Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου

[wings]

Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου: ΣΤ' Είπα να σταθώ

[Ενότητα Τα κύματα και οι φωνές: Οι φωνές]

Είπα να σταθώ εδώ να κοιτάξω
αυτή τη θάλασσα
εκείνα τα βουνά
κουράστηκαν τα μάτια μου
στη λογική των αριθμών
των αργυραμοιβών υπολογίζοντας την κίνηση
μισθοφόρος στη δούλεψη των άλλων,

αυτή η θάλασσα που γυρίζει
στο γλαυκοπράσινο κάτω από έναν ήλιο βυθισμένο
σε γαλακτερό τουλπάνι, μ’ ένα φως διυλισμένο
γλυκό σαν τη λοξή κόψη του ζαχαροκάλαμου,
εκείνα τα βουνά
το Παγγαίο, το Σύμβολο, το Όρος, το Υψάριο
όλα με μια καμπύλη τρυφερού μαστού
γαλανά μέσα στα μάτια,

η μέρα προσφέρονταν
τρυφερά σε σήκωνε και τα μάτια σου
τα χέρια σου ηδονικά βυθίζοντας στο λησμονημένο
κόρφο της.

Εδώ είπα να σταθώ
να ξεχάσω το μάτι που διαστέλλεται
το χέρι που βυθίζεται στη βίαιη πράξη
το σπαραγμό της ανείπωτης καταστροφής,
η μέρα ήταν όμορφη
όμορφη και μακρινή,
κι η παράδοση ανέφικτη
κλειστές οι πόρτες, συσκοτισμένα τα παράθυρα
με την κάννη στον αυχένα γυρίζεις
στην άλλη πλευρά,
στα φριχτά βάσανα
που επιβάλλει ο άνθρωπος πάνω στον άνθρωπο,
και γίνεται η μέρα ενοχή
το φως πολυτέλεια ασυγχώρητη,

όμως πρέπει
πρέπει να με πιστέψετε
η μέρα ήταν όμορφη
πόσο ήταν ωραία.

Από τη συλλογή Τα κύματα και οι φωνές (1971)

[wings]

Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου, Διαδρομή

Λάσπη
Κι ένας ουρανός μελάνη
Ναι
Κάτι χάνεται αργά
Μα δεν το ξέρω
Ή ξέρω και δεν καταλαβαίνω
Ή καταλαβαίνω χωρίς παραδοχή

Μουγκρίζει το λεωφορείο στην πρωινή βροχή

Αλλά κάτι χάνεται σταθερά
Από τετράγωνο σε τετράγωνο
Από στάση σε στάση
Από τη μια λέξη στην άλλη
Ο χρόνος γλυκόπικρος πολτός
Δεν ραγίζει και ρέει

Πεζοδρόμια φεύγουν μάντρες βουλιάζουν

Τι σημαίνει
Δαμάζω τον καιρό
Όταν αυτό που μένει
Είναι φως πρωινό παγωμένο σαν κρύσταλλο
Και κάποιες λέξεις στα δόντια

Τι σημαίνει
Η δική μου άρνηση κι η δική σας παραδοχή

22 του Φλεβάρη 1984

Από τη συλλογή Πάροδος Μοναστηρίου (1989)

[wings]

Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου, Έγκλειστοι

Μα πάντα φθάνουν τα γεγονότα,
μας βρίσκουν απροετοίμαστους.
Σαρκοβόρα άνθη
στους κήπους, στους δρόμους,
στις δημόσιες πλατείες παράλογοι θάνατοι.
Υπάρχουν κάτι πρωινά
οι βρύσες μάς ποτίζουν αίμα
έτσι η δίψα δε σβήνει, ανάβει
κι η φρίκη μας ζώνει.
Μας ζώνει η φρίκη, μας ζαλίζει
δε βρίσκουμε την έξοδο
ή μας έχουν δώσει λανθασμένες οδηγίες,
στριφογυρίζουμε και μένουμε
στο δωμάτιο
με την άγνοια
ή την υποψία να υγραίνει τις παλάμες.

Και πάντα χωρίς έξοδο.

Από τη συλλογή Έγκλειστοι (1962)

[wings]

Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου, Ήταν η εποχή

Η εποχή ζητούσε μιαν απάντηση από τα χέρια μας
Ο θάνατος μας είχε αρνηθεί
Ήταν αψηλό το τίμημα, απ’ το παράθυρο
Οι υπεύθυνοι πήδηξαν
Οι άλλοι μπήκανε στο μαγκανοπήγαδο
Στον τροχό, θέλοντας μη θέλοντας,
Τα παιδιά μας ανυποψίαστα στα χέρια του Προκρούστη
Στα νησιά αργοπεθαίνουν οι τελευταίοι των τελευταίων.

Ενώ κάθε μέρα
Από το σάπιο κρέας του καρφωμένου τομαριού
Πληθαίνουν τα σκουλήκια
Τρώγοντας μάτια χέρια καρδιές
Σύννεφο τα έντομα σκεπάζουν τον ήλιο
Με τον αηδιαστικό τους θόρυβο,
Κι αυτοί που μίλησαν ήτανε βουτηγμένοι στην ιδιοτέλεια
Κι οι άλλοι που σώπαιναν στην ιδιοτέλεια
Οι άντρες στα λατομεία
Όσο τόλμησαν στη φυλακή
Στο χώμα παραδομένοι.

Από τη συλλογή Το δόντι της πέτρας (1975)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=7Ng9kRmujWs

Χρήστος Θηβαίος, Μέρες αδέσποτες (1996)

Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου, Ημέρες καθημερινών παρενθέσεων

Ημέρες ρευστές παραγραφές του αίματος
Οδοφράγματα καθημερινών παρενθέσεων
Ακόρεστος ο καιρός, άπληστος πριονίζει
Τα παρελθόντα του μέλλοντος θεμέλια
Χειραγωγεί την εξέγερση των ονείρων
Ρυθμίζει τη μεταφυσική της γλώσσας
Των πράξεων την αρχέγονη καταγωγή

Διαγράφοντας το παρελθόν αγνοούμε το μέλλον
Ενώ το παρόν στην αμείλικτη τελειώνει σιωπή

Ημέρες καθημερινές, μιας χρήσης, σωριάζονται.

Από τη συλλογή Ονείρων κοινοκτημοσύνη (2002)

[wings]

Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου, Πλανόδιος

Στον μαύρο στέκει ουρανό σιωπηλός
Εκεί στα πόδια του απλώνεται η ιστορία
Βιβλία του Λένιν, ποιήματα του Μαγιακόβσκι
Εμβλήματα με σφυροδρέπανο, μανιφέστα ανατρεπτικά
Κι ένα βιβλίο δικό του με ποιήματα υπαρκτικά

Σιγαρέτα καπνίζει μιας δυσοίωνης ουτοπίας

Στον μαύρο στέκει ουρανό, παγώνει
Στο κενό των λέξεων, στον καιάδα της πατρίδας
Κάργιες πετούν στη χέρσα γη της ιστορίας
Κι η απόσβεση του χρόνου τον σαρώνει.

Από τη συλλογή Ονείρων κοινοκτημοσύνη (2002)

[wings]

Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου, Αναμονή

Το χιόνι, η βροχή
ο ήλιος αφανίζει την πολιτεία
Την άσπρη πολιτεία
τη μαύρη πολιτεία.
Τα πρόσωπα τα φθαρμένα
τα φαγωμένα
που καταρρέουν σαν τα παλιά πετρώματα
γεμίζουν σκόνη τους δρόμους.
Πρόσωπα που οραματίζονται φτερά.
Τα γραφεία ταξιδίων
η εταιρεία αερογραμμών
ο σιδηροδρομικός σταθμός
η ακτοπλοϊκή εταιρεία
οι υπεραστικές γραμμές
δεν εκδίδουν εισιτήρια
αναστέλλουν τα δρομολόγια
μας αφήνουν.
Δίνουν αόριστες υποσχέσεις.

Ποιος ξέρει πότε θα πάρουμε τη θέση μας.

Από τη συλλογή Έγκλειστοι (1962)

[wings]

Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου, Μέρες του Φλεβάρη

Οι νόμοι της αγοράς συμπεριφέρονται σαν το θερμόμετρο. Παρακολουθούν τους κραδασμούς της Ιστορίας. Η Εταιρεία σε μεγέθη οριακά. Ούτε μπρος τώρα ούτε πίσω. Τα εμπορεύματα στις αποθήκες περιμένουν. Καιρός τα κεφάλαια να περάσουν σε νέες δραστηριότητες. Η αγορά πάντα δίνει ευκαιρίες.

Σου δώσαν την απόλυση. 7.565 μεροκάματα. Μέρες άθλιες της ζωής σου. Στο επίδομα τώρα και στην αναζήτηση. Μάτια να σε γραδάρουν, να υπολογίζουν την υποταγή της ανέχειας. Φυσάει Βαρδάρης. Στις μυλόπετρες ξανά από την αρχή. Δουλειές καθημερινής εξαθλίωσης. Όπου με το χρήμα σε μέτρησαν, σε βρήκαν λειψό. Χαμηλώνει καπνός στις καμινάδες. Ψάχνεις στις εφημερίδες, σε οδηγούν σε βρόμικα στενά, σε σκοτεινά υπόγεια. Παίρνεις πάλι σβάρνα την αγορά. Ιδρώνουν τα χέρια. Μέρες αγώνα. Μέρες χαμένες.

Καίνε τα μάτια. Προχωράς με τη γνώση σφιγμένη στα δόντια.

12 του Φλεβάρη 1987

Από τη συλλογή Πάροδος Μοναστηρίου (1989)

[wings]

Άνοιξε το παράθυρο (Brendan Behan | Βασίλης Ρώτας & Μίκης Θεοδωράκης) - YouTube

Brendan Behan (Μπρένταν Μπίαν) & Μίκης Θεοδωράκης, Άνοιξε το παράθυρο
(απόδοση στα Ελληνικά: Βασίλης Ρώτας, τραγούδι: Μαρία Φαραντούρη / έργο: Ένας όμηρος (1966))

Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου, Απροσδόκητο παράθυρο

Σ’ αυτήν τη μαύρη πληγή
μην περιμένεις να δεις φαντάσματα.
Από το απροσδόκητο αυτό παράθυρο
ο ήλιος μεγαλώνει τα ηλιοτρόπια,
αυξάνει τη χλόη στις βουνοπλαγιές
όπως τα τρυφερά μαλλιά σου.

Στο στόμιο που χάσκει
ανοιξιάτικες μαργαρίτες διαμοιράζουν τα ιμάτιά τους.

Πλησίασε Ιωάννα
τα κουρασμένα από τη περιπλάνηση βήματά σου,
φώναξε, στη μαύρη πληγή, τ’ όνομά μου να κιθαρίσει
στους αρχαίους σταλακτίτες τής προσμονής.
Λίγο ακόμη.
Λίγο ακόμη και θα δεις τον έναστρο ουρανό,
στο απροσδόκητο μαύρο παράθυρο,
με τους γαλαξίες
των παιδικών σου ελπίδων.

Οκτώβρης 1958-Απρίλης 1962

Από τη συλλογή Έγκλειστοι (1962)

[wings]

Μου άρεσε πολύ αυτό το ποίημα του Πρόδρομου Μάρκογλου. Παρά τη σκληρή καταγραφή της κοινωνικής πραγματικότητας (που πάντα χαρακτηρίζει την ποίησή του), εδώ έχουμε και φράσεις απίστευτης τρυφερότητας. Ή για να ακριβολογήσω η τρυφερότητα πλανάται πάνω μας από την αρχή ως το τέλος του ποιήματος.

[banned]

Και βέβαια. Ο Πρόδρομος είναι ένας πολύ γλυκός και τρυφερός άνθρωπος. Η σκληρή καταγραφή της κοινωνικής πραγματικότητας στα ποιήματά του είναι αποτέλεσμα μιας απόλυτα δικαιολογημένης οργής. Αλλά και μιας ποιητικής στάσης και αντίληψης. Και πολλά άλλα τρυφερά και ερωτικά έχει γράψει. Γεγονός απόλυτα φυσιολογικό, όπως έχουμε τονίσει και στο παρελθόν.

[wings]

Αυτό ειδικά το ποίημα ξεχειλίζει από πίκρα, κούραση και, παράλληλα, τρυφερότητα. Το μαρτυρά κι ο τίτλος του, εξάλλου.

[wings]

Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου, Σημειώσεις για ποιήματα που δε γράφτηκαν

Καλπάζει η θάλασσα στον κυματοθραύστη
Μάρτης του ’73
Άκουγα βήχα κι ένα κλάμα
Χαμηλές φωνές
Νύχτα εφιαλτική μέσα στο ποίημα

Ένα ποίημα που γκρεμιζόταν το πρωί
Ενώ το βράδυ το σφήνωνα με λέξεις

Φυσάει
Αγέρας μπερδεύει τα χαρτιά
Ο διάδρομος που λέω
Στην αυλή καπνομάγαζου φτάνει, στον καφενέ του Ανθήλαου
Στο βάθος το μπορντέλο της Πόπης
Κάτω από την ακακία δίπλα στο ρέμα
Έγραφα για μια γυναίκα που χρόνια με βασάνισε
Σ’ ένα άλλο ποίημα
Καλοκαίρι του ’55 κι η θάλασσα με αχινούς
Σ’ ένα άλλο ποίημα
Γαλάζια μάτια φώτιζαν τις λέξεις στο χαρτί

Έγραφα

Ο χρόνος τότε σαν ασβέστης φούσκωνε
Τρίζαν τα δοκάρια του μυαλού

Γυρίζω στα βουβά χαρτιά, Οκτώβρης του ’67,
Στο χαμηλό δωμάτιο διαλυμένα ποιήματα
Κι η πόλη μια παγίδα

Κοιτώ τον κήπο
Δέντρα γυμνά
Πέτρινος τοίχος σπαρμένος γυαλιά
Πέρα η θάλασσα στάχτη
Che και Άρης στην ίδια ευθεία

Λαίμαργες φωνές κι ένα φως διαρπαγής
Ερημία σπέρνει η σιωπή της γνώσης

Έγραφα:
Χωρίς εσένα η αράχνη του ήλιου της μέρας θηλιά
Κι ο ουρανός μαύρος καταρράκτης
Μέχρι τα μάτια πλημμυράω
Μέχρι την τελευταία στροφή του εγκεφάλου,

Στα μαγεμένα μάτια η γυμνή Σελήνη έμεινε

Τότε

Λίγο πιο πέρα, μετά από χρόνια
Σε κείνα τα κατάλοιπα έβρεχε
Έβρεχε και σάρωνε στο λιθόστρωτο φύλλα
Άναψα τσιγάρο
Απ’ το στενό με τις τριανταφυλλιές
Έφτασε τυλιγμένος στο γκρίζο παλτό
Ο Φώτης
Λυπημένα μάτια υγρά στο λίγο φως:
Μην πετσοκόβεις, είπε
Άσε επίπεδα και κώδικες,
Γράφε...,
Καθίσαμε στο τραπέζι
Έσταζαν φύλλα της ακακίας, άσπριζε το ούζο

Έμεινε σε κείνα τα χαρτιά του ’70 η φωνή του Φώτη

Έτσι έγραφα ένα ποίημα που γκρεμιζόταν το πρωί
Ενώ τη νύχτα το σφήνωνα με λέξεις

1973-1983

Από τη συλλογή Σημειώσεις για ποιήματα που δε γράφτηκαν (1993)

[wings]

Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου, Εγκάθειρκτος

Συνομιλώ με τις ουτοπίες του κόσμου
Και ταξιδεύουν τα μαύρα σύννεφα
Πλούσια απ’ τα δάκρυα των ταπεινωμένων

Στον καινούργιο αιώνα βαρύθυμος προχωρώ
Πάλι την αναγκαιότητα προτείνουν της κτηνωδίας
Άδεια μάτια, του κέρδους παντού πυρετός

Στη σηψαιμία κλειστών ιδεών
Εγκάθειρκτος της ουτοπίας δραπέτης
Ήττες αθροίζω πράξεων, των ιδεών ήττες

Αμείλικτα ερωτήματα, αχειροποίητες εικόνες
Πώς τώρα να ερμηνέψεις το παρελθόν
Μόνη αλήθεια το αίμα, η φωνή των ταπεινών

Φυσά ο άνεμος μια χούφτα χώμα
Στίχους κρατώ παλιούς, μνήμες οργής

Ποτέ δεν υπήρξα ελεύθερος.

Από τη συλλογή Ονείρων κοινοκτημοσύνη (2002)

[wings]

Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου, Πρωί με τη δροσούλα

Πρωί
Κι ακόμη σφυρίζουν όνειρα της νύχτας
Αναπνέω βαθιά το καυσαέριο
Καθώς μ’ αρπάζει λεωφορείο για τη δουλειά
Σαν ένα κήτος με καταπίνει
Κι αφού από στάση σε στάση αποτυχαίνει
Να με χωνέψει
Τέλος – κάπου κοντά στο τέλος
Με ξερνάει
Υποκειμενικά ανένδοτος
Ώριμος όμως να αναλάβω την καθημερινή μου
Εργασία
Δηλαδή να σας ληστεύω υπέρ τρίτων

Φλεβάρης 1978

Από τη συλλογή Πάροδος Μοναστηρίου (1989)