precision - accuracy → ακρίβεια - ορθότητα

[spiros]

precision / accuracy → ακρίβεια /ορθότητα | πιστότητα / ακρίβεια

ακρίβεια (μέτρησης ή αναλυτικής μεθόδου). Συχνά αποδίδεται ως “επαναληψιμότητα”, απόδοση η οποία πλέον πρέπει να αποφεύγεται, εφόσον αυτή αποτελεί απόδοση του όρου repeatability (βλ.λ.) που έχει παραπλήσιο, αλλά σαφώς διαφορετικό νόημα. Εκφράζει την εγγύτητα μεταξύ ανεξάρτητων μετρήσεων που ελήφθησαν με τον ίδιο τρόπο ασχέτως με την εγγύτητά τους προς την αληθινή τιμή. Πρόκειται για θεμελιώδες στατιστικό μέγεθος που σχετίζεται με τη διασπορά αριθμητικών δεδομένων (βλ. σχήμα) και σύνηθες μέτρο του αποτελεί η τυπική απόκλιση των μετρήσεων (standard deviation, βλ.λ.). Δεν πρέπει να συγχέεται με τον όρο accuracy (βλ.λ) ο οποίος αποδίδει την εγγύτητα των μετρήσεων προς την αληθινή τιμή, σύγκρ. repeatability, reproducibility.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Η διάκριση και η απόδοση στην Ελληνική των όρων precision και accuracy παραμένει προβληματική. Στο όλο πρόβλημα εμπλέκεται και ο σχετικά νεότερος στη βιβλιογραφία όρος trueness (βλ. λ.), ο οποίος είναι συγγενής προς τον όρο accuracy.
Συχνά προτείνονται διαφορετικές και (το χειρότερο) διασταυρούμενες αποδόσεις. Το γεγονός αυτό δημιουργεί σημαντικές μεταφραστικές δυσχέρειες εφόσον πρόκειται για θεμελιώδεις όρους στατιστικού χαρακτήρα, οι οποίοι πάντοτε συναντούνται κατά τον χαρακτηρισμό του αποτελέσματος και της ποιότητας κάθε διαδικασίας μετρήσεων. Χαρακτηριστικό είναι το ότι στη μετάφραση της απόφασης 2002/657/ΕΚ (επικύρωση μεθόδων και διαπίστευση εργαστηρίων), ο όρος precision αποδίδεται ως “πιστότητα”. Η απόδοση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα κατά την αντίστροφη μετάφραση, εφόσον είναι πολύ πιθανότερο να αποδοθεί ως fidelity παρά ως precision, ενώ οι όροι αυτοί σαφώς διαφέρουν μεταξύ τους. Τονίζεται ότι ο όρος "πιστότητα" συνήθως αποδίδει την ομοιότητα αντιτύπων ή αντιγράφων ως προς ένα (και συνήθως μοναδικό) αρχικό πρότυπο και όχι την μεταξύ τους. Επιπλέον, οι όροι fidelity και precision συχνά συνυπάρχουν σε αγγλικά κείμενα και φυσικά θα πρέπει να αποδοθούν με διαφορετικό τρόπο στην Ελληνική.
Συνοψίζοντας, διακρίνονται οι ακόλουθες αποδόσεις:

(α) Αποδόσεις που βρίσκονται σε σχετικώς παλαιά βιβλιογραφία:

precision: επαναληψιμότητα (αποδίδει την έννοια, αλλά δεν συνιστάται πλέον η χρήση της απόδοσης αυτής), επαναληπτικότητα (η απόδοση αυτή πρέπει να θεωρηθεί ως λανθασμένη).

accuracy: ακρίβεια.
trueness: δεν υφίσταται ως όρος στην παλαιά βιβλιογραφία.

(β) Αποδόσεις γενικής χρήσης σε στατιστικά κείμενα (και χρησιμοποιούνται στο λεξικό αυτό):

precision: ακρίβεια.
accuracy: ορθότητα.
trueness: αληθότητα (ορθότητα μέσης τιμής).

(γ) Αποδόσεις που χρησιμοποιούνται σε θέματα επικύρωσης μεθόδων και διαπίστευσης εργαστηρίων (σύμφωνες με την απόφαση 2002/ 657/ΕΚ):

precision: πιστότητα
accuracy: ακρίβεια
trueness: ορθότητα

between days precision: ακρίβεια από ημέρα σε ημέρα | between run precision: ακρίβεια μεταξύ διαδοχικών μετρήσεων | interlaboratory precision: διεργαστηριακή ακρίβεια | intralaboratory precision: ενδοεργαστηριακή ακρίβεια | within day precision: ακρίβεια κατά τη διάρκεια της εργαστηριακής ημέρας | within run precision: ακρίβεια μιας μέτρησης (υπολογίζεται από τις τιμές μεμονωμένων μετρήσεων και όχι των μέσων τιμών πολλών μετρήσεων).
http://www.chem.uoa.gr/vocabulary/vocabularyview.asp?key=precision

[valeon]

precision / accuracy → ακρίβεια /ορθότητα

Αυτή είναι η αντιστοιχία που χρησιμοποιούσε και χρησιμοποιεί (ύστερα από πολλές συζητήσεις και συναινέσεις μέσα στις επιτροπές του) για δεκαετίες ο ΕΛΟΤ. Κάποιοι, όμως, που βρέθηκαν κάποια στιγμή - σχετικά πρόσφατα - σε θέση "εξουσίας", με το "έτσι θέλω" ή "έτσι νομίζω" νομοθετώντας, δημιούργησαν "μπάχαλο" στις έννοιες των μετρήσεων, αφού με τις δύο παραπάνω έννοιες ανακάτεψαν και την έννοια "πιστότητα" (<- fidelity)...

[wings]

Βρε Σπύρο, πέτα τη ρημάδα την πιστότητα απ' τον τίτλο.

[valeon]

:-)

[wings]

Μη γελάς, Κώστα. Κι ο άγιος φοβέρα θέλει.

[Kostas M]

Το precision → επαναληψιμότητα και accuracy → ακρίβεια είναι ο τρόπος που αποδιδόταν οι όροι σε παλιά βιβλία χημικής ανάλυσης (Βασιλικιώτης, ΑΠΘ). Μάλιστα τότε το accuracy αντιπροσώπευε την σημερινή trueness, ενώ πλέον τον συνδυασμό των precision και trueness. Επιπλέον οι όροι precision και accuracy συχνά χρησιμοποιούνται με κακό τρόπο ακόμα και στο εξωτερικό, ειδικά όταν οι συγγραφείς δεν έχουν ως μητρική γλώσσα τα Αγγλικά.

Δεν μου άρεζε η απόδοση precision → επαναληψιμότητα γιατί όντως υπάρχει σύγχυση με το repeatability, reproducibility, αν και αποδίδει αρκετά καλά τον όρο.

Το πιστότητα πράγματι δεν ταιριάζει καθόλου.

Η απόδοση

precision: ακρίβεια.
accuracy: ορθότητα.
trueness: αληθότητα (ορθότητα μέσης τιμής).

Μου φαίνεται ως η καλύτερη, απλώς δεν θα έπρεπε σε ένα σημείο να εξηγείται η διαφορά των τριών εννοιών για να καταλαβαίνουν οι μεταφραστές πώς πρέπει να αποδοθεί ο όρος ακόμα και όταν χρησιμοποιείται με ξεκάθαρα εσφαλμένο τρόπο στο Αγγλικό κείμενο ή να αποδοθεί με σύγχρονους όρους κείμενα με την παλιά ορολογία στην οποία δεν υπήρχε το trueness;

[valeon]

[Kostas M]

Είμαι λίγο μπερδεμένος με την εξαγωγή της αληθότητας μέσω ακρίβειας και ορθότητας, αντί για εξαγωγή της ορθότητας από την ακρίβεια και την αληθότητα.

Με βάση τους ορισμούς (και την αναλογία με τον στόχο) η ακρίβεια και η ορθότητα είναι άμεσα μετρήσιμες/υπολογίσιμες. Χρησιμοποιείς ένα πρότυπο δείγμα και υπολογίζεις το εύρος της κατανομής των μετρήσεων (ή απλά βλέπεις πόσο διασκορπισμένες είναι χωρίς να κάνεις λεπτομερή ανάλυση), δηλαδή την ακρίβεια (precision) και την απόκλιση του μέσου όρου των μετρήσεων από την την γνωστή πραγματική τιμή του πρότυπου, δηλαδή την αληθότητα (trueness). Οπότε νομίζω ότι η ορθότητα είναι πιο σύνθετος όρος που βασίζεται στους άλλους δύο (χωρίς την ακρίβεια μπορείς να προσδιορίσεις την αληθότητα αλλά η ορθότητα απαιτεί καί τα δύο άλλα -ακρίβεια και αληθότητα- για να προσδιοριστεί).

[valeon]

Η αληθότητα είναι ποιοτικό χαρακτηριστικό. Όσο μικρότερο το σφάλμα της μέσης τιμής τόσο πιο κοντά στην αληθινή τιμή είναι το αποτέλεσμα (τόσο υψηλότερη είναι η αληθότητα).

[Apparatus]

Στη στατιστική των σημάτων ορίζονται δύο μεγέθη: α) μέση τιμή, β) ενεργός τιμή (ή ενδεικτική τιμή ή rms τιμή) σήματος.

Εσύ αναφέρεσαι μόνο στη μέση τιμή ή απαιτείται διευκρίνηση κάθε φορά ανάλογα με την περίπτωση;

[Kostas M]

Η αληθότητα είναι ποσοτικό χαρακτηριστικό όταν χρησιμοποιούνται πρότυπα: |μέση τιμή - πραγματική τιμή του πρότυπου|.

Η ορθότητα είναι περισσότερο ποιοτικό χαρακτηριστικό γιατί είναι δύσκολο να συνδέσεις σε μία εξίσωση το εύρος της κατανομής των μετρήσεων και την απόκλιση του μέσου όρου τους από την πραγματική τιμή.

Apparatus, δεν έχω δει να διευκρινίζεται κάπου. Ο μέσος όρος θα είναι πραγματικά ενδεικτικός σε μία κανονική κατανομή. Όταν όμως η κατανομή των μετρήσεων δεν είναι κανονική τότε δεν ξέρω τί γίνεται (π.χ. εάν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ο διάμεσος).

[valeon]

Για να ξέρουμε για ποιο μέγεθος μιλάμε (ορισμοί του ISO):

trueness
closeness of agreement between the expectation of a test result or a measurement result and a true value (3.1.1)
ISO 8196-1:2009(en), 3.3.2

trueness
closeness of agreement between the average of an infinite number of replicate measured quantity values and a reference quantity value
[ISO/IEC Guide 99:2007, definition 2.14]
ISO 15197:2013(en), 3.17

https://www.iso.org/obp/ui/#search

[Kostas M]

Βασιζόμουν στον ορισμό που δίνεται στο κείμενο που ανέρτησες καθώς και στο

trueness
closeness of agreement between the average value from a large series of test results and an accepted reference value
ISO/TR 24697:2011(en), 3.7

Το οποίο είναι πρακτικά το ίδιο με το δεύτερο ορισμό που δίνεις.
Δεν έχω πρόσβαση σε όλα τα δεδομένα του ISO-OBP καθώς απαιτείται αγορά των ολόκληρων κειμένων.

Πάντως. εφόσον η συζήτηση γίνεται στο πλαίσιο του αναρτημένου κειμένου, γιατί να αναφερόμουν σε κάτι άλλο;

Με βάση τους ορισμούς που ανέφερω  εδώ, φαίνεται να υπάρχει κάποια ποσοτική βάση στον όρο και συνεπώς θα υπάρχει κάποιος τρόπος για να εκφραστεί.  Προφανώς το  |μέση τιμή - πραγματική τιμή του πρότυπου| που έγραψα μάλλον δεν είναι (ο) πραγματικός μαθηματικός τύπος/τρόπος έκφρασης για την αληθότητα αλλά ήθελα να δείξω ότι υπάρχουν τρόποι ποσοτικοποίησής της, έστω κατά προσέγγιση.
Δεν αναφέρεται αναγκαστικά σε μία έννοια που προϋποθέτει άπειρες μετρήσεις (ανέφικτο) αλλά σε μία προσέγγιση (πάρα πολλές μετρήσεις) που πειραματικά είναι εφικτή και μετρήσιμη.

Πώς πρέπει να εκφράζεται (διαφορά, διαφορά/τιμή προτύπου ή οτιδήποτε άλλο), εαν κατά ISO ή γενικότερα δεν υπάρχει καθιερωμένος τρόπος, δεν το ξέρω, αλλά μου φαίνεται εφικτό να βρεθεί κάποιος.

[valeon]

Να συνοψίσω:

Η ακρίβεια μιας μέτρησης από μια σειρά μετρήσεων μπορεί να εκφραστεί π.χ. με την τυπική απόκλιση της κατανομής των αποτελεσμάτων γύρω από την μέση τιμή τους (ασχέτως εάν υπάρχει ή όχι συστηματικό σφάλμα). Όσο μεγαλύτερη η τυπική απόκλιση τόσο χαμηλότερη η ακρίβεια.

Η ορθότητα μιας μέτρησης από μια σειρά μετρήσεων μπορεί να εκφραστεί π.χ. με την τυπική απόκλιση της κατανομής των αποτελεσμάτων γύρω από την αληθινή τιμή (δηλ. την παραδεδεγμένη τιμή αναφοράς). (οπότε λαμβάνεται υπόψη και το όποιο συστηματικό σφάλμα). Όσο μεγαλύτερη η τυπική απόκλιση τόσο χαμηλότερη η ορθότητα.

Η αληθότητα μιας σειράς μετρήσεων μπορεί να εκφραστεί με τη διαφορά (σφάλμα) της μέσης τιμής των αποτελεσμάτων από την αληθινή τιμή (γι'αυτό λέγεται και ορθότητα της μέσης τιμής) (εδώ συμπεριλαμβάνονται όλα τα σφάλματα, τυχαία και συστηματικά). Όσο μεγαλύτερη η διαφορά τόσο χαμηλότερη η αληθότητα.