Μανόλης Ξεξάκης

[wings]

Μανόλης Ξεξάκης, Πλόες ερωτικοί (2)

[Ενότητα Πλόες ερωτικοί]

2

Καρδιά μου, ανεμώνη, αγαπημένη μου,
ο καημός σου είναι μαχαίρι, μα μαχαίρι κι εγώ κρατώ.
Ήρθες πάλι κι αναπνεύσανε οι κυκλάμινοι πόθοι μου.
Γεμάτος σκοτεινιά, μέσα σε λαβυρίνθους νοσταλγίας,
απάνω στις επιφάνειες ενός κρίνου με χρυσαφένια παράθυρα,
ξοδεύτηκα,
ώσπου με σκέπασεν η δωδεκάτη λύπη.
Σαστισμένος κοιτάζω στον ορίζοντα τις μολυβένιες κοιλάδες
της θάλασσας, τον ήλιο που χάνεται
σ’ ένα πανάρχαιο βουρκωμένο κρατήρα.
Κάτω απ’ το λαμπτήρα του δρόμου, ενώ η πολιτεία κοιμάται,
σε ίση απόσταση απ’ την ύπνωση και τον ατέλειωτο χωρισμό,
σε φίλησα κι ευωδιάζεις μέσα μου,
ένας πιλότος της ερωτικής κλίνης.
Οι φίλοι των χρωμάτων δε θα πιστέψουν ποτέ,
πως σε ξεγύμνωσα ως τη βαθιά διαθήκη, όπου το ρόδινο πέπλο
απλώνεται ρυθμικά και χαϊδεύει τη ρέουσα σμίλη.
Η βροχή δυναμώνει μέσα στο πράσινο δάσος.
Μ’ επισκέπτονται πράματα που δεν περίμενα, μνήμη μου χλωμή
με τον αξιοπρεπέστατο μανδύα!
Θα περνούσαμε μαζί εκατοντάδες χρόνια.
Οι φτερούγες των αγγέλων παρασύραν τ’ αλογάκι μου.
Από τότε ταξιδεύω αθέλητα
σε διάφορα σχήματα ηλικιών σαν δαχτυλίδι.
Θυμάμαι που μπήκαμε σ' ένα αυτοκίνητο και σε μια κατηφόρα
έγειρα και σύρθηκα μέσα στα υγρά σου φυλλώματα
κι εσύ άρχισες ν’ αρμενίζεις.
Δεν έχει ποικιλία ο μεσημεριάτικος ύπνος.
Σηκώθηκα και περπάτησα ως τη διπλανή αυλή,
όπου μια γυμνή ωραία χτενίζεται
και τη ρώτησα αν γυρίζει κι αυτή κι αγρυπνά,
τα φύλλα στο πιάνο του θανάτου.
Έκαμε πίσω και ταράχτηκε κι όπως σηκώθηκε και τίναξε τα μαλλιά της,
έπεσε και περπάτησε και χάθηκε μια κατακόκκινη πασχαλίτσα
–Πασχαλίτσα-λίτσα-λίτσα
σύρε στη Καρδίτσα
σύρε φέρε μου παπούτσια.–
Το ένδυμα του χρόνου ασχημονεί
στο λεπτεπίλεπτο γυμνό πόδι της μνήμης.
Λοιπόν, πρέπει να ξέρεις: ο ερωτευμένος είναι ένας μικρός βοσκός
που εξωθεί ένα πλήθος συναισθήματα σε ξένα χωράφια.
Ο ερωτευμένος οδηγείται από ένα μόνο άστρο.

Από τη συλλογή Πλόες ερωτικοί (1980)

[wings]

Μανόλης Ξεξάκης, Το τραγούδι της Ελένης (4)

[Ενότητα Το τραγούδι της Ελένης]

4

Υμνώ τώρα
τις στάσεις των πλοίων μέσα στον ωκεανό.
Παίρνω και ξεχωρίζω τους γλάρους
και τα υπόλοιπα θαλασσοπούλια,
γυμνώνω τις αλατόβρεχτες επιφάνειες των πλοίων,
πλοία και ναύτες, κορμιά και ψυχές βουτηγμένα
στην αρμύρα και το νόστο του γυρισμού.

Ω άρπες ιόντων
που μεταφέρετε τους πειρατές στα σταματημένα καράβια
και διχάζετε τα πληρώματά τους στους πέντε ωκεανούς,
σας υμνώ.

Από τη συλλογή Πλόες ερωτικοί (1980)

[wings]

Μανόλης Ξεξάκης, Η καρδιά του παιχνιδιού (3)

[Ενότητα Η καρδιά του παιχνιδιού]

3

Έκατσα και βημάτισα ένα γράμμα παραπονεμένο.
Και περίμενα ώσπου σκορπίσαν οι γειτόνοι στα σπίτια τους ο καθένας.
Και ζευγολάτιζα το σκοτάδι ώσπου να γίνει βαθιά σιγή.
Ύστερα πήδηξα απ’ τα μπαλκόνια στις στέγες, με το μουλινέ
ψαροκάλαμο στο χέρι και το τετραδιόφυλλο,
έφτασα πάνω απ’ το παράθυρό της,
έβαλα στη θέση του δολώματος το χαρτί στρογγυλεμένο
και το κατέβαζα σιγά-σιγά, μπροστά στα μάτια της
πρέπει να εμφανίστηκε σαν κομήτης.
Άνοιξε το παράθυρο χωρίς θόρυβο, το πήρε και διάβαζε.
Να τι διάβαζε:
«Κοπέλα μου, αγγελική των ανέμων,
πάλι μου κλείνουν την πόρτα οι δικοί σου.
Θηρία γίνονται τα κλειδιά του κορμιού μου.
Νομίζω πως θα χαθούν τα χαρτιά απ’ τα συρτάρια της δημαρχίας
και δε θα ’χω όνομα και δε θα ξέρει κανένας ποιος είμαι,
ώσπου θα διακρίνει κάποιο παιδί το παράλυτο χέρι του έρωτα
πάνω στο πρόσωπό μου και όλοι θα ησυχάσουνε και θα λένε:
Είναι αυτός που αγαπά την Ελένη».
Περίμενα, περίμενα κι ανεβοκατέβαζα τ’ αγκίστρι,
κι ακούω χραπ τη πόρτα κι άνοιξε
και μπαίνει στο δωμάτιο ο αδερφός της, που μου ’χε μέγα αχτιμάνι,
ανάψανε τα φώτα, είδε την πετονιά που κρέμονταν,
φωνάζανε «κατέβα κάτω τσόγλανε»,
κι εγώ παράτησα καλάμια και δολώματα και γίνηκα λαγός.
Περάσανε τρεις μέρες και την είχανε μανταλωμένη μέσα κι έσκασα.
Σάββατο βράδυ μεσάνυχτα φυσούσε αέρας,
πάω και παίρνω ένα σάρακα και πριονίζω όλες τις μικρές ελιές
που είχανε δεντροστοιχία έξω απ’ το σπίτι τους,
κι άκουγα τα κύματα της θάλασσας να μουγκρίζουν,
κι έβλεπα τα φυλλώματα που είχα σκορπισμένα χάμω,
έφευγα σιγά-σιγά, έκλαιγα κι έλεγα:
«Δέντρα μου, δέντρα ξέφυλλα
στη νύχτα του Δεκέμβρη
μια σκοτεινή βαθιά δεντροστοιχία
μαζί πηγαίνουμε,
μαζί και η νύχτα θα μας εύρει,
ω ερημικά θλιμμένα μου στοιχεία...»

Από τη συλλογή Πλόες ερωτικοί (1980)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=GWBVO8wCqbA

Θάνος Μικρούτσικος & Οδυσσέας Ιωάννου, Άνοιξη μπαίνει
(ερμηνεία: Βασίλης Παπακωνσταντίνου / δίσκος: Θάλασσα στη σκάλα (1999))

Μανόλης Ξεξάκης, Το τυροκέλι του τραγουδιού

Τώρα πια αναβλύζει και σκορπίζεται μέσ’ απ’ τους πυλώνες εκείνων
των νεοσσών αισθημάτων που ένιωσα γράφοντας το τραγούδι
μια ανεκτίμητη μυρωδιά.
Οι κλώνοι μου, αργά και σταθερά, φυλλορροούνε και μοναχά αυτή η οσμή
των αισθήσεων που σαρώνει τα λυχνάρια της νύχτας με κινεί ν’ ανιχνεύω
τη συναισθηματική φουρτούνα που προσπαθούσα να δαμάσω εκείνη την εποχή. Ανίκανο για άλλη δράση το οπλοστάσιο ενός συγγραφέα, προσπαθεί να περισώσει εδώ τα ψιχία του ρομαντισμού και της απελπισίας των εγκαταλειμμένων εφήβων, που μεγάλωσαν σε μικρές πολιτείες, με μικρές χαρές, γεμάτοι άγνοια, χωρίς σταλάγματα πολιτικής οικονομίας στο δραστικό πεδίο του νοητικού τους.
Η άνοιξη της εφηβείας των ελληνοπαίδων, στις ασφυκτικές επαρχιακές πολιτείες, δεν είναι καθόλου ανθηρή.
Η χαρά και η συναισθηματική επάρκεια, που είναι απαραίτητες στις παιδικές που αναδύονται ψυχούλες, αγγίζουν μονάχα τους τολμηρούς μικροαστικής νοοτροπίας και παράγουν κατά κανόνα βλάκες.
Η ζωή κυλάει μέσα από παράτες αμφίβολης εμβέλειας, με τους τοπικούς άρχοντες προκλητικούς και δασκαλεμένους από επιτυχόντες προγόνους.
Το ιερατείο εν δράσει στις ετήσιες γιορτές.
Το σχολείο φάκα, η φτώχεια, η μιζέρια, το ψέμα και μέσα σ’ όλα αυτά το λουλουδάκι του έρωτα, δικτατορικά κύριοι, εν τούτοις, ανθίζει.

Από τη συλλογή Πλόες ερωτικοί (1980)

[wings]

Μανόλης Ξεξάκης, Ο χάλκινος φάκελος

Αυτός ο χάλκινος φάκελος
που ανοιγοκλείνει με πάταγο
και περιέχει τη λογική σκέψη,
μέσα στην πευκόφυτη καμπύλη κατοικεί∙
αυτός,
ο δολοφόνος της υπαίθριας σονάτας.

Δημοσιευμένο στο περιοδικό Το δέντρο

Πηγή: Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης / 1930-1980 [Νίκος Καρατζάς (1990)]

[wings]

Μανόλης Ξεξάκης, Χρόνος έβδομος: Σχεδόν μηδέν

[Ενότητα Χρόνος]

Δεν έχουν κουραστεί
τόσο μεγάλοι αριθμοί

να τρέμουν όλη νύχτα στο computer
του γραφείου μου;

Το ξέχασα ανοιχτό με μια μεγάλη πράξη
ακατανόητη να λαμπυρίζει στην οθόνη.

Μίλησα με πολλούς από τ’ απόγευμα,
διάβασα κι αποστήθισα την διδακτέα ύλη,

έβγαλα φύλλα των περασμένων ημερών απ’ το ημερολόγιο,
έγινα άλλος άνθρωπος σιγά σιγά,
πιο ήρεμος, σχεδόν μηδέν μέσα στον ύπνο.

Όμως αυτοί οι μεγάλοι αριθμοί κι οι πράξεις τους
πρωί πρωί περίμεναν εδώ,

ίδιοι και αναλλοίωτοι, για να μου πουν
πως ζουν, ξανά θα ζουν και πάντοτε θα ζουν στο μέλλον.

Από τη συγκεντρωτική έκδοση Μανόλης Ξεξάκης, ποιήματα 1972-2006 (2008)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=iI_YK-VZOU8

Αρλέτα, Μπαρ «Το ναυάγιο» (δίσκος: Άσε τα κρυφά κρυμμένα (1991))

Μανόλης Ξεξάκης, Κορδόνι έκτο: Στα μπαράκια

[Ενότητα Κορδόνια]

1. Οι κηπουροί της μοναξιάς

Δύο και, μετά τα μεσάνυχτα∙
όποιος είναι ακόμα στο μπαρ
θα ξεκουκίσει μόνος
και την υπόλοιπη νύχτα.

Δεν έχουμε σπίτι με παιδιά,
φωνές, αναπνοές και γέλια.

Όσοι είχαμε το χάσαμε.

Κανένας δεν σηκώνεται να φύγει.
Ακόμα ένα ποτό,
η ιστορία στα βιβλία με λέξεις,
πουθενά και κανένας, τίποτα.

Για τους κηπουρούς της μοναξιάς
ο χρόνος είναι άδικος, ατελείωτος
και τυρβώδης...

Από τη συγκεντρωτική έκδοση Μανόλης Ξεξάκης, ποιήματα 1972-2006 (2008)

[wings]

Μανόλης Ξεξάκης, Άσκηση τέταρτη (λυμένη)

(Υποψήφιοι που ταλανίζεστε στις καθημερινές εξετάσεις, ανοίξτε τις τρύπες του σώματός σας να εξέλθει ο χρόνος)

Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης
ένα πολυώνυμο εφ του χι ψι
σχισμένο στη μέση
με τους αγνώστους του
σκορπισμένους στο πάτωμα
αναζητά τιμή της μεταβλητής χι
που να το μηδενίζει
στον παρόντα ασυνάρτητο χρόνο.

Από τη συλλογή Ασκήσεις Μαθηματικών (1980)

[wings]

Μανόλης Ξεξάκης, Πλόες ερωτικοί (1)

Εγώ, ο Μανόλης Ξεξάκης,
καπετάνιος της αμφιβολίας για τα συμβαίνοντα στον κόσμο,
το «σωτήριο» έτος 1974,
προσπαθώντας να βρω το δρόμο μου,
μέσα από συγκρουόμενα ίχνη, που οδηγούσαν σε αμφίβολα λιμάνια,
διάκρινα στο παρελθόν μου, τοποθετημένο ψηλά,
ένα αβέβαιο κύμα από έρωτα,
που επιθυμώ να κατρακυλήσει στην αφρισμένη πρύμνη,
μακριά απ’ τη γέφυρα του καραβιού.
Λοιπόν, βρισκόμενος σ’ εφτά πατώματα ύψος-ψηλά,
έβλεπα απέναντι το σπιτάκι της λογικής σκοτεινιασμένο.
Κι άρχισε να ρίχνει απ’ τη νύχτα στις τρεις.
Έριχνε χιόνι πεταλούδα και σκεπάστηκαν τα δέντρα.
Σηκώθηκα και περπάτησα σε διάδρομους νοσταλγίας
κι επέστρεφε και χάνονταν συνεχώς
ως το λευκό χιονισμένο πρωί, η εικόνα σου στο μυαλό μου.

Από τη συλλογή Πλόες ερωτικοί (1980)

Σημείωση του ποιητή:
«Εγώ ο Μανόλης Ξεξάκης, καπετάνιος της αμφιβολίας...» είναι παράφραση της αρχής του κειμένου «Ναυάγιο Του Καπετάν-Μποντέκε Στα Νερά Της Σουμάτρας» του Φώτη Κόντογλου.

[wings]

Reenactor showing Roman military equestrian
Πηγή: wikipedia

Μανόλης Ξεξάκης, Πρόβλημα δεύτερο

Ιππεύς, διανύων 12,5 χιλιόμετρα καθ’ ώραν, καταδιώκει πεζόν, όστις ανεχώρησεν πολλούς αιώνας προ αυτού και περπατεί ακόμη. Μετά πόσας ώρας ο ιππεύς θα φθάσει τον πεζόν και εις ποίαν απόστασιν από του σημείου της αναχωρήσεώς του θα τον φονεύσει;

Λύση

Ο πεζός, όλον αυτό το μακρύ καιρό, έχει λιπάνει ένα σωρό βουνά και φύτεψε ρουμάνια δέντρα, αλλά ο ιππέας ούτε καθυστερεί ούτε θαυμάζει∙ έτσι, ο ιππέας, θα φτάσει τον πεζό σε Χι ώρες και θα διανύσει 12,5 Χ χιλιόμετρα.
Ο θεματοθέτης σκόπιμα δεν θα μας έδωσε την ταχύτητα του πεζού γιατί αυτός ξεκουράζεται, γιατί αυτός θαυμάζει τα φυτά, τα φουσκωμένα μες στην άνοιξη οπωροφόρα δέντρα.
Λοιπόν, ας πάρουμε τον πεζό που βαδίζει κανονικά και σπάνια σαλτέρνει, να διανύει 5 χιλιόμετρα την ώρα.
έχομε 12,5∙Χ = 5∙(Χ+πολλούς αιώνες). Λύνουμε την εξίσωση.

Σημείωση

Πολλοί υποστηρίζουν, πως στο χρόνο που θα διαρρεύσει, θα έχει σκληρύνει ο σβέρκος του πεζού και το μαχαίρι του ιππέα θα σκουριάσει. Δεν είναι όμως έτσι.
Αυτοί που νομίζουν πως ίσως δεν δολοφονήσει τον πεζό, δεν ξεύρουν τι λέγουν∙ γιατί ο ιππέας, εστεμμένος και τραγιασκοφόρος, συνήθως δεν γνωρίζει το χρόνο που βαδίζει ο πεζός.
Κανείς ιππέας δεν λυπάται το λουλουδάκι του αγρού.

Από τη συλλογή Ασκήσεις Μαθηματικών (1980)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=qJW0_cfRc9Q

Μιχάλης Χατζηγιάννης & Θανάσης Βούτσινος, Μόνο στα όνειρα
(με τον Μιχάλη Χατζηγιάννη / δίσκος: Παράξενη γιορτή (2000))

Μανόλης Ξεξάκης, Όνειρο όγδοο

[Ενότητα Όνειρα]

Δεν ξέρω αν πεθαίνω τη νύχτα;

Πού πάει η ζωή μου;

Τι όνειρα βλέπω;

Οι άνθρωποι που αγαπήσαμε
δεν είναι στον ουρανό.

Στα όνειρα φυγοδικούν∙

επιθυμίες ανομολόγητες,
φόβοι και ξεχασμένες οδύνες.

Από τη συγκεντρωτική έκδοση Μανόλης Ξεξάκης, ποιήματα 1972-2006 (2008)

[wings]

Sand dune with Juniper, Kephalonia, Greece
Πηγή: coastalwiki.org

Μανόλης Ξεξάκης, Το τραγούδι της Ελένης (3)

[Ενότητα Το τραγούδι της Ελένης]

3

Ήρθες πάλι κύματα-κύματα
με τη ζέστη φυτεμένη στα μόριά σου
και λύγισες τα δέντρα κι έφρυξες το χώμα
κι έστρωσες τη θάλασσα με θίνες
που οδεύουν κι ολοένα χάνονται
στο βάθος του ορίζοντα, αφρικανέ...

Ήρθες πάλι σήμερα και πήρες τη συνάντηση
με την Ελένη.

Από τη συλλογή Πλόες ερωτικοί (1980)

[wings]

Ένα πρωινό ( Αναμπέλ ) - Μαρία Δημητριάδη - YouTube

Σταύρος Ξαρχάκος & Γιώργος Παπαστεφάνου, Ένα πρωινό
(τραγούδι: Μαρία Δημητριάδη / από τη μουσική της ταινίας Κορίτσια στον ήλιο (1968) του Βασίλη Γεωργιάδη)

Μανόλης Ξεξάκης, Η καρδιά του παιχνιδιού (1)

[Eνότητα Η καρδιά του παιχνιδιού]

1

Ένα πρωινό χαρμόσυνο μας πήρε μια μανία
και τρέχαμε και φτάσαμε στο μόλο.
Καθίσαμε δίπλα στο νερό, απάνω στο ζεστό τσιμέντο.
Έγινε το πρόσωπό της μια χοάνη φωτιάς και με ρουφούσε.
Της έλεγα:
«Σ’ αγαπώ γιατί ιππεύεις τα όνειρά μου.
Γιατί κατοικείς τον αιμάτινο κοχλία που φυσώ.
Κατεβαίνει το σώμα σου στις στοές του έρωτα
όπως κατεβαίνουν τα φέρετρα στη γη».
Γνωρίζει και σκίζει το πέπλο της ομορφιάς
και δίνει μια μέσα στα νερά, σαν να μην είχανε σημασία τα λόγια μου
και χουφτώνει ένα ψαράκι μικρό σαν βδέλλα και γελά.
Τότε κατάλαβα πως εγώ δημιουργώ την ομορφιά του κορμιού σου
και σηκώθηκα σφαγμένος και πήγα σπίτι μου.

Από τη συλλογή Πλόες ερωτικοί (1980)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=8MBVN4PTJnw

Παντελής Θαλασσινός, Στο κάστρο το παλιό (με τον Πέτρο Γαϊτάνο)

Μανόλης Ξεξάκης, Το τραγούδι της Ελένης (5)

[Ενότητα Το τραγούδι της Ελένης]

5

Στη χαίτη του ανέμου ταξιδεύω τις αναμνήσεις μου.
Σε κυνηγώ πάλι στις πολεμίστρες του κάστρου
και δε σε χορταίνω, πέλαγο.
Αγκαλιά με την προχωρημένη νύχτα
περιμένω τα μελτέμια και τα πρώτα κίτρινα φύλλα.
Οι ελπίδες είναι σαν τα σπαθιά.

Από τη συλλογή Πλόες ερωτικοί (1980)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=RiP5KjR6qPQ

Μάριος Τόκας & Σαράντης Αλιβιζάτος, Σ’ αγαπώ
(τραγούδι: Μαρινέλλα & Αντώνης Καλογιάννης / δίσκος: Μικρά ερωτικά (1984))

Μανόλης Ξεξάκης, Η καρδιά του παιχνιδιού (4)

[Ενότητα Η καρδιά του παιχνιδιού]

4

Ρακένδυτο βλέπω το μίσος μας του Ιουλίου
να κυλά και να σβηέται στα ρείθρα Ελενίτσα.
Μια αναπνοή είν’ η αγάπη και χάνεται μέσα σε πλήθος άλλες.
Μετρώ τις αναπνοές και μου λείπεις.
Γυναίκα μου, έχεις σκόνη στα μάτια και κλαις.
Λένε πως βάφεσαι, πως ξενυχτάς την ομορφιά σου,
πως λαχταράς στον έρωτα και πως δεν έχεις μνήμες.
Τα νοσοκομεία του μυαλού σου τα γνωρίζω.
Ώσπου να με μουσκέψει ο θάνατος θα γράφω,
να πίνουν τα μικρά μου εφήμερα αισθήματα λύπες,
οι επιβάτες των καιρών, ρόδο μου, ρομφαία...
Μοναχός σαν ένα βιβλίο!
Ώου, ανθισμός πάλι!
Μυρίζει νάφθα και πετρέλαιο και μια σημαία στο πάρκο γυμνή.
Στους βυθούς μου τα πάντα διψούνε.
Έναν μικρό θάνατο, σαν πλοίο που ερωτεύτηκε το μουράγιο,
μια δόξα είχα κι έναν χορευτή.
Ελενίτσα, κεριά κι αποτυπώματα λαχτάρησες;

Από τη συλλογή Πλόες ερωτικοί (1980)