δισδιάστατος, διδιάστατος ή δυσδιάστατος; → διδιάστατος

[mavrodon]

δυσυπόστατος, δισυπόστατος ή διυπόστατος; Στην αναζήτηση στο Google το δεύτερο δίνει χιλιάδες αναφορές ενώ οι άλλες δυο εκδοχές ελάχιστες. Επίσης, στις σημερινές ειδήσεις ακούμε και διαβάζουμε για δυαρχία στο ΠΑΣΟΚ (βλ. λ.χ. http://www.skai.gr/news/politics/article/188764/prootheitai-duarhia-sto-pasok/) αλλά και διαρχία στο ΠΑΣΟΚ (βλ. λ.χ. http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=331146).

[mavrodon]

Η ιστορία της λάθος αναγραφής των λέξεων δισδιάστατο και τρισδιάστατο αντί των ορθών διδιάστατο και τριδιάστατο συνεχίζεται. Έχει επικρατήσει η πρώτη εκδοχή της λάθος αναγραφής. Αν αυτό γίνει ο κανόνας γιατί να μην αναγράφουμε δισόροφο και τρισόροφο κτίριο; Σε αυτές τις σκέψεις μπήκα διαβάζοντας στη σημερινή Καθημερινή μια επιστολή από έναν οπαδό της ορθής γραφής, που παρατίθεται ακολούθως:
Ορθή γραφή
Kύριε διευθυντά
Έχω προ πολλού διαπιστώσει ότι, τόσο στα πιο πολλά τηλεοπτικά κανάλια όσο και πλείστα παλαιότερα και κυρίως νεώτερα φιλολογικά κείμενα, σπανίως γράφονται ορθά οι χρόνοι του ρήματος ΒΑΛΛΩ (και κατ’ αναλογία των υποβάλλω αναβάλλω, συμβάλλω κ.ά.), όσον αφορά το ένα λ ή διπλό λλ.
Η ορθή γραφή –με ένα ή δύο λ– βρίσκεται αν στη θέση του βάλλω βάλουμε το γράφω και στους αντίστοιχους χρόνους όπου φ βάλουμε δύο λ, π.χ. γράφω, έγραφα, αντίστοιχα βάλλω, έβαλλα, ενώ όπου ψ ένα λ, π.χ. έγραψα, θα γράψω, αντίστοιχα έβαλα, θα βάλω.
Ανάλογη παρατήρηση ισχύει για τα αγγέλλω, στέλλω κ.ά. (ευτυχώς οι Κύπριοι αποφεύγουν το λάθος, γιατί προφέρουν τα διπλά).
Ένα άλλο λάθος (είχα γράψει και προ ετών στην «Kαθημερινή») είναι στα δισδιάστατος και τρισδιάστατος, αντί των ορθών διδιάστατος και τριδιάστατος, αντίστοιχα (κατά το δίδυμος, δίπλευρος, τρίτομος, τρίγωνο κ.λπ.).
Ευτυχώς οι φοιτητές μας στα Τμήματα Μαθηματικών ακολουθούν το ορθό.
Θεοφιλος Κακουλλος / Ομότιμος Καθηγητής Παν/μιου Αθηνών

[Apparatus]

Αλήθεια, το νέο λεξικό της ακαδημίας αθηνών, πώς το έχει; 

[valeon]

Φίλοι, Χρόνια Πολλά!

Το θέμα διδιάστατος / δισδιάστατος έχει κατ' επανάληψιν επισημανθεί στο Ορόγραμμα:

Ορόγραμμα Αρ.38

[valeon]

Ορόγραμμα Αρ.114

[valeon]

Ορόγραμμα Αρ.116

[Apparatus]

Ναι το καταλαβαίνω. Το θέμα είναι κατά πόσο ο λανθασμένος τύπος έχει επικρατήσει στα ελληνικά λεξικά, καταλήγοντας στην καθιέρωσή του.

[Apparatus]

Το Ελληνικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών υιοθετεί τους όρους δισδιάστατος, τρισδιάστατος ως:

δισδιάστατος, η, ο δισ-δι-ά-στα-τος (επίθ. επιστ.): που έχει δύο διαστάσεις (μήκος και πλάτος), επίπεδος: ~ος: πίνακας/χώρος. ~η: απεικόνιση. ~α: γραφικά. βλ. -διάστατος [<αγγλ. twodimensional γερμ. zweidimensional]

τρισδιάστατος, η, ο: τρισ-δι-ά-στα-τος επίθ. (διεθν. συντομ. 3D): που έχει ή μοιάζει να έχει τρεις διαστάσεις (μήκος, πλάτος ύψος): ~ος: χάρτης/χώρος. ~η: απεικόνιση/εικόνα/μοντελοποίηση (π.χ. κτιρίων)/πραγματικότητα/ψηφιοποίηση (π.χ. μνημείων). ~: αντικείμενο, (εικονικό) περιβάλλον/μοντέλο (π.χ. εδάφους)/ολόγραμμα/σχέδιο/σχήμα, ~α: γραφικά. Τοπίο σε ~η μορφή. Βλ. μονο-, δισ-, πολυ-διάστατος. || κατ' επέκτ., που αναφέρεται στην -η προβολή: ~ος: κινηματογράφος. ~η οθόνη /τεχνολογία. || ~α: γυαλιά (: για την παρακολούθηση ~ων ταινιών). || ~ος: ήχος (: που γίνεται αντιληπτός από τον ακροατή σαν να προέρχεται από διαφορετικά σημεία του περιβάλλοντος χώρου (βλ. ντόλμπι) || μτφ. Είναι ~ (=πάρα πολύ καλός, ψηλός και γεροδεμένος)

Ενώ οι όροι διδιάστατος και τριδιάστατος δεν αναφέρονται άμεσα, αλλά έμμεσα.

-διάστατος, η, ο: λεξικό επίθημα για τη δήλωση του αριθμού των διαστάσεων: μονο~/δι(σ)~/τρι(σ)~||(μτφ.) πολυ~.

Τα προθήματα δι-, δί, δισ-, αλλά και τρι-, τρί-, τρισ- τα παρουσιάζει ως συνώνυμα. Ενώ αναφέρεται στα αρχαιοελληνικά δις, τρις με τη σημασία που γνωρίζουμε.

Απ' ό,τι καταλαβαίνω σύμφωνα με το λεξικό αν θέλουμε να πούμε διπλάσιων διαστάσεων τότε θα γράψουμε δις-διάστατος, ενώ αν γράψουμε δισδιάστατος τότε αυτό σημαίνει δύο διαστάσεων.
Τέλος, το λεξικό φτάνει μέχρι τετραδιάστατος.