- Ε, μ’ ακούς;
Γυρίζω, κανείς
Αύγουστος στην Αθήνα. Ερημιά. Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο το ίδιο. Στην πτέρυγα της προϊστορικής κυκλαδικής τέχνης, εγώ και κάποιοι ξεχασμένοι Γερμανοί που με βιβλία στα χέρια και ξεροψημένη επιδερμίδα προσπαθούν να ξεδιαλύνουν τα μυστήρια της γλυπτικής.
Ο σοφός λαός απουσιάζει. Απολαμβάνει τα μπάνια του σε παραλίες και νησιά. Και η πόλη απολαμβάνει την απουσία του σοφού λαού.
Η Αθήνα παίρνει βαθιές εισπνοές. Ανασαίνει και χαμογελά.
Και εμείς το ίδιο. Όσοι έχουμε οικειοθελώς παραμείνει εντός, αρχίζουμε να χαμογελάμε -δειλά στην αρχή- ο ένας στον άλλον. Στους μισοάδειους δρόμους ακούγονται σκόρπιες καλημέρες. Αυτό και αν είναι θαύμα! Αληθινά ο Αύγουστος στην πόλη εξημερώνει τα ήθη.
Αλλά
Ε, μ’ ακούς;
Απέναντι και γύρω, προστατευμένα στις γυάλινες προθήκες με παρατηρούν τα κυκλαδικά γλυπτά.
Τα περισσότερα στέκονται όρθια με τα χέρια διπλωμένα στο στήθος ευλαβικά, σαν να προσεύχονται σε κάποιον αόρατο θεό. Τα παράξενα αφαιρετικά τους πρόσωπα δείχνουν τόσο απρόσμενα μοντέρνα.
Σύγχρονα γλυπτά, ηλικίας πέντε χιλιάδων χρόνων!
Φαίνεται πως πραγματικά οι καλλιτέχνες ζουν πολύ πιο μπροστά από την εποχή τους
Το σίγουρο είναι πως οι μικρές μαρμάρινες φιγούρες από τις Κυκλάδες κρατούν επτασφράγιστο το μυστικό τους. Κανείς δεν μπορεί απόλυτα να ορίσει γιατί δημιουργήθηκαν και σε τι χρησίμευαν. Ήταν διακοσμητικά; Είχαν λατρευτικό χαρακτήρα; Κανείς δεν ξέρει. Όταν οι αιώνες αποφασίζουν να κρατήσουν το στόμα τους κλειστό, τίποτα δεν μπορεί να σπάσει τη σιωπή τους.
Κάποια από τα είδωλα κρατούν μουσικά όργανα. Αυλούς, άρπες
Ένας πολιτισμός νησιών με τα καράβια του για επικοινωνία και εμπόριο, αλλά και με τη μουσική του.
Γι’ αυτό βρίσκομαι εδώ. Για τη μουσική. Γι’ αυτόν που καθιστός, κρατά μιαν άρπα.
Είναι ο μικρός αρπιστής.
Απέναντί του διάφορα ειδώλια σε στάση προσευχής. Πιο πέρα ο όρθιος μουσικός με τον διπλό αυλό στα χείλη. Και στη μέση, ξεχωριστός, μοναδικός, ο μικρός αρπιστής. Ένα χαριτωμένο τρίγωνο, η άρπα του, είναι ακουμπισμένη στο δεξί του πόδι. Μια μικρή μαρμάρινη άρπα, δίχως χορδές.
Την κοιτάζω προσεκτικά. Πώς να ήταν άραγε η μουσική της;
Τι άκουγε ο αρπιστής και κρατά στραμμένο το σχηματικό του πρόσωπο στον ήλιο, στον ήχο, στο φως, στο θεό;
Τι αντικρίζουν τάχα τα αγάλματα; Αυτή είναι η μυστική μου ερώτηση, καθώς τα παρατηρώ. Για τον μικρό αρπιστή ρωτώ κάτι ακόμη: Τι ακούει; Ποια μουσική τον κράτησε έτσι τόσους αιώνες;
Αγαπώ ιδιαίτερα τους αρχαίους πολιτισμούς ή, τελοσπάντων, ό,τι μας απέμεινε απ’ αυτούς. Τα μουσεία παρ’ όλα αυτά, μου προκαλούν συχνά μιαν ακαθόριστη θλίψη. Ειδικά τα αγάλματα. Πιστεύω πως θέλουν να αποδράσουν. Να ανοίξουν τις βαριές πύλες και να ξεχυθούν στους δρόμους, να κινηθούν επιτέλους, να ζήσουν.
Ναι, το ξέρω
Πρόκειται για ανεκτίμητους θησαυρούς που χρήζουν προστασίας, συντήρησης, που μόνο τα μουσεία μπορούν να τους προσφέρουν.
Όμως
η θλίψη τους; Έχει κανείς προσέξει τη θλίψη τους; Μού φαίνεται πως αυτή η βάση που επάνω της στέκονται είναι μια τέτοια λίμνη φτιαγμένη από τα δάκρυα της θλίψης που αιώνες στάζουν εκεί μυστικά. Την ώρα που εμείς τα παρατηρούμε, τα θαυμάζουμε, και εκτιμούμε την αξία τους, αυτά κλαίνε. Ίσως γιατί αυτός που στέκει τώρα δα απέναντί μου, ο αρχαίος αρπιστής, θρηνεί κρυφά για τα χαμένα πια δώρα των θεών
Η συγγραφέας:
Η Χριστίνα Λαλιώτου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παρακολούθησε μαθήματα γερμανικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Düsseldorf και μεταπτυχιακό κύκλο παραδόσεων Θεατρολογίας και Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης.
Εκπονεί διδακτορική διατριβή στη Βαλκανική Ιστορία με υποτροφία του Ι.Κ.Υ.
Έχει πάρει μέρος σε συνέδρια Ιστορίας, Λογοτεχνίας και Θεατρολογίας στη Γερμανία, Αυστρία, Ελλάδα και Ρουμανία.
Διηγήματα και ποιήματά της έχουν βραβευθεί σε διαγωνισμούς και έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς μαζί με σχετικά άρθρα της, σε φιλολογικά και λογοτεχνικά περιοδικά (Ν. Εστία, Φιλολογική Επιθεώρηση).
Με το θεατρικό της έργο «Venceremos» συμμετείχε στον Παγκόσμιο διαγωνισμό θεατρικού έργου που προκήρυξε το 1997 το Ίδρυμα Ωνάση.
Το «Τραγούδι του Αρπιστή» είναι το πρώτο της μυθιστόρημα.
© 2001: ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΛΑΛΙΩΤΟΥ και
ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΑΓΚΥΡΑ»
Δ. Α. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Α.Β.Ε.Ε.
Διεύθυνση σειράς Ελλήνων συγγραφέων: Ελένη Γκίκα
Σύνθεση εξωφύλλου: Ευθύμης Δημουλάς
Διόρθωση κειμένου: Νέστορας Χούνος
Διάλεξα σκόπιμα γαλάζιο χρώμα για το απόσπασμα ενός από τα πιο γλυκά βιβλία που έχω διαβάσει τα τελευταία χρόνια. Κάθε αράδα του σου αφήνει το άρωμα που αναδίνουν τ' αλμυρίκια, λίγο αλάτι αιγαιοπελαγίτικο πάνω στο δέρμα και πολύ φως - αυτό το φως του ελληνικού αρχιπέλαγου την ώρα που χτυπά μ' ορμή πάνω στο λευκό μάρμαρο των ελληνικών πρωτοκυκλαδικών γλυπτών. Ο Μικρός Αρπιστής δεν είναι μύθος - είναι ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα ειδώλια της κυκλαδικής τέχνης που χάθηκε μετά τις απανωτές εκρήξεις του ηφαίστειου της Σαντορίνης. Ανακαλύφτηκε από τους αρχαιολόγους στο κεντρικό νησί των Μικρών Κυκλάδων, την Κέρο, που σήμερα είναι ακατοίκητη και βρίσκεται κοντά στη Νάξο. Η συγγραφέας είναι εξαιρετική χειρίστρια της γλώσσας, υπέροχη αφηγήτρια και εξαιρετικά σαφής και ακριβής σε θέματα που άπτονται της αρχαιολογίας/ιστορίας.
