Ζωή Καρέλλη

[wings]

Ζωή Καρέλλη: «Εις μνήμην» (1)

Πυώδης πλευρίτις,
η κατάσταση αποτόμως οξεία,
μια παλιά φυματίωση
η αιτία και το κληρονομικό.
(Είχαν τρεις πεθάνει στο σπίτι του
απ’ την επάρατο νόσο.)
Πίστευε στη ζωή, ζητούσε να ζήσει.
Είχε δυνάμεις κι έλπιζε
ως το αόριστο τέλος. Πέθανε
στο σανατόριο μοναχός, δίχως
κανένας καημός να τον συνοδέψει
για τη δική του ζωή,
που ήταν σε ακμή ωραιότητας.

Μιλήσαμε γι’ αυτόν οι γνωστοί
με φόβον κάποιον, χαιρόμασταν κρυφά
για τη δική μας, αβέβαια εξασφάλιση.

Τον θυμούμαι,
τύψη μέσα στο σώμα μου
ζωής και θανάτου.

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

[wings]

Ζωή Καρέλλη: «Εις μνήμην» (2)

Ήρθε τότε η συνοδεία της Σιωπής
να τον σηκώσει.
Γνώριζα ήδη πως περίμενε
απ’ την κλειστή θύρα, έξω.

Ήρθε η ησυχία με τ’ ακατάληπτα βήματα,
ο Άγγελος της απέραντης ανυπαρξίας,
οδηγός και φορέας,
με το πρόσωπο σκεπασμένο.
Ήρθαν οι φανταστικοί Ψίθυροι
και τ’ άγνωστα φώτα...

Κι αυτός αποβάλλοντας την αγωνία,
για να τ’ ακούσει, βέβαια, έμεινε πια,
τόσο ακίνητος.

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

[wings]

Ζωή Καρέλλη: «Της Κ.»

Αυτός ο χρόνος που πέρασε –
πώς, όμως, μπορεί να ξεπεραστεί εκείνο
που ποτέ δεν περνά, δεν αλλάζει; –
είναι ο αιώνιος.

Ένα ογκώδες κενό, ασήκωτο,
αμετάλλαγο κι ακίνητο,
αυτός ο άγριος, ο σκοτεινός μου
καιρός, ο καημός
πώς θ’ αφήσει να περάσει όποιος άλλος χρόνος
έρθει; Όποιος χρόνος κι αν έρχεται
πώς να προχωρήσει, όταν ο αδιέξοδος
τούτος καιρός, διαρκώς μεγαλώνει
κι αυξαίνει με τόσην απουσία,
με κείνη την απουσία,
μ’ όλη τη δική του αμετάκλητη απουσία
πληθαίνει ανένδοτα.

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

[wings]

Ζωή Καρέλλη, Σχήμα

Τα μεγάλα παπούτσια, χοντρά, κάπως φθαρμένα
με πεταλάκια από σίδερο καρφωμένα,
πράγμα σκληρό, υλικό, πάνω στο σχήμα
που ο θάνατος κρατούσε πια στην άυλη
σημασία του, εξείχαν, καθώς
το σώμα βούλιαζε στο έρημο κρεβάτι.

Φύλλα και τα τελευταία λουλούδια
σκέπαζαν το λιγνό λείψανο, σχεδόν
το πρόσωπο σκοτεινό, τα μάγουλα βαθουλωμένα,
τα φωτεινά μάτια κλεισμένα.

Όμως, όταν ήρθε ο ζωντανός πατέρας,
σε μεγάλη καημό για τον πεθαμένο,
έπιανε, έσερνε τα χέρια του
που ζούσαν, επάνω στα παπούτσια τούτα,
καθώς έλεγε: «Πώς, όλα λοιπόν τέλειωσαν,
θα τελειώσουν, θα φύγει
ο Σταύρος δίχως επιστροφή!»
Του κρατούσε τα εξέχοντα εκείνα πόδια,
σα να μπορούσε να σταματήσει εκεί,
τα εξερχόμενα, άυλα βήματα.

Ύστερα, επειδή βγαίναν από την κάσα,
χάρισε τα υποδήματα της ταφής,
η οικογένεια, στον νεκροθάφτη.

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

[wings]

Ζωή Καρέλλη, Μοιρολόγι

Σώμα που απόμεινες τόσο φτωχό,
όσο πλούσιο ήσουν κι ωραίο.

Ας κλάψουμε τη νεκρή.

Σώμα, που κατάντησες άσημο,
που δεν έγινες άσχημο, σώμα αγαπητό.

Αδύναμο σώμα, τυραννισμένο, λιγνό,
χαλασμένο σώμα του πόνου
που έγινες σεμνό με τη φτώχεια σου.

Σώμα ελαφρότατο, μόνο φόρεμα έμεινες
κι έγινες ακέρια ψυχή,
σώμα ανύπαρχτο,
απόχτησες την υποταγή με τον θάνατο.

Κλαίμε ήσυχα τη νεκρή.

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

[wings]

Ζωή Καρέλλη, Χέρια

Τα χέρια σταυρωμένα

καθόλου περίλυπα.
Με την ιδιαίτερη του θανάτου αγνότητα.

Τα χέρια της επιθυμίας, της απληστίας,
του φόβου, οδύνης κι απελπισίας
ακίνητα. Κοντυλένια δάχτυλα χλωμά,
συμφιλιωμένα∙
τη μικρή υποβαστάζαν εικόνα,
συντροφιά για το αλύγιστο σώμα,
συγκρατημένο στου θανάτου την περιωπή.

Κι η ασάλευτη των δαχτύλων ησυχία
διατηρούσε τη μεγαλοσύνη εκείνη
που διδάσκει η ζωή
και συμπληρώνει ο θάνατος.

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

[wings]

Ζωή Καρέλλη: «Ιερό σαν ένα πεθαμένο μικρό παιδί»

Εμάς που ζήσαμε, μας συγκινεί
σα βλέπουμε, μέσα στη θέση του,
ένα παιδί που πέθανε.
Με φόβο, από σεβασμό στεκόμαστε
συμμαζωμένοι πλάι στο φοβερό μυστήριο.
Τούτ’ η ζωή δεν έζησε και τέλειωσε.
Κι είναι το πρόσωπο
του πεθαμένου παιδιού, πιο ιερό
εις τους νεκρούς ανάμεσα,
που βρίσκουν πια την αθωότητα,
ανέγγιχτο κι αγνό.

Εμείς, λυπούμαστε, στεκόμαστε
με λύπη φοβισμένη πλάι στον θάνατο.
Λυπούμαστε γιατί αυτ’ η ζωή δεν έζησε
να δοκιμάσει της ζωής την εμορφιά
και την κακιά πικρία.

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

[wings]

Ζωή Καρέλλη, Οι αποσυρόμενοι

Οι Αποσυρόμενοι εν ακινησία
μεταφερόμενοι στη σιωπή
σ’ εκείνη την αυτοσυγκέντρωσή τους –
σαν έκπληξη δυνατή, συγκρατημένη
στα όρια ανεξήγητου θαυμασμού,
κάποτε της κατάνυξης, στυλωμένη
ανάμεσα στο εδώ και στο φανταστικό
εκείθεν... –
διάχυτη στην ψυχρή εκστατικήν όψη τους,
μ’ εκείνο το αδιάλλακτο μεγαλείο
της μυστικής τους αδιαφορίας∙
οι Αποσυρόμενοι,
στην τελευταία τους συνοδεία,
μας κρατούν σε απόσταση, παγεροί
κι επιτακτικοί.

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

[wings]

Ζωή Καρέλλη, Για την κηδεία

Μια συνοδεία χρειάζεται ο πεθαμένος
σαν έρθ’ η ώρα του να φύγει,
ίσως δεν πρέπει να ’ναι μοναχός,
ο άκακος, ανώφελος νεκρός.
Έτσι που κείτεται αποχωρισμένος
μια συνοδεία χρειάζεται,
αυτός, που μας αφήνει,
– ή τον αφήνουμε εμείς οι ζωντανοί;

Μαζεύονται τριγύρω του πολλοί,
που είναι ξαπλωμένος και τον κοιτούν,
δίχως να καταλάβουν – ω πόσο κιόλας
είναι μακρινός, όμως μονάχος
δε γίνεται να μείνει ένας νεκρός.
Θέλουν να τον παρασταθούν εκείνοι,
που φοβούνται τον θάνατο, γι’ αυτό
κρατούν τριγύρω του κεριά με φως
και λεν τις ορισμένες ψαλμωδίες,
που ξέρουν, τις τραγικές,
της φοβερής εκείνης ώρας.
Σάμπως ακούει ο νεκρός...
Οι ζωντανοί μιλούν για τον εαυτό τους.
Πόσο είν’ ακίνητος, σκληρός εκείνος,
ανίκητος είναι μόνον ο θάνατος.

Δάκρυα λυγμοί μαζεύονται τριγύρω
κι αυτός είναι ψυχρός.
Ω απαίσια ψύχρα του θανάτου, αμετάβλητη.
Όμως τη συνοδεία χρειάζεται ο νεκρός.
Είναι διπλή η αγωνία να σκέφτεσαι
πως κείτεται ολομόναχος ο άνθρωπος,
έτσι λογιάζεται ο θάνατος διπλός.

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

[wings]

Ζωή Καρέλλη, Μυροφόρος

Ελένη Δ.

Στο πρόσωπό της,
η γνώση του θανάτου, αίσθημα
αθανασίας∙

από ευγενή γυναικεία καρτερία,
από σεμνή ανθρώπινη περηφάνια,
από την προσπάθεια που δεν φαίνεται
κι είναι άνθηση πλούσια,
περίσσια, αόρατη και μαζί φανερή
της ψυχής ακτινοβολία.

Τα μετρημένα γύρω στον τάφο
βήματά της, η φροντίδα
για το επίπεδο, βουβό μνήμα,
ήταν ακέριας αγάπης
που συγκέρανε τη ζωή με τον θάνατο.

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

[wings]

Ζωή Καρέλλη, Για τους νεκρούς λόγια

I

Τι απογίνονται οι αναμνήσεις των νεκρών
που μένουν μέσα μας; Τα πρόσωπά τους
κρατούν μελαγχολίας έκφραση,
σα να ρωτούν, γιατί δεν έζησαν μαζί μας;
Ο θάνατος είν’ απειράριθμος,
είναι οι νεκροί πολλοί και λησμονούμε,
όμως εκεί που δεν το περιμένουμε, θυμούμαστε,
θυμούμαστε πολύ, με πόνο
και δεν μπορούμε να καταλάβουμε τον θάνατο
που κλείνει τη ζωή.

II

Αγαπημένα πρόσωπα, χαμένα, κανένα
δε θα μείνει απ’ αυτά, ούτε
μες στην καρδιά μας, ίσως.
Γι’ αυτό λυπούνται οι νεκροί.
Ξέρουν μες στην οδυνηρή γαλήνη τους,
στην ησυχία την τρομακτική
που τους ξαπλώνει, ξέρουν την αποσύνθεση
απ’ τη μορφή τους την περαστική,
απ’ την μοναδική, δική τους παρουσία
και πιο πολύ λυπούνται που θα χαλάσει
η εμορφιά τους, στη δική μας τη ζωή.

III

Τους πεθαμένους σκέφτομαι βιαίως,
εκείνους που πέθαναν, δίχως να θέλουν
να τελειώσει η ζωή τους, εκείνους
που να ζήσουν ήθελαν ακόμα
κι όμως έχασαν τη ζωή τους.
Είναι αυτοί, που ζούνε μέσα μας.
Κρατούμε τη ζωή τους, μέσα μας
απήχηση οδυνηρή, βάρος
απάνω στην ψυχή απ’ το σώμα μας
η ζωή τους, που τη φανταζόμαστε καλή
και ξέρουμε πως δεν την έζησαν.
Γίνονται οι κινήσεις που δεν έκαναν
μέρος της ζωής μας και σταματούν.
Τα μάτια μας πασκίζουν
να τους κοιτάζουν, τι θα έκαναν,
θέλουν να τους ιδούν. Έτσι τους αγαπούν.
Πασκίζουν να μη λησμονήσουν τις κινήσεις
που οι πεθαμένοι θα έκαναν,
ώσπου πια λησμονούν.

IV

Θέλουμε να νικήσουμε τον θάνατο
που κουβαλούμε μέσα μας.
Δίχως εξήγηση, τι θ’ απογίνουν
οι νεκροί, που ζούνε μέσα μας;

Ες βόθρον, ρέε δ’ αίμα κελαινεφές∙ αι δ’ εγέροντο
ψυχαί υπέξ ερέβης νεκύων κατατεθνηώτων.
[...]
οι πολλοί περί βόθρον εφοίτων άλλοθεν άλλοι
θεσπεσίῃ ιαχῇ [...]
Οδύσσειας Λ

Ω, πόσο τη ζωή αποζητούν οι πεθαμένοι!
Εκείνοι, που πέθαναν, κοιτάζουν
τους ζωντανούς και τους επιθυμούν.
Είν’ απαγορευμένοι αυτοί στα Ηλύσια.
Είναι οι χωριστοί, οι αποχωρισμένοι πια,μ
οι πεθαμένοι, καθώς έχουν πεθάνει
βλέπουν, μα δεν μπορούν
να πουν τίποτα πια πραγματικά
στους ζωντανούς. Πόσο τους θέλουν,
τους αγαπούν, ζητούν να παν κοντά τους,
μαζί τους να σταθούν, απ’ όλα πιο πολύ,
την αγάπη νοσταλγούν οι πεθαμένοι,
την αγάπη απ’ το σώμα που πλησιάζει,
όμως το ξέρουν, πως δεν μπορούν να πλησιάσουν,
που μένουν δίχως σώμα πια,
κι αυτό το νοσταλγούν και το θυμούνται
τ’ ωραίο σώμα των ανθρώπων της ζωής.
Είν’ η τυράννια τους πικρή,
ξέρουν κι αν τους επιτραπεί
να πλησιάσουν τους αγαπημένους
ωραίους ανθρώπους, που ζουν
κι αν παν να τους αγγίξουν, κοντά τους,
αυτοί δε θα αισθανθούν το άπιαστο άγγιγμά τους
και δε θα βρουν απάντηση οι άφαντοι πεθαμένοι.

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

[wings]

Ζωή Καρέλλη, Βραχνάς

Η συνοδεία των θανάτων φτάνει
–έρχεται των δικών μας πάντα–
η σειρά προχωρεί κι έχει τα πρόσωπα
σκεπασμένα με γυάλινους πέπλους,
πότε ειδεχθείς, διαρκώς δισυπόστατους,
πότε με τη σκληρή εκείνη
την έντονη διαφάνεια, που συγκρατεί
τα πάντα ορισμένα.
Προχωρεί η συνοδεία σιωπηλή
φορά, φθορά του εγκοσμίου θανάτου,
όταν όμως πάει ο ψίθυρος
να σηκωθεί λόγος παράλογος,
μυστικός, ανάμεσα στη σειρά
των θανάτων, τότε ο ανήκουστος
λόγος γίνεται φρίκη, φρίκη
δίχως καμία παρηγοριά,
καθώς των θανάτων τα βήματα
έρχονται, έρχονται, καθώς
πεθαίνουν οι εμφανίσεις μας.

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

[wings]

Ζωή Καρέλλη, Μηδενισμός

Όταν ξυπνούνε μέσα μας οι πεθαμένοι,
δεν θα κοιμηθούμε τον γλυκόν ύπνο
της ζωής, δώρο της καλής κούρασης.
Όταν τα σφαλιχτά τους μάτια
ανοίξουν μέσα μας το φοβερό τους βλέμμα,
αλίμονο, μας παρακολουθεί
και δεν μπορούμε να ησυχάσουμε
το σώμα της ζωής μας.
Γνώση των περασμένων πικρία,
χάλασμα του ολόκληρου κόσμου
πάλη εντός μας απ’ ό,τι ήταν πριν
και τώρα γίνεται απ’ ό,τι είμαστε.

Μάθημα η κενότητα του βλέμματος,
βάθος εντός μας των προγόνων,
που έπαψαν για τον εαυτό τους.

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

[wings]

Ζωή Καρέλλη, Αδώνειο

Σώμα ερωτικό, δεν υπάρχεις!
Αυτά τα χέρια δε θα σ’ αγγίξουν πια
για να αισθανθούν την αφύλαχτη επαφή
που λησμονεί την καταστροφή σου.
Μένουν γυμνά, δυστυχισμένα, πιο άπληστα
για την ορμή εκείνη που αγγίζει
τόσο βαθιά το σώμα, ώσπου
συναντά την ψυχή.

Ω ποθητό όραμα της συνάντησης
που πιστεύουν ακόμα και τ’ άπιστα
μάτια της γνώσης, σαν την ζαλίζει
μέθη αβασάνιστη, πόθος ζωηρός
που ξεγελά κι όμως υπάρχει
δύναμη μαζί κι αδυναμία ωραία.

Ωραιότητα απ’ το νεότατο σώμα μου,
μήπως θα σ’ αρνηθώ, τώρα που έφθασε
η τέλεια ανάγκη να με δαμάσει!

Πώς, στον θάνατο ανήκεις τώρα, εσύ,
ο πιο ωραίος ανάμεσα στους θνητούς;
Πολυαγαπημένε, θέλω να σε χαρώ και να χαριστώ
κι όμως σταματώ, ερωτικέ εραστή της αγάπης
που προσφέρω, χαρά που γίνεσαι τιμωρία σκληρή.
Λόγια, περνάτε τα χείλη που δεν τα κούρασαν
τα πυκνά, επιτήδεια φιλήματα,
τα πληγώνετε. Πότε έγινες τόση οδύνη,
ηδονή;
Σώμα ψυχρότατο, η περηφάνια
του θανάτου άκαμπτο σε κρατεί.
Δεν αντέχει ερωτική θέληση,
πέρ’ απ’ τη φθαρτή καλλονή!
Πλούσια η ουσία του υλικού σώματος,
μα φοβούμαι και γυρεύω να βρω
το αυστηρό πνεύμα, αποζητώ αδέξια
θυμούμαι τη μέθη, αυτή μ’ εμποδίζει
της υλικής παρουσίας που βασανίζει,
ζητεί και μαζί παραδίνεται,
επιθυμία της νεότατης ζωής,
θάλλει δίχως περίσκεψη και μέτρο,
κι έτσι γεννιέται στα υλικά σπλάχνα
της γονιμότητας η δύναμη,
το πνεύμα του θανάτου λησμονείται.

Αναπότρεπτη βία, αβάσταχτη,
άρνηση που δεν την περίμενα,
ήττα που πρέπει να τη δεχτώ.
Στέκομαι νικημένη μ’ όλη τη δύναμη
της δικής μου ζωής.
Την πλούσιαν έννοια της ζωής
την αλλάζει ο θάνατος.
Το πνεύμα παιδεύει το σώμα
για να νικήσει τον θάνατο.
Τιμωρία η ανήσυχη απληστία,
εκείθε απ’ το πέρασμα της ζωής δεν προφτάνω,
δε με φτάνει εικόνα, η μνήμη σου.

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

[wings]

Ζωή Καρέλλη, Νανούρισμα

Μη φοβάσαι, μη φοβηθείς, σώμα,
αγαπημένο πρόσωπο θα κλείσεις τα μάτια
σε ύπνο βαθύ θα κοιμάσαι,
τον θάνατο μην τον φοβάσαι.

Είν’ η απέραντη αγκάλη του
δυνατή, θα σε περιβάλλει
βαριά, θα σε πάρει
μαζί με τους κόπους

και τα όνειρα. Σώπα,
σώπα, δε χρειάζεται τίποτα
να ’τοιμάσεις,να προσπαθείς,
δε χρειάζεται τίποτα για να πεθάνεις,

για να κοιμηθείς αιώνια.
Δίχως εμπόδια θα βρεθείς
μαζί με τον θάνατο. Σώπα,
μην κλαις και ζητείς

ν’ αποφύγεις, μη φεύγεις
δε χρειάζεται, δεν ωφελεί.
Μη φοβάσαι, δεν είναι πόνος
κίνδυνος κανένας δε σ’ απειλεί.

Είν’ ησυχία ατέλειωτη εκεί,
σε περιμένει απαλλαγή,
μη φοβάσαι ο θάνατος δεν είναι
καταστροφή, μόνο ανάπαυση

περίσσια η ακινησία πλούσια.
Δίχως δοκιμασία θ’ απολείψεις,
δε θα υπάρχεις, θα πας
στην απόλυτη επιστροφή.

Ένας άγγελος είναι αμίλητος,
ακατάλυτος και δυνατός.
Δεν είναι κακός, μην ακούς,
γίνεται αδελφός μας ο άφθαρτος θάνατος,

αγαπητός. Μην κλαις, μη φοβάσαι,
μαζί του θε να ’σαι ήσυχος
διαρκής, σώπα, μη λυπάσαι
που έρχεται. Θα κοιμηθείς.

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)