Λεξικογραφία για όλους (Μαριάννα Κατσογιάννου, Άννα Βακαλοπούλου)
Το πρώτο πρωτότυπο (όχι μεταφρασμένο) ελληνικό έργο αναφοράς με αποκλειστικό αντικείμενο τη λεξικογραφία.
Όποιος ασχολείται με τη λεξικογραφία σήμερα δεν μπορεί παρά να έχει παρατηρήσει την αντίθεση ανάμεσα στην άνθηση που γνωρίζει ο κλάδος τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα και στην ανυπαρξία ενός πρωτότυπου ελληνικού έργου αναφοράς με αποκλειστικό αντικείμενο τη λεξικογραφία. Η εμφάνιση νέων λεξικών, η επανέκδοση παλαιότερων και οι αυξανόμενοι ρυθμοί δημοσίευσής τους στο διαδίκτυο έχουν φέρει τη λεξικογραφία πιο κοντά σε ερευνητές και ευρύ κοινό. Η παραγωγή νέων έργων και η ανάδειξη της λεξικογραφίας σε ακαδημαϊκό αντικείμενο έκαναν μέχρι πρότινος εμφανές το συγκεκριμένο κενό στη βιβλιογραφία.
Αυτό το κενό έρχεται να καλύψει το Λεξικογραφία για όλους.
Μια γλωσσολόγος και μια λεξικογράφος παρουσιάζουν ζητήματα και αρχές λεξικογραφικής πρακτικής ως βάση για την τυπική διδασκαλία του αντικειμένου αλλά και για λόγους αυτοδιδασκαλίας. Ποια η σχέση λεξικογραφίας και γλωσσολογίας, σε τι διαφέρουν τα διάφορα είδη λεξικών μεταξύ τους, από πού αντλούν τα λεξικά το υλικό τους, πώς γράφονται οι ορισμοί και τα παραδείγματα; Αυτά και άλλα ερωτήματα φιλοδοξεί να απαντήσει αυτό το εγχειρίδιο, που απευθύνεται σε επαγγελματίες της λεξικογραφίας, σε ερευνητές που ασχολούνται με το αντικείμενο, σε όσους συλλέγουν και επεξεργάζονται γλωσσικό υλικό με στόχο να δημιουργήσουν ένα λεξικό αλλά και σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται για τα ζητήματα που κρύβει αυτή η απολαυστική δραστηριότητα.
ISBN 978-960-02-3711-5, Σχήμα 17x24, Σελίδες 392, Τιμή €25,00, Βάρος 680gr (δεν συμπερ. 6% ΦΠΑ), Έκδοση Αθήνα 2021
Οι συγγραφείς
Η
Μαριάννα Κατσογιάννου (Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Γλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Κύπρου) γεννήθηκε στην Αθήνα. Μετά από ένα πτυχίο γαλλικής και ελληνικής φιλολογίας στο ΕΚΠΑ, σπούδασε στα Πανεπιστήμια Paris V-René Descartes (D.E.A. γενικής και εφαρμοσμένης γλωσσολογίας) και Paris VII-Denis Diderot (D.E.S.S. γλωσσικής τεχνολογίας και τεχνικής μετάφρασης, διδακτορικό γλωσσολογίας). Έχει εργαστεί στο LACITO (Laboratoire de Langues et Civilisations à Tradition Orale) στο Παρίσι και στο Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου στην Αθήνα. Από το 2002 διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Κύπρου (Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών). Ενδιαφέρεται ερευνητικά για τη μελέτη των διαλέκτων της ελληνικής και για τη γλωσσική τεχνολογία με εφαρμογές σε θέματα λεξικογραφίας, μετάφρασης και ορολογίας.
Η
Άννα Βακαλοπούλου (συνεργαζόμενη ερευνήτρια Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου (ΙΕΛ)/ΕΚ Αθηνά), γεννήθηκε στην Αθήνα. Έχει μεταπτυχιακό δίπλωμα στη Λεξικογραφία (Πανεπιστήμιο του Exeter, Ηνωμένο Βασίλειο), με την οποία ασχολείται επαγγελματικά από το 1997, έχοντας συνεργαστεί με διαφόρους φορείς και εκδότες. Μεταξύ άλλων, έχει γράψει Το Πρώτο Μου Λεξικό για το Δημοτικό (2000, Πατάκης) και το Ελληνοτουρκικό λεξικό για παιδιά 6-14 ετών (2004, Ελληνικά Γράμματα). Έχει σχεδιάσει και συγγράψει (είτε μόνη της είτε ως μέλος ομάδων) περισσότερα από είκοσι λεξικά: έντυπα, ηλεκτρονικά, μονόγλωσσα, δίγλωσσα, πολύγλωσσα, πολυτροπικά… Έχει συνεισφέρει στον σχεδιασμό και την υλοποίηση του πρώτου νεοελληνικού ηλεκτρονικού σώματος κειμένων γενικής γλώσσας στην Ελλάδα.
Περιεχόμενα
Κατάλογος Πινάκων
Κατάλογος Εικόνων
Συντομογραφίες
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
1.1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ -ΚΑΙ ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ- ΛΕΞΙΚΟ
Έργα αναφοράς και λεξικά
Ορίζοντας το λεξικό
Λεξικό και εγκυκλοπαίδεια
Λεξικό και γλωσσάριο
Λεξικολογία και λεξικογραφία
Λεξικογραφία, ορολογία και ορογραφία
Το λεξικό και η «καταγραφή» της γλώσσας
1.2 ΛΙΓΗ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ
Γλώσσα και μεταγλώσσα
Γλώσσα-λόγος-ομιλία
Γλωσσικό σημείο και αντικείμενο αναφοράς
Συνταγματικές και παραδειγματικές σχέσεις
Συγχρονία και διαχρονία
Λέξη, λέξημα και λεξική μονάδα
Λεξικό ή λεξιλόγιο;
1.3 ΒΑΣΙΚΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑ
2. ΚΑΘΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ
2.1 ΛΕΞΙΚΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ
Το μέσο δημοσίευσης
Οι γλώσσες τον λεξικού
Το είδος των πληροφοριών
Η κάλυψη του λεξιλογίου
Λεξικά τοπικών ποικιλιών της γλώσσας
Λεξικά ειδικών γλωσσικών πληροφοριών
Λεξικά ειδικών χρήσεων της γλώσσας
Το μέγεθος του λεξικού
Η περίοδος κάλυψης
Ο σκοπός του λεξικού
Η οργάνωση και η παρουσίαση του περιεχομένου
Οι χρήστες του λεξικού
Οι γκρίζες ζώνες
2.2 ΕΝΑ ΛΕΞΙΚΟ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ
Σχεδιασμός: οι κρίσιμες αποφάσεις
Πρωτογενές υλικό
Μεθοδολογία παραγωγής
Το εγχειρίδιο σύνταξης και η προτυποποίηση των εγγραφών
Σύνταξη και έλεγχος των εγγραφών
Εκδόσεις και επανεκδόσεις
3. ΤΑ ΕΞ ΩΝ ΣΥΝΕΤΕΘΗ
3.1 ΜΑΚΡΟΔΟΜΗ: ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΗΜΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ
Η επιλογή των λημμάτων
Η ταξινόμηση των λημμάτων
Υπολεξικά και πολυλεκτικά λήμματα
Εναλλακτικοί τύποι, κανονικά και παραπεμπτικά λήμματα
Διαφορετικά αλφάβητα
Ένας τύπος, πόσα λήμματα;
Λήμματα και υπολήμματα
Οικογένειες λέξεων και σημασιολογικά πεδία
Δομή πρόσβασης
3.2 ΜΙΚΡΟΔΟΜΗ: ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ
3.2.1 Πληροφορίες σε επίπεδο εγγραφής
Κεφαλή και εναλλακτικοί τύποι
Προφορά
Συλλαβισμός
Γραμματικές πληροφορίες
Περιοδολόγηση
Ετυμολογία
Συχνότητα
Υπολήμματα, συμφράσεις και εσωτερικά λήμματα
3.2.2 Πληροφορίες σε επίπεδο σημασίας
Συντομογραφίες, ακρώνυμα, σύμβολα
Συνώννμα, αντώνυμα και άλλες σημασιακές σχέσεις
Λεξικογραφικοί δείκτες
Λεξικογραφικά σχόλια
Παραδείγματα χρήσης
Ο ρόλος των παραδειγμάτων χρήσης
Πηγές παραδειγμάτων χρήσης
Επιτυχημένα παραδείγματα χρήσης
Συμφράσεις, παγιωμένες εκφράσεις, ιδιωτισμοί
Εικόνες
3.3 ΠΕΡΙΛΕΞΙΚΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
3.4 ΜΕΣΟΔΟΜΗ
4. Ο ΣΚΛΗΡΟΣ ΠΥΡΗΝΑΣ
Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ [...]
ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ
ΣΥΓΓΡΑΦΟΝΤΑΣ ΤΑ ΕΡΜΗΝΕΥΜΑΤΑ
5. ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΑ ΛΕΞΙΚΑ
ΣΩΜΑΤΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
ΛΕΞΙΚΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ
Η ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΩΝ ΧΡΗΣΤΩΝ ΣΤΗ ΛΕΞΙΚΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Λεξικά και άλλα έργα αναφοράς
Σώματα κειμένων
Βιβλία και άρθρα