Το νομικό πλαίσιο της μετάφρασης ενώπιον των ελληνικών αρχών, Μιχάλης Πολίτης

[spiros]

Η μετάφραση και η διερμηνεία στον ευρύτερο δημόσιο τομέα
Το νομικό πλαίσιο της μετάφρασης ενώπιον των ελληνικών αρχών

Μιχάλης Πολίτης

ΤΞΓΜΔ, Ιόνιο Πανεπιστήμιο

Η σταδιακή ενσωμάτωση της χώρας μας στη διεθνή κοινωνία, η ανάπτυξη πάσης φύσεως σχέσεων μεταξύ ελληνικών και αλλοδαπών φυσικών και νομικών προσώπων οδήγησαν την Ελληνική Πολιτεία να αναλάβει πρωτοβουλία για τη ρύθμιση των σχετικών με την εκπόνηση εγκύρων, νομίμων και επισήμων μεταφράσεων. Ελλείψει οργανωμένων μεταφραστικών σχολών ανέθεσε την ευθύνη αυτή αφ' ενός στο Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, αφ' ετέρου σε αποφοίτους Νομικών Σχολών, και πιο συγκεκριμένα σε γλωσσομαθείς δικηγόρους και συμβολαιογράφους.

Σήμερα, 22 έτη από την έναρξη λειτουργίας του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας, του μοναδικού πανεπιστημιακού τμήματος κατάρτισης ελληνόφωνων επαγγελματιών μεταφραστών και διερμηνέων, η Ελληνική Πολιτεία δεν έχει κατοχυρώσει δια της νομοθετικής οδού το δικαίωμα των αποφοίτων αυτού του Τμήματος να εκπονούν έγκυρες και νόμιμες μεταφράσεις. Πρόθεση μου δεν είναι να ασχοληθώ με τη συνδικαλιστική πτυχή του ζητήματος, καθώς η παρούσα ημερίδα έχει κατά κύριο λόγο ενημερωτικό χαρακτήρα. Πρόθεση μου είναι να σας παρουσιάσω αφ' ενός το νομικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία της Μεταφραστικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Εξωτερικών αφ' ετέρου το νομικό πλαίσιο που κατοχυρώνει τα δικαιώματα των δικηγόρων και των συμβολαιογράφων.

Α. Μεταφραστική Υπηρεσία του ΥΠΕΞ

Η οργάνωση και η λειτουργία της Μεταφραστικής Υπηρεσίας του ΥΠΕΞ διέπεται από τον Οργανισμό του Υπουργείου Εξωτερικών, όπως αυτός έχει κωδικοποιηθεί με τον νόμο 3566/2007.

Σκοπός της Μεταφραστικής Υπηρεσίας

Σύμφωνα με το άρθρο 22, παράγραφος 2, του Οργανισμού του ΥΠΕΞ «Σκοπός της Μεταφραστικής Υπηρεσίας είναι:

— η έγκυρη μετάφραση δημόσιων και ιδιωτικών εγγράφων και άλλων κειμένων,
— η επικύρωση αυτών, καθώς και των εγγράφων που εκδίδονται στην Ελλάδα από τις ξένες διπλωματικές και προξενικές αρχές,
— η επικύρωση των υπογραφών των Ελλήνων υπηκόων επί παντός κειμένου, πλην των πληρεξουσίων, εφόσον αυτοί υπογράφουν ενώπιον του αρμόδιου υπαλλήλου των γραφείων της Μεταφραστικής Υπηρεσίας».

Στο ίδιο άρθρο διευκρινίζεται ότι «Αλλοδαπά δημόσια έγγραφα μεταφράζονται εφόσον φέρουν την επισημείωση της σφραγίδας APOSTILLE, στην περίπτωση που προέρχονται από αρχή χώρας συμβεβλημένης στη Σύμβαση της Χάγης, η οποία κυρώθηκε με το ν. 1497/1984 (ΦΕΚ 188 Α'), σε κάθε άλλη δε περίπτωση εφόσον φέρουν θεώρηση από την ελληνική προξενική αρχή της χώρας προέλευσης του εγγράφου ή από την προξενική αρχή της χώρας αυτής στην Ελλάδα.

Για έγγραφα χωρών για τις οποίες η Ελλάδα έχει εκφράσει επιφυλάξεις για την προσχώρηση τους στη Σύμβαση της Χάγης και για όσο διάστημα δεν έχουν αρθεί οι επιφυλάξεις αυτές, η επικύρωση θα γίνεται μόνο από την οικεία ελληνική προξενική αρχή.

Όσον αφορά στις γλώσσες από και προς τις οποίες εκπονούνται μεταφράσεις και επικυρώνονται έγγραφα πολιτών και Δημοσίων Υπηρεσιών, η υπ7 αριθμ. 1856/98 (ΦΕΚ 478 Β') υπουργική απόφαση περί οργανώσεως και λειτουργίας της Μεταφραστικής Υπηρεσίας του ΥΠΕΞ, η υπηρεσία αυτή μεταφράζει και επικυρώνει σε (34) γλώσσες με δυνατότητα αύξησης ή μείωσης τους.

Στελεχιακό δυναμικό της Μεταφραστικής Υπηρεσίας

Σύμφωνα με τον νόμο περί κωδικοποιήσεως του Οργανισμού του ΥΠΕΞ, η Μεταφραστική Υπηρεσία χρησιμοποιεί ως μεταφραστές ιδιώτες από πίνακα που καταρτίζεται με απόφαση του Υπουργού Εξωτερικών, με τους επιτυχόντες σε ειδική γραπτή δοκιμασία ελέγχου της επάρκειας της δηλούμενης, εκ μέρους του υποψηφίου, ξένης γλώσσας. Δηλαδή πρόκειται για εξωτερικούς συνεργάτες με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου, με δυνατότητα ανανέωσης. Οι μεταφραστές αυτοί δουλεύουν εκτός του χώρου της Μεταφραστικής Υπηρεσίας, ο δε όγκος εργασίας που αναλαμβάνουν καθορίζεται με βάση συνεννόηση Υπηρεσίας και μεταφραστή. Όταν οι μεταφραστές αυτοί προσκομίζουν τις μεταφράσεις τους, αυτές επικυρώνονται για το γνήσιο της υπογραφής από διοικητικό στέλεχος της Υπηρεσίας, χωρίς να υπόκειται σε οποιαδήποτε μορφή αναθεώρησης. Ο μεταφραστής είναι υπεύθυνος για την απόδοση της μετάφρασης.

Τα μεταφραστικά τέλη που ισχύουν κατά κατηγορία εγγράφων καθορίζονται με απόφαση από τον Υπουργό Εξωτερικών. Για την αναπροσαρμογή των τιμών (...) λαμβάνονται υπόψη οι προτάσεις του Συλλόγου Μεταφραστών που θα κατατίθενται στην Διεύθυνση.

Η Μεταφραστική Υπηρεσία καταρτίζει πίνακα με μεταφραστές που κατά δήλωση τους έχουν ειδικευθεί σε μεταφράσεις ιατρικών, δικαστικών και τεχνικών εγγράφων ή εγγράφων με ναυτική και στρατιωτική ορολογία.

Με την ευκαιρία, ενημερώνω ότι υπηρετούντες, προ του 2007, στη Μεταφραστική Υπηρεσία με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου υπάλληλοι του Μεταφραστικού Γραφείου της κεντρικής υπηρεσίας, μονιμοποιήθηκαν σε αντίστοιχες θέσεις του κλάδου Διοικητικού - Λογιστικού σε προσωποπαγείς θέσεις, ανάλογα με τα προσόντα τους και στον εισαγωγικό βαθμό των ως άνω κλάδων.

Εν ολίγοις, στον Οργανισμό του ΥΠΕΞ δεν προβλέπεται οργανωμένη μεταφραστική υπηρεσία κατά τα πρότυπα των μεταφραστικών υπηρεσιών των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οργανισμός των οποίων προβλέπει την απασχόληση μονίμων μεταφραστών που είναι υποχρεωμένοι να διαμένουν στις Βρυξέλλες ή το Λουξεμβούργο. Στους οργανισμούς αυτών των υπηρεσιών προβλέπεται ο θεσμός των εξωτερικών συνεργατών, το έργο, όμως, των οποίων ελέγχεται από αναθεωρητές, οι οποίοι είναι μόνιμοι μεταφραστές της Ευρωπαϊκής Ένωσης με πολυετή πείρα.

Επιλογή των μεταφραστών της Μεταφραστικής Υπηρεσίας του ΥΠΕΞ

Στην παράγραφο 3 του άρθρου 22 του νόμου περί κωδικοποιήσεως του Οργανισμού του ΥΠΕΞ αναφέρεται ότι: «Η Μεταφραστική Υπηρεσία χρησιμοποιεί ως μεταφραστές ιδιώτες από πίνακα που καταρτίζεται με απόφαση του Υπουργού Εξωτερικών, με τους επιτυχόντες σε ειδική γραπτή δοκιμασία ελέγχου της επάρκειας της δηλούμενης, εκ μέρους του υποψηφίου, ξένης γλώσσας. Με απόφαση του Υπουργού Εξωτερικών ρυθμίζεται, επίσης, κάθε θέμα που αφορά στον τρόπο διεξαγωγής της δοκιμασίας, την εξεταστέα ύλη, τον ορισμό της εξεταστικής επιτροπής, καθώς και κάθε άλλη λεπτομέρεια».

Το 2005 το ΥΠΕΞ προέβη σε προκήρυξη για πλήρωση 21 θέσεων μεταφραστών για 18 διαφορετικές γλώσσες. Δεν επρόκειτο για θέσεις μονίμων, αλλά για θέσεις εξωτερικών συνεργατών. Από άποψη τυπικών προσόντων, αρκούσε οι υποψήφιοι να είχαν τίτλο σπουδών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της ημεδαπής ή της αλλοδαπής. Δηλαδή, δεν ήταν απαραίτητη η κατοχή πανεπιστημιακού τίτλου σπουδών, πόσω μάλλον πτυχίου μετάφρασης και διερμηνείας. Οι διαγωνιζόμενοι εξετάστηκαν γραπτώς στη μετάφραση τόσο από την ελληνική γλώσσα στην ξένη γλώσσα επιλογής τους όσο και από την ξένη γλώσσα επιλογής τους στην ελληνική σε τρία κείμενα: α) σε κείμενο γενικού περιεχομένου, β) σε κείμενο ειδικής ορολογίας και γ) σε απόσπασμα πιστοποιητικού πάσης φύσεως. Η κλίμακα βαθμολογίας ήταν από 0 έως 10 σε ακέραιους αριθμούς. Οι διαγωνιζόμενοι βαθμολογήθηκαν: α) στη σύνταξη, β) την ορθογραφία και γ) τη γενική απόδοση του κειμένου και προς τις δύο κατευθύνσεις της γλώσσας. Σημειώνουμε ότι κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας είχαν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν λεξικά.

Εάν συγκρίνουμε τη διαδικασία επιλογής μεταφραστών της Μεταφραστικής Υπηρεσίας του ΥΠΕΞ με αυτές που εφαρμόζονται για την πρόσληψη μεταφραστών από τις μεταφραστικές υπηρεσίες των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και από τη Μεταφραστική Υπηρεσία του ΓΕΣ, θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές. Ενδεικτικά, για την πρόσληψη μεταφραστών τόσο στην ΕΕ όσο και στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις βασική προϋπόθεση είναι η κατοχή πανεπιστημιακού τίτλου. Ο κύριος λόγος που προβάλλεται για την αιτιολόγηση αυτής της επιλογής, είναι ότι ο γνωσιολογικός εξοπλισμός ενός αποφοίτου πανεπιστημίου είναι κατά κανόνα πλουσιότερος και πληρέστερος απ' ό,τι ενός αποφοίτου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Και στις δύο περιπτώσεις που ανέφερα, ο έλεγχος των γενικών γνώσεων πραγματοποιείται μέσω των προβλεπομένων διαδικασιών.

Για να είμαστε δίκαιοι, οφείλουμε να ομολογήσουμε, ότι με τη διαδικασία του 2005 κατεβλήθη από πλευράς πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΞ προσπάθεια για βελτίωση της διαδικασίας επιλογής των συνεργατών της Μεταφραστικής Υπηρεσίας. Για όσους έχουν παρακολουθήσει στοιχειωδώς τα όσα διαδραματίστηκαν προ του 2005, γνωρίζουν ότι οι αντιδράσεις στην αναθεώρηση της διαδικασίας ήταν ιδιαιτέρως ισχυρές. Οι θιγόμενοι, αυτοί που συνεργάζονταν με τη Μεταφραστική Υπηρεσία και κλήθηκαν να μετάσχουν στο διαγωνισμό του 2005, προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

Αν λάβουμε υπόψη τις πιέσεις που ασκήθηκαν από πλευράς «θιγομένων» και την απουσία κάθε είδους πίεσης από την πλευρά του επίσημου Ιονίου Πανεπιστημίου, τότε δικαιολογείται σε μεγάλο βαθμό το γεγονός ότι δεν υπήρξε ειδική πρόβλεψη για τους αποφοίτους του Τμήματος.

Ευθύνες των μεταφραστών

Στην υπουργική απόφαση 1856/1998 περί οργανώσεως και λειτουργίας της Μεταφραστικής Υπηρεσίας του ΥΠΕΞ προβλέπονται τα εξής:

Εσφαλμένες μεταφράσεις, που αναφέρονται σε σοβαρά λάθη, παραλείψεις, κακογραφίες και μη εμπρόθεσμη παράδοση μεταφρασμένων κειμένων (...) ελέγχονται αυστηρά. Σε περίπτωση που πολίτης εκφράζει εγγράφως παράπονα, (...) καλείται ο μεταφραστής να δώσει προφορικές εξηγήσεις. Διαπιστωμένης υπαιτιότητας του για δεύτερη φορά (...) γίνεται στον μεταφραστή έγγραφη παρατήρηση.

Εάν στον ίδιο μεταφραστή κατατεθούν εγγράφως για τρίτη φορά παράπονα από ιδιώτη ο Διευθυντής της Μεταφραστικής Υπηρεσίας δεν (...) του αναθέτει μεταφραστική εργασία επί πέντε συνεχείς εργάσιμες ημέρες.

Σε περίπτωση που ο ίδιος μεταφραστής εξακολουθεί να προκαλεί δικαιολογημένα παράπονα και διαμαρτυρίες πολιτών με αποτέλεσμα να δυσφημίζεται το έργο της Μεταφραστικής Υπηρεσίας και να υποβαθμίζεται το κύρος των μεταφράσεων που παραδίδονται από το Υπουργείο Εξωτερικών τόσο στην ημεδαπή όσο και στην αλλοδαπή, ο εν λόγω μεταφραστής (...) διαγράφεται από τον πίνακα της παραγράφου 3 του άρθρου 22 του νόμου 3566/2007 περί κωδικοποιήσεως του Οργανισμού του ΥΠΕΞ χωρίς άλλη διαδικασία.

Στην ανωτέρω υπουργική απόφαση, μπορεί να μην γίνεται μνεία για τις αστικές και ποινικές ευθύνες των μεταφραστών, αλλά από πουθενά δεν προκύπτει ότι δεν είναι αυτοί υπεύθυνοι για πάσης φύσεως βλάβες που θα προκληθούν στον εντολέα ή σε τρίτο λόγω ύπαρξης σοβαρών λαθών στο μετάφρασμα που θα παραδοθεί από τον εκτελέσαντα τη μετάφραση. Σημειώνω, όπως αναφέρω και στην τάξη, ότι η εσφαλμένη μεταφορά πληροφοριών στο μετάφρασμα μπορεί να αποτελέσει αιτία πρόκλησης σοβαρών βλαβών, ακόμη και θανάτου εξ αμελείας (πχ εσφαλμένη μεταφορά στοιχείων δοσολογίας φαρμάκων).

Β. Η κατοχύρωση του δικαιώματος εκπόνησης νομίμων μεταφράσεων από τους δικηγόρους

Η κατοχύρωση αυτού του δικαιώματος για τους δικηγόρους προκύπτει κυρίως από το άρθρο 53 του Κώδικα περί Δικηγόρων και το άρθρο 454 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.

Τι προβλέπει το άρθρο 53 του Κώδικα περί Δικηγόρων;

«Μεταφράσεις των εν τη ξένει γλώσση συντεταγμένων εγγράφων, γενόμεναι υπό Δικηγόρου, λαμβάνονται υποχρεωτικώς υπ' όψιν, εφόσον συνοδεύονται υπό του μεταφρασθέντος εγγράφου, φέροντος επ' αυτού χρονολογημένην και ενυπόγραφον του μεταφράσαντος δικηγόρου βεβαίωσιν, ότι η μετάφρασις αφορά τούτο το έγγραφον. Αι μεταφράσεις ισχύουν ως τα αντίγραφα κατά το άρθρον 52».

Επομένως, σύμφωνα με το ανωτέρω άρθρο οι δικηγόροι, οι εγγεγραμένοι σε ελληνικούς δικηγορικούς συλλόγους έχουν το δικαίωμα να μεταφράζουν στην Ελληνική (και μόνο) πάσης φύσεως έγγραφα τα οποία έχουν συνταχθεί σε ξένη γλώσσα, οι δε μεταφράσεις τους λαμβάνονται υποχρεωτικώς υπόψη από τις ελληνικές δημόσιες αρχές, χωρίς να γίνεται έλεγχος της πιστότητας αυτών. Στο ίδιο άρθρο αναφέρεται επίσης ότι για να είναι έγκυρη αυτή η μετάφραση, πρέπει να συνοδεύεται από το μεταφρασθέν έγγραφο το οποίο φέρει χρονολογημένη και ενυπόγραφη βεβαίωση του δικηγόρου που εκπόνησε τη μετάφραση ότι η μετάφραση αφορά τούτο το έγγραφο.

Από το ίδιο άρθρο, αλλά και από τη μέχρι σήμερα νομολογία, προκύπτει ότι η μετάφραση του εγγράφου πρέπει να γίνεται από τον ίδιο τον δικηγόρο, γεγονός το οποίο άλλωστε βεβαιώνεται από αυτόν. Συνεπώς δεν είναι επιτρεπτό να επικυρώνει, να βεβαιώνει ή με οποιονδήποτε τρόπο να πιστοποιεί την ακρίβεια μεταφράσεων που έχουν γίνει από τρίτο. Αυτό σημαίνει στην πράξη ότι ο δικηγόρος δεν έχει το δικαίωμα, βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, να συνεργάζεται και να επικυρώνει μεταφράσεις που έχουν εκπονήσει τρίτοι, ούτε κάν αυτές που έχουν εκπονήσει πτυχιούχοι του ΤΞΓΜΔ.

Επειδή ο δικηγόρος έχει πλήρη ευθύνη για την ακρίβεια της μετάφρασης, οποιεσδήποτε αλλοιώσεις ή άλλες μεταβολές του περιεχομένου του συγκροτούν την αντικειμενική υπόσταση της ψευδούς βεβαιώσεως (άρ. 242 ΠΚ) εφόσον από τις αλλοιώσεις μπορεί να επέλθει έννομη συνέπεια. Επίσης, εφόσον ένεκα αλλοιώσεων ή μεταβολών του περιεχομένου του εγγράφου ο εντολέας ή τρίτος υποστεί βλάβη, τότε ο παθών δύναται να στραφεί κατά του δικηγόρου και να κινήσει αστική και, ενδεχομένως, ποινική διαδικασία. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι εάν - παρά την κείμενη νομοθεσία- ο δικηγόρος αναθέσει σε τρίτο την εκπόνηση μιας μετάφρασης και στη συνέχεια «βεβαιώσει» για την ακρίβεια της μετάφρασης, ο δικηγόρος παραμένει έναντι του εντολέα και της δικαιοσύνης ο μοναδικός υπεύθυνος.

Τι προβλέπει το άρθρο 454 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας;

«Αν το έγγραφο που προσάγεται έχει συνταχθεί σε ξένη γλώσσα, υποβάλλεται μαζί και επίσημη μετάφραση του επικυρωμένη από το Υπουργείο Εξωτερικών ή άλλο αρμόδιο κατά το νόμο πρόσωπο ή από την πρεσβεία ή το προξενείο της Ελλάδας στη χώρα, στην περιοχή της οποίας έχει συνταχθεί το έγγραφο ή από την πρεσβεία στην Ελλάδα ή το προξενείο της ίδιας χώρας. Σε οποιαδήποτε περίπτωση το δικαστήριο μπορεί να διατάξει να μεταφραστεί το έγγραφο στα ελληνικά από πραγματογνώμονα».

Από το ανωτέρω άρθρο προκύπτει ότι μεταφράσεις που εκπονούνται από δικηγόρους γίνονται δεκτές από τους Έλληνες δικαστές, αλλά σε περίπτωση που αυτό απαιτηθεί κατά την ακροαματική διαδικασία η μετάφραση εγγράφου δεν γίνεται ούτε από τους δικαστικούς λειτουργούς ούτε από τους συνηγόρους, αλλά ανατίθεται σε πραγματογνώμονα, ο οποίος ορίζεται από το δικαστήριο. Επειδή σε κανένα έγγραφο ρυθμιστικού χαρακτήρα δεν προσδιορίζονται τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα του πραγματογνώμονα-μεταφραστή, ο δικαστής επιλέγει κατά συνείδηση. Πρόκειται για ένα κενό στην ελληνική νομοθεσία το οποίο θα μπορούσε να ρυθμιστεί κατ' αναλογία όσων ισχύουν σε άλλες χώρες, όπως η Ελβετία, η Γερμανία ή ο Καναδάς. Σύμφωνα με το άρθρο 454 του ΚΠΔ, σε περίπτωση που κληθεί πραγματογνώμονας, αυτός δικαιούται να μεταφράζει μόνο προς την Ελληνική, στις υπόλοιπες δε περιπτώσεις το έργο αυτό ανατίθεται σε διερμηνέα που ορίζεται από το δικαστήριο. Σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται να αναλάβει χρέη διερμηνέως ένας εκ των συνηγόρων, ακόμη κι αν γνωρίζει την ξένη γλώσσα. Δυστυχώς, ό,τι ανέφερα σχετικά με τα προσόντα και τα κριτήρια επιλογής των πραγματογνωμόνων ισχύουν και για τους διερμηνείς, όπως υποθέτω ότι θα αναφέρει η κυρία Λαγού, με αποτέλεσμα συχνά να είναι ανέφικτη η ουσιαστική επικοινωνία των αλλοδαπών με όσους άλλους μετέχουν στη διαδικασία.

Γ. Η κατοχύρωση του δικαιώματος εκπόνησης νομίμων μεταφράσεων από τους συμβολαιογράφους

Όσον αφορά στους συμβολαιογράφους, σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 2 του Νόμου 670/1997 «Περί Κωδικός Συμβολαιογράφων» ο συμβολαιογράφος που κατά την παρ. 1 του ιδίου άρθρου είναι άμισθος δημόσιος λειτουργός, «δύναται να μεταφράζει υπ' ευθύνη του εις την Ελληνικήν, προσκομιζόμενα και χρήσιμα δια την κατάρτισιν μιας των ανωτέρω πράξεων έγγραφα συντεταγμένα εις ξένην γλώσσαν, θεωρών ταύτα δια το ακριβές της μεταφράσεως, ως και τα μεταφρασθέντα δια την πραγματοποιηθείσαν μετάφρασιν».

Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι η αρμοδιότητα των συμβολαιογράφων είναι συγκριτικά μ' αυτήν των δικηγόρων περιορισμένη και αφορά αποκλειστικώς έγγραφα χρήσιμα για την κατάρτιση συμβολαιογραφικών πράξεων.

Βιβλιογραφία

Κλαμαρής Νικόλαος (2006), Δικονομικά Κείμενα Ια. Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας και Εισαγωγικός Νόμος, έκδοση 6η, Εκδόσεις Σάκκουλα. Νόμος 670/1997 «Περί Κωδικός Συμβολαιογράφων» Νόμος 3566/2007 περί «Οργανισμού του Υπουργείου Εξωτερικών» Νομοθετικό Διάταγμα 3026/1954 (ΦΕΚ Α' 235) περί του Κωδικός των Δικηγόρων, άρθρα 52 και 53 Νόμος 1497/1984 (ΦΕΚ ΑΊ88) περί κυρώσεως της Σύμβασης της Χάγης Π.Δ. 156/2002 περί επαγγελματικής κατοχύρωσης των πτυχιούχων Μεταφραστών και των πτυχιούχων Διερμηνέων του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου Υ.Α. 1856/1998 (ΦΕΚ Β'478) περί οργανώσεως και λειτουργίας της Μεταφραστικής Υπηρεσίας του ΥΠΕΞ Υ.Α. Φ093/1/ΑΣ 1855/1998 (ΦΕΚ Β' 478) περί τρόπου επιλογής στη Μεταφραστική Υπηρεσία του Υπουργείου Εξωτερικών Σ.τ.Ε 2346/2000 Τμήμα Γ' Ιδιώτες μεταφραστές - Υπουργείο Εξωτερικών (Πρόεδρος: Γ. Δεληγιάννης, Εισηγητής: Χρ. Ράμμος) Συνήγορος του Πολίτη (Ιούλιος 2006), Αποδοχή μεταφράσεων Δικηγόρου, (Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη: Ανδρέας Τάκης, Ειδικός Επιστήμονας: Ευτυχής Φυτράκης)
http://www.dflti.ionio.gr/enopotem/Politis.pdf

[speakt]

Ενημερωτικά.. δεν ειναι λιγο τραγικο που μονο στην Ελλάδα ακομά λειτουργουν τα "Χαρτοσημα".