Translation - Μετάφραση

Favourite texts, movies, lyrics, quotations, recipes => Favourite Music and Lyrics => Translation reviews => Topic started by: wings on 30 Mar, 2009, 16:17:26

Title: Στη μέση του δρόμου (του Δ. Ν. Μαρωνίτη για τη μετάφραση της Ιλιάδας)
Post by: wings on 30 Mar, 2009, 16:17:26
ΑΠΟΛΙΤΙΣΤΑ ΜΟΝΟΤΟΝΙΚΑ

Στη μέση του δρόμου

Δ. Ν. Μαρωνίτης | Κυριακή 29 Μαρτίου 2009

Για όσους δυσφορούν, περιμένουν ή αδημονούν (οι τρεις αυτές αντιδράσεις συναιρούνται κάποτε στο ίδιο πρόσωπο) ομολογείται ότι συντελέστηκε η μετάφραση και της δωδέκατης ιλιαδικής ραψωδίας. Για όσους δυσπιστούν αντιγράφεται μεταφρασμένη η δραματική έξοδός της. Προηγούνται τα απαραίτητα συμφραζόμενα.

Απορρίπτοντας την επιφύλαξη του Πολυδάμαντα για επιθετική εισβολή των Τρώων στην τάφρο και στο τείχος των Αχαιών, που βρίσκονται ήδη σε φάση αμυντικής υποχώρησης, ο Έκτορας επιμένει. Αγνοώντας μάλιστα προκλητικά το προηγούμενο δυσοίωνο σήμα του Δία, που σπεύδει να το διερμηνεύσει ως αποτρεπτική προειδοποίηση ο Πολυδάμας: αετός, κρατώντας στα νύχια του αιματόχρωμο φίδι, πετάει προς την αριστερή μεριά του στρατοπέδου· το φίδι όμως τον δαγκώνει κάτω από τον λαιμό, στο στήθος, οπότε αυτός, με πόνο αβάστακτο, το αφήνει να πέσει ματοβαμμένο καταγής. Η αντίδραση του Εκτορα στην αποτρεπτική διερμηνεία του Πολυδάμαντα εξελίσσεται τελικώς σε υβριστική έπαρση· η οποία καταλήγει στον παρεξηγημένο γνωμικό στίχο, που έγινε εφεξής σήμα του ανυποχώρητου νεοελληνικού πατριωτισμού: είς οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης. Μ΄ αυτούς τους αμφίβολους όρους πραγματοποιείται η ακάθεκτη εφόρμηση του Έκτορα στην τάφρο, στις πύλες και στο τείχος των Αχαιών, με την οποία κατορθώνεται η ρήξη της αμυντικής κατασκευής, απειλώντας τώρα πυρπόληση των πλοίων. Στο μεταξύ ο Εκτωρ, ανασηκώνοντας, σάμπως να σήκωνε τούφα μαλλί από κριάρι, πέτρα ασήκωτη, την εκσφενδονίζει, κι αυτή:

χτυπά καταμεσής τις πύλες,/ σπάζοντας και τις δύο στρόφιγγες. /  Επεσε η πέτρα/ μ΄ όλο της το βάρος,  μουκάνισαν οι πύλες,δεν βάσταξαν  οι μάνταλοι,/ σκόρπισαν οι τραβέρσες,η μια εδώ,η άλλη εκεί απ΄ την  ορμή της./ Και τότε ο μέγας Εκτορας πήδηξε μέσα με το μάτι αγριεμένο,/ σαν νύχτα ξαφνική·έλαμπε  ολόκληρος, στον φοβερό χαλκό/  ντυμένος,στα χέρια του κρατώντας  τα δυο δόρατα./ Κανείς θνητός να  του αντισταθεί δεν θα μπορούσε,  εκτός/ κι αν ήτανε θεός, / καθώς  πηδώντας πέρασε τις πύλες·/ τα μάτια του δυο φλόγες που έκαιγαν. /  Οπότε στράφηκε στον όμιλο των  Τρώων και φωνάζει/ να καβαλήσουνε το τείχος.Εκείνοι υπάκουσαν  / στην προσταγή,κι ευθύς άλλοι πηδώντας καβαλήσανε το τείχος,άλλοι  στις συντριμμένες πύλες χύθηκαν./  Οι Δαναοί στο μεταξύ σκόρπισαν φοβισμένοι προς τα κοίλα πλοία,/ κι  έγινε ασίγαστη η ταραχή.

Δώδεκα ραψωδίες λοιπόν: το μισό έπος βγάζει συν- πλην 8.000 στίχους σε σύνολο περίπου 16.000 (κάπου τέσσερις χιλιάδες μεγαλύτερη βγαίνει η Ιλιάδα από την Οδύσσεια). Αυτή η μισή σοδειά μαζεύτηκε σε ενάμιση χρόνο με θεληματική εξάντληση, η οποία σίγουρα έχει να κάνει και με το επερχόμενο τον άλλο μήνα 8, που, όταν πλαγιάζει, παριστάνει το άπειρο· τον εφιάλτη του άδειου χρόνου, που δεν είναι πια χρόνος. Οπότε αποφασίστηκε οι δώδεκα ραψωδίες να γίνουν πρώτος τόμος της μεταφρασμένης Ιλιάδας,  όπου κολλούν και κάποια, ανορθόδοξα μάλλον, επιλεγόμενα. Με τίτλο Από την Οδύσσεια στην Ιλιάδα· και με υπότιτλο το σεφερικό πάνω νερά, που πρώτος το έκλεψε ο αλησμόνητος Γιώργος Σαββίδης και από εκείνον τώρα εγώ· ο κλέψας του κλέψαντος δηλαδή. Μ΄ αυτή τη διανομή ο επίτιτλος ανακλάται στον υπότιτλο, και ο υπότιτλος ανακλά τον επίτιτλο. Που πάει να πει: οι δύο διαδοχικοί τίτλοι διαβάζονται με δύο τρόπους: και στη σειρά που γράφονται, αλλά και αντίστροφα. Ας πούμε, κάνοντας κατάχρηση της σεφερικής παραβολής, λάμνει η μετάφραση από τις εκβολές προς τις πηγές του ποταμού. Πρόκειται πάντως για δάνεια μαθητεία· γιατί, αν έχουν δίκιο οι χωρίζοντες, υποστηρίζοντας ότι, άλλος ο ποιητής της Οδύσσειας από τον ποιητή της Ιλιάδας, μαθήτευσε δημιουργικά σ΄ εκείνον, το δικό του μάθημα ακολουθώ: μαθητεία πρώτα στον μαθητευόμενο ποιητή και έπειτα ανάβαση προς αναζήτηση του άπιαστου δασκάλου.

Στο μεταξύ, καθώς προχωρεί η κατάδυση στον βυθό της Ιλιάδας, όλο και αναδύονται κάποια βυθισμένα νομίσματα. Ένα από αυτά έχει να κάνει με τα εταιρικά ζεύγη των δύο ομηρικών επών, που θα μπορούσαν να εκτιμηθούν ως σήματα της διαφορετικής τους φιλότητας (λέξη ομηρική)· της ενδιάθετης δηλαδή φιλίας (λέξη που δεν απαντά ακόμη στον Όμηρο). Το εταιρικό αυτό θέμα με τραβά τελευταία, καθώς αναφαίνονται απροσδόκητες διαφορές σε τούτο το σημείο ανάμεσα σε Ιλιάδα και Οδύσσεια. Στην Ιλιάδα τα εταιρικά ζεύγη πλεονάζουν. Στην Οδύσσεια, παρά την πεντάστιχη προβολή του φιλέταιρου ήρωα στο προοίμιο του έπους, φανερωμένα εταιρικά ζεύγη μάλλον δεν έχουμε. Το θέμα έχει σίγουρα πικρό ψωμί. Το αφήνω όμως για αργότερα, όταν θα μαλακώσει κάπως ο φιλικός καημός, βλέποντας πως οι καλοί φίλοι, οι πιο πολλοί ταξίδεψαν· οι άλλοι, όσο πάει και λιγοστεύουν, αλλάζοντας οι περισσότεροι και φύλλο.

Πηγή: εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ (http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=6&artid=261571)