Άνθος Πωγωνίτης

wings

https://www.youtube.com/watch?v=ZJcjG9lczms

Διαβάζει ο ποιητής Τάσος Πορφύρης.

Άνθος Πωγωνίτης: Τεντελίνες

Είναι μια σειρά τραγουδιών, χαρισμένα στη μάνα μου που ζει στον Αϊ-Κοσμά του Πωγωνιού.

II

Χαρά στη νύφη πο’ ’ρχεται, λέγαν οι γριές κι ήσουν στητή
πάνω στον γρίβα, π’ άρματα στολίζαν κεντημένα∙
φρύδι γαϊτάνι, κάτασπρο φακιόλι και μεταξωτό
μαντίλι ’πά στα στήθια σου τ’ αφράτα και δεμένα.

Ο κόσμος καλημέριζε το διάβα σου τ’ αρχοντικό
κι οι βάτοι χάιδευαν γλυκά τις κνήμες των ποδιών σου
τα διάσελα σε χαίρονταν κι οι ράχες σου ήταν αδερφές
και τα νερά καθρέφτιζαν τη λάμψη των ματιών σου.

Ωραία τραγούδια λέγανε μόνο για σένα τα πουλιά
και ζευγαρώναν πέρδικες στα πλάγια και τρυγόνες.
Τα φύλλα τ’ ασημόφυλλα σ’ όχτους σαλεύαν των ιτιών
βλασταίναν κι αγιοκλήματα κι ανθίζαν κι ανεμώνες.

Μόνο για σένα οι άνοιξες φέρναν λευκούς χαιρετισμούς
και πάντα, στο ξεφύλλισμα, γι’ αγάπη σου μηνούσαν
οι μαργαρίτες κι έρχονταν βουνίσια μύρα τις αυγές
και, σαν λαχτάρες, στην καρδιά τους πόθους σού ξυπνούσαν.

Τα λόγγα, τα βαθύλακκα κι οι ρεματιές οι σιωπηλές
σου φέρναν ρίγη στην ψυχή, λαχτάρα μες στη σκέψη∙
γι’ αγάπη σου ψιθύριζαν κι όλες μαζί οι νεροσυρμές
κι η μαρμαρένια σάρκα σου κρυφά το ’χε πιστέψει.

Τώρα κοιτάς ολόγυρα κι όμως σε ζώνει η ερημιά
κι η νιότη, ανθός, μαράθηκε, φύλλα κι οι πόθοι ρέψαν∙
γυρνάει μόνο σα φάντασμα στις θύμησες και στον οντά
κάποια παιδούλα νιόπαντρη, τα χρόνια που την κλέψαν.

Από τη συλλογή Οι σκελετοί των ονείρων (1939)

wings

Άνθος Πωγωνίτης: Στον «εργατικό αγώνα»

Είστε μια πίστη εσείς αδέρφια πέρα ως πέρα.
Απ’ τον εργάτη του σφυριού αυτού με τη φλογέρα
απ’ τον σκαφτιά του χωραφιού, του δάσους τον ’λοτόμο
τον δουλευτή της θάλασσας και που μοχτεί στον δρόμο.

Απ’ τον μουντζούρη που χτυπά με το βαριό κι ακόμα
και αυτού που βάζει θέμελα για χτίσματα στο χώμα.
Τον παπουτσή, τον μπογιατζή, τον δουλευτή στην πλάνη
κι αυτόν που βγάζει μέταλλο, σε φάμπρικα που φτάνει.

Αυτόν που νύχτα δέρνεται και στάζ’ ο ιδρώς σαν δάκρυ
τη μηχανή που οδηγεί ’πά στης γραμμής τα μάκρη
που το τιμόνι του τραβά, την άσφαλτο που χύνει
και που δουλεύει τον καπνό χρυσάφι για να γίνει.

Τη νια γυναίκα που η δουλειά την κάνει ανδρειωμένη
τον νιον εργάτη μαστοριά που στη δουλειά μαθαίνει
και τον ιδρώ που χύνεται θολή σταλιά στη γη
και γίνεται για τη ζωή μι’ αστείρευτη πηγή.

Πνοή, παλμός, ιδανικό, πνεύμα, δικαιοσύνη
και μάθηση στον βίο μας καινούριο φως να δίνει.
Κι απ’ του ιδρώτα μας αυτή την τίμια εικόνα
καινούριο εμείς θα χτίσουμε και πάλι Παρθενώνα.

Από τη συλλογή Περιπτώσεις (1959)

wings

Άνθος Πωγωνίτης: 25 Μαρτίου

Γεια και χαρά σου αθάνατη γενιά
πνοή τη λεφτεριά σου πο’ ’χεις μόνο.
Της άνοιξης τη γύρη εσύ την κάπνισες
και νίκησε ο θρύλος σου τον χρόνο.

Οι Λαύρες και τα Ζάλογγα μαζί
βωμού παλικαριών στην ιστορία
εστήσαν κι οι γυναίκες ως τους ουρανούς
εφθάσαν σαν την άχραντη Μαρία.

Πεθάνανε οι Διάκοι σαν θεοί
καινούριες Θερμοπύλες οι Αλαμάνες
κι έγινε ο τόπος τούτος εδώ, ο τόπος μας
να ζουν μονάχα ηρώων μάνες.

Γεια και χαρά σου ασίγαστη γενιά
το χρέος σου οι αιώνες δυναμώνουν
σαν το κρασί και μύθο θα το λεν
οι γέροι στα παιδιά που μεγαλώνουν.

Κάθε κορφή και φλάμπουρο, παλμός
λαού που αντιμάχεται μια μοίρα.
Εδώ γεννήθηκε η λεβεντιά η ανθρώπινη
στον ήλιο, στο βουνό και στην αρμύρα.

Από τη συλλογή Περιπτώσεις (1959)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Έκτη Δεκεμβρίου 1956

Στον Δημήτρη Θεοδώρου

Μπροστά σου λαοθάλασσα γκρεμίζονται τα φράγματα
κι οι άρνησες που υψώνονται σαν τοίχοι στο αίτημά σου
που ’ναι ψωμί, που ’ναι δουλειά προστάγματα αδήριτης
ανάγκης και πρωτόφαντο δέος τ’ ανάστημά σου.

Στήνουν βωμούς οι ασίγαστοι παλμοί για μεροκάματο
και στήνουνε ορόσημα κι οι μεροδείκτες που ’ναι
σαν πυρωμένο σίδερο στο γένος μας τ’ ακάματο
της εργατιάς οι φάλαγγες σαν χείμαρρος αχούνε.

Ηγέτες που τη θρέψανε με ιδρώτα την καρδιά τους
και βύζαξαν τους στεναγμούς του μόχθου και του αγώνα
πρωταρχικό που κάνανε καθήκον τη δουλειά τους
κι έβαλαν μια μαρμάρινη στο κίνημα κολόνα.

Μπροστά σου λαοθάλασσα οι... φαρισαίοι θα ωχριούν.
Μια ιστορία έχει γραφεί στο ΕΚΘ με τη δική σου
πειθαρχημένη δύναμη! Οι αρνητές που θα τη δουν
φως απ’ το φως το πλαστουργό που καίει μες στην ψυχή σου.

Από τη συλλογή Περιπτώσεις (1959)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Η Διακήρυξη

Μ’ ορθή ψυχή η Διακήρυξη μνημείο έχει σταθεί
δεσμά να σπάσουν, σε φυλές, διακρίσεις που μειώνουν.
Κάτω από πέλματα ισχυρών, άποικος μη σταθεί
Λαός∙ και όλοι οι άνθρωποι την πίστη τους να υψώνουν.

Τέφρα σε λήκυθο το χτες, το σκλαβοπάζαρο κι η βια.
Και το μαστίγιο κι η ματιά τ’ αφέντη σαν μαχαίρι.
Οι δούλοι όντα όρθια στην άσωστη δουλειά
να μην υπάρχουν πουθενά, σ’ όποια της γης τα μέρη.

Δούλα και σάρκα κόσμημα του χαρεμιού∙ που εγέννα
παιδιά κολίγους, άβουλους, γυναίκα σ’ είχαν πλάσει.
Τη σκέψη σου, τα μάτια σου, τον λόγο σου κλεισμένα
τα ’χαν σε θήκη ατσάλινη που τώρα έχει σπάσει.

Κι εμείς, πλήθος ανώνυμο, άνδρες, γυναίκες, γερατειά,
μαύροι, λευκοί και κίτρινοι, το φως, τον ήλιο, τη χαρά
τα ’χουμε κάνει χτήμα μας, με βούληση εργατιά,
Δημοκρατίας να ’χουμε και λευτεριάς φτερά.

Μα η Κύπρος δέσμια στέκεται με τον παλιό πολιτισμό.
Και του αρχαίου ελληνισμού μεγάλη θυγατέρα,
ζει στο μαρτύριο της σκλαβιάς και ζει στον χαλασμό.
– Να γίνεις, Διακήρυξη, της λευτεριάς μητέρα.

Από τη συλλογή Περιπτώσεις (1959)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Δουλεύτρες

Στους κάμπους τους απέραντους, στις φάμπρικες τις βουερές,
μες στ’ αργαστήρια οι μηχανές νερά που κελαρύζουν
και στις φυτείες του καπνού ατέλειωτες σειρές,
με πίστη ν’ αγωνίζεσθε μάτια σας αντικρίζουν.

Αψιές σας πήραν θέλησες απ’ τον γυναικωνίτη
κι είσθε παρόν κι είσθε πνοή και προσφορά εναγώνια.
Έγινε χθες η άπραγη ζωή στο κάποιο σπίτι
κι έγιναν μύθος τα παλαιά, τα στείρα σας τα χρόνια.

Ιέρειες μες στον Ναό του μόχθου, της παραγωγής
παγκόσμιο δώσατε παλμό απ’ τον θερμό παλμό σας,
ποτίζει ο ιδρώτας σας τη διψασμένη γης
και φως καινούριο απλώθηκε το πνεύμα το δικό σας.

Η Σουλαμίτις και η Ρουθ, η Μάρθα κι η Μαγδαληνή
δίπλα στους σύγχρονους Χριστούς τους δουλευτές σταθήκαν
με πένα, σμίλη, δρέπανο, πρέσα και μηχανή
κι από τα πόδια του σταυρού ως τη ζωή υψωθήκαν.

Από τη συλλογή Περιπτώσεις (1959)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Εξερχόμενοι

Η έξοδος είναι πορεία οδυνηρή
χυμένα πέταλα οι στιγμές σε ίχνη ονείρων.
Δακρύων στάλες σε τραγουδιών ήχους οι αναμνήσεις.
Σύννεφα που χαιρετούν και χαιρετώντας φεύγουν οι σκιές μας
απ’ την ουσία του παρόντος.

Μια λευκή σημαία στον θυρεό του εαυτού μας.
Μια λεμονιά χωρίς ανθούς στην άνοιξη η καρδιά μας.
Ένα τεφρό χινόπωρο οι αισθήσεις μας
κι είναι οι παλμοί μας σήμαντρα που ράγισαν οι πόνοι.

Ένα δάκρυ που λησμόνησε τα βλέφαρα η ζωή μας.

Το χαμένο βασίλειο των χιμαιρών.
Σε νοσταλγία τη μορφή του καθρεφτίζει.
Στην έρημο της απόγνωσης οδεύουμε χωρίς Μωυσή.

Φιλήστε τον ήλιο που χαϊδεύει τα χέρια μας.
Χαϊδέψτε τον αγέρα που φιλάει το πρόσωπό μας.
Δεν θα γυρίσουμε στην Αίγυπτο ξανά.

Από τη συλλογή Περιπτώσεις (1959)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Εργατική Πρωτομαγιά

στον Σπύρο Πασάλογλου

Σε πλάσαν βόγκοι μηχανών κι ιδρώτες π’ αυλακώνουν
των εργατών τα σώματα, πο’ ’χουν ατσάλια χέρια.
Η φτώχεια με τη στέρηση, που τες ψυχές ματώνουν
και του Σικάγου οι υφαντουργοί μ’ απόφασιν ακέρια.

Σε πλάσαν στάλες αρμυρές δακρύων κι αγωνίες
μέσα στους τόπους της δουλειάς στου κόσμου τ’ αργαστήρι,
των ορυχείων τα βαθιά σκοτάδια, οι τρικυμίες
κι οι πόνοι μας οι ανθρώπινοι που οι μόχθοι έχουν σπείρει.

Σε πλάσαν οι ατέλειωτες οι προσμονές των εργατών
για μεροδούλι τη χαρά που στα παιδιά να δίνει
η σκέψη μας η ακοίμητη κι οι όρθροι των ιδανικών
κι η άρνηση την πίκρα της που στις καρδιές αφήνει.

Γι’ αυτό, στους χρόνους λάβαρο τους πόθους θ’ ανεμίζεις
των εργατών που σμιλευτές πάντα του κόσμου στέκουν
και του Σικάγου τους νεκρούς αιώνια θα θυμίζεις
που ακόμα κι απ’ τον τάφο τους την ιστορία πλέκουν.

Από τη συλλογή Περιπτώσεις (1959)

Η ιστορία της ζωής του Σπύρου Πασάλογλου εδώ.

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Μακάριος

Μαζί σου τους Γρηγόριους, τους Σαμουήλ, τους Γερμανούς
φέρνεις ξανά απ’ τις τροπικές τις Σεϋχέλλες τώρα
τη διψασμένη την ψυχή του Έθνους και τους μακρινούς
προγόνους στην τρισένδοξη και ματωμένη Χώρα.

Του ράσου την αδάμαστη μητέρα των αγώνων
σ’ Αρκάδια και σε Διάσελα, σε Κούγκια, σ’ Αλαμάνες
σαν μύθο που τον λέγανε στο διάβα των αιώνων
Μοναστηρίσια σήμαντρα και Εκκλησιών καμπάνες.

Των Αυξεντίων οι ψυχές πάνω στην Τρόοδο αγρυπνούν
και ξανασμίγουν τ’ άρματα μ’ αυτές του εικοσιένα
για λευτεριά απ’ τον τάφο τους ακόμα και νεκροί ξυπνούν
και γίνουνται ένα πύρινο παρόν τα περασμένα.

Και φέρνουν στην αδούλωτη την Κύπρο την προγονική
τη μοίρα να μαχόμαστε σε Θερμοπύλες μόνο
γενιές γενεών μ’ αλύγιστη ψυχή και πάντα ηρωική
πο’ ’γινε θρύλος μυθικός και νίκησε τον χρόνο.

Από τη συλλογή Περιπτώσεις (1959)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Στον πλάτανο της Βύσσιανης

Ώρα καλή που σμίξαμε στον χάρο και στον πόνο
προς το Βαριά τα μάτια μου τα δειλινά στυλώνω.
Μη δω πουλί να φτερουγάει μην κάνα χελιδόνι
να ξεθυμάνει η συννεφιά που μέσα μου πυκνώνει.

Η άρμη από το δάκρυ μας σε ρίζα πεύκου εστάθη
κι έγινε ο κλώνος ξέρακας κι η φυλλωσιά εμαράθη
και της Πεντέλης η λιθιά η νότια και η θλιμμένη
δικός μας είναι Γολγοθάς κι εμείς οι σταυρωμένοι.

Μια κι έφτασες στης Βύσσιανης τον πλάτανο, αδελφέ μου
αχό ψαλμού να μπόραγα χαιρετισμό να στείλω
στον ίσκιο και στα κλώνια του με τα φτερά τ’ ανέμου
κι εσύ σταφύλι απ’ το Κουρί κι απ’ τα Δοκίμια μήλο.

Κι από της Θειάκος το ρακί, του Λάλου το μοσχάτο
αψιά να ’χει τη γεύση του ’π’ του βαρελιού τον πάτο.
Άσφακα από το Λέπενο, λουλούδια από μια ράχη
κι ένα κλωνί απ’ τον πλάτανο δροσιά και φύλλα να ’χει.

Και κάτω από τον ίσκιο του τους κλέφτες τους Βελεστινούς
να τους χωνέψεις με βιολιά και με τους χωριανούς
το χέρι μια στη φτέρνα σου και μια στη γης το γόνυ
να τρίζει ο γεροπλάτανος, να σειέται το Παγόνι.

Κι αν έρθει ο χάρος σ’ άλογο μια νύχτα καβαλάρης
να στήσεις μάχη, τη ζωή να μου την ξαναπάρεις.
Να σειεί τα κλώνια ο πλάτανος την ντεντελίνα οι ρούγες
κι εσύ αδελφέ μου κι όμοιέ μου του Σταυραϊτού φτερούγες.

Από τη συλλογή Περιπτώσεις (1959)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Πρωτομαγιά

στον Παναγιώτη Βασιλειάδη

Εσένα που τα κράσπεδα σε γέννησαν του μακρινού
Σικάγου όταν έσπασαν των σκλάβων οι αλυσίδες
και ζήτησαν τη λευτεριά και των ατόμων και του νου
και πλέξαν με τη θέληση του αγώνα νέες ελπίδες.

Στέκεις παλμός ασίγαστος μες στη δική μας την ψυχή
και φωτειν’ ορμητήριο κι άξια δική μας γνώρα
στες ώρες σου πάνω στη γη το αίτημά μας αντηχεί
ψωμί–ειρήνη–λευτεριά και πάντοτε και τώρα.

Ορόσημο που σ’ έχτισαν το αίμα κι οι νεκροί μας
και στεφανώνουν οι ματιές των εργατών με δάκρυ
απ’ την αυγή που ξεκινούν οι αγώνες της ζωής μας
και στον πλανήτη απλώνουνται απ’ άκρ’ ως άλλη άκρη.

Σύμβολο συ ακατάλυτο μες στην παγκόσμια εργατιά
σε μόχτους που θεμελίωσες και σ’ αίμα τον θυρεό σου
για ν’ ανεμίζει στους καιρούς ψωμί–ειρήνη–λευτεριά
και να ’ν’ η ανθρωπότητα της γης το ιδανικό σου.

Από τη συλλογή Περιπτώσεις (1959)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Μούσα

Να μείνεις, τώρα κλείσανε οι δρόμοι της φυγής
κι ήρθανε του φθινόπωρου τα γκρίζα μεσημέρια
αναζητούν τα μάτια σου το βλέμμα της στοργής
και χάδι αβρό τα μέλη σου ζητούν από δυο χέρια.

Πνεύμα αγοραίο δεν είσαι συ. Με πέταλα των λουλουδιών
έπλεξες χίλια όνειρα και χίλια έχεις χάσει
οι ελπίδες σου ταξίδεψαν με νότες τραγουδιών
κι απ’ την αψίδα των λυγμών ολόρθη έχεις περάσει.

Να μείνεις, σαν αρχόντισσα ν’ ακώ το θρόισμά σου
στον πύργο που θεμελίωσαν μες στην καρδιά μου οι χρόνοι.
Το ευγενικό κι αγέρινο να αισθάνομαι άρωμά σου
και να κοιτώ τα χέρια σου που ’ν’ ανθισμένοι κλώνοι.

Δεν έχει τρένα σε σταθμούς και σε λιμάνια πλοία.
Μην ψάχνεις στους ορίζοντες και μάταια ζητάς.
Του κόσμου την ατέλειωτη ν’ ακούς τη συμφωνία
κι ό,τι έμεινε αξιόπρεπα σαν κρίνο να κρατάς.

Από τη συλλογή Περιπτώσεις (1959)