Θανάσης Φωτιάδης

wings

Θανάσης Φωτιάδης (1921-1989)

[Πηγή για τη φωτογραφία: openarchives.gr]

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1921. Σπούδασε νομικά και άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου στην Αθήνα, όπου και πέθανε το 1989. Το 1945 εξέδωσε μαζί με τον Μανόλη Αναγνωστάκη, τον Κλείτο Κύρου, τον Πάνο Θασίτη, τον Θάνο Παπαδόπουλο και άλλους το περιοδικό «Ξεκίνημα» του οποίου ήταν αρχισυντάκτης. Εξέδωσε ποιητικές συλλογές αλλά και λαογραφικές μελέτες και γλωσσικά δοκίμια.

Εργογραφία:
«Νοτιές» (ποιήματα), 1943
«Πανοπλίες» (ποιήματα), 1945
«Αντίσταση» (ποιήματα), 1945
«Ναυτικό φυλλάδιο» (ποιήματα), 1957
«Μυθολογικά σχέδια» (ποιήματα), 1960
«Διαδρομή» (συγκεντρωτική έκδοση ποιημάτων και μικρών πεζών της περιόδου 1940-1960), Αθήνα, 1964
«Το λιβάδι με τους μαργαρίτες», 1965
«Ένας θαυμάσιος περίπατος» (μικρά πεζά & ποιήματα), 1965
«Ληξίαρχος» (ποιήματα), Αθήνα, 1966
«Το περιβόλι με τους μαργαρίτες», 1966
«Ο στρατηγός Μακρυγιάννης κι ο Καραγκιόζης λαός» (θεατρικό έργο), 1970
«Ο μηλότοπος» (πεζά ποιήματα), 1980

Ανθολογημένα ποιήματα:

Έγραψαν για τον Θανάση Φωτιάδη:

[ Επιστροφή στο ευρετήριο της ανθολογίας «Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα» ]

wings

Θανάσης Φωτιάδης, Οι καλεσμένοι

Απόψε δε θα νυχτωθεί κανείς από τους καλεσμένους μας,
θ’ ανάψουμε νωρίς τα φώτα, θα κοιμηθούνε τα παιδιά,
θα βάλουμε το νυχτοφύλακα δίπλα στο πλατάνι
κι εσύ θ’ ακούς.

Τα γάντια σας στο πάτωμα, στις σκάλες, στις γλάστρες,
θα ’χουμε φάρσα απόψε, θα φορέσουμε φωνές κακές
κι εσύ θ’ ακούς.

Όσο κακός κι αν είναι ο καιρός, είτε κρύο είτε βροχή είναι,
αυτοί πάντοτε έρχονται, τόσο που ρωτιέσαι,
τι κέρδος μπορεί να φέρει σ’ αυτούς η προκοπή μας.

Χαριτωμένοι, αυτόχθονες, ξένοι υπομονετικοί, να μη νυστάξτε
δε θα νυστάξτε, να μιλήστε, τελευταία διορία,
όχι, όχι διήγηση θεμελιωμένη πάνω σε γινόμενα
κι εσύ θ’ ακούς.

Και μετά, κλείνοντας την υγρή μας ξώπορτα πίσω τους,
χαϊδεύοντας χειρόγραφα, κουτιά τσιγάρα με διορθωμένα ονόματα,
θα σας αφήσουμε να ταξιδέψετε με τους νεκρούς μας
κι εσύ θ’ ακούς, όχι, τότε θα μπορέσεις να κάνεις
δυο βήματα πάνω στα επίσημα μάρμαρα
και θα προχωρήσεις στην ομολογία.

Πηγή: Η ελληνική ποίηση, ανθολογημένη από τον Ρήγα έως σήμερα [Βασίλης Βασιλικός (1993)]

wings

Θανάσης Φωτιάδης, Ήθελε να γνωρίσει Ποιητή!

Από μικρός, πριν έρθουν στην πρωτεύουσα,
ότι άρχισαν στο σχολειό λογοτεχνία,
του ήταν όνειρο γλυκό, ιδανικό,
να γνωρίσει ένα ζωντανό Ποιητή!
Μετά ήρθαν πόλεμοι, κατοχές, ανατροπές και άλλα,
και τ’ όνειρο καθυστερούσε.
Ώσπου ο πατέρας του –γνωστός κολλυβιστής–
αγόρασε ένα ρετιρέ στα Εξάρχεια,
και μείναν όλοι.

Ήθελε να γνωρίσει Ποιητή...
Του δώσαν απ’ το Υπουργείο τη διεύθυνση
του Μεγάλου Μεγάρου Διανοουμένων (Μ.Μ.Δ.).

Μπήκε στα μάρμαρα και στα γυαλιά και στα χαλιά
και προχωρούσε σύμφωνα με τα βέλη:
Προς Πεζογράφους – αυτός αριστερά: Προς Ποιητάς. →
Προς Κλασσικούς – αυτός αριστερά: Προς σύγχρονους. →
Προς Επικούς – αυτός αριστερά: Προς Λυρικούς. →
Προς Ομοιοκατάληκτους – αυτός αριστερά: Προς Ελευθεροστίχους. →
Προς Συμφωνούντας – αυτός αριστερά: Προς Διαφωνούντας ... →
Άνοιξε μ’ ανείπωτη χαρά την πόρτα
και βρέθηκε αναπάντεχα στο δρόμο!

Πηγή: Ανθολογία Ποίηση για την ποίηση (εκδ. Καστανιώτη, 2006)

wings

Θανάσης Φωτιάδης, Αίνος στους καλούς ποιητές

Στον καιρό του πολέμου
σκάρωνα βεντάλιες από κάλυκες∙
ήταν προσιτό κι ακίνδυνο.

Τώρα, σ’ αυτή την αγροικία,
δημιουργώ μπουκέτα,
φυτεύω σπαράγγια και φτέρες,
αλλά μου τις κουρεύουν∙
ιδίως όταν είναι κόκκινες.

Οι καλοί ποιητές είναι επικίνδυνοι
γιατί ξαναγεμίζουν τους κάλυκες
και –προπαντός– γιατί πυροβολούν.

Από τη συλλογή Ληξίαρχος (1966)

wings

Δέντρο το δέντρο (Γιάννης Ρίτσος & Μίκης Θεοδωράκης) - YouTube

Γιάννης Ρίτσος & Μίκης Θεοδωράκης, Δέντρο το δέντρο
(τραγούδι: Γρηγόρης Μπιθικώτσης / έργο: Ρωμιοσύνη (1966))

Θανάσης Φωτιάδης, Ο μηλότοπος (Κάθε άνοιξη ανθίζανε...)

Κάθε άνοιξη ανθίζανε, το καλοκαίρι κάρπιζαν, το φθινόπωρο τρώγαμε τα μήλα και το Φλεβάρη, γύρω στις δεκαεφτά, πήγαινα κι έβλεπα πόσο μεγάλωσαν, πόσο ρυτίδωσαν, πόσο τις αγαπούσα και μ’ αγαπούσαν

κάθε καινούργια μηλιά που φύτευα, στην εποχή που πρέπει, είχε και τ’ όνομά της, με τη σειρά, τρίτη Κατίνα, Φρόσω, Μπέττη, Βάσω, Αφροδίτη, Βασιλική, Ελένη, και φυσικά, Ερατώ

κάθε καινούργια και τη φροντίδα της, δεν φτάνει να φυτεύεις ένα δέντρο, θέλει και την αγάπη σου, θέλει πολλά, όποιος το καταλαβαίνει

κάθε καινούργια και την κόρη της, άλλη κοντούλα κι άλλη ξέμαλλη, άλλη στοχαστική κι άλλη ξοδεύονταν, εκείνη φούσκωνε τον κορμό, και λίγο κάρπιζε, κι η πιο πέρα – τόσο τρελά λουλούδια και τίποτα καρπό

δεν προλαβαίναμε να τις φωτογραφίσουμε, είτε χαλούσε η ταινία, βλέπεις ήταν υλικά του πολέμου και ψάχναμε αναγκαστικά σ’ άλλες φωτογραφίες.

Από το ποίημα Ο μηλότοπος (1980)

wings

Θανάσης Φωτιάδης, Ο μηλότοπος (Έπρεπε και τον αγέρα τους να τον φρουρείς...)

Έπρεπε και τον αγέρα τους να τον φρουρείς, να σκάβεις τα λακκώματα, να ρίχνεις το νερό σαν η βροχή ξεχνούσε και ξεμάκραινε, με δυο λόγια τα καθήκοντα προς τις αγαπημένες

«μουγκρίζουν τ’ Άγραφα, σειέται η Στεριά»...

έπρεπε ακόμα, ποιος το διάταζε: – έπρεπε άμα φαινόταν τίποτα ραγάδες, να τις σκεπάζεις με φροντίδα και με βάλσαμο

έπρεπε, αυτό μη το ξεχάσουμε για τη συνέχεια της ιστορίας, να τις ειδοποιούμε για τα συνθήματα των άλλων, ή πιο σωστά, σφυρίγματα, χτυπήματα, γρατζουνίσματα – τα πάθη των εμφύλιων σπαραγμών

έπρεπε, τέλος, όταν το χιόνι σκέπαζε σαράντα πόντους το χώμα τους, να τις σιμώνεις τις μηλιές, να τις μιλάς και να τις δίνεις κουράγιο – είναι βέβαιο πως τις εγκαρδίωνες.

Από το ποίημα Ο μηλότοπος (1980)

wings

https://www.youtube.com/watch?v=A2zXl_tV_XU

Γιώργος Καζαντζής & Γρηγόρης Μαυρουδής, Φλεβάρης
(ερμηνεία: Ανδρέας Καρακότας / δίσκος: Μπάρκο ψυχής (1999))

Θανάσης Φωτιάδης, Ο μηλότοπος (Κατρακυλούσε Φλεβάρης...)

... εκάθισα διά να ξεκουρασθώ
... είτα ηθέλησα να γονυπετήσω και προσεπάθησα
να δεηθώ, αλλ’ ερέμβαζον
... έκλεισα τα όμματα, επαιτών ένα ύπνον, αλλ’ ο
πόνος ηγρύπνει εντός μου
(Φαρμακολύτρια του Παπαδιαμάντη)

Κατρακυλούσε Φλεβάρης και σκόνταφτε – πότε στο χιόνι, πότε στη βροχή, πότε σε ξεμαδημένες αλεπούδες και σε πεινασμένους λύκους, σε κρύσταλλα και σε φωνές «ξεπάγιασα», σε γούνες και μουτσούνες τράγων

δεν πρόλαβε ν’ αποσώσει, κι ήρθε ο πατέρας και «για τα γενέθλιά σου», λέγοντας, μου βάζει νευρικά τα χειροκτάκια μου και με τραβάει σ’ ένα μικρό δενδρότοπο, δεν ήξερα τα ονόματα

και κοιτάζοντας τα παγωμένα δέντρα, ξέφραγα, όχι εμένα, «είναι ο μηλότοπός σου» πρόφερε, και «να θυμάσαι αυτά τα δέντρα που βλέπεις τώρα» και «να τον μεγαλώσεις, όσο μπορείς» και «είναι δικά σου, να τα φροντίζεις»...

Από το ποίημα Ο μηλότοπος (1980)

wings

Θανάσης Φωτιάδης, Ο μηλότοπος (Φυτεύαμε καινούργιες, άλλες...)

Φυτεύαμε καινούργιες, άλλες, άρχισα να πηγαίνω μοναχός στα φυτώρια, στους μπαχτσέδες, στα περιβόλια, σε μονιάδες κηπουρούς – και διάλεγα

άρχισαν άλλες ποικιλίες, άλλα λιπάσματα, είχανε ξέρετε μεσολαβήσει τριακόσια στρατόπεδα να σακατεύουν τους ανθρώπους και να τους κάνουν λίπασμα – χώρια τα βουνά παπούτσια – μαλλιά – δόντια – κόκαλα

η Μαιρούλα, η Αντιγόνη, η Φλούτρα, η Μαρίνα, η Ευδοκία, η Ρηνιώ, η Δόμνα – πολλές ρυτίδες στο κορμί, πριν τις φυτέψουμε ακόμα.

Από το ποίημα Ο μηλότοπος (1980)

wings

Θανάσης Φωτιάδης, Ο μηλότοπος (Ερχόταν αγόρια τρελά...)

Ερχόταν αγόρια τρελά, κόβαν μέσα στο κρύο τους πρώτους ανθούς, άλλα τις λυπόταν και γύριζαν τα μάτια – αυτό, αλήθεια, είναι κριτήριο: να σε κοιτάζουνε στα μάτια οι δεντρούλες, οι πρασινούλες οι μηλιές

ακόμα, κάποιος, ποιος ξέρει τι τον έδερνε από τα παιδικά του, έβαλε στην Ειρήνη, τη μηλιά, δώδεκα ξόβεργες, κι άλλοτε, μέχρι να τις βγάλουμε κολλούσαν πούπουλα κι άκρες φτερούγες πάνω τους∙ κι άλλοτε ζωντανά πουλιά∙ εκείνο ξεχνουδίστηκε και με την ξόβεργα στο στήθος τράβηξε στον Ευρώτα

Από το ποίημα Ο μηλότοπος (1980)

wings

Θανάσης Φωτιάδης, Ο μηλότοπος (Έμεινα μόνος...)

Έμεινα μόνος, δεν ήξερα τι θα ’λεγα αύριο στα παιδιά τους φίλους μου, και για να κάνω κάτι, άρχισα δειλά να ψηλαφίζω τα όρθια σώματα, τις μηλιές, κρύες κι ακατάδεχτες, απασχολημένες στη δουλειά τους

διάβαζα τα ονόματά τους, τα ’κουγα κιόλας, σα να φωτίζαν, Αναστασία, Ειρήνη, Σοφία, κι άλλη Σοφία, Κατίνα, Κυριακίτσα, Μαρίκα, Πολύμνια, Σουλτάνα∙ κι άλλη Κατίνα, αυτά θυμάμαι εκείνη την ημέρα.

Από το ποίημα Ο μηλότοπος (1980)

wings

https://www.youtube.com/watch?v=yej3ImjadmU

Μηλιά (παραδοσιακό Καρπάθου)
(τραγούδι: Μάρθα Φριντζήλα / δίσκος: 2 νύχτες στα μέγαρα (2009))

Θανάσης Φωτιάδης, Ο μηλότοπος (Γινόταν όμως...)

Γινόταν όμως (και γίνονται) αδικίες με τις μηλιές, μπορούσε χρονιά σωστή να περνάς δίπλα από κείνη και να τη θυμάσαι πέρσι μέχρι να τη δεις του χρόνου φουντωμένη

κι άλλοτε, να χαϊδεύεις και να κομπολογάς την άλλη, αυτή την παραδιπλανή, τη μωραΐτικη, κι όταν ο καιρός ξεπέζευε, δεν ήταν τίποτα... Σκουλήκι; λίγο το νερό; λίγη η αγάπη; ή αχρείαστη; Μυστήριο. Όχι μυστήριο – η δική μας ανημπόρια...

όπως ήταν και τ’ άσχημα χαμπέρια, η Άννα σ’ άφηνε γεια, δεν πρόφτασε να μας χαρίσει τρεις οκάδες μήλα – κι η Παυλίνα, σ’ ένα βράδυ, κατέβασε τα φύλλα κι αποκοιμήθηκε για πάντα.

Από το ποίημα Ο μηλότοπος (1980)

wings

https://www.youtube.com/watch?v=tBjUIi0rSjc

Μίκης Θεοδωράκης & Μιχάλης Κακογιάννης, Άπονες εξουσίες
(τραγούδι: Στέλιος Καζαντζίδης / δίσκος: Στην ανατολή (1974))

Θανάσης Φωτιάδης, Ο μηλότοπος (Τώρα, άντε να ξετραβήξεις...)

Τώρα, άντε να ξετραβήξεις το πριόνι, το φτυάρι, το κασμά, ν’ ακούσεις 30-40 φονικές ειδήσεις, και το βράδυ, ν’ αρχίζεις να τις καις, κομμάτι-κομμάτι, στο τζάκι. οικονομία στα υπερβολικά, καθώς τα επίθετα και τα υποκοριστικά ματώνουν

έκαιγες, φυσικά, κομμάτια της δικής σου, της δικής σας, της δικής τους ζωής. αυτό που όλοι λέμε με διάφορες λέξεις, «ο βίος κυλά»

και που μόλις είσαι έτοιμος να μπορείς να κλάψεις γι’ αυτό, έρχονται οι τέσσερις και ξεμπερδεύουν και με σένα.

Καθώς ξεμπέρδευαν, χρόνια που τα ζήσαμε, με τους κυνηγημένους, όταν νομίζαν καταφύγια τους λάκκους στις μηλιές, κι εκεί μέσα, με μαχαιριές και με φτυαριές τους αποτέλειωναν – οι εξουσιαστές...

Από το ποίημα Ο μηλότοπος (1980)

wings

https://www.youtube.com/watch?v=32aaDJOgtMo

Σταύρος Κουγιουμτζής, Όλα καλά
(τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας / δίσκος: Στα ψηλά τα παραθύρια (1975))

Θανάσης Φωτιάδης, Οι σημαίες

της Έρσης Χατζημιχάλη

Αυτό το σπίτι απέναντι
όλο αλλάζει πρόσοψη.
Πότε είναι με τη δικτατορία,
πότε ροζ – όλο φιλανθρωπία,
άλλοτε βάζει σημαίες όλων των εθνών,
ένα Μάρτη στολίστηκε λουλούδια,
σαν ερωτευμένο, τα μπαλκόνια∙
ένα καλοκαίρι αντηχούσε μουσική,
μιαν άνοιξη, στο ισόγειο κλαίγαν.
Αυτό το σπίτι θα κατεδαφιστεί,
θα ξαναρχίσει το ίδιο κακό,
ιδίως με τις σημαίες∙
τότε θα πρέπει να φύγουμε εμείς.

Από τη συλλογή Ληξίαρχος (1966)

wings

https://www.youtube.com/watch?v=LzT6KQDXxVg

Ο Θερμαϊκός Κόλπος από τις αρχές του 19ου αιώνα έως και τα μέσα περίπου του 20ού αιώνα

Θανάσης Φωτιάδης: [Ζητώ ένα μικρούλη τόπο...]

Ζητώ ένα μικρούλη τόπο
για τις τραυματισμένες ελπίδες μου.

Τα θαλασσιά, τα ουρανιά,
τα μύρια χρώματα της νιότης
θα πλέξουνε σφικτό στεφάνι
κι ο γρύλος της φλύαρης γαλήνης
θα τραγουδήσει τον επικήδειο
στο χαρούμενο ξόδι.

Οι ζέφυροι του Θερμαϊκού
θα διαλύσουνε τον πυκνό βυθό της πίκρας
και θα λάμψουνε τα όστρακα
στολίζοντας συνάμα την καλοσύνη σου.

Από τη συλλογή Νοτιές (1943)

Πηγή: Θανάση Φωτιάδη, Διαδρομή [1940-1960] (Αθήνα, 1964)

wings

https://www.youtube.com/watch?v=weGBPExDaL8

Κώστας Χατζής & Νίνα Ναχμία, ΔΝΤ

Θανάσης Φωτιάδης, Κακό της πολιτείας ο κλέφτης άρχοντας

Φέτος, παράδοξα, στη μέση του καλοκαιριού
τα παιδιά της πολιτείας
αλλάξαν λόγια στα κάλαντά τους:
Λένε για κλέφτες άρχοντες,
για προδότες αρχηγούς,
για μαύρα λουλούδια,
για σκοτεινούς καιρούς.

«Μας κλέψαν την ελπίδα,
μας κλέψαν τη χαρά!»

Υψώσατε τάχιστα το μνημείο της καταισχύνης,
αν σας ενδιαφέρουν αυτά τα παιδιά.

Από τη συλλογή Ληξίαρχος (1966)