Μαρία Κυρτζάκη

[wings]

Μαύρη Θάλασσα - Διονύσης Σαββόπουλος,Δόμνα Σαμίου - YouTube

Διονύσης Σαββόπουλος, Μαύρη Θάλασσα (ζωναράδικος χορός Θράκης)
(τραγούδι: Δόμνα Σαμίου & Διονύσης Σαββόπουλος / πρώτη εκτέλεση από τον συνθέτη στον δίσκο Βρώμικο ψωμί (1972))

Μαρία Κυρτζάκη, Μαύρη Θάλασσα

Από τη Μαύρη Θάλασσα ανατέλλουν
των αισθημάτων οι γωνίες
εκείνες οι μικρές και σκονισμένες εσοχές
της παλαιότητας όπου εκρύφτηκαν οι πρώτες λέξεις
και οι ρίζες οι μονές που κάποτε εδήλωναν
ολόκληρα τα θέλω και τον θυμό
σαν σφαίρα γη τον έδειχναν
κι έτρεχε ο έρωτας για να προλάβει
μη του ξεφύγει καμιά ραχούλα αχ
και δεν την περπατήσει
να σκαρφαλώσει τις απότομες πλαγιές της στέρησης
να καμπυλώσει το αδύνατον να δείξει
ως άγγελος αυτός πως απ’ το μαύρο γίνεται
γεννιέται ναι το φως μα και τ’ αντίθετο
ότι μπορεί κι ότι συμβαίνει αφού
είναι όψεις που μιλούν το σώμα ονειρεύτηκε
και την ψυχή φωτίζουν του κορμιού.

Αόρατα φωτάκια στους καρπούς
χεριών που λύγισαν τον σίδηρο
στις στάχτες μέσα εκολύμπησαν
έρημα στάθηκαν μ’ απόγνωση εζήτησαν
σιωπηλά και σαν της άγριας πέτρας την σχισμή
περίμεναν ευλαβικά σταγόνα ύδωρ το νερό
νεράκι της καλής βροχής που πόρους άνυδρους αναζητά
να πέσει και να αφεθεί ωσάν ανάγκη αίσθημα.

Να ξοδευτεί σε σώμα που λαχτάρησε.

Σαν αίσθημα εγλίστρησε
και χορταράκι πράσινο φυτρώνει
στον τόπο τον ξερό και τον καμένο.

Τα χέρια έτσι να είναι φωτισμένα.
Και οι καρποί. Ανδρός που βασανίστηκε.

Ψαχουλευτά την κίνηση παραπλανούν
και στον λαιμό ακουμπούν τα χείλη
της καλής νύχτας εραστές κι ότι
σε θέλω κι αχ πόσο λείπει ο καιρός
αναστενάζει η αφή και υποκύπτει.
Και ωσάν ήλεκτρον που μαγνητίζει ο κορμός
συμπαρασύρει σε στρόβιλο αισθημάτων
– αν και το αίσθημα ήλιος φλογερός που
σώματα οδηγεί.

Ο ίδιος εκείνος έρωτας
που κάποτε ενδύθηκε διπλή του κόσμου την αυγή
ο ίδιος είναι τώρα που ανταλλάσσει
το βασίλειο του φωτός με μια σταγόνα βλέμμα
μαζί και τον λυγμό του σ’ αγαπώ που αντιλαλούν
τα σώματα όταν τα μέλη μπλέκονται
και το κορμί σπαράσσει.

Από την Μαύρη Θάλασσα έρχεται.

Στα σκοτεινά δωμάτια της Μαύρης Θάλασσας
κανείς δεν επιπλέει
παρά μόνο εάν τα κατοικεί.

Από τη συλλογή Μαύρη Θάλασσα (2000)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=N9tsyjVcrr8

Τα χνάρια των Αργοναυτών
Ένα ντοκιμαντέρ για τον Πόντο από το Ερευνητικό Κέντρο του Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα (2010)
(σκηνοθεσία: Αλέξης Μπαρζός, αφήγηση: Κώστας Αρζόγλου / παραγωγή: Small Planet)

Μαρία Κυρτζάκη, Σκοτεινά δωμάτια

Είδα τον έρωτα τον είδα
φύλλα να βγάζει και άνθη εξωτικά
λουλούδια του χαμένου παραδείσου.

Ξερό κλαράκι λες σε πέτρα ριζωμένο
πώς εβλάστησε
κι ευθύς εχύθηκε η αύρα των σωμάτων
σαν κύμα παλιρροϊκό υψώθηκε
τον τρόμο ότι έσπειρε την απειλή εφάνη
μα όχι.
Φως απλώθηκε σαν βιβλικό εκεί
εκείνη την στιγμή που τέντωσε το πρόσωπο
και τόπος αναδύθηκε ωσάν νησί
πολλούς αιώνες χαραγμένο
χάρτης παλιός και μυστικά συντεταγμένος
όπου εβρήκαν φυλακή και καταφύγια εκείνες
οι πυκνές ριζούλες των αισθήσεων οι σκοτεινές
— ωσάν τραγούδι εσυνόδευε ο λυγμός τους τον καιρό
ωσάν φωνή μελωδική
μακρόσυρτη ιαχή χώρας Βοσνίας και Ερζεγοβίνης
κλάμα βουβό και στέρεο των μαύρων δέντρων της φωτιάς.

Για να γλιτώσουν τον αφανισμό εκρύφτηκαν
και τα αισθήματα σκαλίζοντας σαν εικονίσματα
θαυματουργά που αναβλύζουν δάκρυ το νερό της Παναγιάς
έτσι εζούσαν. Έως εκεί, εκείνη την στιγμή
Που απλώθηκε πανσέληνο το φως και
τέντωσε το πρόσωπο τινάχτηκε
σαν να καλωσορίζει
καθώς αφουγκραζόταν το βουητό της γης
που αναταράζεται στα σπλάχνα της.
Και τα αισθήματα κοιτάχτηκαν όπως εξεκολλούσαν
χέρια τα χέρια ψαύοντας
δάχτυλα καθρεφτίστηκαν στα δάχτυλα
πόρον τον πόρο τα κορμιά αναγνωρίστηκαν
και βρήκαν επιτέλους λέξεις
και συλλάβισαν την ακοή του κόσμου
στης Μαύρης Θάλασσας τα σκοτεινά δωμάτια
που και Εύξεινο τα είπαν Πόντο

ότι εδώ ψυχή μου η φωνή του σ’ αγαπώ
ακούγεται κραυγή και βλέμμα ιερό
σωμάτων που αγίασε ο θάνατος.

Από τη συλλογή Μαύρη Θάλασσα (2000)

[wings]

Η νύχτα έχει όνομα (Στ. Σέμσης & Μιχ. Μπουρμπούλης) - YouTube

Στάμος Σέμσης & Μιχάλης Μπουρμπούλης, Η νύχτα έχει όνομα
(τραγούδι: Ανδρέας Καρακότας / δίσκος: Γενναίοι έρωτες (1997)

Μαρία Κυρτζάκη, Νύχτα στα δωμάτια

Πεινάω σαν λύκος.

Όταν ο έρωτας γρατζουνάει τα σπλάχνα του
και μόνος του χτυπιέται νύχτα στα δωμάτια
κι από βουνό σ’ άλλο βουνό της απουσίας μπαινοβγαίνει
μουγκός και άλαλος και πώς οσφραίνεται
πως πέρα εκεί, μακριά απ' το πέλαγος
και πίσω από τον ωκεανό
στα όρια του κόσμου
εκεί ότι είδε την φωνή
εκεί το σώμα άκουσε
εκεί εκεί πατρίδα γη
— αν σαν κάθε πλάσμα του Θεού
έχει κι αυτός πατρίδα.

Φωτιές σηκώνουν το κορμί
τα σωθικά μου σίδερα καμένα
και η φωνή αντηχεί πελώρια
στο συμπαγές της σώμα.

Γιατί τα μάτια άκουσαν
Αφού το σώμα είδε την κόχη
την γωνιά, το απαστράπτον χείλι
στην κόρη του ματιού και της αφής
το σαρκοβόρο σμήνος
κι ότι σ' αυτό
μ’ αυτό πως έσμιξε το σώμα
στη γούβα εκείνη την κλειστή
εχώρεσε ο λαιμός και άγρια
τα δόντια πώς μπηχτήκαν
σκαρφάλωσαν τα νύχια εκεί
— σκαλοπάτια που ελάξευσε η ψυχή
μόλις αντίκρισε
πώς χώθηκαν στην δίνη των αιμάτων
ο κόσμος πώς εγύρισε αλλιώς
και ζέστανε ο Βορέας και ησύχασε
κι ένας λυγμός ακούστηκε
ένα μικρούλι αχ
σαν από κει να βγήκε
αύρα και μυρωδιά μυρτιάς
κι ο κόσμος επληρώθη
όταν σκαρφάλωσαν τα νύχια στις ισκιερές
του σώματος πλαγιές
σκαλοπατάκια που ελάξευσε η ψυχή
μόλις αντίκρισε
εκείνη την πληγή
στο βάθος βάθος και κορυφή
ωσάν βασίλισσα που χώρεσε
στο σκήπτρο της όλους τους μύθους

Εκείνη τη χαίνουσα και ματωμένη
την αιμάσσουσα
πνοή του γένους και του είδους.

Σαν άνεμος που θύμωσε
και στροβιλίζει την κραυγή και μέχρι μέσα
το βλέμμα παρασέρνει και τίποτ’ άλλο
πια δεν είδες και δεν μπορείς να δεις
Τίποτα. Μόνο εκείνη την πληγή
στο βάθος βάθος και κορυφή
— σαν δύση ρόδινη και ματωμένη ανατολή
την θλίψη των ανθρώπων που συλλέγει,
σαν ήλιος εκτυφλωτικός
που καίει τα χόρτα τα σπαρτά
τα σώματα
που καίει το σώμα
μόλις το βλέμμα της ψυχής
την αντικρίσει,
λύπη που γίνεται και στεναγμός
δάκρυ που ξέρει πως κυλάει μάταιο
σώμα — που ορμάει με πόθο ακάθεκτο
με ηδονή
στον δήμιό του.

Από τη συλλογή Μαύρη Θάλασσα (2000)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=s9CD4_3wChM

Peter Gabriel, In your eyes (album: So (1986))

Μαρία Κυρτζάκη, Τα μάτια σου

[Ενότητα Ανίχνευση (1968-1971)]

Τόσοι νεκροί
Τόσες χειραψίες
Τόσα λόγια πνιγμένα
Στο χαρτί μια άτσαλη γραμμή
Ο δρόμος
Σχεδιασμένος δήθεν με φροντίδα

Τα μάτια σου που απόφυγαν την πλάνη
Που ήθελαν να αποφύγουν την πλάνη
Τα μάτια σου που βούλιαξαν
Κι έμεινες τώρα σαν τη γάτα
Στη μέση της ασφάλτου

Από τη συλλογή Οι λέξεις (1973)

[wings]

Μαρία Κυρτζάκη, Ανίχνευση

[Ενότητα Ανίχνευση (1968-1971)]

Όσο ακούγεται μουσική
Μπήγεις πιο βαθιά το μαχαίρι
Αποφεύγεις να κοιτάξεις το πρόσωπο
Το κεφάλι στραμμένο στην ανατολή
Τα μάτια σου γυρεύοντας και τη φωνή σου.
Στη σιωπή ακούς τον ήχο από το αίμα σου
Τα χάνεις.
Δεν ξέρεις πού έβαλες το μαχαίρι
Ποια ήταν η τελευταία πληγή.
Στη σιωπή ανιχνεύεις τα μάτια
Στο σώμα του άλλου γυρεύοντας
Τη φωνή σου

Από τη συλλογή Οι λέξεις (1973)

[wings]

Μαρία Κυρτζάκη, Το ουράνιο τόξο

[Ενότητα Ανίχνευση (1968-1971)]

Ψάχνοντας για οποιοδήποτε τόξο
«Το κυνήγι δεν τέλειωσε» είπες
Και τα μάτια χάθηκαν
Το μαύρο ανιχνεύοντας.
«Το ουράνιο τόξο» είπες και γαλήνεψα.
Περνούν οι μέρες
«Τα γεγονότα», είπες, «αναμφισβήτητα».
Κι όμως, σε άφησαν πίσω τα γεγονότα
Σε λησμόνησαν
Οι μέρες έγιναν χρόνια
Και τώρα πια είναι ζήτημα επιβίωσης
Τώρα μετράς στα πέντε σου δάχτυλα
Μετράς κι απορείς
Πώς έγινε, είπες, και σκούριασαν οι κλειδώσεις
Πώς έγινε
Και δεν φύσηξε άνεμος στην πλευρά μας
Δεν το παίξαμε το παιχνίδι μας
Δεν το παίξαμε
Δε γινόταν αλλιώς

Τα κιβώτια βαριά στη μεταφορά
Εύφλεκτα
Κι απορώ κι απορείς κι απορούμε
Στις οικογενειακές συγκεντρώσεις τα βράδια
Πώς η τόση αγάπη εξατμίστηκε
Πώς οι χαρταετοί έπαψαν –τρυπημένοι στο μέρος
της καρδιάς– το παιχνίδι

Από τη συλλογή Οι λέξεις (1973)

[wings]

Μαρία Κυρτζάκη, Τώρα

[Ενότητα Ανίχνευση (1968-1971)]

Κομμένα τα σκοινιά
Ο δρόμος στα δύο και στα τέσσερα
Δεν μπορείς να τον περάσεις

Τα σύννεφα κατάλυσαν στα σπίτια μας
Στο πεζοδρόμιο η υγρασία της νύχτας
Οι ανώνυμοι ήρωες των ανώνυμων εξεγέρσεων
Οι προκηρύξεις
Που έπεφταν κάποτε σε δρόμους συνοικιακούς
Σε κεντρικές λεωφόρους

Τώρα είναι η ζέστα του σπιτιού
Η απόσταση των αισθημάτων
Τα δίχως σύστημα ταχυδρομεία
Που έκοψαν το μήλο
Που έσκισαν την ψυχή σου
Στα τέσσερα και στα δέκα

Από τη συλλογή Οι λέξεις (1973)

[wings]

Μαρία Κυρτζάκη, Το παιχνίδι

[Ενότητα Ανίχνευση (1968-1971)]

Οι συμπτώσεις μας έκαναν ήρωες   Το άθροισμα της απάτης   Το άθροισμα των συλλήψεων   Και οι γειτονιές να βλέπουν στη θάλασσα – Δεν βλέπουν πια – Και τα παιδιά να παίζουν στις αυλές – Δεν παίζουν πια – Κι ο ουρανός που σκοτείνιασε   Και τα παιδιά που ήρθαν απ’ τα νησιά   Η «σύμπτωσις» διδάσκουν οι δάσκαλοι    Όνομα ουσιαστικό    Όνομα ανύπαρχτο τ’ όνομά μας   Και οι χειραψίες    Και οι φίλοι που χάθηκαν στο διπλανό δωμάτιο   Και τα κλειδιά που σκούριασαν στην κλειδαριά   Ένας άνθρωπος μόνος   Τι είναι   Ποιος είναι   Και παίζουμε το παιχνίδι
– Των συνειδήσεων, είπε
– Των συμπτώσεων, ο άλλος
– Της αναγκαιότητας, ο τρίτος

Ένας άνθρωπος μόνος

Από τη συλλογή Οι λέξεις (1973)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=XOCSnj-EFtg

Μάνος Χατζιδάκις, Κάπου υπάρχει η αγάπη μου (με τη Νάνα Μούσχουρη)

Μαρία Κυρτζάκη, Δεν κατάλαβες

[Ενότητα Ανίχνευση (1968-1971)]

Δεν κατάλαβες  Τίποτε δεν κατάλαβες  Ροκανίζεις τα λόγια σου  Σπάζουν οι λέξεις  Κομμάτια πέφτουν  Ηφαίστεια ανοίγονται  Δεν κατάλαβες το σύστημα  Το σύστημα να παίζεις ΠΡΟ-ΠΟ  Το σύστημα δεν κατάλαβες  Και είναι τώρα οι νύχτες όμορφες λες  Είναι όμορφη η μοναξιά λες  Η απομόνωση  Στο κάτω κάτω η απομόνωση  Ναι η απομόνωση Η φυλακή ναι  Όχι αυτή η μαρμάρινη χειραψία  Όχι αυτό το πλαστικό λουλούδι  Στο κάτω κάτω η φυλακή ναι  Να μη χαθείς  Χανόμαστε να μη χαθείς  Ο λαβύρινθος  Η φυλακή  Ποιος είναι ποιος  Το σύστημα του συστήματος  Το τσιγάρο που γίνεται πιο πικρό  Η αγωνία σου που γίνεται φιλολογική  Η διαδήλωση που έγινε τέχνη. Οι νύχτες είναι όμορφες λες

Τώρα που είναι  Άνοιξη

Από τη συλλογή Οι λέξεις (1973)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=b1O3uTLem9U

Ορφέας Περίδης, Τσιγάρα (δίσκος: Αχ ψυχή μου φαντασμένη (1993))

Μαρία Κυρτζάκη, Εθισμός

[Ενότητα Ανίχνευση (1968-1971)]

Τσουβαλιάζεις την τύψη σου
Να τη ρίξεις στη θάλασσα
Να την πάρει το κύμα.
Τακτοποιείς τα χαρτιά στους φακέλους
Το γραφείο     Το δωμάτιο
Στον σκουπιδοτενεκέ τ’ αποτσίγαρα
Ησυχάζεις.
Στη γωνία δεν σε ενοχλούν τώρα οι τύποι
Τους συνήθισες
Ανταλλάζεις την καλημέρα τους
Ίσως και κανένα τσιγάρο.

Μόνο που δεν έζησαν όλοι καλά
Και μεις δεν ζήσαμε καλύτερα

Από τη συλλογή Οι λέξεις (1973)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=6tc5s6YWWKw

Φίλιππος Πλιάτσικας (σύνθεση) & Μαρία Κυρτζάκη, Φίλιππος Πλιάτσικας, Νάντια Λούη (στίχοι), Το μαυσωλείο
(τραγούδι: Φίλιππος Πλιάτσικας / δίσκος: Ένα βροχερό ταξί (2002))

Μαρία Κυρτζάκη, Το μαυσωλείο

[Ενότητα Ανίχνευση (1968-1971)]

Στις αποθήκες μαζεύονται τα ονόματα
Καλλιγραφημένα… Αναλυτικά
Στις αποθήκες τα σώματα
Περίτεχνα… κατεργασμένα

Σ’ αυτό το μαυσωλείο
Επικίνδυνα έγιναν τα χρώματα
Τη θάλασσα τη μπούκωσαν
Τα φύκια

Από τη συλλογή Οι λέξεις (1973)

[wings]

Μαρία Κυρτζάκη, Απάτη

[Ενότητα Ανίχνευση (1968-1971)]

Με τη ράχη χωμένη στο χώμα
Το κεφάλι απάτη.
Οσμίζεσαι λες
Και δεν οσμίζεσαι.
Ν’ απλώσω το χέρι δε σε πιάνω
Δε μ’ αγγίζεις.
Οι χειροπέδες, είπες, είναι για τους εγκληματίες.
Ένα μήλο θα σου δώσω να μιλήσεις
Ομολογώ
Ομολογείς
Υπογραφή.
Καταθέτω το βλέμμα μου
Στα μάτια σου
Στα μάτια του
Στα μάτια μας η απάτη.
Με τη ράχη χωμένη στη γη.
Κι όμως οι χειροπέδες έγιναν για τους εγκληματίες είπες
Τα χέρια σου, είπες, οι χειροπέδες
Τα χέρια μου, τα χέρια μας
Οι χειροπέδες
Το χέρι: «Εδώ τηλεφωνείτε»

Από τη συλλογή Οι λέξεις (1973)

[wings]

Μαρία Κυρτζάκη, Όταν

[Ενότητα Ανίχνευση (1968-1971)]

Θα στερέψει η θάλασσα
Το μέτωπο φορτωμένο φύκια
Στο σώμα να κυκλοφορούν τα ψάρια

Συσκευασμένο το αίμα σε κουτιά
Πρώτο και δεύτερο μέγεθος
Θα τ’ αγοράζεις στο διπλανό μαγαζί
Θα το πουλάς
Όπως κάθε εμπόρευμα

Όταν πετάξει και το τελευταίο πουλί
Πού να βρεις έναν τόπο
Να κλάψεις

Από τη συλλογή Οι λέξεις (1973)

[wings]

Μαρία Κυρτζάκη, Επέτειος

[Ενότητα Ανίχνευση (1968-1971)]

Στην Μ. κάποτε

Δίχως αριθμούς
Επέτειοι με σβησμένες τις χρονολογίες
Πότε λες Πότε πέρασαν
Σαν χθες
Και το μαχαίρι έμεινε στον ακονιστή
Και το κλειδί στο χέρι.
Κανείς δεν αντέχει είπες
Σκουριάζουν τα μάτια κάποτε
Δε δίνονται εύκολα οι διευθύνσεις
Τώρα άλλα είναι τα θέματα
Τώρα δεν υπάρχουνε θέματα
Στη δεύτερη σελίδα είπες
Κινηματογράφοι β’ προβολής

Αγοράζετε μηχανές Σίγγερ
Δώρο μία αφίσα
Πέντε πιάτα Δέκα μπολ
Made in France

Άθραυστα
Τώρα άλλα είναι τα θέματα
Για ποιες συνεντεύξεις μιλάς
Για ποιες δηλώσεις

Από τη συλλογή Οι λέξεις (1973)

[wings]

Μαρία Κυρτζάκη, Κύκλος

[Ενότητα Ανίχνευση (1968-1971)]

Η τελευταία στιγμή δεν είναι η πρώτη   Είναι ο κύκλος που στενεύει   Το σκοινί που σφίγγει και δεν το νιώθεις    Γιατί το αίμα σε άνισα διαστήματα   Σταμάτησε    Η κυκλοφορία του αίματος λέω     Η κυκλοφορία πεζών και τροχοφόρων    Σ’ ένα χώρο που «ασφυκτιά»    Που «αλλοτριώνεται» καθώς λένε   Που σε τελευταία ανάλυση μάθαμε    Όπως το σκοινί και την αλυσίδα    Όπως την αμφισβήτηση όπως και τόσα άλλα   Παραδείγματος χάριν το ποδόσφαιρο   Το βράδυ της Κυριακής στο ραδιόφωνο   Τη Δευτέρα η κλήρωση του Λαϊκού    Ποια η πρώτη και ποια η τελευταία στιγμή

Από τη συλλογή Οι λέξεις (1973)