Τέλος του αφιερώματος στην κοινωνικοπολιτική ποίηση της Θεσσαλονίκης

[wings]

Φτάσαμε στο τέλος του άτυπου αφιερώματός μας στην ποίηση της Θεσσαλονίκης με πολιτικοκοινωνικό περιεχόμενο. Φυσικά, αυτή την κατηγορία ποιημάτων ούτε την εξαντλήσαμε ούτε θα μπορέσουμε να την εξαντλήσουμε ποτέ, μια και οι περισσότεροι ποιητές της πόλης μας αγωνίστηκαν, ο καθένας με το δικό του τρόπο και όλοι με σημαία την ποίησή τους, σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, για μια καλύτερη κοινωνία. Ορισμένοι φτάσανε μια ανάσα πριν από το εκτελεστικό απόσπασμα, άλλοι έμειναν φυλακισμένοι ή εξόριστοι για χρόνια, άλλοι ζήσανε με το φόβο της εξορίας και της στέρησης της ελευθερίας τους για χρόνια, άλλοι ύψωναν συχνά τον τόνο της «αιρετικής» φωνής τους σε δύσκολες εποχές, άλλοι συνεχίζουν και θα συνεχίσουν να μάχονται τον 21ο αιώνα για τις ίδιες ιδέες, αφού «η επανάσταση αγναντεύει το άπειρο».

Πάντως όλοι τους είχαν και έχουν ένα κοινό σημείο αναφοράς - είναι σκεπτόμενοι άνθρωποι που δεν διστάζουν «να πάρουν θέση στα πράγματα και να μιλήσουν υπεύθυνα» (Μ. Αναγνωστάκης) συνήθως μέσα από τα ποιήματά τους αλλά και οπουδήποτε αλλού χρειαστεί, είναι αυτοί που πιστεύουν πως «πρέπει να λέμε την αλήθεια στα παιδιά» (Μ. Αναγνωστάκης), είναι αυτοί που δεν διστάζουν να καταφύγουν σε «κραυγές» (Κλ. Κύρου) προκειμένου να μας αφυπνίσουν, είναι αυτοί που έχουν μάθει ν' αντέχουν ακόμα και «χωρίς φως στη βόρεια πόλη» μας (Πρ. Μάρκογλου), είναι αυτοί που πρεσβεύουν ότι «προχωρούμε να ζήσουμε όλη τη δύναμη που μας οδηγεί και πεθαίνουν οι αδύνατοι» (Ζ. Καρέλλη), είναι αυτοί που βρίσκουν τη δύναμη και λένε «κι εγώ τους αγάπησα πολύ τους ανθρώπους εκείνο το απόγευμα» (Ντ. Χριστιανόπουλος) όταν γύρω τους καραδοκεί ο θάνατος κι η πνευματική σκλαβιά, είναι εν τέλει αυτοί που μας παίρνουν απ' το χέρι και μας σεργιανούν ως «τα κάστρα στο γαλάζιο όταν προσεύχονται πέρα ως πέρα φωταγωγημένα από τα μάτια των παιδιών» (Τ. Νικηφόρου).

Ξεκινήσαμε, λοιπόν, αυτό το άτυπο αφιέρωμα στην «πολιτική» ποίηση (με την πολύ ευρεία έννοια του επιθέτου αυτού) αμέσως μετά τις φετινές βουλευτικές εκλογές, στις 17 Σεπτεμβρίου, με το «Αισθηματικό διήγημα» και τελειώσαμε, σήμερα, με το «Προσχέδιο δοκιμίου πολιτικής αγωγής», του «δικού μας ανθρώπου», του Μανόλη Αναγνωστάκη. Δεν είναι τυχαία η έναρξη και ο τερματισμός με την επιλογή των συγκεκριμένων ποιημάτων και του συγκεκριμένου ποιητή. Ο Μανόλης Αναγνωστάκης είναι ο Λευκός Πύργος και το Επταπύργιο μαζί για την «πολιτική ή/και στρατευμένη» ποίηση της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα - και σ' αυτό συμφωνούν όλοι οι ομότεχνοί του. Αξιώθηκε να κάτσει δίπλα μας και να μας μιλήσει με λόγια απλά για όλα όσα ταλάνισαν και ταλανίζουν τη μεταπολεμική ελληνική κοινωνία. Και, κυρίως, επέλεξε να σιωπήσει νωρίς και να αποτελέσει φωτεινό παράδειγμα μέσα από τον τρόπο γραφής του και τη στάση ζωής του για όσους μπορούν να καταλάβουν δέκα πράγματα παραπάνω και να διδαχτούν. Γιατί οι πραγματικά σπουδαίοι άνθρωποι δεν καταφεύγουν σε φανφάρες - το μεγαλείο το έχουν μέσα τους.

Για 15 μέρες πήραμε μια μικρή αλλά ενδεικτική γεύση της ζωής αυτής της πόλης μέσα από αντιπροσωπευτικά δείγματα γραφής όλων των γενεών του 20ού αιώνα στη Θεσσαλονίκη, την «πρωτεύουσα των προσφύγων». Πλοηγοί και καθοδηγητές μας στο ταξίδι μέσα στην πολιτικοκοινωνική ιστορία του περασμένου αιώνα αυτές τις δυο βδομάδες ήταν:

• Από τις προπολεμικές γενιές:
  οι ακαδημαϊκοί Ζωή Καρέλλη και Γιώργος Βαφόπουλος και οι άλλοι δυο Γιώργηδες - ο Σαμιώτης Θέμελης και ο Καβαλιώτης Στογιαννίδης
• Από την πρώτη μεταπολεμική γενιά:
  οι τρεις στρατευμένοι μας ποιητές - ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ο Λέσβιος Πάνος Θασίτης και ο Κλείτος Κύρου (αντιπροσωπευτικοί εκπρόσωποι της ονομαζόμενης «γενιάς της ήττας»), ο ακαδημαϊκός Τάκης Βαρβιτσιώτης και ο Γιώργος Ιωάννου
  Αξίζει να σημειωθεί ότι γνωρίσαμε με την ευκαιρία αυτή και το μεγάλο χαμένο ποιητικό ταλέντο-θύμα των καιρών, τον Άνθο Φιλητά.
• Από τον κύκλο των «χαμένων ποιητών» :-), δηλαδή της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς:
  ο Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, ο «Αθηναίος» πλέον Νίκος Γρηγοριάδης, ο Ανέστης Ευαγγέλου, οι δυο Μαρίες - Αγαθοπούλου και Καραγιάννη, ο Καβαλιώτης Πρόδρομος Μάρκογλου, ο Εδεσσαίος Μάρκος Μέσκος, ο «δικός μας» Τόλης Νικηφόρου και ο Ντίνος Χριστιανόπουλος
• Από τη γενιά της αμφισβήτησης, δηλαδή την τρίτη μεταπολεμική:
  οι «Αθηναίοι» πλέον Μαρία Κυρτζάκη και Αναστάσης Βιστωνίτης, ο «μέτοικος» στην Αθήνα Γιάννης Καρατζόγλου, ο Ρεθυμνιώτης Μανόλης Ξεξάκης, ο πρόωρα χαμένος Αλέξης Τραϊανός και ο Αιτωλός Γιάννης Υφαντής
• Από τη δική μου γενιά, τη γενιά του ιδιωτικού οράματος της δεκαετίας του '80:
  η Μαρία Αρχιμανδρίτου και ο Σταύρος Ζαφειρίου

Το ταξίδι ήταν μαγικό, αναμφίβολα άξιζε τον κόπο και θα επαναληφθεί με την πρώτη ευκαιρία.

Αύριο ξεκινά ένα μικρό αφιέρωμα στην ερωτική ποίηση και αυτή τη φορά θα παρελάσουν μπροστά μας έργα όλων σχεδόν των ποιητών της ανθολογίας μας, μια και ό,τι αφορά τον έρωτα και την αγάπη δεν θα πάψει ποτέ να είναι πηγή ζωής, έμπνευσης και δημιουργίας.


[ Επιστροφή στο ευρετήριο του αφιερώματος στους ποιητές της Θεσσαλονίκης ]

[banned]

Μπράβο, Βίκυ. Κείμενο ενημερωτικό, εμπνευσμένο, αληθινό.

[wings]

Τόλη, σου θυμίζω τους στίχους του αγαπημένου μας Μανόλη Αναγνωστάκη:

(Και προχωρούσα μέσα στη νύχτα χωρίς
Να γνωρίζω κανένανε κι ούτε
Κανένας με γνώριζε.)

Πιστεύω ότι είναι σαν να περιγράφουν τους γνωστούς μας άγνωστους - τους ποιητές της πόλης μας.

Ένα είναι σίγουρο - όσο προχωράει η ανθολογία μας, οι 75 περίπου ποιητές που έχει αυτή τη στιγμή και όσοι θα συμπεριληφθούν αργότερα, θα φτάσουν να γίνουν «πολύ δικοί μας άνθρωποι», τόσο για εμάς τους συμπολίτες τους όσο και για τους φίλους της Θεσσαλονίκης και της ποίησης σε όλη τη χώρα αλλά και έξω απ' αυτήν. Αυτός είναι ο στόχος της ανθολογίας και σου υπόσχομαι ότι δεν πρόκειται σε καμιά στιγμή να τον ξεχάσω. Είναι το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε ως ύστατο φόρο τιμής στη μνήμη του Μανόλη Αναγνωστάκη.

Ήρθε όμως η ώρα και η σειρά μου να σιωπήσω και να δώσω το λόγο σ' εσένα. Θα σε παρακαλέσω, όποτε ευκαιρήσεις, να μας μιλήσεις για τον Μανόλη Αναγνωστάκη, αφού είχες την τύχη να τον γνωρίσεις από παλιά. Είμαι σίγουρη ότι θα έχεις πολλά να μας πεις στο σχετικό νήμα. :-)