Με παρότρυνση του οικοδεσπότη μας, αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε μια σειρά σημειωμάτων –σύντομων τις περισσότερες φορές, εκτενέστερων όταν βρίσκουμε λίγο περισσότερο χρόνο– πάνω σε προβληματικά σημεία της ελληνικής γλώσσας. Δουλειά με φούντες, δηλαδή.
Στη ρύμη του λόγου, ακόμα και του γραπτού, μας ξεφεύγουν διάφορα λάθη, άλλοτε από αμέλεια και άλλοτε από άγνοια, άλλοτε συγγνωστά και άλλοτε ασυγχώρητα. (Σε άλλες σελίδες ο Σπύρος έχει υπαινιχθεί μεθόδους τιμωρίας.)
Αφορμή για τα σημειώματα αυτά θα παίρνουμε από τα διάφορα που διαβάζουμε καθημερινά, σε επιμέλειες, στις εφημερίδες, στα διαδικτυακά βήματα συζητήσεων (κοινώς «φόρα») – χωρίς καμιά συγκεκριμένη θεματική ή άλλη σειρά.
Πολλά από τα σημεία που θα επισημαίνουμε μπορεί να έχουν σχέση με μεταφραστικά προβλήματα και άλλα με τα διάφορα πάθη της ελληνικής γλώσσας. Οδηγοί μας θα είναι τα τέσσερα πιο έγκυρα λεξικά της αγοράς:
ΛΚΝ = Λεξικό της Kοινής Nεοελληνικής από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Μπαμπ. ή ΛΝΕΓ = Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γ. Μπαμπινιώτη
Μείζον = Μείζον Ελληνικό Λεξικό Τεγόπουλος-Φυτράκης
Κριαρά = Νέο Ελληνικό Λεξικό Εμμ. Κριαρά
Επίσης, σελίδες του διαδικτύου, διάφορα βοηθήματα και γραμματικές και το προσωπικό μας αισθητήριο (εκεί που τα υπόλοιπα δεν αρκούν ή αλληλοσυγκρούονται – μην τρομάζετε).
Πάνε πάνω από τριάντα χρόνια που όλοι πια, λαός και πολιτεία, αγκαλιάσαμε τη δημοτική, υπάρχουν όμως αρκετές γλωσσικές διαμάχες που δεν έχουν ακόμα κριθεί (ή τελεσιδικήσει – ρήμα σε ευρεία χρήση: δεν υπάρχει σε κανένα λεξικό και ο διορθωτής του Word το υπογραμμίζει). Και δεν έχουν τελεσιδικήσει γιατί οι καθ’ ύλην αρμόδιοι δεν αποφασίζουν από κοινού. Κάθε εφημερίδα και κάθε εκδοτικός οίκος εφαρμόζει τη δική του «γραμματική» – κάποιοι εκδοτικοί οίκοι επιμένουν ακόμα στο πολυτονικό. Κυκλοφορούν λεξικά με ορθογραφίες διαφορετικές από τις «σχολικές». Και η Ακαδημία
απέχει ένα τετράγωνο από την Αρχαιολογική Εταιρεία.
Για πολλά από τα θέματα στα οποία διχάζονται οι απόψεις, αυτό που εμείς προσπαθούμε να κάνουμε είναι το εξής: διαλέγουμε τον άλφα ή τον βήτα τρόπο που θέλουμε να γράφουμε κάτι και προσπαθούμε να είμαστε συνεπείς. Έτσι τουλάχιστον δείχνουμε ότι η όποια ατασθαλία μας είναι πεποίθησή μας και όχι σκέτη απροσεξία. Θέλετε λοιπόν να βάζετε πάντα «τον» μπροστά από την αιτιατική των αρσενικών; Φροντίστε να το κάνετε σε κάθε περίπτωση.
Θα ρωτήσουν μερικοί: Με ποιο δικαίωμα θα μας πείτε εσείς πώς να γράφουμε το ένα και το άλλο; Μα δεν διεκδικούμε καμιά αυθεντία. Τις απόψεις μας θα καταθέτουμε και θα προσπαθούμε να τις τεκμηριώνουμε. Στη συνέχεια, θα χαρούμε πολύ να συζητηθούν απόψεις που δεν σας βρίσκουν σύμφωνους και, όπου κάνουμε λάθος, να διορθωθούμε – να μαστιγωθούμε και δημοσίως αν χρειάζεται.
Επίσης, δεν διεκδικούμε καμιά αποκλειστικότητα. Ως γνωστόν, το βήμα είναι ελεύθερο για όποιον επιθυμεί να καταθέσει τη δική του άποψη για κάποιο γλωσσικό θέμα. Όλοι μας έχουμε κάτι που μας εκνευρίζει (ο Ν. ως γερογκρινιάρης, έχει περισσότερα) ή κάτι που μας τριβελίζει.
Αυτό που μας βασανίζει εμάς τώρα είναι πώς να ονομάσουμε αυτά τα σημειώματα. Αν προτείναμε τρόπους για τη βελτίωση του λεξιλογίου, θα μπορούσαμε να τα ονομάσουμε λεξο-τονίλ (Βασίλη, σημείωνε). Αν είχαμε να κάνουμε μόνο με προβληματικές λέξεις, θα τα λέγαμε η μαύρη λέξη της ημέρας (ψιλο-κλεψιμαίικο).
Σκεφτήκαμε τελικά κάτι προκλητικό: Εσείς γλωσσεύετε την μπέρδα σας; Αλλά κάθε πρόταση για καλύτερο τίτλο θα μελετηθεί και θα αξιολογηθεί.