπης είναι το ότι θέλουμε να έρθουμε σε σωματική επαφή με τον άλλο. Στην περίπτωση του μίσους θέλουμε να τον σκοτώσουμε ή να τον πληγώσουμε. Σε οποιαδήποτε σχέση όπου είναι αναμεμειγμένο το εγώ, ερωτική ή μη, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να στραφούμε εναντίον του συντρόφου μας. Όσο υφέρπει μια αίσθηση απειλής ή αβεβαιότητας, τότε η αγάπη μπορεί κάλλιστα να μετατραπεί στο αντίθετό της.

ΕΡΓΑΣΙΑ


Η ικανότητα να βλέπει κανείς τις συνηθισμένες καταστάσεις με διεισδυτική όραση είναι σα ν' ανακαλύπτει ένα διαμάντι στα σκουπίδια. Αν η εργασία γίνει μέρος της πνευματικής μας άσκησης τότε τα συνηθισμένα προβλήματα της καθημερινότητας παύουν να είναι μόνο προβλήματα αποκτούν μία επιπλέον διάσταση - αυτή της έμπνευσης. Τίποτα δεν απορρίπτεται ως τετριμμένο και τίποτα δε θεωρείται ιδιαίτερα ιερό - χρησιμοποιούμε όλη την ουσία και όλο το υλικό που μας φέρνει η ζωή.

Από την άλλη πλευρά, η εργασία μπορεί επίσης να γίνει μία φυγή από τη δημιουργική χρήση των ικανοτήτων μας. Είτε δουλεύουμε σα μανιακοί προσπαθώντας να γεμίσουμε όλα τα κενά και καταπιέζοντας όση έμπνευση μάς έχει απομείνει, είτε μας αρέσει να χασομεράμε επαναστατώντας ενάντια στην ιδέα της εργασίας, πράγμα που δείχνει ένα φόβο προς τη δυνατότητα δημιουργίας. Αντί να δίνουμε χώρο στη δημιουργική διάθεση αναμασάμε τις προκαταλήψεις μας φοβούμενοι μία ανοικτή κατάσταση του νου. Όταν έχουμε άσχημη διάθεση ή όταν φοβόμαστε ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά, αρχίζουμε αμέσως να γυαλίζουμε ένα τραπέζι ή να σκαλίζουμε τον κήπο, με άλλα λόγια αφοσιωνόμαστε σε οποιαδήποτε αγγαρεία θα μας βοηθήσει να αποσπαστούμε. Δε θέλουμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα που υπάρχει, έτσι βρίσκουμε διέξοδο σ' ένα είδος στιγμιαίας ευχαρίστησης. Φοβόμαστε τον άδειο χώρο, μία άδεια γωνία μας τρομοκρατεί και όποτε την εντοπίζουμε τρέχουμε να κρεμάσουμε ένα πίνακα ή ένα κάδρο. Όσο πιο πολλά πράγματα έχουμε κρεμάσει στους τοίχους τόσο πιο άνετα νιώθουμε.

Η αληθινή εργασία έχει να κάνει με κάτι το πρακτικό, με την άμεση σχέση με τη γη. Μπορεί να δουλεύουμε στο σπίτι ή στον κήπο, να πλένουμε τα πιάτα ή να κάνουμε οτιδήποτε άλλο που απαιτεί συγκέντρωση, αλλά αν δε νιώθουμε την επαφή με τη γη τότε τα πράγματα θα πάρουν την κάτω βόλτα. Αν δε νιώθουμε ότι το κάθε βήμα μας, η κάθε μας κίνηση, αντανακλά την ψυχική μας διάθεση, αποκτώντας έτσι πνευματικές προεκτάσεις, τότε η καθημερινότητα μας γεμίζει προβλήματα που δεν ξέρουμε από που ήρθαν. Μας φαίνεται ότι ξεφύτρωσαν από το πουθενά γιατί δεν μπορούμε να διακρίνουμε τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής. Κατά κάποιο τρόπο μας είναι πρακτικώς αδύνατο να υποκριθούμε ότι μπορούμε να γεμίσουμε ένα φλιτζάνι τσάι με εσωτερική αρμονία. Πρέπει να μπορούμε να το κάνουμε συνειδητά, να νιώθουμε τη γη και την επαφή μαζί της.

Ένα καλό παράδειγμα δραστηριότητας που έχει επαφή με τη γη είναι η ιαπωνική τελετουργία του τσαγιού. Αρχίζουμε παίρνοντας συνειδητά το φλιτζάνι, μετά τη χαρτοπετσέτα, τη βούρτσα, το τσάι και το καυτό νερό. Μετά ακολουθεί το σερβίρισμα του τσαγιού και οι προσκεκλημένοι το πίνουν συνειδητά, δίνοντας μια εντύπωση ότι κάνουν κάτι όπως πρέπει. Μέρος της τελετουργίας είναι επίσης το πώς να ξεπλύνουμε τα φλιτζάνια, πώς να τα ξαναβάλουμε στη θέση τους, πώς να τελειώσουμε όπως πρέπει. Το συμμάζεμα είναι εξίσου σημαντικό με το στρώσιμο.

Είναι φοβερά σημαντικό να εργάζεται κανείς, όσο βέβαια αυτό δεν γίνεται ένα μέσο φυγής, ή ένας τρόπος να ξεχάσουμε τα φλέγοντα προβλήματά μας. Ακόμα σημαντικότερο είναι να υπάρχει ένα ενδιαφέρον για πνευματική καλλιέργεια. Η εργασία είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους να μπει κανείς σε μία πειθαρχία. Δεν πρέπει όμως να βλέπουμε με υπεροψία τα άτομα που κάνουν χειρωνακτικές εργασίες ή παράγουν υλικά αγαθά. Πιστεύω ότι η υπεροψία μας σε σχέση με τη χειρωνακτική εργασία πηγάζει από μία υποτιθέμενη καλλιέργεια του αναλυτικού νου. Δε θέλουμε να βρωμίσουμε τα χέρια μας. Θέλουμε να δουλεύουμε μόνο με το μυαλό μας.

Και αυτό είναι ένα πρόβλημα - ένα πνευματικό πρόβλημα. Συνήθως τα άτομα που ενδιαφέρονται για την πνευματική τους καλλιέργεια δίνουν υπερβολικό βάρος σ' αυτό το αινιγματικό και απόκρυφο μέρος του εαυτού μας - τον εγκέφαλο. Αλλά περιέργως, τα καθαυτό πνευματικά και υπερβατικά άτομα θα τα βρούμε στα εργοστάσια. Μπορεί κάτι τέτοιο να μη μας συγκινεί ιδιαίτερα, να μην ακούγεται τόσο θελκτικό όσο οι πνευματικές εμπειρίες που περιγράφονται στα βιβλία, αλλά κατά κάποιο τρόπο μόνο σε τέτοια μέρη έρχεται κανείς σ' επαφή με την πραγματικότητα, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα καθημερινά προβλήματα. Αν τα αντιμετωπίσουμε με απλότητα τότε θα μπορέσουμε να δουλέψουμε πιο ισορροπημένα και πιο παραγωγικά. Αν μπορούμε να φτάσουμε σε τέτοιο σημείο απλότητας τότε θα μπορέσουμε να δούμε τις νευρώσεις μας πιο καθαρά. Ο τρόπος που σκεφτόμαστε και ενεργούμε θα πάψει να είναι τυχάρπαστος και θ' αποκτήσει μια πρακτικότητα.

Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε επίγνωση όταν εργαζόμαστε. Μοιάζει με την επίγνωση του διαλογισμού - μια αίσθηση ανοίγματος στο χώρο. Αυτό εξαρτάται με το αν νιώθουμε τη σχέση γης και ουρανού. Είναι αδύνατο να νιώσουμε τη γη αν δε νιώθουμε τον ουρανό, και όσο περισσότερο νιώθουμε τον ουρανό τόσο περισσότερο νιώθουμε τη γη. Η αίσθηση του χώρου που υπάρχει ανάμεσα σε μας και τα αντικείμενα έρχεται ως φυσικό αποτέλεσμα της εγρήγορσης, του ανοίγματος, της ειρήνης και του φωτός. Σωστός διαλογισμός δε σημαίνει συγκέντρωση σε εξωτερικά αντικείμενα, ούτε ταυτόχρονη επίγνωση του εαυτού και της εργασίας, αλλά μια αίσθηση ανοίγματος κατά τη διάρκεια της εργασίας. Τότε διαπιστώνουμε ότι έχουμε περισσότερα περιθώρια για να ενεργήσουμε, για να εργαστούμε. Χρειάζεται ν' αναγνωρίσουμε την ύπαρξη του ανοίγματος που επιφέρει η αδιάκοπη διαλογιστική κατάσταση. Δε χρειάζεται να γραπωθούμε σ' αυτήν ούτε να προσπαθήσουμε να την επιφέρουμε συνειδητά, απλά ας αφεθούμε σ' αυτήν την τεράστια ενέργεια του ανοίγματος, έστω και για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου. Αμέσως μετά, σχεδόν προμελετημένα, ας την αγνοήσουμε και ας συνεχίσουμε τη δουλειά μας. Το άνοιγμα θα συνεχίσει να υφίσταται και θ' αρχίσουμε να νιώθουμε ολοκληρωμένα τα πράγματα με τα οποία εργαζόμαστε. Το είδος της επίγνωσης στο οποίο αναφέρομαι δεν είναι τόσο μια αδιάλειπτη επίγνωση ενός εξωτερικού αντικειμένου, αλλά μάλλον η ικανότητα να γίνει κανείς ένα μ' αυτήν την επίγνωση, με τον ανοιχτό χώρο. Ως αποτέλεσμα αυτού γίνεται ένα και με τα πράγματα με τα οποία ασχολείται, ο διαλογισμός απλουστεύεται, και δε χρειάζεται πλέον να χωρίσουμε τον εαυτό μας σε δύο διαφορετικά μέρη - τον παρατηρητή και τον πράττοντα. Έτσι αποκτούμε μια αληθινή σχέση με τα εξωτερικά πράγματα και την ομορφιά τους.

ΣΩΣΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ από το Οκταπλό Μονοπάτι

      Η πέμπτη πλευρά είναι η "σωστή εργασία". Σύμφωνα με το Βούδα σωστή εργασία σημαίνει απλά να βγάζει κανείς χρήματα, είτε αυτά είναι δολάρια, λίρες, πέσος ή φράγκα. Για ν' αγοράσουμε φαγητό και να πληρώσουμε το νοίκι χρειαζόμαστε χρήματα. Και αυτό δε σημαίνει "καταναγκαστική εργασία", αλλά μάλλον "εργασία και χαρά". Δεν υπάρχει λόγος να ντρεπόμαστε να αγγίξουμε τα χρήματα, ούτε να επαναστατούμε γιατί αναγκαζόμαστε να δουλέψουμε. Όσο περισσότερη ενέργεια σπαταλάμε δουλεύοντας τόσο περισσότερα κερδίζουμε. Η διαδικασία τού να βγάλουμε χρήματα μας βάζει σε τόσες καταστάσεις ώστε να γίνεται αναπόσπαστο μέρος της ζωής σου. Η αποφυγή της εργασίας σημαίνει ότι έχουμε μία τάση ν' αποφεύγουμε κι άλλες πλευρές της ζωής.

      Αυτοί που απορρίπτουν τον υλισμό της αμερικάνικης κοινωνίας και βγαίνουν στο περιθώριο έχουν ένα πρόβλημα με τον εαυτό τους. Αυτοκολακεύονται πιστεύοντας ότι διάγουν βίο ενάρετο με την αφηρημένη έννοια του "ενάρετου", αντί να βλέπουν την απροθυμία τους να λάβουν ενεργό μέρος στον πραγματικό κόσμο. Δεν είμαστε σε θέση να επαναπαυόμαστε στην πιθανότητα μιας άνωθεν βοήθειας. Αν υιοθετήσουμε πιστεύω που μας κάνουν να περιμένουμε βοήθεια από θεϊκά όντα τότε δε θα μπορέσουμε να εκμεταλλευθούμε τις ευκαιρίες που μας δίνονται. Ο Βούδας πίστευε στο νόμο του αιτίου και του αποτελέσματος. Για παράδειγμα, μαλώνουμε μ' ένα φίλο μας ανταλλάσσοντας βαριές κουβέντες και καθώς βγαίνουμε από το δωμάτιο χτυπάμε την πόρτα πίσω μας αποφασισμένοι να μην τον ξαναδούμε. Αλλά καθώς βγαίνουμε κλείνουμε κατά λάθος το δάχτυλο μας στην πόρτα. Πονάει, ε; Ε λοιπόν αυτός είναι ο νόμος του αίτιου και του αποτελέσματος. Θα έπρεπε να το είχαμε δει ως προειδοποίηση. Μας διέφυγε ο κανόνας του κάρμα, πράγμα που συμβαίνει συχνά. Να λοιπόν τι συμβαίνει όταν παραμελούμε τους κανόνες της σωστής εργασίας!