Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου

[wings]

Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, Μ’ αρέσουν...

[Από τα Νέα ποιήματα (1932-1935)]
 
Μ’ αρέσουν τα στιλπνά μαλλιά σου,
τα ωραία μαύρα σου μαλλιά,
τ’ αντρίκειο το παράστημά σου
κι η παιδική σου αγνή ματιά.

Τ’ απλά σου λόγια με μαγεύουν
κι οι τρόποι σου οι ευγενικοί,
κι αισθάνομαι ν’ αργοσαλεύουν
πόθοι για σένα μυστικοί.

Καθώς αγγίζεις το κορμί μου
και με κοιτάς στοχαστικά,
ξυπνάς την πρώτη την ορμή μου
στα χρόνια μου τα παιδικά.

Κι έχει μια τέτοια γοητεία
χωρίς αγάπη να ποθώ,
να επιθυμώ την αμαρτία
κι αμαρτωλά να σ’ απωθώ.

1934

Από το βιβλίο Ανθούλας Σταθοπούλου-Βαφοπούλου Έργα [ποιήματα, διηγήματα, δράματα] (1936)

[wings]

Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, Σε λατρεύω στο ξέφωτο
 
Σε λατρεύω στο ξέφωτο,
σε ποθώ στα σκοτάδια,
στο κορμί μου απλώνονται
της ψυχής σου τα χάδια.

Σ’ αγκαλιάζω μες στ’ άπειρο
μες στον κόσμο σε χάνω,
αδιάσπαστα σμίγουμε
στις ιδέες απάνω.

Πιο μακριά απ’ τα πάθη μας,
πιο κοντά στην ψυχή σου,
στα τραγούδια σου μ’ έκλεισες
κι είμαι πάντα δική σου.

Από τη συλλογή Νύχτες αγρύπνιας (1932)

[wings]

Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, Σ’ αγαπώ
 
Σ’ αγαπώ και με λόγια σκληρά ας μιλώ σα σε βλέπω.
Είναι η αγάπη μου απέραντη, σαν του ήλιου το φως.
Μυστικά θα λατρεύεσαι, συ που είσαι για μένα
των ονείρων μου στόλισμα κι ο κρυφός στοχασμός.

Σε πονώ κι ας γελώ με κακία της καρδιάς σου τον πόνο.
Της αγάπης σου σκλάβα είμαι κι όχι κυρά.
Κι αν αγέρωχα διώχνω τα γλυκά σου τα χάδια,
άλλα χάδια σού παίρνω πιο πολύ τρυφερά.

Από τη συλλογή Νύχτες αγρύπνιας (1932)

[wings]

Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, Κι αν μια αγάπη...
 
Κι αν μια αγάπη σφιχτά με κρατεί,
τα δεσμά της θα σπάσω.
Στη ζωή θα ριχτώ σαν τρελή,
τη χαρά να χορτάσω.
 
Για το πάθος που λιώνω κρυφά,
κάποια απόφασην έχω:
Το ζυγό να τινάξω μακριά,
άλλο πια δεν αντέχω.
 
Κι έτσι δίχως καρδιά θα γυρνώ
μες στου κόσμου τ’ αμέτρητα πλήθη,
κάποια πλάνα χαρά θα κερνώ
και θα πίνω τη λήθη.

Από τη συλλογή Νύχτες αγρύπνιας (1932)

[wings]

Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, Η αδελφή της ψυχής μου
 
Θάλασσα, πόσο μοιάζετε, σα να ’σαστε αδελφές!
Έτσι και μένα σαν και σένα ανήσυχη η ψυχή.
Θάλασσα, κλείνει μέσα της ορμές πολύ κρυφές,
κι είναι βυθός τρισκότεινος η κάθε της πτυχή.

Κι είναι φορές που γίνεται καθάρια σαν και σένα
και κάθε μάτι μέσα της μπορεί να βυθιστεί,
κι είναι φορές που υψώνετε κύματα βουρκωμένα
του πάθους σας, που πνίγετε σ’ αυτά τον εραστή.

Θάλασσα, πόσο μοιάζετε, σα να ’σαστε αδελφές!
Το μίσος και ο έρωτας σας θρέφουνε μαζί.
Παράξενες είστε κι οι δυο κι αλλάζετε μορφές,
γιατί κάποιο μυστήριο μες στις ζωές σας ζει.

Από τη συλλογή Νύχτες αγρύπνιας (1932)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=wh3W-FTXsoI

Γιώργος Χατζηνάσιος, Αναμονή
(ορχηστρικό στην ταινία Το αγκίστρι (1976) του Ερρίκου Ανδρέου)

Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, Αναμονή
 
Σκοτεινές ώρες, αγάπη μου, δίχως το φως της ματιάς σου
μες στη μικρή μου κάμαρα, και θλιβερές περνούν.
Αχ! πώς όλα με μάθανε να ’μαι πάντα κοντά σου
και πώς όλα παράξενα στα μάτια με κοιτούν.

Δες, ο καθρέφτης καρτερεί τα χείλη μας να σμίξουν,
μ’ ένα διπλό ανατρίχιασμα στα νέα μας κορμιά.
Κι έτσι, καθώς τα μάτια μας στην ηδονή σφαλίξουν,
η λεία του επιφάνεια να νιώσει τρικυμιά.

Σα φίλοι τα βιβλία μας, στο φτωχικό τραπέζι,
μας περιμένουν, πρόσχαροι να σκύψουμε σ’ αυτά.
Ως και το παιχνιδιάρικο γατάκι μας δεν παίζει.
Τα χάδια σου ονειρεύεται με μάτια σφαλιστά.

Όμως απόψε στόλισα την κάμαρή μου πάλι
κι έβαλα μύρα στα μαλλιά, τριαντάφυλλα στα στήθια,
γέμισα με χρυσάνθεμα και ντάλιες τ’ ανθογυάλι,
κι έγινα η πεντάμορφη, που λεν τα παραμύθια.

Κι έγινα η πεντάμορφη, που λεν τα παραμύθια,
σκλάβα ενός ανείπωτου καημού ερωτικού.
Κι ώρα την ώρα καρτερώ στο θάνατο βοήθεια,
κι ώρα την ώρα καρτερώ το τέλος του κακού.

Σκοτεινές ώρες, αγάπη μου, δίχως το φως της ματιάς σου,
μέσα στην κρύα μου κάμαρη, και θλιβερές περνούν.
Οι σκέψεις μου κρεμάζουνται μ’ απόγνωση κοντά σου,
απελπισμένοι ναυαγοί, που τη στεριά ζητούν.

Από τη συλλογή Νύχτες αγρύπνιας (1932)

Ήταν νέα, το πολύ 23 χρονών, όταν έγραψε αυτό το ποίημα η Ανθούλα, ήταν ερωτευμένη, αγαπούσε τον Γιώργο Βαφόπουλο μ' όλη τη δύναμη της νεανικής ψυχής της και του έγραφε μια σειρά από ερωτικά ποιήματα στη συλλογή αυτή, πάντα υπό το βάρος της αρρώστιας και υπό την καθημερινή απειλή του θανάτου.

Κι εκείνος της τα ανταπέδιδε αυτά τα ερωτικά ποιήματα με τη συλλογή του «Τα ρόδα της Μυρτάλης» του 1931. Η Ανθούλα πέθανε τρία χρόνια αργότερα, το 1935, σε ηλικία μόλις 26 χρονών.

Κι εκείνος σίγησε για 17 ολόκληρα χρόνια. Επανήλθε το 1948 με τη συλλογή «Η Προσφορά και τα Αναστάσιμα». Στο πρώτο μέρος ξαναμιλά για την Ανθούλα και αφιερώνει το δεύτερο μέρος στη δεύτερη σύζυγό του, την Αναστασία. Αλλά δεν ξανάγραψε ποτέ καθαρόαιμα ερωτικά ποιήματα. Κρίμα!

[Anastasia]

Αυτό το ποίημα είναι υπέροχο. Αν το διαβάσει κανείς προσεκτικά, θα αισθανθεί την αγάπη, αλλά και την απόγνωση που κρύβεται πίσω από τις λέξεις. Καταλαβαίνω πως η ποιήτρια εναποθέτει τις τελευταίες της ελπίδες στη μεγάλη της αγάπη καρτερώντας το τέλος που θα έρθει από στιγμή σε στιγμή. Το ποίημα κρύβει ένα φόβο, την αναμονή για τη λύτρωση είτε αυτή λέγεται αγάπη είτε θάνατος. Σαν να περιμένει την αγάπη για να λυτρωθεί έστω και για λίγο από το θάνατο.

Μου φαίνεται αφόρητα λογικό ότι ο Βαφόπουλος δεν ξανάγραψε ποτέ καθαρόαιμα ερωτικά ποιήματα. Συνήθως, όταν χαρίζει κανείς την ψυχή του, τη χαρίζει παντοτινά. Αν σβήσει η φλόγα μαζί της πεθαίνει η έμπνευση, ο έρωτας, τα δυνατά συναισθήματα. Και αν το λέω καλά, για να γραφτεί ένα ποίημα χρειάζονται τα δυνατότερα των συναισθημάτων.

[wings]

Για την Ανθούλα τα έχουμε πει. Τραγική φιγούρα. Σε μια εποχή που η φθίση θέριζε, η κοπέλα ήταν θύμα των καιρών.

Ο Βαφόπουλος εκδίδει «Τα ρόδα της Μυρτάλης» στα 28 του και για πολλά χρόνια θρηνεί την απώλεια της Ανθούλας.

Όταν επανέρχεται το 1948 με νέα ποιητική συλλογή φροντίζει να εκφράσει όλη του την ευγνωμοσύνη προς την Αναστασία, τη δεύτερη γυναίκα του, που την αγαπούσε βαθύτατα, αλλά τα ποιήματα αυτά σίγουρα δεν έχουν την ερωτική φλόγα της προηγούμενης συλλογής. Άλλωστε, ο ίδιος είναι πια 45 χρονών.

Κρίμα για την κοπέλα που χάθηκε τόσο νέα, κρίμα για την αγάπη τους που βασανίστηκε τόσο...

Θα πρέπει να πούμε ότι ο Γρ. Ξενόπουλος, που προλογίζει τη συγκεντρωτική έκδοση του έργου της Ανθούλας, θεωρεί σημαντική την απώλειά της. Ο Ξενόπουλος την θεωρούσε φερέλπιδα νέα ποιήτρια. Το κορίτσι ήταν πολύ νέο και οποιαδήποτε εικασία για το πώς θα εξελισσόταν στη λογοτεχνία μάλλον θα ήταν ατυχής. Το μόνο που ξέρουμε, και πάλι μέσω του Ξενόπουλου, είναι ότι είχε πηγαίο ταλέντο και μεγάλη ζέση για τη λογοτεχνία. Έγραφε διαρκώς και ένιωθε ταγμένη στο γράψιμο. Στα ποιήματά της αλλά και τα πεζογραφήματά της, που είναι πάρα πολλά για τα 26 της χρόνια, είναι φανερό ότι η έμπνευσή της ήταν αστείρευτη, αλλά τα περισσότερα γραπτά της είναι αδύναμα, ακριβώς λόγω της ηλικίας της. Μάλλον θα γινόταν γνωστή ποιήτρια, αλλά προτιμότερο θα ήταν να είχε ζήσει κι ας μην ξανάγραφε ποτέ.

Πάμε τώρα στον Γιώργο Βαφόπουλο. Ίσως δεν πειράζει που δεν ξανάγραψε ερωτικά ποιήματα προορισμένα για μια συγκεκριμένη γυναίκα. Γιατί ο πόνος του τον έκανε πιο στοχαστικό, τον ωρίμασε και μας έδωσε μια σειρά από πολύ καλά «υπαρξιακά» ποιήματα που έχουν τη δική του σφραγίδα. Ο Βαφόπουλος τον γνώρισε τον θάνατο από πολύ νέος και εξαιτίας της Ανθούλας και δείχνει να μην τον φοβάται στα μεταγενέστερα ποιήματά του. Τον μνημονεύει τακτικά, αλλά χωρίς δέος, απόλυτα συμφιλιωμένος μαζί του και η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι σε καμιά στιγμή δεν γράφει «μαύρα ποιήματα» - απλώς δίνει στο θάνατο την πραγματική του διάσταση, πάντα μέσα από τη ματιά του ποιητή και του στοχαστή. Κλασικό παράδειγμα αποτελεί ένα από τα καλύτερα ποιήματά του, αν όχι το καλύτερο, «Ο μέγας ων».

[wings]

Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, Το προσκύνημα της ευτυχίας
 
Ξεκίνησαν κι οι δυο προσκυνητές
μες το μεσημεριάτικο το κάμα.
Εκείνος τη ζωή του προσφορά
και βάζει την καρδιά της τούτη τάμα.

Ο δρόμος ήταν δύσβατος πολύ,
με βότσαλα στρωμένος και μ’ αγκάθια.
Τη δίψα τους τη σβήνανε στα δάκρυα,
σαν άρχισαν τ’ ανθρώπινά τους πάθια.

Κι ο δρόμος πάντα εκτείνονταν απέραντος,
μα της ελπίδας έλαμπε τ’ αστέρι,
κι αυτοί, που ο ίδιος πόθος τούς αντάμωσε,
τραβούσαν χωριστά κι απ’ άλλα μέρη.

Κι έτσι καθώς πηγαίνανε γυρεύοντας
τον ποθητό ναό της ευτυχίας,
μια μέρα πάλι η μοίρα τους αντάμωσε
στο σκοτεινό στρατί της δυστυχίας.

Τα χέρια τους και πάλι ξαναδώσανε,
με πικραμένα χείλη φιληθήκαν.
Κουράστηκαν πολύ για το προσκύνημα,
μα εκείνο που ζητούσαν δεν το βρήκαν.

Από τη συλλογή Νύχτες αγρύπνιας (1932)

[wings]

Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, Δειλινοί στοχασμοί
 
Τι λέει το κύμα στο γιαλό, που σβήνει λιγωμένο
σκορπίζοντας τριγύρω του το λιγοστόν αφρό;
Και ποια ονειροπολήματα κρατούν συλλογισμένο
κάποιον ωχρό καλόγερο στο πιο ψηλό βουνό;

Τι να ’ναι εκείνο που μεθά τις αποδύσιες ώρες,
σε μια μεγαλεπήβολην ονείρων σιωπή;
Σαν τι να οραματίζεται στις νεραϊδένιες χώρες
του ποιητή η λεπτόχορδη κι ανήσυχη ψυχή;

Γιατί βουβοί και σκυθρωποί στην πόρτα του σπιτιού τους
δυο γέροι στέκουν σα σκιές, χωρίς ζωή και νιάτα;
Σαν τι στοχάζουνται γλυκά στο θολωμένο νου τους
και ποιον προσμένουν να φανεί στη σκοτεινή τη στράτα;

Νεφάκια διαβατάρικα, στο φως κι αυτά λουσμένα
απ’ τις στερνές αναλαμπές του ήλιου πο’ ’χει δύσει,
τραβούν όλα και χάνουνται μυριοχρωματισμένα.
Της νύχτας το μυστήριο ξαπλώθηκε στη φύση.

Από τη συλλογή Νύχτες αγρύπνιας (1932)

[wings]

Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, Έκνομη ηδονή
 
Μες στην ολέθρια κάμαρη κλεισμένοι
με τα νεύρα μας άρρωστα πολύ,
δινόμαστε στα χάδια μας τρελοί
από το έκνομο πάθος νικημένοι.

Τραγικών εραστών την ιστορία
οι τέσσαροί της τοίχοι μέσα κλείνουν.
Και ξέρουμε ποια θα ’ναι η τιμωρία
για όσους από τη φύση παρεκκλίνουν.

Δέσμιοι μιας μοιραίας γνωριμίας
κι οι δυο χωρίς περίσκεψη καμιά,
λυγίσαμε τα νέα μας κορμιά
στο βάρος μιας τρελής αδυναμίας.

Της λεπτής ηδονής μύστες μεγάλοι
τη ζωή μας σ’ αυτήν έχουμε δώσει.
Και όμως κανείς δε θα μας δικαιώσει
όταν η τρέλα θα χτυπήσει στο κεφάλι.

Από τη συλλογή Νύχτες αγρύπνιας (1932)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=2eJB0BiHShE

Βασίλης Τσιτσάνης, Όμορφη Θεσσαλονίκη (Πρόδρομος Τσαουσάκης, Ρένα Ντάλια & Αθ. Γιαννόπουλος / 1950)

[Ενότητα Τρεις τάφοι]

Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, Θεσσαλονίκη
 
Κάτω από τη φεγγερή σου νύχτα, ήπια τα δάκρυα της δυστυχίας μου, ω πόλις των πικρών απογοητεύσεών μου.
Ανάμεσα στα μέγαρά σου, έσυρα την άτρωτην υπερηφάνειά μου από τα βέλη του πλούτου.
Η θαυμαστή δύση του ήλιου σου λίκνισε την ψυχή μου στην έκσταση του ονείρου.
Το ερωτικό μου παράπονο η θάλασσά σου το συνεπήρε.
Με γνώρισες με όλες τις ανθρώπινες συγκινήσεις και σ’ αγάπησα σε όλες τις αποχρώσεις σου. Όμως το χώμα σου αιχμαλώτισε ό,τι προσφιλέστερο είχα, ω πατρίδα του πόνου μου.
Κάτω από το φέγγος των άστρων σου, ήπια τα δάκρυα της δυστυχίας μου.

Από τη συλλογή Νύχτες αγρύπνιας (1932)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=4V5UqYhNTPU

Στέλιος Καζαντζίδης & Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, Τώρα που φεύγω απ’ τη ζωή
(τραγούδι: Βίκη Μοσχολιού / δίσκος: Τραγούδια της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου [Βίκη Μοσχολιού & Σταύρος Ξαρχάκος] (1982))

Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, Στο τέρμα

[Από τα Νέα ποιήματα (1932-1935)]
 
Στο τέρμα της ζωής μου έχω φτάσει,
κατάκοπη απ’ την πορεία τη δεινή.
Μια νύχτα με κυκλώνει σκοτεινή,
που το φτωχό κορμί θα ξαποστάσει.
 
Την πόρτα του θανάτου ηύρα κλειστή
και μάταια χτυπώ το μάνταλό της.
Θέλω η ψυχή μου εκεί να δροσιστεί
απ’ το πικρότατο μαρτύριό της.
 
Άλικο αίμα πια δε μου έχει μείνει
για να ξαναγυρίσω πίσω στη ζωή.
Στους ζωντανούς γυρίζω μια νεκρή,
δίχως του τάφου να ’χω τη γαλήνη.

1935

Σημείωση του Γιώργου Βαφόπουλου:
Η ποιήτρια αναπαύθηκε από το οδυνηρότατο μαρτύριό της στις 16 Απριλίου 1935.

Από το βιβλίο Ανθούλας Σταθοπούλου-Βαφοπούλου Έργα [ποιήματα, διηγήματα, δράματα) (1936)

[spiros]

Θηλυκός Καρυωτάκης;

[wings]

Καθόλου. Διάβασε τα σχόλια που κάναμε στο παρελθόν και θα δεις ότι η Ανθούλα Βαφοπούλου πέθανε από φυματίωση, τη μάστιγα της εποχής εκείνης.