Η μετάφραση του ιδεολογήματος με ενδιαφέρει πολύ αλλά κάτι προθεσμιούλες δεν με άφησαν να ασχοληθώ σοβαρά.
Λοιπόν, η λέξη είναι και αρκετά πρόσφατη (δεν υπάρχει σε λεξικά πριν από τη γνωστή πρόσφατη τετράδα και σε κανένα ελληνοαγγλικό) και ελληνικότατη, δηλαδή δεν φαίνεται να σχηματίστηκε για να αποδώσει κάποιον ξένο όρο. Τι θα έδινα να μάθω ποιος την πρωτοχρησιμοποίησε, πού, γιατί.
Ορισμοί από την τετράδα των λεξικών, από τον απλούστερο στον πιο σύνθετο:
[Κριαρά] άποψη ή ιδέα που είναι επινόημα
[Μείζον] οτιδήποτε επινοεί κανείς, εφεύρημα
[ΛΚΝ] ως χαρακτηρισμός μιας ιδέας ή μιας άποψης, η οποία έχει επινοηθεί για να στηρίζει μια άλλη άποψη ή ένα σκοπό, δεν αντιστοιχεί όμως στην πραγματικότητα
[ΛΝΕΓ] αυθαίρετο συμπέρασμα, που προκύπτει από ιδεολογία και λειτουργεί ως δόγμα
Μόνο το ΛΝΕΓ δίνει τη διάσταση της ιδεολογίας και του δόγματος.
Παίρνω για το construct έναν ορισμό από το Dictionary of Modern Thought: a term or concept to which it is thought that there is nothing corresponding in reality, so that it is merely a useful fiction
Έχουμε, σύμφωνα και με τους ορισμούς:
a construct (κατασκεύασμα)
a fiction (πλάσμα)
an invention (εφεύρημα, επινόημα)
To «H Εκκλησία στο Εικοσιένα: Μύθοι και ιδεολογήματα» του Βασίλη Κρεμμυδά ωραιότατα θα μεταφραζόταν Myths and Fictions.
Από συνέντευξη του Μπαμπινιώτη (όλα μαζί):
Kων/νος Mπλάθρας: Υπάρχουν, ωστόσο, κ. Μπαμπινιώτη, κάποιοι οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η συνέχεια του Ελληνισμού, ενδεχομένως, κατ’ επέκτασιν και η συνέχεια της γλώσσας του, είναι κατασκεύασμα εθνικής ιδεολογίας και δεν έχει ιστορική τεκμηρίωση. Εσείς τι λέτε;
Γεώργιος Μπαμπινιώτης: Τέτοια ακούγονται πολλά, ότι όλα αυτά είναι ιδεολογήματα. Η απάντησή μου είναι αυτή που έλεγε κι ο αείμνηστος δάσκαλός μου, ο Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος: ιδεολόγημα και ιδεολογία είναι το ίδιο το ιδεολόγημα που προβάλλεται όταν λέγονται τέτοια πράγματα. Ιδεολόγημα είναι ακριβώς να λες ότι είναι ιδεολόγημα, ότι δεν υπάρχει συνέχεια, ότι η συνέχεια είναι πλάσμα, ότι είναι κατασκευή, ότι είναι μία εθνική σύλληψη (concept) χωρίς βάση. Η Ιστορία η ίδια μιλάει γι’ αυτά τα πράγματα.
Για το κείμενο της Ελευθερίας θα χρειαστεί να διαλέξει η ίδια ή να μας δώσει περισσότερο συγκείμενο αν δεν βαριέται.
Το ideologeme είναι όρος άγνωστης προέλευσης (τα "coined by" είναι πολλαπλά και τρέχα γύρευε) και ο καθένας που το εντάσσει στον προσωπικό του πύργο της Βαβέλ τού δίνει και κάποιο ξεχωριστό νόημα.
Δεν θεωρώ σκόπιμο μια λέξη τόσο διαδεδομένη στη χώρα μας να την αντικαταστήσουμε με μια τόσο άγνωστη έξω, ώστε να μετακινήσουμε το βάρος της κατανόησης από τους ώμους του μεταφραστή στους ώμους του αναγνώστη.