ΑΡΧΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΙΚΑ ΜΙΚΡΑ
1. ΕΘΝΙΚΑ, ΠΑΤΡΙΔΩΝΥΜΙΚΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΑΓράφονται με αρχικό κεφαλαίο τα εθνικά ή πατριδωνυμικά: Έλληνες, Γάλλοι, Καλαματιανοί.
Γράφονται με αρχικό μικρό τα εθνικά ή πατριδωνυμικά, όταν από ουσιαστικά γίνονται επίθετα:
οι Έλληνες - αλλά: ο έλληνας πρωθυπουργός· είμαι Ρουμελιώτης - αλλά: ο ρουμελιώτης οπλαρχηγός· οι αδίστακτοι Φαναριώτες - αλλά: ο φαναριώτης λόγιος.
Γράφονται με αρχικό μικρό τα παράγωγα κυρίων ονομάτων και εθνικών: οι πλατωνικοί διάλογοι, η ελληνική πολιτεία, η αγγλική γλώσσα, η αριστοτελική φιλοσοφία, η βυζαντινή ιστορία - αλλά: το μάθημα της Βυζαντινής Ιστορίας.
2. ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑΓράφονται με αρχικό κεφαλαίο όλα τα μονόλεξα τοπωνύμια και γεωγραφικά ονόματα: Ελλάς, Αθήνα, Ευρώπη.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο όλες οι λέξεις σύνθετων τοπωνυμίων και γεωγραφικών ονομάτων, εκτός από τα ενσωματωμένα σε αυτά άρθρα ή προθέσεις:
Άνω Βόλος, Νέα Μάκρη, Κυανή Ακτή, Γη του Πυρός, Σοβιετική Ένωση, Μαγνησία επί Σιπύλω, Αγιος Βασίλειος (τοπωνύμιο).
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο τα σύνθετα τοπωνύμια και γεωγραφικά ονόματα, ακόμη και όταν η μία από τις δύο λέξεις είναι απλός γεωγραφικός όρος:
Μεσόγειος Θάλασσα, Κεράτιος Κόλπος, Λευκά Όρη, Αλμυρά Έρημος..
Γράφεται με μικρό αρχικό ο γεωγραφικός όρος των σύνθετων τοπωνυμίων ή γεωγραφικών ονομάτων, όταν προτάσσεται με άρθρο και συνάμα η επόμενη ή οι επόμενες λέξεις είναι αυθυπόστατο τοπωνύμιο ή γεωγραφικό όνομα:
ο ποταμός Αμαζόνιος, η πλατεία Ομονοίας (η Ομόνοια), ο ισθμός της Κορίνθου (ο Ισθμός), η λίμνη της Γενεύης.
Γράφεται με αρχικό κεφαλαίο ο γεωγραφικός όρος των συνθέτων τοπωνυμίων, έστω και αν προτάσσεται με άρθρο, όταν η επόμενη ή οι επόμενες λέξεις δεν αποτελούν αυθυπόστατο τοπωνύμιο ή γεωγραφικό όνομα:
το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, η Κοιλάδα του Θανάτου, τα Λουτρά της Ωραίας Ελένης.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Σε πολλές περιπτώσεις περιττεύει η παράθεση του γεωγραφικού όρου των συνθέτων τοπωνυμίων ή γεωγραφικών ονομάτων, όταν και μόνο του το κύριο όνομα αρκεί για την αναγνώριση:
ο Ατλαντικός, η Κασπία, ο Νιαγάρας, τα Ιμαλάια.
3. ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΓράφονται με αρχικό κεφαλαίο η λέξη
Θεός, τα συνώνυμα και συγγενικά της καθώς και οι σχετικές επωνυμίες:
Κύριος, Βασιλεύς, Ουράνιος, Πατήρ-Υιός-Άγιον Πνεύμα, Παράκλητος, Παναγία, Παρθένος, Θεοτόκος, Εσταυρωμένος, Μεγαλόχαρη, Γλυκοφιλούσα, Μεσσίας (μόνον όταν αναφέρεται στον Χριστό).
ΠΡΟΣΟΧΗ: Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις η λέξη
θεός γράφεται με μικρό: οι θεοί του Ολύμπου· ο Βάαλ ήταν θεός των Φοινίκων η θεά της σοφίας· τον έχει για θεό του.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο τα επίθετα
άγιος και
όσιος, όταν βρίσκονται εμπρός σε κύριο όνομα και συνθέτουν με αυτό ονομασία συγκεκριμένου τόπου λατρείας ή κτίσματος με λατρευτικό και θρησκευτικό προορισμό:
ο ναός του Αγίου Δημητρίου, η Αγία Λαύρα (η μονή της Αγίας Λαύρας), ο Όσιος Λουκάς (η μονή του Οσίου Λουκά), ο Άγιος - ή Πανάγιος - Τάφος, ο Αϊ-λιάς (το ξωκλήσι του Αϊλιά).
ΠΡΟΣΟΧΗ: Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις οι λέξεις
άγιος και
όσιος γράφονται με αρχικό μικρό:
ο άγιος έκανε το θαύμα του· η Ανατολική Εκκλησία έχει πολλούς αγίους· το άγιον βήμα, η αγία τράπεζα, το άγιον ποτήριον.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο οι προσωνυμίες αγίων:
Δημήτριος ο Μεγαλομάρτυς, Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος, Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Γράφονται με αρχικό μικρό θρησκευτικοί όροι, όπως: θεία ακολουθία, θεία μετάληψη, εσπερινός, επιτάφιος.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο οι προσωνυμίες των αρχαίων θεοτήτων: Δωδωναίος Ζευς, Αθηνά Νίκη.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο οι ονομασίες εορτών (αρχαίων και συγχρόνων,
χριστιανικών και μη):
τα Ελευσίνια, τα Ανθεστήρια (αλλά: ο δήμαρχος Πειραιώς οργανώνει ανθεστήρια), Πάσχα, Χριστούγεννα, Δεκαπενταύγουστος, Σαρακοστή (αλλά: κάνω σαρακοστή), Ραμαζάνι.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Γράφονται με αρχικό μικρό οι ονομασίες θρησκειών, δογμάτων, θρησκευτικών κινήσεων, αιρέσεων, καθώς και οι ονομασίες των οπαδών τους:
χριστιανισμός, χριστιανός, βουδισμός, βουδιστής, μωαμεθανισμός, μωαμεθανός, ισλαμισμός, καθολικισμός, καθολικός, προτεσταντισμός, προτεστάντης, διαμαρτυρόμενος, οικουμενισμός, νεστοριανισμός, νεστοριανός, ουνιτισμός, ουνίτης.
Γράφονται με αρχικά κεφαλαία οι καθιερωμένες επωνυμίες εκκλησιών και εκκλησιαστικών θεσμών, ιδρυμάτων, οργανώσεων:
η Ανατολική Εκκλησία, η Ορθοδοξία (όταν σημαίνει το σύνολο των εκκλησιών ανατολικού δόγματος), η Δυτική Εκκλησία, η Εκκλησία της Ρώμης, η Εκκλησία της Κύπρου, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η Αγία Έδρα, το Ισλάμ, η Ιερά Σύνοδος, το Κονκλάβιο, τι Μητρόπολις της Θεσσαλονίκης.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο οι τίτλοι φορέων εκκλησιαστικής εξουσίας, όταν αναφέρονται με τη θεσμική τους σημασία:
ο Οικουμενικός Πατριάχης (αλλά: ο οικουμενικός πατριάρχης Αθηναγόρας)· τον εξέλεξαν Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος (αλλά: ο αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ)· είναι δόγμα της Δυτικής Εκκλησίας ότι ο Πάπας έχει το αλάθητο (αλλά: ο πάπας Ιωάννης Παύλος ο Β').
4. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο οι ονομασίες επιστημών και τεχνών, όταν χρησιμοποιούνται ως επίσημοι τίτλοι:
το μάθημα της Φιλοσοφίας, το μάθημα του Συνταγματικού Δικαίου, των Μαθηματικών, η επιστήμη της Χημείας.
Άλλως οι ονομασίες αυτές γράφονται με αρχικό μικρό:
ο κ. Χ. σπουδάζει φιλοσοφία - ή ιστορία, αρχιτεκτονική, μουσική, αστρονομία, ορυκτολογία.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Γράφονται με αρχικό μικρό οι ονομασίες επιστημονικών, φιλολογικών, καλλιτεχνικών, κοινωνικών και πολιτικών θεωριών, δοξασιών ή ρευμάτων καθώς και οι ονομασίες των οπαδών και των μελετητών τους: υλισμός-υλιστής, συμβολισμός-συμβολιστής, ιμπρεσιονισμός-ιμπρεσιονιστής, μαρξισμός-μαρξιστής, φασισμός-φασίστας, ελληνιστής, ομηριστής.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο οι καθιερωμένες επωνυμίες επιστημονικών, καλλιτεχνικών, λογοτεχνικών κινήσεων, σχολών και ομάδων όπως: η Αθηναϊκή Σχολή, η Παρνασσιακή Σχολή, το Νέο Κύμα, το Επικό Θέατρο.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο οι επωνυμίες συγκεκριμένων επιστημονικών και εκπαιδευτικών θεσμών ή ιδρυμάτων όπως:
το Πάντειο Πανεπιστήμιο, η Σχολή Καλών Τεχνών, το Ε Γυμνάσιο, το Κολλέγιο Αθηνών, η Γαλλική Ακαδημία.
Άλλως οι ονομασίες αυτές γράφονται με αρχικό μικρό:
Η Ελλάδα διαθέτει σήμερα πολυάριθμα σχολεία, γυμνάσια, λύκεια, κολλέγια, ινστιτούτα, πανεπιστήμια - αλλά ένα μόνον πολυτεχνείο.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο οι μονόλεξοι ή δίλεξοι τίτλοι της προϊστορίας, πρωτο-ιστορίας και ιστορίας, της γεωολογίας και της παλαιοντολογίας:
η Χαλκοκρατία, το Πλειστόκαινον, ο Μεσαίωνας, η Μέση Νεολιθική κτλ.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Όταν τα μονόλεξα και τα δίλεξα αυτά δεν χρησιμοποιούνται ως τίτλοι αλλά ως απλοί όροι, γράφονται με αρχικό μικρό:
παλαιολιθική εποχή, μινωικοί χρόνοι, ελληνιστικά χρόνια, αναγεννησιακή περίοδος.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο οι λέξεις: Ήλιος, Γη, Σελήνη, μόνον όταν αναφέρονται ως ουράνια σώματα:
οι κηλίδες του Ήλιου, η διάμετρος της Γης, οι κρατήρες της Σελήνης. Άλλως: ο ήλιος καίει σήμερα, η γη των προγόνων μας, υπό το φως της σελήνης.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο οι καθιερωμένες από τη Γεωγραφία ή την Ιστορία επωνυμίες γεωγραφικών, εθνικών και πολιτικών ενοτήτων ή περιοχών με ειδική σημασία:
η Ανατολή, η Εγγύς Ανατολή, η Κεντρική Αμερική, η Βόρειος Ήπειρος, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Γράφουμε όμως: ταξίδεψα στη νότια Γαλλία, η βλάστηση της δυτικής Πελοποννήσου, η ανατολική Κρήτη.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο όροι-σήματα, που έχουν καθιερωθεί ως κύρια ονόματα από την ιστορία, τη μυθολογία και γενικότερα τη γραμματειακή παράδοση. Ως εκ τούτου γράφουμε:
η Αργοναυτική Εκστρατεία, ο Χρυσούς Αιών, οι Σταυροφορίες, η Μεγάλη Χάρτα, η Αναγέννηση, οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι, η Φιλική Εταιρεία, η Ελληνική Επανάσταση, η Κομμούνα (των Παρισίων), το Ανατολικό Ζήτημα, η Μικρασιατική Καταστροφή (Εκστρατεία), ο Μεσοπόλεμος (μόνον για την περίοδο 1918-1939), τα Δεκεμβριανά (του 1944), ο Ψυχρός Πόλεμος, η Βορειοατλαντική Συμμαχία, η Άλωση (μόνον της Πόλης), η Κατοχή (η γερμανική στην Ελλάδα), η Εθνική Αντίσταση, η Αντίσταση (εναντίον των Γερμανών 1941-1944), ο Εθνικός Διχασμός (βενιζελικών - αντιβενιζελικών).
Γράφεται όμως με αρχικό μικρό η λέξη που προσδιορίζει επακριβέστερα ένα γεγονός, όταν η άλλη ή οι άλλες λέξεις του όρου αποτελούν αυθυπόστατη έννοια γεωγραφική, ιστορική, χρονολογική κτλ. Όπως: η δεύτερη Σταυροφορία, ο πόλεμος των Δύο Ρόδων, η συνθήκη των Βερσαλλιών, ο πόλεμος της Κορέας, το κίνημα του Δεκεμβρίου 1944.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο και οι ονομασίες αθλητικών αγώνων, οι οποίοι είχαν ή έχουν την ισχύ θεσμών, όπως:
Ολυμπιακοί Αγώνες, Ίσθμια, Βαλκανικοί Αγώνες, Μεσογειακοί Αγώνες.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο οι τίτλοι συγγραμμάτων και έργων της γραμματείας, της λογοτεχνίας και της τέχνης: η Αγία Γραφή, η Καινή Διαθήκη, οι Εκκλησιάζουσες, Ελεγεία και Σάτιρες, η Ηρωική, η Νίκη της Σαμοθράκης.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Εφόσον οι τίτλοι συγγραμμάτων και έργων της γραμματείας, της λογοτεχνίας και της τέχνης είναι έναρθροι και περιέχονται στο εσωτερικό μιας φράσης, το άρθρο διατηρείται εντός των εισαγωγικών, εάν ο σχετικός τίτλος είναι υποκείμενο της φράσης άλλως προηγείται εκτός των εισαγωγικών και γράφεται με αρχικό μικρό. Γράφουμε:
το καλύτερο έργο του Μυριβήλη είναι «Η Ζωή εν Τάφω» (αλλά: στη «Ζωή εν Τάφω» ο Μυριβήλης περιγράφει...)· «Η Νυχτερινή Περίπολος» του Ρέμπραντ βρίσκεται στο Μουσείο Ρικς (αλλά: με τη «Νυχτερινή Περίπολο» ο Ρέμπραντ έδωσε το μέτρο της μεγαλοφυΐας του)· το γνωστότερο έργο του Ουγκό είναι «Οι Άθλιοι» (αλλά: δύο μορφές δεσπόζουν στους «Αθλίους»: ο Γιάννης Αγιάννης και ο Ιαβέρης).
5. ΚΡΑΤΟΣ, ΔΙΟΙΚΗΣΗ, ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣΓράφονται με αρχικό μικρό οι ονομασίες πολιτευμάτων (και τα παράγωγα τους), όπως επίσης και οι λέξεις που δηλώνουν μεγαλύτερες ή μικρότερες διοικητικές περιοχές:
βασιλεία, μοναρχία, δημοκρατία, δικτατορία· κοινοβουλευτισμός, απολυταρχισμός· κράτος, ηγεμονία, πολιτεία, σουλτανάτο.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο οι επίσημες ονομασίες κρατών: η Γαλλική Δημοκρατία, η Ομόσπονδη Δημοκρατία της Γερμανίας, το Πριγκιπάτο του Μονακό, η Ελληνική Πολιτεία (του Καποδίστρια).
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο οι θεσμικοί, πολιτικοί και διοικητικοί όροι, μόνον όταν ο ειδικός προσδιορισμός ή καθιερωμένο σχήμα τους μετατρέπει σε κύρια ονόματα:
το Σύνταγμα της Επιδαύρου (αλλά: τα άρθρα του συντάγματος), η Βουλή των Ελλήνων (αλλά: η ελληνική βουλή), το Υπουργείο Εσωτερικών (αλλά: ανέλαβε υπουργείο), ο Δήμος Αθηναίων (αλλά: οι δήμοι και οι κοινότητες της Ελλάδας), το Εφετείο Θεσσαλονίκης (αλλά: προσέφυγε στο εφετείο), η Αστυνομία Πόλεων (αλλά: τον συνέλαβε η αστυνομία).
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο ονομασίες και όροι, οι οποίοι από τη σύσταση τους υπήρξαν κύρια ονόματα, όπως:
Άρειος Πάγος, Γενικό Λογιστήριο, Γενικό Επιτελείο Στρατού, Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών, Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, Βορειοατλαντική Συμμαχία.
Γράφονται με αρχικό κεφαλαίο οι επωνυμίες ιδρυμάτων, οργανισμών, οργανώσεων, συλλόγων, εταιρειών καθώς και τα τρία Όπλα:
Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Παναθηναϊκός, Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών, Τράπεζα Κρήτης, Εταιρεία Θεατρικών Συγγραφέων, Στρατός, Ναυτικό, Αεροπορία, Ελληνικός Στρατός, Πολεμικό Ναυτικό, Πολεμική Αεροπορία, Στρατηγείο | Μέσης Ανατολής, Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων, Β' Σώμα Στρατού, 13ο Σμήνος.
Γράφονται με αρχικό μικρό οι λέξεις που σημαίνουν αξιώματα, τίτλους και βαθμούς, όταν λειτουργούν ως επιθετικοί προσδιορισμοί του επομένου κυρίου ονόματος: ο αυτοκράτωρ Ηράκλειος, ο κάιζερ Γουλιέλμος Β', ο πρίγκηψ Πέτρος, ο πρωθυπουργός της Ελλάδος, ο δήμαρχος Αθηναίων, ο πρέσβης της Γαλλίας, ο εισαγγελεύς εφετών.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Γράφονται εντούτοις με αρχικό κεφαλαίο οι τίτλοι ηγεμόνων και αρχηγών κρατών, όπου αναφέρονται με τη θεσμική τους σημασία: τον εξέλεξαν Πρόεδρο Δημοκρατίας, ως Κυβερνήτης της Ελλάδος ο Καποδίστριας επέδειξε τις ίδιες οργανωτικές ικανότητες, ο Τζωρτζ Μπους εξελέγη Πρόεδρος των ΗΠΑ, Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστημίου.
[
Επιστροφή στα περιεχόμενα του Εγκολπίου της ορθής γραφής]
Γράφουμε με Κεφαλαίο το πρώτο γράμμα:
1. Τα ονόματα ανθρώπων
Πέτρος, Αντώνης, Γιώργος, Ελένη,
Ειρήνη, Μαρία, Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Σωκράτης.
2. Τα ονόματα χωρών, εθνών, ιδιαίτερων πατρίδων:
Έλληνας, Ελλάδα, Έλληνες Βολιώτες, Μεσολογγίτες,, Ροδίτες, Ιταλοί, Ιταλία, Γάλλοι.
3. Τα ονόματα πόλεων:
Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Πειραιάς.
4. Τα ονόματα συνοικιών και γεωγραφικών τοποθεσιών (ακόμη και όταν περιέχουν περισσότερες από μία λέξεις):
Ακρόπολη, Πατήσια, Ζωγράφου, Κυψέλη, Λυκαβηττός, Νέα Σμύρνη, Άνω Νέα Σμύρνη, Άνω Ηλιούπολη.
5. Τα ονόματα δρόμων (οδών) και η λέξη «Οδός»:
οδός Σταδίου, οδός Πατησίων.
Όταν όμως η λέξη οδός βρίσκεται ΜΕΤΑ ΑΠΟ το όνομα, τότε γράφεται με κεφαλαίο: Ιερά Οδός, Εγνατία Οδός.
6. Τα ονόματα πλατειών:
Η Ομόνοια, η πλατεία Ομονοίας, πλατεία Συντριβανίου, πλατεία Συντάγματος.
Γεωγραφικά ονόματα
Τα γεωγραφικά ονόματα χωρίζονται σε απλά και σύνθετα.
7. Τα απλά γεωγραφικά ονόματα
Απλό γεωγραφικό όνομα είναι το όνομα ενός βουνού, μιας λίμνης, ενός ποταμού κλπ. Για παράδειγμα, Αχελώος, Πίνδος.
Ο Όλυμπος είναι το πιο ψηλό βουνό της Ελλάδας, χιόνισε στην Πάρνηθα, κάηκαν πολλά δάση της Πεντέλης, πήγαμε για καφέ στον Λυκαβηττό.
8. Τα σύνθετα γεωγραφικά ονόματα
Σύνθετο γεωγραφικό όνομα είναι το όνομα που συνοδεύεται από έναν γεωγραφικό όρο.
Για παράδειγμα, Κασπία (όνομα) Θάλασσα (γεωγραφικός όρος).
9. Οι λέξεις Άγιος και Όσιος, όταν συνοδεύουν ονόματα μονών, εκκλησιών, τόπων λατρείας.
Ο ναός του Αγίου Γεωργίου, η Αγία Λαύρα (η μονή), ο Όσιος Λουκάς (η μονή).
10. Οι προσωνυμίες του αγίων:
Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος, Βασίλειος ο Μέγας, Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
11. Οι επωνυμίες εκκλησιών, εκκλησιαστικών θεσμών και ιδρυμάτων:
Η Ανατολική Εκκλησία, η Μητρόπολις της Θεσσαλονίκης, η Εκκλησία της Ρώμης, το Ισλάμ, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η Ιερά Σύνοδος.
12. Οι τίτλοι φορέων εκκλησιαστικής εξουσίας:
Ο Μητροπολίτης Νικαίας, ο Έξαρχος του Παναγίου Τάφου, ο Πάπας, ο Οικουμενικός Πατριάρχης.
13. Οι λέξεις Ήλιος, Γη, Σελήνη, όταν αποτελούν όρους του λεξιλογίου των φυσικών επιστημών:
Η ακτίνα της Γης, η απόσταση της Γης από τη Σελήνη, η κατάκτηση της Σελήνης, η διάμετρος του Ήλιου.
14. Οι ονομασίες των μαθημάτων, των επιστημών και των τεχνών:
Φυσική, Μαθηματικά, Αρχαία Ελληνικά, Ιστορία, Φιλοσοφία, Αστρονομία, Πολιτική Οικονομία, Μουσική.
15. Οι επωνυμίες των εκπαιδευτικών και των πνευματικών ιδρυμάτων:
Πανεπιστήμιο Αθηνών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Ακαδημία, Γ΄ Λύκειο Πειραιώς, Σχολή Καλών Τεχνών, Ακαδημία Αθηνών, Γαλλική Ακαδημία, 45ο Γυμνάσιο.
16. Τα ιστορικά γεγονότα, οι ιστορικές περίοδοι και οι όροι με σημαντικό ιστορικό-εθνικό περιεχόμενο:
Μεσαίωνας, Αναγέννηση, Ελληνικός Διαφωτισμός, Μικρασιατική Καταστροφή, Βαλκανικοί Πόλεμοι, Ψυχρός Πόλεμος, Εθνικός Διχασμός, η Χάρτα του Ρήγα.
17. Οι τίτλοι των έργων της λογοτεχνίας και της τέχνης:
η Οδύσσεια του Ομήρου, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι του Διονυσίου Σολωμού, η Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη, οι Δαιμονισμένοι του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι κτλ. Ο Παρθενώνας, το Κρυφό Σχολειό του Γκύζη, η Γκουέρνικα του Πικάσο.
18. Οι τίτλοι βιβλίων, περιοδικών, εφημερίδων, κινηματογραφικών έργων:
Ανεμοδαρμένα Ύψη, Ο Ζητιάνος, Έγκλημα και Τιμωρία, Τα Σταφύλια της Οργής, Ζητήματα Νεοελληνικής Γλώσσας.
Τα άρθρα, οι παρατακτικοί σύνδεσμοι και οι προθέσεις έχουν Κεφαλαίο το πρώτο γράμμα, όταν αποτελούν μέρος του τίτλου ενός έργου.
Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις γράφονται με μικρό γράμμα.
19. Αν ο συγγραφέας αναφέρεται όχι απλώς σε ένα πολίτευμα, αλλά στις αξίες που αυτό αντιπροσωπεύει:
Η Δημοκρατία περνά στον καιρό μας δοκιμασία και κρίση.
20. Οι επίσημες ονομασίες των κρατών:
Ελληνική Δημοκρατία, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, Μεγάλη Βρετανία, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
21. Οι όροι που αναφέρονται στα επίσημα θεσμικά και διοικητικά όργανα μιας χώρας:
Η Κάτω Βουλή, η Βουλή των Λόρδων, η Βουλή των Κοινοτήτων, το Υπουργείο Εμπορίου, ο Άρειος Πάγος, το Συμβούλιο Επικρατείας, ο Δήμος Απολλωνίας.
22. Οι ονομασίες των διεθνών οργανισμών:
Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, Ευρωπαϊκή Ένωση, Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
23. Οι επωνυμίες ιδρυμάτων και οργανισμών:
Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος, Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ολυμπιακή Αεροπορία, Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων, Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου.
24. Οι επωνυμίες οργανώσεων, ενώσεων και συλλόγων:
Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών, Φιλολογικός Σύλλογος «Παρνασσός».
25. Οι επωνυμίες των τραπεζών:
Τράπεζα της Ελλάδος, Εθνική Τράπεζα, Τράπεζα Χίου, Τράπεζα Πειραιώς, Τράπεζα Κεντρικής Ελλάδος.
26. Οι επωνυμίες αθλητικών ομάδων και συλλόγων:
Ολυμπιακός, Παναθηναϊκός, Αθλητική Ένωση Κωνσταντινουπόλεως, Πειραϊκός, Πανελλήνιος, Περιστέρι, Άρης, Ηρακλής.
27. Η επίσημη επωνυμία των σωμάτων ασφαλείας, των τριών Όπλων, καθώς και οι διοικητικές τους διαιρέσεις:
Πολεμική Αεροπορία, Ελληνικός Στρατός, Πολεμικό Ναυτικό, Ομάδα Υποβρύχιων Καταστροφών, Γ΄ Σώμα Στρατού, 64η Πτέρυγα Μάχης, Β΄ Τάγμα Πεζοναυτών, Πυροβολικό, Β΄ Τάγμα Ελικοπτέρων Αεροπορίας Στρατού, Ελληνική Αστυνομία, Πυροσβεστικό Σώμα, Λιμενικό Σώμα.
28. Οι λέξεις που αναφέρονται σε δημόσια αξιώματα και τίτλους, όταν αυτά αναφέρονται με τη θεσμική τους σημασία:
Εξελέγη ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Τζώρτζ Κλίντον εξελέγη Πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Πρόεδρος του Αρείου Πάγου.
29. Οι επωνυμίες των κομμάτων:
Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, Νέα Δημοκρατία, Δημοκρατικό Κοινωνικό Κίνημα, Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος, Δημοκρατικό Κοινωνικό Κίνημα, Συνασπισμός.
30. Τα τακτικά αριθμητικά που συνοδεύουν ονόματα προσώπων ή γεγονότων:
Η Ελισάβετ η Α΄, ο Γεώργιος Β΄, ο Λέων ΣΤ΄ ο Σοφός, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.
http://pilavakis.net/new_page_207.htm
με κεφαλαίο γράφεται το αρχικό γράμμα:
— των κύριων ονομάτων (Γιώργος, Ελένη, Βενιζέλος, Καραϊσκάκης, Βουκεφάλας, Μινώταυρος, Ιλιάδα, Παρθενώνας, Ευρώπη, Κυανή Ακτή, Γη του Πυρός, Λευκά Όρη, Μεσόγειος Θάλασσα, Κεράτιος Κόλπος, Ελλάδα, Πάτρα, Άνω Βόλος, Δευτέρα, Μάρτιος, Πρωτοχρονιά, Πάσχα, Δεκαπενταύγουστος κ.λπ.)
— των εθνικών ή πατριδωνυμικών (Έλληνας, Ιταλός, Πατρινός, Κοζανίτης κ.λπ.)
— των γεωγραφικών όρων που προηγούνται τοπωνυμίων τα οποία δεν αποτελούν αυθύπαρκτο γεωγραφικό όνομα (Λουτρά Ωραίας Ελένης, Ακρωτήριο Καλής Ελπίδας, Κοιλάδα του Θανάτου κ.λπ.)
— της λέξης που σημαίνει το υπέρτατο ον, το δημιουργό των πάντων και το λυτρωτή του κόσμου στη χριστιανική πίστη, των συνωνύμων και των συγγενικών ονομάτων (Θεός, Κύριος, Πατήρ, Βασιλεύς του Κόσμου, Πανάγαθος, Παντοδύναμος, Υιός, Χριστός, Εσταυρωμένος, Μεσσίας, Άγιο Πνεύμα, Παναγία, Παρθένος, Θεοτόκος, Κεχαριτωμένη, Οδηγήτρια, Γλυκοφιλούσα, Μεγαλόχαρη κ.λπ.)
— των επιθέτων άγιος και όσιος, όταν αυτά συντίθενται με ένα κύριο όνομα, προκειμένου να δηλωθεί ιερός τόπος ή λατρευτικό κτίσμα (κρύπτη Αγίου Δημητρίου, ναός Αγίου Γεωργίου, μονή Αγίας Λαύρας, Όσιος Λουκάς κ.λπ.)
— των προσωνυμιών αγίων (Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Δημήτριος ο Μεγαλομάρτυς, Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος κ.λπ.)
— των καθιερωμένων ονομασιών εκκλησιαστικών θεσμών και οργανισμών (Ανατολική Εκκλησία, Δυτική Εκκλησία, Αγία Έδρα, Οικουμενικό Πατριαρχείο, Αρχιεπισκοπή Κρήτης, Μητρόπολη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής, Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών κ.λπ.)
— των ονομασιών επιστημών και τεχνών, όταν αυτές χρησιμοποιούνται ως επίσημοι όροι (η επιστήμη της Φυσικής, το μάθημα του Ενοχικού Δικαίου, ο κλάδος της Βιοϊατρικής Τεχνολογίας, το μάθημα της Μουσικής κ.λπ.)
— επιστημονικών/εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και καθιερωμένων λογοτεχνικών/καλλιτεχνικών σχολών ή κινημάτων (Ακαδημία Αθηνών, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, Πρότυπη Σχολή Αναβρύτων, Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος, Βρετανικό Συμβούλιο, Επτανησιακή Σχολή, Νέα Αθηναϊκή Σχολή, Γενιά του Μεσοπολέμου, Σχολή του Μονάχου κ.λπ.)
— των καθιερωμένων ονομασιών γεωγραφικών οντοτήτων και εθνικών ή πολιτικών ενοτήτων με ιδιαίτερη σημασία (Δύση, Μέση Ανατολή, Άπω Ανατολή, Κεντρική Αμερική, Βόρεια Ήπειρος, Μεγαλόνησος κ.λπ.)
— των ευρέως διαδεδομένων και κοινώς αποδεκτών όρων ή φάσεων της μυθολογίας και της ιστορίας (Αργοναυτική Εκστρατεία, Τρωικός Πόλεμος, Αμαζονομαχία, Νεολιθική Εποχή, Ύστερη Εποχή του Χαλκού, Πρώιμη Κλασική Περίοδος, Πελοποννησιακός Πόλεμος, Ρωμαϊκοί Χρόνοι, Βυζαντινή Αυτοκρατορία, Μέσοι Βυζαντινοί Χρόνοι, Σταυροφορίες, Λατινοκρατία, Άλωση, Μεταβυζαντινοί Χρόνοι, Μεσαίωνας, Αναγέννηση, Φιλική Εταιρεία, Ελληνική Επανάσταση, Ανατολικό Ζήτημα, Διχασμός, Μικρασιατική Καταστροφή, Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Κατοχή, Εμφύλιος, Ψυχρός Πόλεμος κ.λπ.)
— των ονομάτων που φέρουν γραπτά μνημεία και έργα τέχνης τα οποία αποτελούν εκδηλώσεις ανώτερης πνευματικής δημιουργίας (Αγία Γραφή, Όρνιθες του Αριστοφάνη, Απολογία του Σωκράτη, Νίκη της Σαμοθράκης, Ερμής του Πραξιτέλη, Κρυφό Σχολειό του Γύζη, Ενάτη του Μπετόβεν, Κεφάλαιο του Μαρξ, Άθλιοι του Ουγκώ κ.λπ.)
— των διεθνών οργανισμών, καθώς και καθιερωμένων όρων που αφορούν την πολιτική, διοικητική και στρατιωτική οργάνωση ενός κράτους (Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου/ΝΑΤΟ, Ευρωπαϊκή Ένωση, Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος, Βουλή των Ελλήνων, Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, Δήμος Πατρέων, Άρειος Πάγος, Συμβούλιο της Επικρατείας, Γενικό Επιτελείο Στρατού, Πολεμική Αεροπορία κ.λπ.)
— των θεσμικά κατοχυρωμένων αθλητικών αγώνων (Ολυμπιακοί Αγώνες, Πύθια, Ίσθμια, Παναμερικανικοί Αγώνες, Μεσογειακοί Αγώνες, Βαλκανικοί Αγώνες κ.λπ.)
των λέξεων ήλιος, γη και σελήνη, όταν αυτές αναφέρονται ως ουράνια σώματα (θερμοκρασία του Ήλιου, ατμόσφαιρα της Γης, κινήσεις της Σελήνης)
Με πεζό (μικρό) γράφεται το αρχικό γράμμα:
— των εθνικών ή πατριδωνυμικών, όταν αυτά επέχουν θέση επιθέτου και όχι ουσιαστικού (έλληνας στρατιώτης, ιταλός πρόεδρος, πατρινός έμπορος, κοζανίτης παραγωγός κ.λπ.)
— των λέξεων που παράγονται από κύρια ονόματα και από εθνικά (ομηρικοί ήρωες, αριστοτελικά συγγράμματα, ελληνική κυβέρνηση, γαλλική γλώσσα, βυζαντινή εκκλησία κ.λπ.)
— των γεωγραφικών όρων που προηγούνται τοπωνυμίων τα οποία αποτελούν αυθύπαρκτο γεωγραφικό όνομα (πλατεία Ομονοίας, πλατεία Συντάγματος, ποταμός Αλιάκμονας, λίμνη Τριχωνίδα, όρος Όλυμπος, οροσειρά Ιμαλαΐων κ.λπ.)
— θρησκειών/δογμάτων/αιρέσεων, αλλά και των οπαδών τους (χριστιανισμός/χριστιανός, μωαμεθανισμός/μωαμεθανός, βουδισμός/βουδιστής, καθολικισμός/καθολικός, ουνιτισμός/ουνίτης, νεστοριανισμός/νεστοριανός κ.λπ.)
— πολιτικών, κοινωνικών, φιλοσοφικών, λογοτεχνικών, καλλιτεχνικών και επιστημονικών θεωριών, ρευμάτων ή κινημάτων, αλλά και των οπαδών τους (μαρξισμός/μαρξιστής, ναζισμός/ναζιστής, ρεαλισμός/ρεαλιστής, συμβολισμός/συμβολιστής, υλισμός/υλιστής, υπερρεαλισμός/υπερρεαλιστής κ.λπ.)
— των ονομασιών πολιτευμάτων/συστημάτων διακυβέρνησης, καθώς και των λέξεων που δηλώνουν αξιώματα, τίτλους και βαθμούς (μοναρχία, βασιλεία, αριστοκρατία, ολιγαρχία, δημοκρατία, δικτατορία, αυτοκράτορας, βασιλιάς, πρίγκιπας, πρόεδρος, πρωθυπουργός, δήμαρχος, πρέσβης/πρεσβευτής, εισαγγελέας, λοχαγός, σμήναρχος, αντιναύαρχος κ.λπ.)
Αρχικό γράμμα με κεφαλαίο ή με πεζό; (Μέρος Β’) | in.gr
Κεφαλαία και μικρά (πεζά) αρχικάΑκολουθούνται οι εξής κυρίως κανόνες (για λεπτομερέστερη ανάλυση με πολλά παραδείγματα βλ. το κεφάλαιο Κεφαλαία και μικρά αρχικά στο τρίτο μέρος του παρόντος Οδηγού):
— Τα κύρια ονόματα γράφονται πάντοτε με κεφαλαίο αρχικό.
— Τα κοινά ονόματα γράφονται κατά κανόνα με μικρό αρχικό.
Ειδικότερα: α) Τα κοινά ονόματα που δηλώνουν ιδιότητες, αξιώματα ή τίτλους προσώπων γράφονται κατά κανόνα με μικρό αρχικό. Η κεφαλαιογράφηση του αρχικού γράμματος των λέξεων αυτού του είδους δεν έχει γλωσσικό έρεισμα. Τα διάφορα εξωγλωσσικά —ιδεολογικά— κριτήρια που προβάλλονται σχετικά (π.χ. ένδειξη σεβασμού ή πρόσδοση κύρους στον φορέα του αξιώματος) δεν θα πρέπει να καθορίζουν τις αποφάσεις μας σε ζητήματα καθαρά γλωσσικού χαρακτήρα. Άλλωστε, η πρακτική της μη κεφαλαιογράφησης του αρχικού γράμματος αυτών των λέξεων κερδίζει έδαφος και στην Ελλάδα και στην Κύπρο, αφού εφαρμόζεται ήδη ευρέως στον Τύπο, πράγμα που συμβάλλει στη διαμόρφωση ισχυρής σχετικής τάσης από το σύνολο των χρηστών της γλώσσας.
Οι ελάχιστες περιπτώσεις στις οποίες, κατ’ εξαίρεση, κεφαλαιογραφούνται τα αρχικά γράμματα των λέξεων αυτού του είδους αναλύονται στο κεφάλαιο Κεφαλαία και μικρά αρχικά του τρίτου μέρους του παρόντος Οδηγού.
β) Τα κατά το πρωτόκολλο ονόματα κρατών, οι επίσημες ονομασίες κρατικών θεσμικών φορέων και υπηρεσιών της εκτελεστικής, νομοθετικής ή δικαστικής εξουσίας, οι επίσημες ονομασίες διεθνών οργανισμών ή οργανώσεων, οι επίσημες ονομασίες οργάνων και υπηρεσιών διεθνών οργανισμών ή οργανώσεων γράφονται με κεφαλαία τα αρχικά όλων των λέξεων που αποτελούν την ονομασία, με εξαίρεση τα άρθρα, τις προθέσεις και τους συνδέσμους, που γράφονται με μικρό αρχικό. Όταν όμως δεν γίνεται ειδική και 19 εξατομικευμένη αναφορά σε κάποιον συγκεκριμένο φορέα αυτού του είδους, αλλά η δήλωση είναι γενική και αόριστη, οι σχετικές λέξεις γράφονται με μικρό αρχικό (π.χ.: Το Υπουργείο Εξωτερικών προέβη σε έντονο διάβημα για το θέμα αυτό· αλλά: Ο πρωθυπουργός αποφάσισε να μειώσει τον αριθμό των υπουργείων).
γ) Γράφονται με κεφαλαίο αρχικό ορισμένες (ελάχιστες) λέξεις, όταν επιδιώκεται να περιοριστεί το σημασιολογικό τους εύρος, είτε για να τονιστεί ο μοναδικός τους χαρακτήρας είτε για να αντιδιασταλούν από άλλες ευρύτερες σημασίες που θα μπορούσαν να έχουν [π.χ.: Ενιαία Πράξη (η συγκεκριμένη κοινοτική Συνθήκη, σε αντιδιαστολή με πράξεις άλλου είδους)· ο Τύπος, για ειδική αναφορά στα μέσα μαζικής επικοινωνίας (αλλά ο μαθηματικός τύπος, ο χημικός τύπος κ.λπ.)]. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται ελάχιστα κοινά ονόματα για τα οποία υπάρχει λόγος να γράφονται άλλοτε με μικρό και άλλοτε με κεφαλαίο αρχικό. Για παράδειγμα, οι λέξεις γραμματική και συντακτικό γράφονται με κεφαλαίο αρχικό όταν —και μόνο όταν— δηλώνουν συγκεκριμένα βιβλία ή εγχειρίδια, δηλαδή έργα συγκεκριμένων συγγραφέων (π.χ., Γραμματική Κλαίρη–Μπαμπινιώτη) ή συγκεκριμένων οργανισμών (σχολική Γραμματική του Οργανισμού Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων). Αυτό γίνεται για να τονιστεί, πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι δηλώνουν τα συγκεκριμένα έργα και για να αποφευχθεί η —έστω και οριακή— σύγχυση με τις γενικότερες έννοιές τους. Αντίθετα, για τη λέξη λεξικό δεν υπάρχει κίνδυνος να προκύψει τέτοια σύγχυση και γι’ αυτό γράφεται πάντοτε με μικρό αρχικό, είτε πρόκειται για γενική και αόριστη είτε για ειδική και συγκεκριμένη αναφορά (π.χ.: Τα λεξικά είναι απαραίτητο εργαλείο των μεταφραστών· αλλά και: Το λεξικό του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη και το λεξικό Μπαμπινιώτη χρησιμοποιούνται πολύ συχνά από τους μεταφραστές).
Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι συχνά στη γραφή των λέξεων αυτού του είδους υπεισέρχονται προσωπικά, υποκειμενικά κριτήρια, με αποτέλεσμα να υπάρχουν αρκετές αμφισβητήσεις και διαφωνίες.
δ) Η λέξη συνθήκη γράφεται άλλοτε με μικρό και άλλοτε με κεφαλαίο αρχικό. Όταν η λέξη αυτή αναφέρεται γενικά και αόριστα στις διάφορες συνθήκες που συνάπτονται σε διεθνές επίπεδο, είτε από την Ευρωπαϊκή Ένωση είτε από άλλους φορείς, γράφεται με μικρό αρχικό (π.χ.: Στον τομέα της δικαστικής συνεργασίας υπάρχουν πολλές διμερείς συνθήκες). Όταν η εν λόγω λέξη αναφέρεται ειδικά στις Συνθήκες του πρωτογενούς ενωσιακού δικαίου, και ιδίως στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, γράφεται πάντοτε με κεφαλαίο αρχικό τόσο στον ενικό όσο και στον πληθυντικό1.
ε) Σχετικά με τον όρο με τον οποίο αποδίδεται στα ελληνικά το internet και ο οποίος εμφανίζεται στα ελληνικά ποικιλοτρόπως (διαδίκτυο, Διαδίκτυο, ίντερνετ, Ίντερνετ, Internet), υιοθετήθηκε στον παρόντα Οδηγό η απόδοση διαδίκτυο, με το σκεπτικό που αναλύεται στο κεφάλαιο Κεφαλαία και μικρά αρχικά του τρίτου μέρους του παρόντος Οδηγού.
—Ευρωπαϊκή Ένωση (2018, βλέπε pdf):
Greek Style Guide - Συμβατικοί κανόνες για την ελληνική γλώσσα (αναλυτικότερα στο συνημμένο)