"Το είπε ο Κώστας ο Παπαδόπουλος" ή "το είπε ο Κώστας Παπαδόπουλος";

[Nikos_]

Αγαπητό translatum,

Παρακολουθώ το forum εδώ και αρκετό καιρό και, πριν αναφερθώ στο ερώτημα που έχω, θέλω να σας πω ένα σύντομο ευχαριστώ για το εξαιρετικό υλικό που βρίσκει κανείς εδώ και τις απαντήσεις που έχω πάρει κατά καιρούς σε διάφορες απορίες.

Στο ερώτημα που έχω μέχρι τώρα δεν έχω καταφέρει να βρω απάντηση, εξήγηση ή κάποιον συντακτικό κανόνα, οπότε ζητώ συγνώμη εκ των προτέρων αν μου έχει διαφύγει κάτι. Αυτό λοιπόν που έχω παρατηρήσει το τελευταίο διάστημα είναι η τάση "εξοβελισμού" του δεύτερου άρθρου στο επώνυμο ενός προσώπου όταν έχει ήδη αναφερθεί με άρθρο το κύριο όνομα. Διαισθάνομαι ότι γίνεται σε μια προσπάθεια να ακουστεί λιγότερο λαϊκός ο λόγος, λιγότερο "ο Μπάμπης ο Σουγιάς". Προσωπικά δεν συμφωνώ, αλλά υπάρχει μήπως κάποιος κανόνας ή άλλη σχετική πληροφορία που θα ήταν χρήσιμη;

Ευχαριστώ και πάλι!

[spiros]

Δεν γνωρίζω αν υπάρχει κάποιος κανόνας. Θα έλεγα ότι χάριν συντομίας, στο εν λόγω παράδειγμα, το δεύτερο άρθρο είναι προαιρετικό, αν όχι περιττό. Επίσης, δίνει μια αίσθηση προφορικότητας.

Ίσως κάποιος ειδικός να μπορούσε να μας διαφωτίσει περαιτέρω.

[billberg23]

I wonder if the ancient Romans made the same distinction with their pronominal adjective ille (often more or less equivalent to a definite article, which they otherwise lacked):  Caesar Iulius would be used in casual discussion of the person;  but Caesar ille Iulius would mean "the famous (or infamous) Julius Caesar."

[Asdings]

Πολύ ενδιαφέρον θέμα, πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Η απάντηση είναι ότι είναι σωστά και τα δύο, απλώς διαφέρει το επίπεδο ύφους: αν βάλεις δύο άρθρα δημιουργείς, όπως είπε και ο Σπύρος παραπάνω, μια αίσθηση προφορικότητας, ενώ υπονοείς και ότι έχεις μια κάποια οικειότητα με το πρόσωπο του οποίου το όνομα αναφέρεις και/ή ότι ο συνομιλητής σου ξέρει καλά για ποιον μιλάς. Όταν πω π.χ. "Ο Γιώργος ο Παπαδόπουλος" μπορεί να εννοώ ότι είναι φίλος/συγγενής/γνωστός μου και, παράλληλα, ότι ο συνομιλητής μου ξέρει γι' αυτόν (είτε τον γνωρίζει προσωπικά, είτε έχει ακούσει από μένα να του λέω γι' αυτόν, είτε είναι πασίγνωστο πρόσωπο).

Ενδιαφέρον είναι ότι αυτή η δομή χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά με ελληνικά ονοματεπώνυμα! Μόνο για πλάκα θ' ακούσει π.χ. κανείς να λένε "Ο Ντόναλντ ο Τραμπ", ενώ πολύ συχνά θ' ακούσει να λένε "Ο Κυριάκος ο Μητσοτάκης", ιδίως απ' όσους τον βλέπουν θετικά. Το γεγονός ότι χρησιμοποιείται με ελληνικά ονοματεπώνυμα φανερώνει ότι, ως δομή, φέρει ιδιαίτερο πολιτισμικό φορτίο για τον Νεοέλληνα, ιδίως όταν διάκειται θετικά προς πολιτισμικά χαρακτηριστικά που συνδέονται με τη δημώδη πλευρά του (λαϊκότητα, αμεσότητα, οικειότητα κ.ά.).

Παρόμοια είναι η δομή "ο φίλος μου ο Γιώργος", πβ. "ο φίλος μου Γιώργος" (το δεύτερο ακούγεται κάπως ξύλινο), που αν προσθέσουμε και το οικογενειακό όνομα θα γίνει "ο φίλος μου ο Γιώργος (ο) Παπαδόπουλος" (με δύο ή με τρία οριστικά άρθρα)! Όσο περισσότερα τα οριστικά άρθρα, τόσο μεγαλύτερη η οικειότητα/λαϊκότητα/αμεσότητα. Πβ. και τη δομή "ο συνάδελφος ο Γιώργος (ο) Παπαδόπουλος", η οποία δεν έχει κτητική αντωνυμία ανάμεσα στους δύο πρώτους έναρθρους ονοματικούς τύπους. Τούτη η τελευταία δομή ακούγεται πολύ συχνά στα ιδιωτικά κανάλια και παραπέμπει μάλλον σε επίπλαστη λαϊκότητα/αμεσότητα/οικειότητα.

Τώρα, για το αν η λατινική δομή έχει κάποια σχέση με το αντίστοιχο νεοελληνικό φαινόμενο: η μόνη σχέση που υπάρχει είναι το γεγονός ότι σε όλες τις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες το οριστικό άρθρο αποτελεί, ιστορικά (ετυμολογικά), εξέλιξη δεικτικής αντωνυμίας. Έτσι π.χ. λατ. homo ille = ο άνθρωπος εκείνος > ρουμάν. omul = ο άνθρωπος. Ανάλογα, λατ. ille homo = εκείνος ο άνθρωπος > ιταλ. l'uomo = ο άνθρωπος. Δεν είναι τυχαίο ότι στα Γερμανικά το οριστικό άρθρο der, die, das χρησιμοποιείται ταυτόχρονα και ως δεικτική αντωνυμία.

[billberg23]

Interesting (though probably irrelevant to the discussion) is the fact that Trump's female favorites would refer to him as "the Donald."

[Asdings]

Would they?! This sounds linguistically interesting -and not at all irrelevant to the discussion. This reminds me of a similar Italian phaenomenon: when Italians refer to well-known persons by their surnames, they often use the definite article, e.g. "il Pirandello", "la Fallaci" etc. Of course, in other Romance vernaculars of the Italian peninsula the definite article must always be used also with humans' proper names.

[Nikos_]

Ευχαριστώ πάρα πολύ για τις απαντήσεις. Νομίζω ότι το εξήγησε πολύ σωστά ο Asdings. Όταν η χρήση δεν συνάδει με την εξοικείωση που έχεις με το άτομο και το context της συζήτησης, χτυπάει ως μη φυσικό.