Γιώργος Θέμελης

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=fMJ229H3zaA

Πάσχα των Ελλήνων

Ποίηση: Γιώργος Θέμελης
Μουσική & διασκευή στίχων: Σταύρος Κουγιουμτζής
Πρώτη εκτέλεση: Γιώργος Νταλάρας & χορωδία

Πάσχα των Ελλήνων Πάσχα
Πάσχα της αγάπης Πάσχα
Πάσχα των αγγέλων

Ήλιος κι ανατέλλεις
Πάσχα μέγα Πάσχα
ήλιος φωτοδότης
των Ελλήνων Πάσχα

Από το έργο Ηλιοσκόπιο (1973)

Χριστός Ανέστη! Χρόνια πολλά σε όλους!

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=10cnuLXoHO4

Frederico de Brito & Ferrer Trindade, Canção do Mar (by Dulce Pontes)

Γιώργος Θέμελης, Θάλασσα και ψυχή

[Ενότητα Έρωτος Εγκώμια]

Θάλασσα με τα μοναχικά και λυπημένα
Πλοία, ψυχές νεκρών που ταξιδεύουν.
Θάλασσα και ψυχή και ταραγμένη αγάπη,
Νερά μας παίρνουν, άνεμοι μας παν.
Άπληστη, ακατάτμητη και μοιρασμένη,
Σ’ ωκεανό, σε πέλαο, σε κοχύλι.
Άπειρη και κατάστενη σε μια σκαμμένη πέτρα.
Και ουρανέ, σαν άλλη θάλασσα πάνω στη θάλασσα,
Γαλάζιο αίμα και φτερό, γαλάζιο ψάρι.
Ερωτική βροχή, ουράνια δίψα,
Έρωτα, πιο έρωτα, που τίποτα δε σε χορταίνει.

Από τη συλλογή Φωτοσκιάσεις (1961)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=dsxtImDVMig

John Lennon & Paul McCartney, All you need is love (The Beatles, 1967)

Γιώργος Θέμελης, Μάταια πράγματα

[Ενότητα Α'. Το δίχτυ των ψυχών]

Γιατί, Θεέ μου, να μην μπορούμε
Να βρεθούμε ολόκληροι μες στην αγάπη,
Να πρέπει να γίνουμε όνειρα
Ενανθρωπισμένα μες σ’ έναν άλλο ύπνο,
Όνειρα, διάφανα φαντάσματα γυμνά.

Ως να μην είμαστε άνθρωποι,
Έμψυχα όντα, κρύβοντας την ωραιότητα
Από ζηλότυπα βλέμματα αγγελικά.

Ως να ’μαστε πράγματα κλειστά κι ωραία, μάταια,
Καρτερικά, υπερήφανα, σαν τα βουνά.

Κοχύλια σκληρά, αλαβάστρινα, όστρακα άθραυστα,
Βράχοι αρράγιστοι, κύκνοι σιωπηλοί.

Κανείς δεν ακούει την ψυχή του άλλου.

Κανείς

Κανείς.

Από τη συλλογή Το δίχτυ των ψυχών (1965)


Δύο ευχές και συνάμα προτροπές για το 2011: ας παλέψουμε για να μπορούμε να βρεθούμε ολόκληροι μες στην αγάπη κι ας αρχίσουμε ν’ ακούμε την ψυχή του άλλου.

Καλή μας χρονιά!

[wings]

Pieter Bruegel the Elder, De parabel der blinden [The Blind Leading the Blind (or The Parable of the Blind)]
Tempera on linen canvas, 86 cm × 154 cm, 1568 (Museo di Capodimonte, Naples, Italy)
[Πηγή: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pieter_Bruegel_d._%C3%84._025.jpg]

Γιώργος Θέμελης, Βόθυνοι

ὁδηγοί εἰσι τυφλοὶ τυφλῶν∙ τυφλὸς δὲ τυφλὸν
ἐὰν ὁδηγῇ, ἀμφότεροι εἰς βόθυνον πεσοῦνται...
Κατά Ματθαίον (ΙΕ' 14)

Contemple-les, mon âme ; ils sont vraiment
affreux
Baudelaire, Les aveugles

Οι τυφλοί, πίνακας
Pieter Bruegel

Τυφλούς τυφλοί οδηγούν

Μπροστά πάει ο μπροστάρης
πίσω ακολουθούν
Μιας προς νυκτός ανταμωμένοι
Σαν το κοπάδι στον γκρεμό
Σώμα με σώμα, έπηξε το φως.

Τυφλός σέρνει τυφλό,
Σκοτάδι το σκοτάδι.

Σιγά-σιγά έγινε τούτο το κακό,
Χωρίς περόνη και πληγή,
Πηχτή βροχή και μαύρο χαλάζι,
Σιγά κι αναίμακτα, εκτυφλωτικά

Από τριμμένο φως
Από καπνούς.

Τα ’χουν τα μάτια τ’ ακριβά,
Τα ’χουν τα μάτια και δε βλέπουν.

Μάτια λαμπρά κι αχρηστεμένα.

Τυφλός τυφλό γεννά,
Νύχτα τη νύχτα.

Ανάμεσα στους αποτυφλωμένους
Ως με τη ρίζα του φωτός
Μονόφθαλμος κανείς
Ή Τειρεσίας
Μάντης κακών λόγο να πει
Για τ’ άφαντα και τα σκοτεινά
(Τα τ’ εόντα τα τ’ εσσόμενα)
Με μαντικό ραβδί τ’ ανοίγματα
κάτω να δείξει,
Τους βοθύνους,
Τ’ απόκρημνα χάσματα.

Από τη συλλογή Τα Βιβλικά (1975)

[wings]

John Martin, The Destruction of Sodom and Gomorrah, 1852 (Laing Art Gallery, Newcastle upon Tyne)

Γιώργος Θέμελης, Σόδομα και Γόμορρα

καὶ ἐγένετο, ἡνίκα ἐξήγαγον αὐτοὺς ἔξω καὶ εἶπαν· σῴζων σῷζε τὴν σεαυτοῦ ψυχήν· μὴ περιβλέψῃ εἰς τὰ ὀπίσω, μηδὲ στῇς ἐν πάσῃ τῇ περιχώρῳ·...
Γένεσις (ΙΘ' 17)

Άνθρωποι, όπως πάντα, οι άνθρωποι
—Δεν είναι χελιδόνια, θα μπορούσαν να γίνουν,
Δεν είναι Άγγελοι, θα μπορούσαν να γίνουν
και να μη φτάσουν, να κεραυνωθούν—
Ξεχνιούνται και αναπαύονται.

Μέσα τους ξεχνιούνται, να ξεχάσουν,
Ν’ αποκοιμίσουν την ψυχή τους,
Να μην πονεί,
Να κλείσει.

(Πληγή η ψυχή, πληγή κρυφή κι ολάνοιχτη, μια λόγχη στην πλευρά και μας κεντά —
Κανείς δεν μπορεί να γλιτώσει απ’ την ψυχή του.)

Κοιμούνται όσοι κοιμούνται,
Πνίγουν τα όνειρα και δε σπαρνούν
Φοβούνται μη ξυπνήσουν,
Έχουν το φόβο του φωτός.

Μπορείς ν’ ανάψεις έναν ήλιο να φέξει μες στα μεσάνυχτα
Και να σημάνεις σύναξη ψυχών, — νεκρών ψυχών,
Να βάλεις μια κραυγή, τρόμου κραυγή, να σηκωθούν:

—Σύγνεφα μαζεύονται στον ουρανό,
Σύγνεφα αλλόκοτα, τρομαχτικά,
Γεμάτα οργή —έρχεται η βροχή
Μια κίτρινη βροχή από φωτιά και θειάφι—

Όσοι κοιμούνται κοιμούνται.

Την ψυχή μονάχα κοίταζε και σώζε,
Την σεαυτού ψυχήν, τ’ άλλα μην τα κοιτάς,
Είναι όλα να καούν, τίποτα να μη μείνει.

(Στάχτη σύναζες,
Στάχτη σώριαζες,
Στάχτη στη στάχτη.)

Μην αργείς, μπροστά σου μόνο βλέπε,
όλο μπροστά
Κατά κει, που δείχνουν τα μηνύματα,
και δρόμο,
Μη σταθείς πουθενά, μὴ περιβλέψῃ εἰς τὰ ὀπίσω.

Από τη συλλογή Τα Βιβλικά (1975)

[wings]

Edward Hopper, Night Shadows (1921)
Πηγή: https://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/25.31.2/

Γιώργος Θέμελης, Σημάδια

Κανένας ίσκιος μες στη νύχτα

Τα μαλλιά μου ήταν μια φορά γεμάτα ήλιο
Φωνές της θάλασσας

Κανένας ίσκιος μες στη νύχτα

Είναι μέσα κάτι
Που παίζει
Πονεί
Εδώ στο μάτι
Μια πεταλούδα

Ψάχνω να βρω σημάδια

Είχα θαρρώ φυλάξει
Κάτι απομεινάρια
Κάτι ωραία φτερά

Ανασέρνω το πανί
Ένα σκέτο ορθογώνιο πλαίσιο
Πεθαμένα πουλιά και φύλλα

Κανένας ίσκιος μες στη νύχτα

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Απογύμνωση

Κανείς δεν το περίμενε
Το κρύο και τη βροχή

Η νύχτα κάνει πιο βαθιές τις χαραμάδες
Μαζεύεται κόσμος και γελά χαζεύοντας απ’ όλες τις μεριές
Ζώα φυλακισμένα
Άδεια καθίσματα παλιά
Ένα κομμένο κεφάλι που ξεφωνίζει

Ο απέραντος τοίχος με το καρφί και το γκρεμισμένο παράθυρο

Ψάχνω να βρω ένα ρούχο
Ένα σκέτο πανί
Το σκέπασμα της νύχτας

Περνάει ο άνεμος φορτωμένος μιλήματα περιστέρια και μάτια
Έρχεται απ’ την άλλη μεριά
Πέρ’ απ’ τη θάλασσα την πόρτα τ’ ουρανού

Πάνω από κάθε ύψος
Αρχίζει η μοναξιά

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Ένδυμα

Αφήσαμε ανοιχτή την πόρτα στη νύχτα
Ψυχή μέσα σ’ αυτή την πολιτεία
Έφυγαν όλοι για τα μακρινά νησιά τους
Σκυλιά και σπίτια μες στους δρόμους

Κάνει πολύ κρύο σ’ αυτό το απόμακρο άστρο
Ο κόσμος είναι σκοτάδι
Ένα παλιό τραπέζι
Ανάμεσα σε τέσσερους τοίχους

Έφυγαν όλοι για τα μακρινά νησιά τους

Περπάτησα πολύ μέσα στα δάση
Τα μάτια μου χτυπήθηκαν από πετάγματα
Γίνομαι αγνός
Ένα κομμάτι απλή πέτρα

Αγαπώ την πιο κλειστή γωνία
Ανάμεσα σκεπάσματα από παράθυρα και στέγες
Στον τοίχο επάνω καρφωμένα τα ίχνη μου

Περπάτησα πολύ μέσα στα δάση

Το συρτάρι τρίζει
Μια θλιμμένη εικόνα περιφέρεται στο δάπεδο
Ήταν μια φορά ένα άγαλμα
Που χαμογελούσε

Πώς έτσι αγάπησα τη σκοτεινιά και ντύθηκα

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Φθορά

Έγνοια βαθιά που σωπαίνει το σώμα

Ρούχο τριμμένο στη σκόνη του δρόμου
Ξεφτίδια που κρέμασε η φθορά
Κοφτερό μαχαίρι δίχως αίμα
Και δίχως οδυρμό

Άδειος ο κόρφος
Φωνές πνιχτές μέσα στο δέρμα

Τι έγιναν τα κορμιά
Ψυχές που έβγαλαν διπλά φτερά
Αδέρφια καρπούς θρεμμένα όνειρα

Τρυφερές ανοίξεις που ξεδιπλώθηκαν μέσα στα μάτια

Πρόσωπα σπίτια που κατοικήσαμε
Χέρια μέσα στα χέρια αιμάτινη αγκαλιά
Καρδιά φορτωμένη αγάπη και θάνατο

Ανοίξαμε τα λουλούδια μέσα στα μάτια μας
Γεμίσαμε τη μοναξιά της νύχτας
Πλουτίσαμε την ερημιά του ανέμου
Ονόματα τραγούδια και δάκρυα

Κόσμος της γης
Απέραντο πρόσωπο

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Γυάλινο μάτι

Εγκαταλειμμένο πορεύεται το λείψανο

Φρόντισα να σταλεί μια πρόστυχη κάσα
(Είναι κάτι ντροπές που δε λέγονται
Κάτι αμαρτίες που φοβάσαι τον ίσκιο σου)

Εγκαταλειμμένο πορεύεται το λείψανο
Σηκώνονταν τη νύχτα και φώναζε:
«Πάμε να πέσουμε στο ποτάμι…»
Έβλεπε ουρανούς λευκούς αγγέλους

Είναι ένα γυάλινο μάτι που με βλέπει στον ύπνο του

Φρόντισα να σταλεί μια πρόστυχη κάσα
Στητά κοτρόνια μέσα σε χορτάρι
Έρμο δυσώνυμο φτωχικό κοιμητήρι
Αναπαύονται όσοι περπάτησαν πεθαμένοι

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=PeotJ8S8XDI

Antonio Vivaldi: Concerto No. 1 in E major, Op. 8, RV 269, La primavera (Spring), mov. 1 Allegro
(violinist: Anne-Sophie Mutter, conductor: Hebert von Karajan, orchestra: Berliner Philharmoniker)

Γιώργος Θέμελης, Άνοιξη

Ένα κομμάτι ουρανός ένα πουλί στο παράθυρο

Σε γνωρίζω τρυφερό χαμόγελο του Θεού μου
Εξαίσιο μήνυμα από φως καινούρια μέρα

Πότε ήταν πότε είναι δεν ξέρω να πω
Έγειρε το κεφάλι και κοίταξε πάνω τον ήλιο
Σα να ’χε ξεχαστεί και θυμήθηκε ξάφνου
Πανώρια φτερουγίσματα στις κορυφές
Δίψασε ίσως απ’ την πορεία της συγκατάβασης

Τα πουλιά έχουν ξεχάσει το νερό της νύχτας

Έγειρε το κεφάλι και κοίταξε πάνω τον ήλιο
Της παρουσίας το βλέμμα χαράχτηκε στο σκληρό μάτι

Κάτι σαν κρίνος σε καρδιά χειμώνα

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Ελεγεία σ’ ένα νήπιο που πέθανε από πείνα

Ισχνό λιωμένο σώμα
Σαν ένα γυμνό πεθαμένο πουλί

Από ποιο χέρι ποιο ουρανό

Παραπάτησε ίσως κι έπεσε
Από νύχτα σε νύχτα
Μέσα σ’ ένα παράξενο βαθύ όνειρο
Που η καρδιά των παιδιών παγώνει
Τα χαμόγελα ραγίζουν επάνω στα δόντια
Κι οι μητέρες δεν έχουνε μαστούς

Φτερά ελαφρά
Πέρα από κάθε σιωπή
Ανάμεσα στ’ άστρα που ψάλλουν

Τίποτα δε σάλεψε
Τίποτα
Τα δέντρα εξακολουθούν
Να σηκώνουν τη μοναξιά
Τα σκυλιά να ουρλιάζουν

Φυλάξου
Μη σταθείς πουθενά
Γλήγορα
Σκεπάστε τις εικόνες των καθρεπτών
Φάσμα λιπόσαρκο μέσα στη νύχτα
Φτερού αποτύπωμα στα ξύλα μιας κούνιας
Διψάει μια στάλα δροσιά ψάχνοντας μέσα σ’ όλα τα μάτια
Περιεργάζεται ένα γυμνό κρανίο
Ένα στεγνό πεθαμένο πρόσωπο
Μας βλέπει
Μέσα στον άλλο ύπνο
Σκοτεινιασμένα πρόσωπα αλλόκοτα θλιμμένα ζώα
Απελπισμένα φτεροκοπήματα
Επάνω στους τοίχους

***

Ενθάδε κείται
Σκιά πουλιού

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Φάντασμα

Κανένας πετεινός
Δε θα λαλήσει πια
Κανένας πετεινός

Κόπηκε η καρδιά

Κανένας πετεινός
Τσάπες και φτυάρια
Μέσα στ’ αυτιά

Είχα μια ψυχή
Και την έχασα
Μες απ’ τα δόντια σου

Δε θα λαλήσει πια

Είχα μια ψυχή
Κι είχαμε μαζί
Ένα σώμα
Ζωντανό κρέας
Κι ένα σανίδι

Κόπηκε η καρδιά

Ψυχές που χάθηκαν
Καρδιές που κόπηκαν
Χωρίς να γνωρίσουν
Θέλουν τα δώσουν πίσω
Τ’ αποξενωμένα χέρια
Τα ψεύτικα κόκαλα

Τα μαλλιά και τα ξύλα θυμούνται

Ήμουνα παιδί
Κι είχα μια ψυχή
Δυο μήλα και δυο χέρια
Σαν περιστέρια

Είχα μια ψυχή
Κι είχαμε μαζί
Ένα σώμα

Χωρίς καρδιά δίχως σανίδι
Δεν μπορώ να κοιμηθώ
Χωρίς μήλα δίχως χέρια
Με μια πέτρα επάνω στο στήθος

Δεν μπορώ να κοιμηθώ

Ψάχνω να βρω σημάδια
Μέσα στα μάτια
Μέσα στο δέρμα
Επάνω στα παλιά
Λερωμένα εσώρουχα

Μια ρανίδα
Ένα βλέφαρο

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Η σελήνη των πεθαμένων

Δώδεκα χτύπησαν οι δείχτες

Και τώρα πια ποιος να μιλήσει
Ποιος να μιλήσει ποιος ν’ ακούσει

Δώδεκα χτύπησαν οι δείχτες

Όλες οι πλάκες κουφαθήκαν
Κι από του φεγγαριού την άλλην όψη
Άγγελοι μαύροι κατεβαίνουν
Χτυπώντας αναμμένες φτερούγες
Τριπλές ματωμένες άγκυρες

Και τώρα πια ποιος να μιλήσει

Στα βαθιά σκαλοπάτια με τους καπνούς
Η πλατιά φουσκωμένη θάλασσα
Δε δέχεται ούτ’ ένα ψόφιο γατί
Ούτ’ ένα καράβι από χαρτί
Χωνεύοντας θειάφι και πτώματα

Δώδεκα χτύπησαν οι δείχτες

Όλες οι πλάκες κουφαθήκαν
Κι όλες οι φλόγες αναμμένες
Κίτρινες φλόγες μες στον κάμπο
Φέγγοντας τ’ άθαφτα κορμιά
Μην τα πατήσει ο καβαλάρης

Ποιος να μιλήσει ποιος ν’ ακούσει

Μην αγγίζετε τις κρυφές πληγές
Θα γελάσουν οι λιμναίοι καθρέπτες
Προβάλλοντας σκοτεινά κέρατα
Κόκαλο και ντροπή τ’ ουρανού

Βαθύ το ράγισμα του κόσμου

Τα ζώα χάθηκαν πίσω απ’ τα βουνά
Γκρεμίστηκαν μες στα φαράγγια
Μονάχα η σελήνη των πεθαμένων
Με τα παράξενα μάτια που τρυπούν
Κατεβαίνει σαν ένα αρπαχτικό πουλί
Σα μια τρελή γυναίκα σκύβοντας
Επάνω στα μέτωπα

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=CnF-L9V2Ao0

Δημήτρης Παπαδημητρίου & Κώστας Φασουλάς, Κεραυνός κι αστραπή
(τραγούδι: Παντελής Θαλασσινός / δίσκος: Έτσι ξαφνικά (2005))

Γιώργος Θέμελης, Κυμοθόη

I

Αφήστε με να κείτομαι
Ανέκφραστα μάτια τυραννία από βαθιά σημάδια
Πιο επίμονα απ’ το κολλημένο δέρμα
Από περιττές μεταμέλειες που μπερδεύουν το αίμα

Αγωνίζομαι να βρω τα δικά μου δάκρυα
Να εγκατασταθώ στην καρδιά μου

Πώς να το πω δεν ξέρω
Καμιά γλώσσα δε μιλιέται
Σιωπή από βυθισμένα άστρα
Ερημιά ουρανού μέσα σε κάθε φωνή

Έχω μια κρυφή ελπίδα
Να συναντήσω κάπου τη θάλασσα

Τα πουλιά ταξιδεύουν επάνω στα όνειρά τους

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)