Translation - Μετάφραση

Favourite texts, movies, lyrics, quotations, recipes => Favourite Music and Lyrics => Translation reviews => Topic started by: banned8 on 20 Aug, 2006, 16:10:25

Title: Μετάφραση για το αρχαίο θέατρο
Post by: banned8 on 20 Aug, 2006, 16:10:25
Ξανακοίταζα ένα παλιό σημείωμα σχετικό με τη μετάφραση ενός αγγλικού βιβλίου για το ρόλο του θεάτρου στην αρχαιοελληνική κοινωνία. Δεν το μεταφέρω εδώ για κράξιμο, αλλά για τα "καμπανάκια" που περιέχει. Άλλωστε, διαπιστώνω ότι το βιβλίο κυκλοφορεί σε δεύτερη έκδοση, με νέα επιμέλεια.

...Η ελληνική απόδοση του κειμένου αποτελεί –δυστυχώς– εντυπωσιακό παράδειγμα για τη δυνατότητα της μετάφρασης να αχρηστέψει ένα αξιολογότατο έργο. Προφανώς η μεταφράστρια αλλά και η επιμελήτρια ουδεμία σχέση έχουν προς τον επιστημονικό χώρο της αρχαιογνωσίας. Μόνον έτσι μπορεί να εξηγήσει κανείς ότι σταθερά γίνεται χρήση του όρου «Μεσαία κωμωδία» αντί του καθιερωμένου «Μέση κωμωδία» και του όρου «μιμική» αντί του σωστού «μίμος». Επίσης την άγνοια του γεγονότος ότι ο Pollux δεν είναι άλλος από τον λεξικογράφο του 2ου αιώνα μ.Χ. Πολυδεύκη, ότι ο κωμικός ποιητής ονομάζεται Άλεξις και όχι Αλέξης, ότι το σατυρικό δράμα του Ευριπίδη τιτλοφορείται Κύκλωψ και όχι Κύκλωπες (εδώ παρέσυρε τη μεταφράστρια προφανώς η απόδοση του ψ ως ps στα αγγλικά), και ότι ο ίδιος τραγικός ποιητής, ήκιστα γαστρίμαργος κατά τα φαινόμενα, έγραψε Παλαμήδη και όχι «τις Παλαμίδες»· στην απουσία αρχαιογνωστικής κατάρτισης θα πρέπει να αποδοθεί επίσης η άγνοια γεγονότων, όπως ότι η συλλογή πραγματειών του Πλουτάρχου τιτλοφορείται Ηθικά και όχι «Περί Ηθικής και Αρετής», ότι δεν υπήρχε θέατρο «στους Φλιούς» αλλά στον Φλιούντα, ότι δεν υπάρχει αγγείο «ψύκτρα» παρά μόνον «ψυκτήρ», ότι φυσικά δεν υπάρχει ζωγράφος που να ονομάζεται «Δαρείος» ή, πολύ περισσότερο, «Βαλτιμόρης» και πλείστα άλλα. Σε αρκετές όμως περιπτώσεις τα λάθη φανερώνουν απλώς ασύγγνωστη απαιδευσία. Γιατί πώς αλλιώς να χαρακτηρίσει κανείς την άγνοια του γεγονότος ότι ο Αισχύλος έγραψε Ορέστεια και όχι «Ορεστιάδα» (όπως κατ' επανάληψιν αναφέρεται) ή ότι ο Αριστοφάνης έγραψε τους Σφήκες και όχι «τις Σφίγγες»;

Τα οδυνηρά μεταφραστικά ολισθήματα δεν περιορίζονται ωστόσο στα παραπάνω. Σε πολλές περιπτώσεις το πρωτότυπο όχι μόνο δεν μένει πιστό στη μετάφραση - κατά τη γνωστή διατύπωση του Μπόρχες - αλλά λέει πολύ διαφορετικά πράγματα. Ελάχιστα παραδείγματα: στον Πρόλογό του ο Green αναφέρεται στην εικόνα της «προμετωπίδας» του βιβλίου, αλλά στη μετάφραση η αγγλική λέξη frontispiece αποδίδεται ως «Αέτωμα» (σ. 19)· στη φράση «το θέατρο της Πομπηίας, το πρώτο μόνιμο θέατρο της Ρώμης που κατασκευάστηκε το 55 π.Χ.» (σ. 222) ο πρόδηλος παραλογισμός θα πρέπει να χρεωθεί βεβαίως στη μετάφραση, η οποία αδυνατεί να διακρίνει τον Πομπήιο από την Πομπηία· τα «φωτισμένα χειρόγραφα του Τερέντιου» (σ. 249) θα προκαλέσουν αναμφίβολα αμηχανία ή και ψυχική ταραχή σε κάποιους αναγνώστες, πλην όμως άνευ λόγου, αφού το πρωτότυπο αναφέρεται απλώς σε «εικονογραφημένα» (illuminated) χειρόγραφα· ο Δίας, τέλος, σύμφωνα με το κείμενο του Αρνόβιου (σ. 258) εγκαταλείπει - όπως είναι μάλλον πιο εύλογο - την «οργή» του και όχι, όπως θέλει η μετάφραση, το «στεφάνι» του (οι αντίστοιχες αγγλικές λέξεις τυχαίνει απλώς να μοιάζουν).

Για να ολοκληρωθεί η εικόνα ας προστεθούν στα ανωτέρω οι «απλώς» ατυχείς αποδόσεις (π.χ. «των μωσαϊκών πατωμάτων» [σ. 185] αντί «των ψηφιδωτών δαπέδων» ή η χρήση παντού του όρου «τερακότα» αντί «πήλινος») και ας συνυπολογιστούν επίσης οι λέξεις που –για λόγους ακατανόητους– μένουν αμετάφραστες (π.χ. «τουνίκ», «Λεβάντι», «ονκούς» [sic = όγκος]). Ας προσμετρηθούν, τέλος, τα γλωσσικά αμαρτήματα, οι επίμονες ανορθογραφίες (ακόμη και σε περιπτώσεις μεταγραφών, π.χ. «παπποσηλινός» πάνω από δέκα φορές) και τα αναρίθμητα τυπογραφικά λάθη.

Δίχως αμφιβολία πρόκειται για ακραία περίπτωση μεταφραστικής ανεπάρκειας και εκδοτικής ανευθυνότητας. Στοιχειώδης αίσθηση ευθύνης προς το έργο του συγγραφέα αλλά πρωτίστως προς τους έλληνες αναγνώστες επιβάλλει την απόσυρση του βιβλίου και την εκ νέου κυκλοφορία του ύστερα από γενναία αναθεώρηση.

Quote
η οποία αδυνατεί να διακρίνει τον Πομπήιο από την Πομπηία
Είδες, Βίκη, τι παθαίνουμε με τον Pompey των Εγγλέζων; Ενώ, αν έλεγαν, Pompeius...

Quote
αφού το πρωτότυπο αναφέρεται απλώς σε «εικονογραφημένα» (illuminated) χειρόγραφα
Προσθέτω ότι τα illuminated manuscripts μεταφράζονται και «ιστορημένα» χειρόγραφα.


Title: Re: Μετάφραση για το αρχαίο θέατρο
Post by: wings on 20 Aug, 2006, 16:27:53
Quote
η οποία αδυνατεί να διακρίνει τον Πομπήιο από την Πομπηία
Είδες, Βίκη, τι παθαίνουμε με τον Pompey των Εγγλέζων; Ενώ, αν έλεγαν, Pompeius...

Μα ξέρεις τι ξύλο έφαγα κάποτε για να μάθω να τα ξεχωρίζω; Εσύ νόμιζες ότι από αγάπη προς τους αρχαίους Λατίνους προτιμώ το Pompeius; :-))))))))))

Όσο για τη συγκεκριμένη κριτική, είναι μεν σκληρή αλλά και όσοι από εμάς ασχολούνται με τη μετάφραση τέτοιων έργων θα πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτικοί - όχι για να μην εισπράξουν την κακή κριτική αλλά γιατί προέχει ο αναγνώστης και η σωστή ενημέρωσή του.
Title: Re: Μετάφραση για το αρχαίο θέατρο
Post by: banned8 on 20 Aug, 2006, 16:38:56
Να προσθέσουμε λοιπόν ότι η Πομπηία είναι Pompeii (στα αγγλικά). Και ότι κάποιοι λαοί (π.χ. Άραβες) έχουν πρόβλημα να διακρίνουν φωνητικά ανάμεσα σε Pompeii και Bombay (οπότε οι Ινδοί κάνανε τη Βομβάη Mumbai).
Title: Re: Μετάφραση για το αρχαίο θέατρο
Post by: banned13 on 20 Aug, 2006, 22:45:36
Quote
Προφανώς η μεταφράστρια αλλά και η επιμελήτρια ουδεμία σχέση έχουν προς τον επιστημονικό χώρο της αρχαιογνωσίας.
Quote
Ας προσμετρηθούν, τέλος, τα γλωσσικά αμαρτήματα, οι επίμονες ανορθογραφίες (ακόμη και σε περιπτώσεις μεταγραφών, π.χ. «παπποσηλινός» πάνω από δέκα φορές) και τα αναρίθμητα τυπογραφικά λάθη.
Aφελής ερώτηση:
Η επιμελήτρια δεν διόρθωσε ούτε τις ανορθογραφίες και τα γλωσσικά λάθη;
Να τη βάλουμε στο hall of fame των επιμελητών, μαζί με την θρυλική επιμελήτρια "της ανύπαρκτης οδαλίσκης (http://www.sarantakos.com/language/odalisk.html)";