Το τελικό ν
Το τραγούδι τον νίκησε
Άκουσε τότε ο Ορφέας το θεό Πλούτωνα, που έλεγε με βαριά φωνή:
— «Με το τραγούδι σου με νίκησες. Εκείνο που άλλος ποτέ δεν τόλμησε να ζητήσει, εσύ το απόλαυσες με τον πόνο σου. Πήγαινε! Η Ευρυδίκη θα σ’ ακολουθήσει στη γη. Πρόσεχε όμως, ό,τι και αν γίνει, ό,τι και αν ]ακούσεις, μη γυρίσεις να τη δεις, γιατί την έχασες για πάντα».
Έτσι είπε, και ο Ορφέας πήρε πάλι το δρόμο για τον επάνω κόσμο. Περπατούσε ανήσυχος και βιαστικός. Πίσω του τίποτε δεν άκουγε και όμως του φάνηκε πως κάποιος τον ακολουθούσε.
Α. Δέλτα, Μύθοι και θρύλοι
Στο κείμενο διαβάζουμε:
τον πόνο αλλά και το θεό
την έχασε αλλά και να τη δει
— Μερικές λέξεις άλλοτε διατηρούν το τελικό ν και άλλοτε το χάνουν. Οι λέξεις αυτές είναι οι ακόλουθες:
α) το άρθρο τον, τον επάνω κόσμο αλλά και το δρόμο
β) το άρθρο την, την Κυριακή αλλά και τη Δευτέρα
γ) το αόριστο άρθρο έναν, μια φορά κι έναν καιρό αλλά και είδε ένα γέρο
δ) το αριθμητικό έναν φώναζε έναν από κάθε πόλη αλλά και είδε ένα μόνο γέρο
ε) η προσωπική αντωνυμία την, την ντρόπιασε αλλά και τη δώρισε
στ) το άκλιτο δεν, δεν ήθελε αλλά και δε ζήτησε
ζ) το άκλιτο μην, μην τρέχεις αλλά και μη φοβάσαι
— Διατηρούν το τελικό ν
1. όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από φωνήεν
τον αέρα, την αγάπη,
δεν είδα, μην έρχεσαι
2. όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από στιγμιαίο σύμφωνο (κ,π,τ,γκ,μπ,ντ,τζ,τς)
έναν κόσμο, την τέχνη, δεν μπόρεσε,
τον τσαλαπετεινό, τον πόνο, τον γκρεμό,
την ντροπή, τον τζίτζικα
3. όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από διπλό ξ, ψ:
τον ξεναγό, την ψυχή,
έναν ξένο, δεν ψήθηκε
— Χάνουν το τελικό ν όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από εξακολουθητικό σύμφωνο
το δρόμο, ένα στεναγμό,
τη βρύση, μη χάνεσαι
Γραμματική Χρίστου Τσολάκη
Το τελικό ν
τον άνθρωπο – το θρόνο
τον καιρό – το δάσκαλο
την πόλη – τη χώρα
δεν έχω – δε φοβούμαι
μην τρως – μη βιάζεσαι
Σε μερικές λέξεις, όπως βλέπουμε στα παραδείγματα, άλλοτε φυλάγεται το τελικό τους ν και άλλοτε χάνεται. Οι λέξεις αυτές είναι το άρθρο τον, την, το αριθμητικό και αόριστο άρθρο έναν, η προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτήν, την και τα άκλιτα δεν, μην.
1. Φυλάγουν το τελικό ν, όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από στιγμιαίο σύμφωνο (κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τς, τζ) ή διπλό (ξ, ψ):
τον αέρα μην ακούτε δεν είδα
έναν καιρό δεν μπορώ μην περάσεις την πρόφτασα
είδα έναν ξένο τον τόπο την ντροπή αυτήν ήθελα
2. Χάνουν το τελικό ν, όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από εξακολουθητικό σύμφωνο (β, γ, δ, ζ, θ, λ. μ, ν, ρ, σ, χ, φ):
το γέρο τη βρύση δε γράφω μη δέχεσαι
τη χαρά το φόβο τη φοβήθηκα ένα λαό
τη μητέρα τη νίκη μη ρωτάς μη σταματάς
τη ζωγραφίζει αυτή θέλω
Το τελικό ν φυλάγεται πάντοτε στο άρθρο των, στην προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτόν, τον, καθώς και στο τροπικό επίρρημα σαν:
— των φίλων μου
— των συμμαθητών μου
— αυτόν θέλω
— τον βλέπω
— φώναξε τον
— σαν θάλασσα
— σαν βαρύ είναι
Γραμματική Μανόλη Τριανταφυλλίδη