Ανέστης Ευαγγέλου

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Ο Ιησούς εγκαταλείπει τον πατέρα του
 
Βρήκα χτες βράδυ το Χριστό,
ρακένδυτο, σε μια γωνιά να ζητιανεύει.

Ήταν ισχνός και κάτωχρος, μες στο δριμύ
ψύχος του φετινού χειμώνα, αξύριστος,
τα δόντια του χτυπούσαν, βήχας φριχτός
του ξέσκιζεν αλύπητα το στήθος.

Καθίσαμε σ’ ένα παγκάκι κι έβγαλα
κονιάκ από το πανωφόρι μου και του έδωσα.

Μάλωσα με το γέρο μου, αδελφέ μου,
τα βρόντηξα όλα κι όπως όπως τώρα
στου λιμανιού τα στέκια αυτά τη βγάζω,
μου είπε και μου ζήτησε τσιγάρο.

Από τη συλλογή Η επίσκεψη και άλλα ποιήματα (1987)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Χέρια
 
Χέρια του έρωτα ανυπόμονα, όλα
να τα γνωρίσουνε, για ν’ απομείνουνε και πάλι άδεια

χέρια που υψώνονται γροθιές σε διαδήλωση, ενωμένα
και φεύγει νικημένη η μοναξιά

χέρια που με τα νύχια χάραξαν στους υγρούς τοίχους
των φυλακών ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ και τώρα
εγγράφουν κέρδη και ζημίες σε λογιστικά βιβλία

χέρια των νηπίων σπαραχτικά γιατί όταν
μεγαλώσουν θα γίνουν χέρια συναλλαγής
και χέρια
άπρακτα των ανθρώπων όταν αμίλητοι
κάνουνε το σταυρό τους ή βγάζουν το καπέλο τους
μπροστά στο μυστηριακό και το αναπότρεπτο.

Από τη συλλογή Η επίσκεψη και άλλα ποιήματα (1987)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Το χιόνι

[Ενότητα Το χιόνι (1987-1990)]

Στον Κρίτωνα Ζωάκο
 
Χιονίζει πάλι σήμερα.
Απ’ το παράθυρό μου
βλέπω τα δέντρα, τις στέγες των αντικρινών
σπιτιών, όλα μες στ’ άσπρα.
Θυμάμαι
ένα πρωί, σαν ήμασταν παιδιά –χαράματα ήταν
κι έτσι και τότε χιόνιζε– βγαίνω στον κήπο
και βρίσκω τ’ αδερφάκι μου.
Είχε ανοίξει
μια τρύπα μες στο χιόνι κι είχε μπει
μέσα κι έπαιζ’ εκεί με τ’ αρκουδάκι του.
Τι κάνεις
εδώ, του λέω, μονάχος, δεν κρυώνεις;

Δεν θα ξαναγυρίσω σπίτι σας, άκουσα τη φωνή του
οδυνηρά αινιγματική, γεμάτη πείσμα
και μια κακία που δε θα λησμονήσω
–κι έλαμπαν στο μισόφωτο τα ωραία του μάτια–
για ν’ απομείνει εκεί στους άθλιους πάγους
για ν’ απομείνει εκεί ανεξήγητα
παρ’ όλες έκτοτε τις συνεχείς εκκλήσεις μου.

Τη μέρα εκείνη μίσησα το χιόνι
κι ορθός, σε στάση προσοχής, μπρος στ’ αδερφάκι μου
ορκίστηκα να το πολεμώ μέχρι θανάτου.

Αυτά ήτανε τα πρώτα μου μαθήματα
πολύ προτού μάθω την αλφαβήτα.
Αργότερα,
όσο ο καιρός περνούσε κι ένιωθα
να μου έχει δωρηθεί από τους θεούς
της ομιλίας η χάρη, είναι γνωστό το χιόνι
πως όχι μόνο το κατάγγειλα με χίλιους τρόπους
παρά πως του αφιέρωσα για να το στιγματίσω
τις πιο παράφορες, πιο ρωμαλέες στροφές της ποίησής μου.

Σήμερα ωστόσο,
μισό σχεδόν αιώνα απ’ το πρωί εκείνο
των πρώτων παιδικών μου χρόνων,
χιονίζει πάλι.
Απ’ το παράθυρό μου
βλέπω τα δέντρα, τις στέγες των αντικρινών
σπιτιών, όλα μες στ’ άσπρα.

Πέφτει το χιόνι τώρα και σκεπάζει
με μια δική του απόρρητη δικαιοσύνη
τις πράξεις και τις παραλείψεις μας
τις χαρές και τις λύπες μας
τα μεγαλόπνοα σχέδια και τις μικρότητές μας
τους έρωτες
τις φιλίες
τα λάθη μας και τις εξάρσεις.

Κατευνάζει την αλαζονεία∙
διδάσκει την ισότητα∙
χορηγεί την ειρήνη.

Χιόνι της Ευσπλαχνίας –όχι της Ορφάνιας.
Χιόνι της Συγκατάβασης –όχι της Τιμωρίας.

Χιόνι της μυστικής αγάπης πια.
 
Από τη συλλογή Το χιόνι και η ερήμωση (χειρόγραφα, 1994)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου: Σαν τα παλιά εικονίσματα, Ι

[Ενότητα Μετά την καύση]
 
Σαν τα παλιά εικονίσματα που ανάμεσα
απ’ τα φθαρμένα χρώματα και το λιωμένο ξύλο
απ’ την πικρήν αρπάγη του καιρού
κρατάν ακόμα απείραχτα τα μάτια
και βουρκωμένα σε θωρούν, σοφά
από πολλήν επίγνωση μες στη σιωπή τους
από πολλήν ακινησία κι από μόνωση-
 έτσι
μέσ’ από τον καιρό μού έρχεσαι τώρα
και τα μάτια σου πονεμένα με θωρούν.
 
Από τη συλλογή Το διάλειμμα (1976)

Υπενθυμίζω ότι πέρυσι δημοσίευσα το δίδυμο ποίημα του σημερινού με τίτλο Σαν τα παλιά εικονίσματα, ΙΙ.

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Δεν ξέρω

[Ενότητα Μετά την καύση]
 
Δεν ξέρω τι στο διάβολο
φταίει
τι έκανα
ή
τι παράλειψα να κάνω
(ή μήπως οι άλλοι,
η μοίρα
ή ο Θεός;)
και κάτι δεν πάει καλά
εδώ και καιρό
κάτι στράβωσε
και κακοφόρμισε
λίγο λίγο
και χάλασε
η ζωή μου.
 
Από τη συλλογή Το διάλειμμα (1976)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Το φως
 
Και στα πιο σκοτεινά λαγούμια
τα πιο βαθιά
τα πιο λησμονημένα
έρχεται κάποτε
ωσάν σε διάλειμμα
κι όταν κανείς πια τίποτε δεν περιμένει
θαυματουργό
παρήγορο
το φως.

Από τη συλλογή Το διάλειμμα (1976)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Κέντημα
 
Καθώς χαράζουνε το δέντρο της μαστίχας
με ξυραφάκι ή με μαχαίρι κοφτερό
και κέντημα το λεν
κι εκείνο βγάζει δάκρυ που ευωδάει
και το μαζεύουν κόμπο κόμπο–
όμοια
με ξυραφάκι και μαχαίρι κοφτερό
χαράχτηκε απ' τα χρόνια η ζωή μου
κι απ’ του κορμιού μου τις ρωγμές ανάβλυσαν
σταλιά σταλιά οι λιγοστοί μου στίχοι.

Από τη συλλογή Η επίσκεψη και άλλα ποιήματα (1987)

Στο βιβλίο Ποίηση για την ποίηση (εκδόσεις Καστανιώτη, 2006), ο Αντώνης Φωστιέρης και ο Θανάσης Θ. Νιάρχος ανθολόγησαν περίπου 150 ποιήματα με θέμα την ποίηση και, φυσικά, συμπεριέλαβαν το ποίημα του Ανέστη Ευαγγέλου με τον τίτλο Ars poetica.

Μέρες που είναι, λοιπόν, και κοντοζυγώνει η φετινή Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης (21 Μαρτίου, ανήμερα της εαρινής ισημερίας), διάλεξα και προτίμησα να διαβάσουμε ένα κέντημα με τα χρώματα και τις βελονιές αυτού του σπουδαίου ποιητή μας.

Και κρίμα που δεν ζει πια για να μπορέσω από τη μια να τον ευχαριστήσω για όλη αυτή την ομορφιά που μας πρόσφερε όσα χρόνια έγραφε κι από την άλλη για να μαλώσω μαζί του. Μα τι είναι αυτά που λέει; «Οι λιγοστοί του στίχοι»;

[banned]

Νομίζω ότι ο Ανέστης το λέει αυτό από επίγνωση, επιθυμία και δέος. Την επίγνωση του πόσο σύντομη είναι η ζωή μας και πόσο περιορισμένες οι δυνατότητές μας. Την επιθυμία να τα πει όλα, να μην αφήσει τίποτα ανέκφραστο. Το δέος μπροστά στον ωκεανό της ποίησης, μέσα στον οποίο ο κάθε ποιητής είναι ένας κόκκος άμμου. Όλα αυτά οδηγούν στη σεμνότητα που ονομάζεται και λογοτεχνικό ήθος.

[wings]

Το ξέρω, αλλά εγώ θα μάλωνα μαζί του. Τα ίδια λέει και σε άλλα ποιήματα και πάντα το ίδιο νιώθω.

Σ' άρεσε το «κέντημά» του; Εμένα πολύ. Γιατί πάντα βρίσκει κάτι μικρές φρασούλες ή λεξούλες που κρύβουν τόση τρυφεράδα, ακόμα κι όταν αυτό που λέει είναι ουσιαστικά πολύ σκληρό. Το κάνει και σ' αυτό το ποίημα και με συγκινεί με μερικές λέξεις του.

[banned]

Ναι, μου άρεσε πολύ. Είναι ένα ποίημα βιωματικό, αληθινό και εμπνευσμένο.

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Καθίζηση

[Ενότητα Ερήμωση (1989-1993)]

Στον Γιώργο Αράγη
 
Αυτός ο δρόμος έπαθε καθίζηση.

Ήταν που ήταν πρόχειρα φτιαγμένος
απ’ την αρχή
ήταν που κλέψαν οι εργοδηγοί
και οι εργολάβοι
που βάλανε λειψό χαρμάνι
οι αχρείοι

ήρθε από πάνω και η βροχή
κι ανοίξανε τα ουράνια
και κάθισε
και βούλιαξε
και γέμισε ρωγμές βαθιές
ωσάν πληγές
κι ωσάν κραυγή διαμαρτυρίας προς τα άστρα.

Αυτός ο δρόμος έπαθε καθίζηση.
Σαν τη ζωή μου.
 
Από τη συλλογή Το χιόνι και η ερήμωση (χειρόγραφα, 1994)

[banned]

Μερικές πληροφορίες για τους αναγνώστες της ανθολογίας. Ο Ανέστης Ευαγγέλου έγραψε αυτό το ποίημα λίγο πριν τον θάνατό του. Ο Γιώργος Αράγης, στον οποίο είναι αφιερωμένο, είναι γνωστός κριτικός της ποίησης που ζει στα Ιωάννινα. Ο Αράγης έγραψε την εισαγωγή στην ανθολογία του Ανέστη «Η δεύτερη μεταπολεμική ποιητική γενιά», εκδόσεις Παρατηρητής (1994).

[wings]

Θα προσθέσω ότι στην τελευταία αυτή συλλογή του Ανέστη Ευαγγέλου με τον τίτλο «Ερήμωση» υπάρχουν ορισμένα εξαιρετικά αλλά πολύ σκληρά ποιήματα, όπου είναι εμφανώς επηρεασμένος από την αρρώστια και το τέλος που βλέπει να τον πλησιάζει. Είναι «χρέος τιμής» προς τον ποιητή να δημοσιεύσω ορισμένα απ’ αυτά τα ποιήματα και θα το κάνω τους επόμενους μήνες.

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Τώρα να γίνεις ταπεινός

[Ενότητα Το πανδοχείο]

Τώρα να γίνεις ταπεινός, ν’ αφήσεις
τη μάταιη σοφία των βιβλίων και στης πράξης
το μεγάλο σχολείο να μαθητέψεις.
Εκεί να δεις
πόσο λίγο μετρούν, πόσο φτωχά φαντάζουν
όλα τα χρόνια που έχασες γνώσεις μαζεύοντας,
όλα σου τα χαρτιά μαζί πως δεν βαραίνουν
στη δίκαιη πλάστιγγα που όλους τελικά θα μας μετρήσει
–όχι την υπερβατική εκείνη αλλά την άλλη,
την πιο ταπεινή, που καθημερινά, ωστόσο, μας ελέγχει–
όσο μια μόνο απλή χειρονομία ζεστής
αλληλεγγύης προς τ’ αδέλφια σου, μια ανώνυμη,
ανάμεσα σε χιλιάδες παρόμοιες ολόγυρά σου,
πράξη θυσίας.
 
Από τη συλλογή Απογύμνωση (1979)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Της αγάπης (7, 8)

[Ενότητα Της αγάπης]

7

Μάλλινο ρούχο,
ζέστανες τη ζωή μου
τη στερημένη.

8

Μια στιγμή μόνο
χαράς κι έλαμψε όλη
μεμιάς η ζωή σου.

Από τη συλλογή Τα Χάι-Κάι (1978)