Μάρκος Μέσκος

[wings]

Μάρκος Μέσκος, Ψιλόβροχο (LXXII)
 
Της μοναξιάς οι μέρες της νύχτα η μοναξιά πέτρινα
προσκέφαλα αναποδογυρισμένα.

Από τη συλλογή Ψιλόβροχο (2000)

[wings]

Μάρκος Μέσκος, Ψιλόβροχο (LXXIII)
 
Έκλαιγε στη σιωπή∙ μόνος και πικραμένος∙ πρώτη φορά σαν προδοσία
απ’ την αφύλαχτη πόρτα μπήκε το ελάχιστο φως, το λίγο αέρι.

Από τη συλλογή Ψιλόβροχο (2000)

[wings]

Μάρκος Μέσκος, Ψιλόβροχο (LXXIV)
 
Μιαν εύνοια (ελάχιστη) ζητώ αδερφοί
σαν τον βοσκό που στην πλαγιά πρόβατα τυραννισμένος ποιμαίνει
και δεν γνωρίζει ακόμη εάν σ’ εκείνο το χάλασμα
μια ξεχασμένη προβατίνα αρχές του Μάρτη
γεννάει κατάλευκο σπλάχνο — πρέπει να θυμάμαι
τη χαρά και τα λησμονημένα∙ νωρίς νυχτώνει
δεν βλέπω τα σημάδια.

Από τη συλλογή Ψιλόβροχο (2000)

[wings]

Μάρκος Μέσκος, Ψιλόβροχο (LXXVI)
 
Του Ζήση, οφειλή

Κουβέντα την κουβέντα πάλι ο θάνατος μπροστά∙
πληρώθηκαν όλα τ’ αδιέξοδα τίποτε δεν περνάει στο φως.
Κι ας κρέμεται η αυγή από το αστέρι του πρωιού κι ας
το πουλί στα δέντρα κελαηδεί∙ ακόμα περισσότερο
τα όμορφα μάτια της Βασούλας που λύνουνε τα μάγια
και, προς στιγμήν, με γέλιο τρέχουνε τα ωραία!

Όποιοι αγάπησαν δεν πρέπει να πεθαίνουν — μα
τι άλλο απομένει; Μόνον η συνήθεια της αγάπης!

Από τη συλλογή Ψιλόβροχο (2000)

[wings]

Μάρκος Μέσκος, Ψιλόβροχο (LXXVIII)
 
Στις δύο Απριλίου θα γυρίσω∙ όπως τρελαίνονται τα δέντρα
κι ανθίζουν.

Από τη συλλογή Ψιλόβροχο (2000)

[wings]

Μάρκος Μέσκος, Ψιλόβροχο (LXXXI)
 
Εδώ με θάψανε όχι μονάχον.
Μαζί κι αυτοί που χάθηκαν προτού πεθάνω∙
κι αυτοί που αγάπησα και ζωντανοί είναι ακόμα.

Από τη συλλογή Ψιλόβροχο (2000)

[wings]

Αλεξάνδρα Μπακονίκα: «Μάρκος Μέσκος | Μαύρο δάσος I & ΙΙ (εκδ. Γαβριηλίδης, 2011)»

Κατευνάζει τον αναγνώστη η ποίηση του Μάρκου Μέσκου, απλώνει στην ψυχή του τρυφερότητα, ομορφιά, στοχασμό. Οι στίχοι του μοιάζουν με την κρυστάλλινη διαύγεια πηγών και ποταμών που ρέουν για να αναζωογονήσουν τον νου και τις αισθήσεις μας. Ο ποιητής έχει την τέχνη, με τη λυρική, μεταϋπερρεαλιστική γραφή του, να μας εισάγει σε ένα δικό του σύμπαν σαγήνης και μαγείας, να μας γαληνεύει και συγχρόνως να μας εξεγείρει με ιδέες, ερωτήματα, και προβληματισμούς.

Όπως το ομολογεί μέσα από τους στίχους του, γράφει για τα πάθη και τα ερείπιά του, για τη ζωή και τον θάνατο. Γεννημένος το 1935 κουβαλάει συγκλονιστικά βιώματα από τον Εμφύλιο, που φιλτραρισμένα μέσα από τη μαστοριά της τέχνης του γίνονται διαχρονικές μαρτυρίες για τον αγώνα του ανθρώπου για μια καλύτερη κοινωνία. Διαβάζοντας αυτά τα τόσο έντονα βιωματικά ποιήματα, νιώθουμε συθέμελα να μας συγκινούν, πέρα από κάθε έννοια χρόνου και τόπου. Οι αναφορές και οι μνήμες από τους νεκρούς του Εμφύλιου, διατρέχουν σταθερά τις περισσότερες από τις ποιητικές συλλογές του Μέσκου. Διόλου δεν μας διαφεύγει το γεγονός ότι είναι οι αγαπημένοι του νεκροί, ήρωες τρανοί μέσα στην καρδιά του, που θαυμάζει και υμνεί για το ήθος, την αυταπάρνηση και γενναιότητά τους. Εντάσσονται στην κοινωνικοπολιτική διάσταση της ποίησης του Μέσκου, καθώς η Ιστορία στη χώρα μας με τα κινήματα, τους αγώνες, τις δικτατορίες, τις εξεγέρσεις και ήττες δεν απουσιάζει από το ένθερμο ενδιαφέρον του, την αδιάπτωτη εγρήγορση, την οξυδερκή σκέψη και παρατηρητικότητα του. Η ψυχή του ποιητή πορεύεται με την αφοσίωσή του σε ένα στόχο, που γίνεται και λόγος ύπαρξης. Ο στόχος αυτός είναι οι κοινωνικοί αγώνες, αλλά κι επιπλέον η ανάγκη για την αναζήτηση μιας χαμένης αθωότητας, ενός βαθύτερου εαυτού, μιας υπέρβασης ακόμα και στον χώρο της ουτοπίας. Κι όπως μόνο σε διάψευση καταλήγουν οι ουτοπίες, έρχεται η στιγμή που ο ποιητής νιώθει να τον κατακλύζει το κενό, το παράπονο και η μοναξιά. Διαβάζουμε τους στίχους από το ποίημα Ι( σελ. 273) της συλλογής «Στον ενικό και πληθυντικό ψίθυρο»:

τραγούδια μέσα στην νύχτα βήματα στο κενό,
όχι η νοσταλγία της Ουτοπίας αλλά ο απελπισμένος Έρωτας της
Ουτοπίας-κάποιος ήχος.
(Απομακρυνθήκαμε όμως πολύ, ας γυρίσουμε πίσω,
στο συγκεκριμένο.)

Εκτός από τους νεκρούς του Εμφυλίου, ένα  επίσης ευδιάκριτο στοιχείο στην ποίηση του Μέσκου είναι η προσήλωσή του, η αναφορά του στους πληβείους, στα βάσανα, τη φτώχεια, τον αγώνα τους για μια αχτίδα ελπίδας κι αξιοπρέπειας. Και σ’ αυτήν την περίπτωση το βιωματικό στοιχείο δίνει το έναυσμα για να μεγαλουργήσει με τον λαμπρότερο  τρόπο η τέχνη του ποιητή.
Από τη συλλογή «Πριν από το θάνατο», το ποίημα (σελ. 30) «Μετανάστης»:

[…]
Γιόμισαν τα μάτια μου μαύρο φως
πέντε χρόνια ανθρακωρύχος στα ορυχεία Σαρλεπουά
ποτέ μη λησμονώντας τα’ ακρογιάλια σου που τα πλαταίνει
ο γλυκός θυμός από τα ελάτια του Βερμίου —
μα το ’χω παράπονο πατρίδα...

Η αίσθηση του κενού στον Μέσκο συμπεριλαμβάνει  τρομακτικούς φόβους κι αβυσσαλέους εφιάλτες από εμπειρίες και καταστάσεις που άλλοτε θυμάται, κι άλλοτε βιώνει ή αντιλαμβάνεται ότι πλησιάζουν. Φόβους κι εφιάλτες που όσο κι αν τους απωθεί, συνεχώς πρέπει να τους αντιπαλεύει, με τον ίδιο τρόπο που αντιπαλεύει μέσα του τον επίμονο παραλογισμό του θανάτου, που τον στοιχειώνει. Σε πολύ μεγάλο αριθμό ποιημάτων του προσπαθεί να ξορκίσει τον θάνατο, γιατί ευθαρσώς ο ποιητής λατρεύει το μεγαλείο του φωτός, της χαράς, της διονυσιακής ευωχίας για την απόλαυση της ζωής.

Αν ο Μέσκος αισθάνεται λαβωμένος, συνθλιμμένος, ρημαγμένος από τον κόσμο, την υπαρξιακή αγωνία, τις προδοσίες και τις τόσες διαψεύσεις που τον κατακλύζουν, άλλο τόσο, και με την ίδια ένταση, εξομολογείται το αποθησαύρισμα της έκστασης του από τις φωτεινές πλευρές της ζωής. Η έκσταση  παρουσιάζεται καταιγιστικά στη λατρεία του ποιητή για τη φύση. Η αισθησιοκρατία των συλλήψεων και εικόνων  εκπέμπουν μια ανυπέρβλητη ομορφιά, που αποτελεί προσωπική κατάκτηση της μαστοριάς του Μέσκου. Με κατάνυξη και  παλλόμενο θαυμασμό αγάλλεται από  την ιερότητα της ομορφιάς της φύσης και τολμούμε να πούμε ότι σε πολλά σημεία βαθιά μας γοητεύει, όπως  οι περιγραφές του Α. Παπαδιαμάντη και του Δ. Σολωμού για τη φύση. Στίχοι από ποίημα (σελ.12) της συλλογής «Τα φαντάσματα της ελευθερίας»:

[…]
φλόγα ερωτική των ανθών σε αφάνισε
χορός που δεν πατεί και δεν θεωρείται
με τα τοπία τραυλίζεις μνημοσύνη του αιώνα

Ο Μέσκος είναι τρυφερός, απελπισμένος, ονειροπόλος, τρομαγμένος, πεισματικά αγωνιστικός, εξεγερμένος, νηφάλιος, αλλά και άνθρωπος του πάθους για έρωτα και αγάπη. Το δηλώνουν οι στίχοι του: «αγαπώ άρα κινδυνεύω/γιατί βαδίζω μέσα στην καρδιά μου», «Αν δεν σ’ ανταμώσω τίποτα δεν είμαι», «βαρύ ρεμπέτικο, μαύρο αδιέξοδο η αγάπη», «Στον έρωτα πάω όπως στον θάνατο: καθαρός/ σώμα που σκούπισε σύννεφο και βροχή», «πού να σε φιλήσω να ’ναι μόνο για μένα».

Από καμία συλλογή του Μέσκου δεν λείπει η φύση, έχει κανείς την εντύπωση ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει ποιητικά αν δεν μεταχειριστεί τα στοιχεία της, τη φαντασμαγορία των μορφών και χρωμάτων της, οτιδήποτε μέσα στην ποικιλομορφία της συνεγείρει τον νου και τις αισθήσεις. Όμως η φυσιολατρία του ποιητή προχωράει παράλληλα και με τον ανθρωποκεντρισμό του. Μέσα από τη φύση ο ποιητής δεν χάνει ευκαιρία να επικεντρώνεται στον άνθρωπο, να νοιάζεται και να συμπάσχει για την χαρά και τη λύπη του, τα όνειρα και τα αδιέξοδά του. Γι’ αυτό και οι τόσο ουσιαστικοί μέσα στη λιτότητα τους  στίχοι του για τον συνάνθρωπο: « Στη ρίζα του βουνού ο διάλογος:/ Εσύ κι εγώ, εγώ κι εσύ, εσύ κι εγώ!..», « χειραψία αγαπημένη […] σύμπλεγμα που ίσως αντιστέκεται στην πολλαπλή χαλεπότητα της αιώνια παραπλανημένης ζωής».

Παγανιστής στη φυσιολατρία του, υμνητής του ωραίου και του όμορφου, των ευγενών ιδανικών κι αξιών της ζωής, εκλεκτός μάστορας του λόγου με εντυπωσιακές συνθέσεις για το συγκεκριμένο αλλά κι ό,τι αιωρείται στη φαντασία, ο Μέσκος μάς καθηλώνει με το εύρος και το βάθος του έργου του γράφοντας για «τη χώρα των μυστηρίων, των παράδοξων, των επτασφράγιστων μυστικών του κόσμου όλου». Με μια γλώσσα ιδιότυπη, ξεχωριστά προσωπική,  που επιμένει «ανιδιοτελής, ανεξαργύρωτη, ανένδοτη».

Πηγή: άρθρο της Αλεξάνδρας Μπακονίκα δημοσιευμένο στο περιοδικό «Θέματα λογοτεχνίας» (τεύχος 55, 2016)

Ευχαριστώ πολύ την ποιήτρια Αλεξάνδρα Μπακονίκα που μου έδωσε το κείμενό της.

[spiros]

Μάρκος Μέσκος: Ψιλόβροχο (ΙΙ)
 
Σε ποιον θάνατο πήγες·
περνούσε αεράκι από εκεί;

Από τη συλλογή Ψιλόβροχο (2000)

[spiros]

Μάρκος Μέσκος, Ψιλόβροχο (LXXVI)

Όποιοι αγάπησαν δεν πρέπει να πεθαίνουν — μα
τι άλλο απομένει; Μόνον η συνήθεια της αγάπης!

Philip Larkin, An Arundel Tomb

Our almost-instinct almost true:
What will survive of us is love.