Αγαπητοί φίλοι, πολλές ευχαριστίες για τις γόνιμες σκέψεις και την οξεία παρατηρητικότητά σας στα γλωσσικά θέματα.
Επιτρέψτε μου δύο επισημάνσεις, που ίσως ωφελήσουν κάπως τη συζήτησή σας:
Εν πρώτοις, η γλωσσική αλλαγή συμβαίνει όταν το μεταβαλλόμενο στοιχείο αποκτήσει κύρος στην επικοινωνία. Η έννοια του κύρους είναι θεμελιώδης σταθερά σε τέτοια ζητήματα και έχει αποδειχθεί από κοινωνιογλωσσολογικές έρευνες (όπως του Labov στη Νέα Υόρκη ή του ζεύγους Milroy στο Μπέλφαστ). Η αλλαγή συχνά (αλλά όχι πάντοτε) προϋποθέτει κάποια υφέρπουσα τάση, η οποία ενισχύεται από την ταυτότητα των ομιλητών και το εύρος τού ακροατηρίου τους. Επί παραδείγματι, στη σημερινή εποχή ένας λεξιλογικός νεωτερισμός μπορεί κάλλιστα να εισαχθεί μέσω του τηλεοπτικού λόγου, ειδικά αν υιοθετείται από εκπομπές "υψηλού κύρους". Κατόπιν, η διάχυση του νεωτερισμού ακολουθεί το σχήμα Μ: επιταχύνεται, επιβραδύνεται και επιταχύνεται ξανά (στις αιχμές τής καμπύλης γίνεται αισθητός από το κοινό).
Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι νεωτερισμοί οφείλονται απλώς σε ελλιπή κατάρτιση ή σε βιασύνη. Π.χ. ο μεταφραστής που αποδίδει βιαστικά το communicate our policy ως "επικοινωνώ την πολιτική μας" και παραβλέπει τα ομαλά "κοινοποιώ / γνωστοποιώ την πολιτική..." ή ο ομιλητής που εντάσσει στον λόγο του το "έχω να κάνω" (αγγλ. have to do, πβ. και γαλλ. n'a rien à faire) αντί των ομαλών "σχετίζομαι / συνδέομαι...", συχνά ακολουθούν απλώς ξένο πρότυπο ή θεωρούν ότι ο αντίστοιχος ελληνικός όρος έχει αποχρωματιστεί και δεν σχηματίζει τόσο εμφατική έκφραση. Τέτοιοι νεωτερισμοί θα μπορούσαν επίσης να εισαχθούν στη γλώσσα και να καταχωρίζονται στα λεξικά, εφόσον αποκτήσουν (λέξη-κλειδί) κύρος.
Συνήθως, όταν ο νεωτερισμός γίνει αισθητός, έχει πλέον διαδοθεί αρκετά και η αναστροφή του απαιτεί προσπάθεια. Επειδή η νωχελική αδράνεια είναι κακός σύμβουλος και μεταδίδεται εύκολα, δεν συμφωνώ με την άποψη ότι όλες οι αλλαγές καλύπτουν οπωσδήποτε κάποιο κενό στη γλώσσα. Μπορεί να αποκαλύπτουν κενό στη γλωσσική κατάρτιση ενός ομιλητή. Ο τρόπος να βοηθήσουμε είναι να κεντρίσουμε την ευαισθησία του, ώστε να αυξήσει τη γλωσσική του επάρκεια.
Συγχωρήστε με για τη μακρά πρωινή παρέμβαση. Καλή σας ημέρα.
Υ.Γ. (για το σχόλιο του αγαπητού auditor) Στη γλωσσολογία χρησιμοποιούμε συνήθως τον όρο επιτονισμός ως απόδοση του intonation. Ο όρος επιτόνιση δεν είναι, φυσικά, εσφαλμένος, αλλά απαντά σπανιότερα.