Μεταγραφή ξενικών κυρίων ονομάτων προσωπωνυμιών και τοπωνυμιών

[banned8]

Όπως το ray (αλλά όχι όπως το ray gun). Στα χρόνια που ήταν ηθοποιός είχε επικρατήσει το Ρήγκαν [sic] και, όταν έγινε πρόεδρος, αποφάσισαν κάποια στιγμή να αποκαταστήσουν την προφορά. Όπως με τον Σην Κόννερυ, που έγινε Σον Κόνερι.

[diceman]

Στο τέλος, καταλήγει ο καθένας σ' ένα σχεδόν προσωπικό σύστημα (μια και σ' αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει το επίσημο βιβλιαράκι που θα κυκλοφορούσε η Ακαδημία και θα έλεγε "στο εξής, έτσι θα τα γράφουμε αυτά για να συνεννοούμαστε -- κι ας υπάρχουν αντιφάσεις") ή αποφασίζει να τα γράφει όπως τα λέει το Μείζον ή όπως τα λέει το Παπυράκι.

Σωστά. Άλλωστε αυτό ισχύει και για πολλές άλλες γκρίζες ζώνες της γλώσσας μας. Τα μέλη του φόρουμ θα έχουν σίγουρα προσέξει ότι σε πολλές από τις συζητήσεις για γλωσσικά ζητήματα, έχουμε όλοι κατά καιρούς εκφράσει προσωπικές προτιμήσεις.

Έχω παρακολουθήσει τους μύριους όσους καβγάδες για τη μεταγραφή των ξένων ονομάτων. Οι απόψεις του Τριανταφυλλίδη στη Γραμματική του 1941 δεν έχουν γίνει όλες σεβαστές – κάποια πράγματα προσαρμόστηκαν. Ποια είναι η σημερινή επίσημη γραμματική, μετά το 1974, που να γίνεται σεβαστή απ’ όλους σ’ αυτό το θέμα, της μεταγραφής;

Ρητορική η ερώτηση, άρα μη μου πεις πως περιμένεις απάντηση. Το σωστό ερώτημα είναι: Πού υπάρχει ανάγκη για μια γραμματική σεβαστή από όλους;

Η απάντηση έχει δύο σκέλη:

1) Σε θεωρητικό επίπεδο, παντού -- αλλά το πρόβλημα αυτό είναι δυσεπίλυτο και προς το παρόν φως δεν έχουμε δει. Πράγματι, η Γραμματική Τριανταφυλλίδη έχει πλέον μείνει πίσω σε πολλά σημεία και η γλώσσα μας, με τη ρευστότητα που τη διακρίνει τα τελευταία χρόνια, εξελίσσεται διαρκώς. Λύσεις έχουν προταθεί από διαφόρους (Μπαμπινιώτης, Κριαράς κ.λπ.), αλλά καμία δεν είναι επίσημη.

2) Σε πρακτικό επίπεδο έχουμε δύο υποπεριπτώσεις:

α) Περιβάλλον εργασίας
α1. Αν ο πελάτης έχει συγκεκριμένες απαιτήσεις, τις ακολουθείς. Τουλάχιστον στον εκδοτικό χώρο, υπάρχουν οίκοι που ζητούν συγκεκριμένη ορθογραφία και γραμματική. Μπορείς βεβαίως να εκφράσεις την άποψή σου και να διαφωνήσεις, αλλά ως εκεί.
α2. Αν ο πελάτης δεν έχει συγκεκριμένες απαιτήσεις, όλοι μας ακολουθούμε την καθιερωμένη γραμματική και ορθογραφία, μα σε γκρίζα ζητήματα μπαίνουν στο παιχνίδι και οι προσωπικές προτιμήσεις του καθενός. Είναι θέμα παιδείας, διαβασμάτων, ακουσμάτων, αισθητηρίου, ιδιοσυγκρασίας, παραξενιάς, εγωισμού κ.ά. Και, κάποιες φορές, οι προτιμήσεις μας μας ωθούν σε αντιφάσεις. Γι' αυτές τις αντιφάσεις μπορούμε να κουβεντιάζουμε μήνες, αλλά δε βλέπω να βγάζουμε άκρη.

β) Περιβάλλον εκπαίδευσης
Στην τάξη, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Εκεί πρέπει να υπάρχει μια κοινώς αποδεκτή γραμμή, ώστε να είναι δυνατή και η δίκαιη αξιολόγηση των μαθητών, και μεμονωμένα και σε σύγκριση με τους υπόλοιπους. Κατά τη γνώμη μου, αυτή η κοινώς αποδεκτή γραμμή είναι η Γραμματική που αναγνωρίζει και το Υπ. Παιδείας.


Και στο φόρουμ; Εδώ ορισμένοι είμαστε επαγγελματίες, ορισμένοι άλλοι σπουδαστές. Οι επαγγελματίες έχουμε τις απόψεις μας. Οι σπουδαστές και οι φίλοι της ελληνικής γλώσσας, που επισκέπτονται το φόρουμ για να βρουν απαντήσεις σε γλωσσικά ζητήματα που τους ταλαιπωρούν, καλό είναι να θυμούνται ότι όσα διαβάζουν εδώ --από οποιονδήποτε κι αν προέρχονται, συμπεριλαμβανομένου του γράφοντος-- δεν αποτελούν κατ' ανάγκη επίσημη γραμμή της ελληνικής γλώσσας.

[banned8]

Είναι όμορφο και χρήσιμο τούτο το νήμα, και ίσως ήρθε η ώρα να το αναστήσουμε. Έγραφε ο tsioutsiou πιο πάνω:
Στις θετικές επιστήμες πρακτικά απαξιούν τώρα να μεταγράφουν προσωπωνύμια γενικά, αφήνοντας το λατινογραμμένο, γιατί άντε βρες τον κύριο Kynnear και τον Mueller στη βιβλιογραφία από το ελληνικό, και  φωνητικά και  απλογραφημένα. Πριν "παιζόταν".

Η άποψη που είχα διατυπώσει τότε, έλεγε:
Η άποψή μου είναι ότι στις μέρες μας, τις μέρες του διαδικτύου, όπου οτιδήποτε διαβάσω σε ελληνικό έντυπο είναι πιθανό να θελήσω να το ψάξω στα αγγλικά στο Γκουγκλ, είτε πρόκειται για σύγχρονο φιλόσοφο είτε για τραγουδίστρια είτε για πορνοστάρ, θα ήθελα, στην πρώτη αναφορά του ονόματος, δίπλα στην ελληνική γραφή και τη σωστή αγγλική εφόσον υπάρχει και η ελάχιστη πιθανότητα να αντιστοιχεί το ελληνικό σε δύο ή περισσότερες ξένες ορθογραφίες. Ακόμα θυμάμαι την πρώτη φορά που διάβασα το όνομα του Ρογκ.

Τώρα ξανάνοιξε η συζήτηση αλλού και αλλού, όπου είπα:
Οι καλοί επιστήμονες κάνουν την έρευνά τους και γράφουν «σύνδρομο του Sjögren (Σόγκρεν; Σιόγκρεν;)» και «νόσος του Αλτσχάιμερ (Alzheimer)» (διαλέγετε και παίρνετε με ποια σειρά). Έτσι: (1) δεν τριγυρνούν στο συνέδριο προσπαθώντας να φανταστούν πώς θα προφέρουν το ρημάδι το Sjögren ούτε (2) διαβάζουν μόνο «Αλτσχάιμερ» και προσπαθούν μετά κάποιοι να δουν πώς να το γράψουν για να το βρουν στο Ίντερνετ. Από τη στιγμή που έχεις αποσαφηνίσει και το ένα και το άλλο, συνεχίζεις και γράφεις μόνο το ένα – εγώ «Αλτσχάιμερ» και οι practitioners κατά την πρακτική τους.

Να επεκταθώ:
Δεν συμφωνώ με την πρακτική σε ελληνικά κείμενα να γράφονται τα ονόματα σε λατινική γραφή. Τη θεωρώ ελιτίστικη ή τεμπέλικη.
Ας αρχίσουμε από τον κανόνα: σε απλά κείμενα μεταγράφουμε. Ο Τζον είπε στη Λούσι. Να συζητήσουμε αν θα γράφουμε Τζων ή Λούσυ. Αλλά δεν θα γράφουμε «ο John είπε στη Lucy». Ο κανόνας μπορεί να έχει κάποιες εξαιρέσεις, αλλά επιτρέπεται άραγε να πούμε ότι σε κάποια κείμενα θα χρησιμοποιούμε αποκλειστικά τη λατινική γραφή; Σε ποιο επίπεδο σταματά η «εκλαΐκευση» και αρχίζει το παρεΐστικο-συντεχνιακό; Είναι μόνο για να μπορούμε να συνεννοούμαστε / να τα έχουμε πρόχειρα για το Γκουγκλ, ή μήπως δεν ξέρουμε πώς να μεταγράψουμε / δεν θέλουμε να δεσμευτούμε σε συγκεκριμένη μεταγραφή, οπότε κρατάμε πισινή;

Και επειδή σε προαναφερθείσα συζήτηση δόθηκε συγκεκριμένο παράδειγμα:

Στην Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας (εκδόσεις Παπαζήση), ο Χέγκελ είναι Hegel – δεν κρύβει κινδύνους έτσι ή αλλιώς. Αλλά όταν ο Ρόμαν Γιάκομπσον γράφεται «R. Jakobson», είμαι βέβαιος ότι είναι ελιτίστικο (ίσως και τεμπέλικο) και τίποτε δεν αποκλείει να ακούσουμε από κάποιον αναγνώστη του βιβλίου να αναφέρεται αίφνης σε κάποιον Τζέικομπσον. (Παρεμπιπτόντως, αν έτσι είναι γραμμένοι στο βιβλίο, F. Schegel και R. Jacobson, θα δυσκολευτούμε να βρούμε, έτσι ακριβώς, στο Γκουγκλ τον Σλέγκελ / Schlegel και τον Γιάκομπσον / Jakobson. Ελπίζω να πρόκειται για λάθος αντιγραφής.)

Προτιμώ να βλέπω Ingres παρά Ινγκρές, αλλά και οι μεταφραστές που μας έχουν δώσει το Ινγκρές κατά καιρούς, προφανώς Ingres το έβλεπαν όποτε το έβλεπαν και ποτέ παρέα με το Ενγκρ για να το μάθουν.

Σε μια μελέτη που μεταφράζω αυτό τον καιρό, γεμάτη αγγλικά προσωπωνύμια και τοπωνύμια, όλα είναι στα ελληνικά, ελάχιστα με το αγγλικό δίπλα, μέσα σε παρένθεση, στην πρώτη αναφορά. Όποιος θέλει να αναζητήσει περισσότερες πληροφορίες στο Γκουγκλ ή άλλες ξένες πηγές, θα πρέπει να συμβουλευτεί το ευρετήριο, όπου π.χ. Γιάκομπσον, Ρόμαν (Roman Jakobson).
Έστω ότι μεταφράζουμε το A Short History of Nearly Everything του Μπιλ Μπράισον ή το God Delusion του Ρίτσαρντ Ντόκινς. Αυτή την πρακτική δεν θα πρέπει να εφαρμόσουμε;
Θα μου πείτε: όπα, πώς θα βρω εγώ απ’ αυτά που γράφεις τον Bryson και τον Dawkins; Έχεις εδώ ευρετήριο; Ή θα πρέπει, κάθε φορά που γράφουμε, να κοτσάρουμε δυο δυο σαν τους Χιώτες τα ονόματα; Μήπως και στην ενότητα με τους στίχους θα πρέπει να γράφουμε «Γιουράια Χιπ (Uriah Heep)»;
Ο μεταφραστής ας κρίνει πού αξίζει να μεταγράφουμε. Η μεταγραφή μπορεί να μας γλιτώσει καμιά φορά και από το «Ουρία Χιπ» των άλλων…

[spiros]

Κατ' αρχάς, σιδηρούς κανών δεν υπάρχει. Οθεν, κάθε μεταφραστής (ή επιμελητής) κάνει ό,τι θέλει. Όμως, ακριβώς επειδή αυτό το «ό,τι θέλει» έχει γεννήσει τέρατα, ο υπογράφων προτιμά τη μη μεταγραφή των ξένων ονομάτων όταν πρόκειται για υπαρκτά πρόσωπα· επομένως, κυρίως στα δοκίμια, όπου συνήθως αυτά τα πρόσωπα συχνάζουν.

Αυτός ο (από εμένα τουλάχιστον) απαράβατος κανόνας έχει κάποιες παραμέτρους, τις οποίες παραθέτω ευθύς αμέσως:

α) Δεν ισχύει προκειμένου περί ονομάτων κινεζικών, ιαπωνικών, ρωσικών κ.λπ. - δηλαδή ανθρώπων που η γλώσσα τους δεν χρησιμοποιεί το λατινικό αλφάβητο. Γράφουμε Orson Welles [θα έχετε ανατριχιάσει κι εσείς μ' εκείνο το Γουέλλες (αντί Ουέλς) που κινδύνεψε να καθιερωθεί] αλλά Αντρέι Ταρκόφσκι, Raymond Queneau αλλά Ακίρα Κουροσάουα. H αναγραφή αυτών των ονομάτων λατινιστί θα αποτελούσε, κατά την ταπεινή μου γνώμη, όχι μόνο λάθος (και μάλιστα, διπλό), αλλά και ένδειξη δουλικού φραγκολεβαντινισμού.

β) Δεν ισχύει προκειμένου περί τοπωνυμίων.

γ) Δεν ισχύει προκειμένου περί φανταστικών προσώπων, όπου η τυχόν εσφαλμένη μεταγραφή θα είχε ελάχιστο (έως μηδενικό) «επιστημονικό» κόστος.

Φαντάζομαι πως θα σας έχει απασχολήσει κι εσάς ο τρόπος μεταγραφής των ξένων ονομάτων: Σαίξπηρ, Σέξπιρ, Σέκσπιρ ή μήπως Σέικσπιερ (για να είμαστε όσο γίνεται πιο κοντά στο ορθόν); Τι γίνεται με τον δυστυχή Raymond Queneau; (Λόξιγκα θα είχε αν ζούσε.) Ραιημόν, Ρεϊμόν ή (το ορθότερον) Ρεμόν; Καινώ, Κενώ ή (τριανταφυλλιδοειδώς) Κενό;

Σας θυμίζω, τέλος, ότι η αντίθετη άποψη, της μεταγραφής όλων των ξένων ονομάτων, κάποια στιγμή είχε πάρει φόρα και όχι μόνο μετέγραφε, αλλά και μετέφραζε. Και δεν αναφέρομαι (μόνο) σε εξελληνισμούς (Καρτέσιος, Λαϊβνίτιος, ακόμα και Βωδελαίρος) ή σε χαριέντως ευρηματικές αποδόσεις [όλοι αγαπήσαμε τον Γιάννη Αγιάννη (Jean Valjean), μισήσαμε τον Ιαβέρη (Javert) και ερωτευτήκαμε την Τιτίκα (Cosette)], αλλά σε τερατουργήματα, όπως, π.χ., το προϊόν αχαλίνωτου οίστρου «Καβγατζής» στο οποίο μεταφράστηκε (νοηματικά!) το επώνυμο Κερέλ (Querelle) του κολασμένου ήρωα του Genet. [Περιμένουν τη σειρά τους ο Δαβίδ Χαλκολειβαδίτης (David Copperfield) και ο Θωμάς Πριονιστής (Tom Sawyer)].

Ελπίζω να ήμουν πειστικός, έστω και αν δεν σας έπεισα.

Φιλικότατα,

Αχιλλέας Κυριακίδης

Το ΒΗΜΑ, 06/03/2005 , Σελ.: S04
Κωδικός άρθρου: B14408S042
ID: 268639
http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=14408&m=S04&aa=2

[shantimar]

Όταν ένας λογικά μορφωμένος άνθρωπος διαβάζει μια μεταγραφή που σέβεται τα μακρά και τα βραχέα, μπορεί να μαντέψει πώς να το προφέρει. Δεν μπορούν παντού να υπάρχουν διπλά ονόματα (στα ελληνικά και στα ξενόγλωσσα), αλλά και να υπήρχαν, δεν ξέρουμε όλοι όλες τις γλώσσες (π.χ. σουηδικά, ολλανδικά κτλ), οπότε αυτό δεν θα μας βοηθούσε.
Βολταίρος μας βοηθά να καταλάβουμε οτι υπήρχε ένα ai και Σαίξπηρ μας οδηγεί στα αντίστοιχα.

Δεν καταλαβαίνω, γιατί γράφουμε "καταλαβαίνω" και όχι "καταλαβένο", δηλαδή στα ελληνικά κρατούμε την ιστορική γραφή σε μεγάλο ποσοστό (δυστυχώς κι εκεί έχουν γίνει τερατουργήματα, τα παιδιά μου με πληροφορούν οτι πλέον το κρεββάτι γράφεται με ένα "β" και η μπάλλα με ένα "λ"), και ειδικά στα ξένα γίναμε τόσο ακραίοι. Γιατί σεβόμαστε την αρχαία ορθογραφία των διφθόγγων, τα πέντε ειδκών "ι" , τα δύο "ο" και τα δύο "ε", και δεν σεβόμαστε αυτά που προέρχονται από ξένες γλώσσες;
Τα ονόματα, όταν είναι έτσι απλοποιημένα, μου προξενούν την ίδια στενάχωρη και ανίσχυρη οργή που μου προξενούν τα ελληνικά σε greeklish. Ναι, ακόμη και τα σιχαμένα greeklish ενίοτε σέβονται την ορθογραφία, και λένε "pes mas pote erhesai" με άλφα γιώτα. Κι εμείς δεν σεβόμαστε την αντίθετη διαδικασία, των greenglish, grenchlish, greeutch ή όπως θέλει κανείς να ονομάσει την ελληνοποίηση των ξένων ονομάτων.  Είναι δίκαιο αυτό;

Προσωπικά, εάν ο εκδότης ή ο επιμελητής δεν έχουν ιδιαίτερη προτίμηση, στα μη-λογοτεχνικά παραθέτω το ξένο όνομα την πρώτη φορά, και όλες τις υπόλοιπες μεταγεγραμμένο. Στα λογοτεχνικά φυσικά, παντού σε μεταγραφή.
Μια φορά που μετέφρασα δοκίμιο με πάρα πολλές αναφορές σε - συχνά μισοάγνωστους - συγγραφείς, φιλοσόφους και επιστήμονες, μου έχει τύχει να προτείνω στον εκδότη να φτιάξω ένα παράρτημα στο τέλος με τα ονόματα και ποιός είναι ο καθένας.  Τεράστια δουλειά (δεν υπήρχε τότε το Διαδίκτυο) για την οποία είμαι ακόμη περήφανη...

[wings]

Προσωπικά, εάν ο εκδότης ή ο επιμελητής δεν έχουν ιδιαίτερη προτίμηση, στα μη-λογοτεχνικά παραθέτω το ξένο όνομα την πρώτη φορά, και όλες τις υπόλοιπες μεταγεγραμμένο. Στα λογοτεχνικά φυσικά, παντού σε μεταγραφή.

Πιστεύω ότι αυτή είναι μια εξαιρετική λύση.

[spiros]

Θα προτιμούσα την πρώτη φορά και τα δύο, το μεταγραμμένο πρώτα και μετά το ξένο σε παρένθεση ή σε αγκύλες. Διαφορετικά, μπορούν να μπαίνουν μόνο τα μεταγραμμένα και στο παράρτημα τέλος να υπάρχουν τα μεταγραμμένα με το ξένο σε παρένθεση ή σε αγκύλες.

[spiros]

Σε προηγούμενο δημοσίευμα («Το Βήμα» 22 Ιουνίου 1997) αναφερθήκαμε στην ορθογραφία των ξένων λέξεων, που χρησιμοποιούμε στην Ελληνική, υποστηρίζοντας ότι η αρχή της απλογράφησης των λέξεων αυτών, έστω κι αν ξενίζει σε μερικές λέξεις που αλλιώς τις έχουμε συνηθίσει (π.χ. τρένο αντί τραίνο), είναι επιβεβλημένη. Προκειμένου λ.χ. για τη λέξη κοπιράιτ ή για τη λέξη καρό ή για τη λ. τερέν δεν είναι υποχρεωμένος ο ομιλητής της ελληνικής γλώσσας να γνωρίζει ή να πρέπει να διδαχθεί ότι το κοπιράιτπροέρχεται από το αγγλ. copyright και ότι γι' αυτό θα πρέπει να γράφεται κοπυράιτ (με υ) ή ότι το καρό, ως προερχόμενο από το γαλλ. carreau (κι αυτό από το λατ. quadrum «τετράγωνο»), πρέπει να γράφεται καρρώ (δύο ρ και ω) και το τερέν από το γαλλ. terrain (από το λατ. terrenus «χωμάτινος») πρέπει να γράφεται τερραίν (δύο ρ και αι) κ.ο.κ. Κάτι τέτοιο όχι μόνο θα πολλαπλασίαζε τις ήδη υπάρχουσες δυσκολίες της ελληνικής ορθογραφίας, αλλά και θα απαιτούσε γνώσεις των ξένων γλωσσών για να γράψουμε σωστά την Ελληνική!

Διαφορετικό είναι το θέμα της ορθογραφίας των κυρίων ονομάτων (ανθρωπωνυμίων και τοπωνυμίων) που αναφέρονται σε πρόσωπα και γεωγραφικά κύρια ονόματα (χωρών, πόλεων, βουνών, ποταμών, θαλασσών κ.τ.ό.). Η κύρια αρχή που διέπει την ορθογραφία των κυρίων ονομάτων, δηλ. την απόδοσή τους στη γραφή μιας άλλης γλώσσας, είναι ηαρχή της αντιστρεψιμότητας και όχι η αρχή της απλογράφησης. Η ίδια δηλ. η γραφή ενός ονόματος ξένου προσώπου ή τόπου πρέπει να είναι τέτοια που να μπορεί να μας οδηγήσει «αναστρεφόμενη» από την ελληνική απόδοση στην πραγματική μορφή του ξένου ονόματος όσο πιο κοντά γίνεται. Γράφοντας λ.χ. Ντε Γκωλλ, Σέλλεϋ, Σωσσύρ, Ωστεν, Ρουσσώ, Ντεμπυσσύ, Μπάυρον, Τσόμσκυ κ.τ.ό. οδηγείσαι ευκολότερα πολύ κοντά στις αρχικές μορφές των ονομάτων De Gaulle, Shelley, Saussure, Austin, Rousseau, Debussy, Byron, Chomsky απ' ό,τι αν απλογραφήσεις τα ονόματα ως Ντε Γκολ, Σέλεϊ, Σοσίρ, Οστεν, Ρουσό, Ντεμπισί, Μπάιρον, Τσόμσκι!

Πρόκειται για την ίδια αρχή που ακολουθείται – συμβατικά και σε γενικές γραμμές – στην απόδοση των ονομάτων στα διαβατήρια, σε πινακίδες με τα ονόματα δρόμων, πόλεων, χωριών κ.λπ., σε χάρτες, σε επίσημα έγγραφα κ.τ.ό. Οταν λέγεσαι λ.χ. Οικονομίδης Χρίστος, κατάγεσαι από τη Θεσσαλονίκη και κατοικείς στην οδό Υπερείδου 4 στο διαβατήριό σου θα γραφεί: Oikonomidis Christos, Thessaloniki, Ypereidou 4 (και όχι Ikonomidis, Iperidu κ.λπ.). Κι αυτό για να υπάρχει αντιστρεψιμότητα στην απόδοση, να μπορεί δηλ. το μεταγραμμένο όνομα να οδηγήσει στην αρχική μορφή του ονόματος και σε ταύτιση του προσώπου. Ομοίως, τα τοπωνύμια Ολυμπος, Οίτη, Υλίκη, Ερυθραία,Εύβοια, Ουρανούπολη, Οινούσσες, Παιανία, Πειραιάς, Ευρυτανία,Διδυμότειχο κ.λπ. θα αποδοθούν ως Olympos (όχι Olimpos), Oiti (όχι Iti), Yliki (όχι Iliki), Erythraia (όχι Erithrea), Euboia ή Ευvoia (όχι Evia), Ouranoupoli (όχι Uranoupoli), Oinousses (όχι Inuses, Paiania (όχι Peania), Peiraias (όχι Pireas), Eurytania (όχι Evritania), Didymoteicho (όχι Didimoticho). Οπως είναι φανερό, μια τέτοια απόδοση μπορεί να μη τηρεί την πιστή «γραφηματική» απόδοση του η και του ω (τα αποδίδει φωνητικά ως i και ο), αλλά έχει υψηλό βαθμό αντιστρεψιμότητας: από το Peiraias οδηγείσαι στο Πειραιάς, από το Paiania στο Παιανία, από το Erythraia στο Ερυθραία, από το Euvoia στοΕύβοια και (με στοιχειώδη γνώση της Ελληνικής) από το Oiti στο Οίτη, από το Yliki στοΥλίκη κ.ο.κ.

Απ' όσα λέμε είναι σαφές ότι υποστηρίζουμε την άποψη ότι η ορθογραφία των ξένων κυριωνυμίων (ανθρωπωνυμίων και τοπωνυμίων) πρέπει να οδηγεί, κατά το δυνατόν, στην ορθογραφική παράσταση (όπου είναι δυνατόν και στην προφορά, εφόσον δεν διαφέρει) της ξένης ονομασίας και ότι δεν έχει βάση αυτό που παρατηρούμε τελευταία στον Τύπο, σε βιβλία, σε έγγραφα να απλογραφούνται τα ξένα κύρια ονόματα κατ' επέκταση της απλογράφησης των ξένων προσηγορικών ονομάτων. Επειδή δηλ. γράφει κάποιος σεζόνκαι τρικ, γράφει και Σέξπιρ (αντί Σαίξπηρ), και Βαλερί (αντί Βαλερύ) και Βολτέρος (αντί Βολταίρος).
Σαν να επρόκειτο δηλ. για «Shekspir» (αντί Shakespeare), για «Valeri» (αντί Valery) και για «Volter» (αντί Voltaire)! Είναι χαρακτηριστικό, ωστόσο, και διδακτικό και πρέπει να προβληματίσει όσους προκρίνουν τέτοιες αστήρικτες απλογραφήσεις ότι ο ίδιος ο εισηγητής της απλογράφησης των ξένων λέξεων, ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης, διαφοροποιεί τη γραφή των ξένων κυριωνυμίων (Νεοελληνική Γραμματική, 1941, σ. 426 κ.εξ.) διδάσκοντας ότι πρέπει να γράφουμε Μασσαχουσέττη (Massachusetts), Μυσσέ(Musset), Ροσσίνι (Rossini), Σίλλερ (Schiller), Μισσισσιππής (Mississippi), Νέα Υόρκη (New York), Βολταίρος (Voltaire), Βερλαίν (Verlaine), Χάυδεν (Hayden), κ.λπ. Τη μόνη απλογράφηση που προτείνει είναι να μη γράφουμε με η και ω (όχι Μπωντλαίραλλά Μποντλαίρ) ό,τι θεωρείται στην ξένη γλώσσα ως μακρό ή ως δίφθογγος (au, eau κ.τ.ό., π.χ. Beudelaire, Rousseau) και να γράφονται αντιθέτως «με ι, ε, ο, μερικά ξένα φωνήεντα και δίφθογγοι, που μεταγράφονται συνήθως με η, ει, οι, αι, ω» π.χ. Γκοτιέ (όχι Γκωτιέ, Gautier), Μοπασσάν (όχι Μωπασσάν, Μaυpassant), Μπουαλό (όχι Μπουλώ, Boileau) Κέμπριτς (όχι Καίμπριτς, Cambridge), Μοντρέ (όχι Μοντραί, Montreax).

Για λόγους συνέπειας (για να μην υπάρξει σύγχυση ανάμεσα στην αρχή της αντιστρεψιμότητας, που κι ο ίδιος ο Τριανταφυλλίδης δέχεται για τα κύρια ονόματα και στην αρχή της απλογράφησης) θα ήταν προτιμότερο, νομίζω, να αποφύγουμε στα ξένα κυριωνύμια την απλογράφηση ή να τη χρησιμοποιήσουμε μόνον όπου βοηθάει. Συγκεκριμένα θεωρώ σκόπιμο να συνεχίσουμε να γράφουμε (δύο έγκυρες Εγκυκλοπαίδειες, η «Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάννικα» και η Θεματική Εγκυκλοπαίδεια της Εκδοτικής Αθηνών ακολουθούν αυτές τις αρχές) με αι ονόματα όπως Γκαίτε,Γκαίμπελς, Γαίγκερ, Χαίντελ κ.τ.ό. (μπορούν να δοθούν κανόνες), τα οποία αν ακολουθήσουμε την απλογράφηση θα πρέπει να γραφούν Γκέτε, Γκέμπελς, Γέγκερ,Χέντελ, ενώ θα γράφουμε Βερλαίν και Μονταίν! Το η μπορεί να εξακολουθήσει να χρησιμοποιείται για το e, ea, ie και ei δίνοντας ορθογραφήσεις όπως Ντηφόου,Γκρήνουιτς, Ντητρόιτ, Σαίξπηρ, Ο'Νηλ, Σλήμαν, Ντήζελ, Ντήτριχ, Μπήλεφελντ,Λήμπερμαν, Πρήσλεϋ κ.λπ. Το ίδιο και το ω και για τα ξένα au, eau, aw κ.ά. π.χ.Ρεμπώ, Φουκώ, Φώκνερ, Ωστεν, Μωμ, Μωπασσάν, Γκωτιέ, Ζιρωντού, Ντε Γκωλλ, Τρυφφώ, Σω, Ρουσσώ, Γκομπινώ, Κλεμανσώ κ.τ.ό. Ορθολογικά μπορούμε να απλογραφήσουμε με -εη- αντί με -αιη- (κοντά στο πνεύμα της πρότασης Τριανταφυλλίδη) ονόματα όπως Μπλέηκ, Ντρέηκ, Πέητζ, Τζέημς (αντί Μπλαίηκ, Ντραίηκ κ.λπ.) και να γράψουμε επίσης Γκρέυ, Πέυ, Χέμινγκγουέη, Φαραντέυ (αντί για Γκραίυ, Παίυ κ.λπ.).
Μένοντας στην αρχή της αντιστρεψιμότητας (με όλους τους περιορισμούς που θέτει ο δύσκολος συνδυασμός ιστορικής ορθογραφίας και προφοράς) και στην ιστορικά καθιερωμένη ορθογραφία των κυρίων ονομάτων θα μπορούμε να συνεχίσουμε να γράφουμε Ζυρίχη, Βρυξέλλες, Βοστώνη (αντί Βοστόνη), Βατερλώ (αντί Βατερλό),Πολωνία (αντί Πολονία), Ιαπωνία (αντί Ιαπονία), Ζηλανδία (αντί Ζιλανδία), Κένυα,Λυών (αντί Λυόν), Λωζάννη (αντί Λοζάννη), Μπορντώ, Μύνστερ, Νυρεμβέργη,Ρώμη, Ρωσία, Σεϋχέλλες, Σιβηρία, Σίδνεϋ, Σκωτία, Τόκυο, Τυνησία, Τύνιδα,Φλωρεντία, Χόλλυγουντ κ.λπ.

Τα ονόματα προσώπων και τόπων δεν είναι απλές λέξεις• είναι ιστορικά, πολιτιστικά και εθνικά μορφώματα που οδηγούν σε συγκεκριμένες ταυτίσεις και σε διαφορετικού είδους πληροφορίες. Γι' αυτό απαιτούν συνέχεια και συνέπεια στη γραπτή τους παράδοση, και μάλιστα σε δια-γλωσσικό και δι-εθνικό επίπεδο.
Αντιστρεψιμότητα και όχι απλογράφηση - γνώμες - Το Βήμα Online

— Τα ξενικά ανθρωπωνύμια και τοπωνύμια που έχουν προσαρμοστεί στο ελληνικό κλιτικό σύστημα διατηρούν την εξελληνισμένη μορφή τους, όπως αυτή έχει καθιερωθεί στο διάβα του χρόνου: Βάκων, Βολταίρος, Βρούτος, Γουτεμβέργιος, Θεοδώριχος, Καρλομάγνος, Κοπέρνικος, Οράτιος, Ρακίνας, Τάκιτος, Ταμερλάνος, Βοστώνη, Δουβλίνο, Εδιμβούργο, Θουριγγία, Καπύη, Κίελο, Κολωνία, Μελβούρνη, Νέα Ορλεάνη, Ρουβίκων, Τασκένδη, Τοσκάνη, Χάβρη κ.ά.
— Τα ξενικά τοπωνύμια που έχουν στην ονομαστική καταλήξεις του ελληνικού κλιτικού συστήματος (θηλυκά σε -α και σε -η, ουδέτερα σε -ο) κλίνονται κατά κανόνα όπως τα αντίστοιχα ονόματα της Ελληνικής: η Αλεξάνδρεια/της Αλεξάνδρειας, η Αριζόνα/της Αριζόνας, η Ασίζη/της Ασίζης, η Βενεζουέλα/της Βενεζουέλας, η Βομβάη/της Βομβάης, η Ζανζιβάρη/της Ζανζιβάρης, η Καλκούτα/της Καλκούτας, η Καμπότζη/της Καμπότζης, η Κένυα/της Κένυας, η Λίμα/της Λίμας, η Λωζάννη/της Λωζάννης, η Μανίλα/της Μανίλας, η Νάπολη/της Νάπολης, η Νεβάδα/της Νεβάδας, η Νικαράγουα/της Νικαράγουας, η Νυρεμβέργη/της Νυρεμβέργης, η Ονδούρα/της Ονδούρας, η Οτάβα/της Οτάβας, η Πάρμα/της Πάρμας, η Πραιτόρια/της Πραιτόριας, η Ριβιέρα/της Ριβιέρας, η Σαχάρα/της Σαχάρας, το Αμβούργο/του Αμβούργου, το Βατικανό/του Βατικανού, το Βερολίνο/του Βερολίνου, το Κάιρο/του Καΐρου, το Κίεβο/του Κιέβου, το Λονδίνο/του Λονδίνου, το Μαρόκο/του Μαρόκου, το Μεξικό/του Μεξικού, το Παλέρμο/του Παλέρμου, το Πεκίνο/του Πεκίνου, το Σικάγο/του Σικάγου, το Τολέδο/του Τολέδου κ.ά.
— Υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις: η Μέριδα/της Μέριδα, η Πενσυλβάνια/της Πενσυλβάνια, το Κίτο/του Κίτο, το Κολοράντο/του Κολοράντο, το Κόμο/του Κόμο, το Κυότο/του Κυότο, το Μονακό/του Μονακό, το Μοντεβίδεο/του Μοντεβίδεο, το Μόντε-Κάρλο/του Μόντε-Κάρλο, το Οντάριο/του Οντάριο, το Όσλο/του Όσλο, το Ρέτζιο/του Ρέτζιο, το Ρίο/του Ρίο, το Σαν Μαρίνο/του Σαν Μαρίνο, το Τόκιο/του Τόκιο, το Τορόντο/του Τορόντο, το Τρέντο/του Τρέντο κ.ά.
— Τα ξενικά τοπωνύμια ουδέτερου γένους σε -ι μένουν ως επί το πλείστον άκλιτα: Αμάλφι, Ελσίνκι, Έμπολι, Κάλιαρι, Κάπρι, Μπάρι, Μπρίντιζι, Ναγκασάκι, Πλοέστι, Ρίμινι, Σότσι, Τίβολι κ.ά.
— Υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις: το Βελιγράδι/του Βελιγραδίου, το Βουκουρέστι/του Βουκουρεστίου, το Παρίσι/του Παρισιού.
— Δε διατηρούνται τα όμοια σύμφωνα στην αρχή ή στο τέλος των ξενικών κύριων ονομάτων: π.χ., Λόυντ Τζωρτζ (Lloyd George), Τόμας Μαν (Thomas Mann).
— Παρά τις απόψεις περί του αντιθέτου, τα μη εξελληνισμένα κύρια ονόματα ξενικής προέλευσης τονίζονται μόνο σε μία από τις τρεις τελευταίες συλλαβές τους, ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίον τονίζονται στην ξένη γλώσσα: π.χ., Αϊζενχάουερ (και όχι Άιζενχάουερ), Αντενάουερ (και όχι Άντενάουερ).
Οι ξένες λέξεις στην Ελληνική (Μέρος Β’) | in.gr

[shantimar]

Θαυμάσιο άρθρο, Σπύρο, ευχαριστώ!
(κι ας έκανα κάμποσο καιρό να το δω...)

[solid]

Μεταφράζω ένα διήγημα από τα αγγλικά, το οποίο έχει μεταφραστεί από τα Ολλανδικά. Η κύρια απορία μου είναι η εξής: τα ονόματα και τα τοπωνύμια τα αποδίδουμε στα ελληνικά με την Αγγλική ή με την Ολλανδική προφορά; Δηλαδή αν υπάρχει π.χ. μια πόλη που το όνομά της ξεκινάει από "V", τη βάζουμε "B" ή "Φ"; Τον Willie τον λέμε "Γουίλι" ή "Βίλι"; Κ.ο.κ.

[spiros]

Υπάρχουν πολλά σχετικά θέματα, βλέπε παραπάνω ένα από αυτά.

Κανονικά τα αποδίδεις με την συνηθέστερα αποδεκτή ελληνική προφορά. Π.χ. ο Βαν Γκογκ μένει ως έχει και δεν μεταγράφεται ως Φαν Χοχ όπως είναι η ολλανδική προφορά. Ονόματα πόλεων κτλ. βρίσκεις π.χ. Βικιπαίδεια.

Αν πρόκειται για ονόματα που δεν έχουν κάποια αναγνωρισιμότητα τότε ακολουθείς με συνέπεια μια τακτική.

Για απορίες προφοράς σε συγκεκριμένη γλώσσα υπάρχει το forvo, π.χ. https://forvo.com/word/willie_wortel/