Translation - Μετάφραση

Translation Assistance => Greek monolingual forum => Γλωσσικά Σημειώματα => Topic started by: valeon on 07 Jan, 2010, 11:53:41

Title: Οι καταλήξεις -ούχος (-ούχα, -ούχο) και -ίδιο στη χημεία
Post by: valeon on 07 Jan, 2010, 11:53:41
Οι καταλήξεις -ούχος (-ούχα, -ούχο) και -ίδιο στη χημεία

Επειδή, μου γεννήθηκε η απορία της μετατόπισης της χημικής ορολογίας από την κατάληξη -ούχος (χλωριούχος, φθοριούχος, αρσενικούχος, κτλ.) στην κατάληξη -ίδιο (χλωρίδιο του, φθορίδιο του, αρσενίδιο του, κτλ.) απευθύνθηκα στον Κώστα Ευσταθίου (καθηγητή της Αναλυτικής Χημείας, Υπεύθυνο του επιγραμμικού Αγγλοελληνικού Λεξικού Χημείας του ΕΚΠΑ (http://www.chem.uoa.gr/vocabulary/login.asp)). Καταχωρώ - με την άδειά του - την απάντησή του:

«Για τις καταλήξεις -ουχος (-α, -ο)  και  -ιδιο.
 
Στην περίπτωση του GaAs το σωστό είναι -πλέον- ξεκάθαρα το "αρσενίδιο". Το "αρσενικούχο γάλλιο" θα μπορούσε να σημαίνει και γάλλιο με κάποιες προσμίξεις αρσενικού. Το "αρσενίδιο του γαλλίου" αναφέρεται αποκλειστικά στο ημιαγωγό υλικό GaAs.
 
Για τα -ιδια:
'Ολα τα άλατα του τύπου MxAy ονομάζονται "-ιδια" χωρίς εξαίρεση [αγγλικά -ide(s) ]. 'Ετσι έχουμε CuS σουλφίδιο του χαλκού (αλλά και θειούχος χαλκός: επικρατέστερος τρόπος). Αποκλειστικά σε -ιδιο: Al4C3 καρβίδιο του αργιλίου, Mg3P2: φωσφίδιο του μαγνησίου, CaH2 υδρίδιο του ασβεστίου κ.λπ.
 
Το -ουχος πάει σε ενώσεις (καταχρηστικά όμως) και σε μίγματα.
 
Σε ενώσεις:
χλωριούχο νάτριο: κοινή, παραδοσιακή ονομασία (ωστόσο το σωστό είναι: χλωρίδιο του νατρίου). Ο σωστό τύπος δεν μπορεί να γενικευθεί σε κάθε είδος άλατος, έτσι λέμε Na2SO4: θειικό νάτριο, NaClO3: χλωρικό νάτριο, οπότε -κατ' επέκταση- NaCl: χλωριούχο νάτριο.
'Ετσι, γενικεύεται η "επιθετικοποίηση" του ανιόντος. Επαναλαμβάνω όμως ότι το σωστό είναι NaF: φθορίδιο του νατρίου, CaI2: ιωδίδιο του ασβεστίου.
 
Γενικά, η κατάληξη -ούχο (για ενώσεις) έχει επικρατήσει στα άλατα ΜAy: όπου A: αλογόνο και θείο και σπανιότερα για Α: Se, Te (προτιμάται να αναφέρονται ως σεληνίδια, τελλουρίδια).
 
Σε μίγματα:
Αν το -ουχο δεν αφορά κοινή ονομασία κάποιου άλατος, σημαίνει ότι κάτι (περι)έχει κάτι άλλο σε κάποια μεταβλητή (και κατά κανόνα μικρότερη) αναλογία, π.χ.: υδραργυρούχος αλοιφή, αζωτούχο λίπασμα, μολυβδούχο κράμα, φωσφορούχος χάλυβας.
 
Μία ακόμη χρήση του -ουχο:
Χρησιμοποιείται και για το γενικό χαρακτηρισμό μια κατηγορίας ενώσεων: π.χ. σεληνιούχο αμινοξύ (σχετικά σπάνιο αμινοξύ που αντί για S έχει Se), φωσφορούχος πρωτεΐνη (πρωτεΐνη που εκτός από τα κανονικά στοιχεία: C,H,O,N,S κάπου έχει και κάποιες ομάδες με P), αρσενικούχες φαρμακευτικές ενώσεις.»
Title: Re: Οι καταλήξεις -ούχος (-ούχα, -ούχο) και -ίδιο στη χημεία
Post by: spiros on 07 Jan, 2010, 18:43:03
Μεταφέρθηκε στα γλωσσικά σημειώματα.