Ελληνικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών
(Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας)
Βλέπε και:
—
Για ένα νέο Λεξικό τής Ακαδημίας Αθηνών (Γεώργιος Μπαμπινιώτης, 21.9.2003) όπου γράφει:
Ενα «πέμπτο» ερμηνευτικό λεξικό τής N. Ελληνικής δεν θα είχε να προσφέρει τίποτε σπουδαίο ή ιδιαίτερα χρήσιμο, ενώ θα διέτρεχε πάντα τον κίνδυνο να συγκρίνεται προς αυτά τα δοκιμασμένα, καλοδουλεμένα, συστηματικά λεξικογραφικά έργα, σε σχέση με τα οποία δεν θα ήταν επ' ουδενί τιμητικό για την Ακαδημία να εμφανισθεί ενδεχομένως ότι υστερεί.—
Τα λεξικά της νέας ελληνικής γλώσσας—
Λεξικογραφία και ορολογία: Συμπεράσματα από τη σύγκριση δύο σύγχρονων νεοελληνικών λεξικών,
Χριστόφορος Χαραλαμπάκης—
H κατάσταση των πραγμάτων στην ελληνική λεξικογραφία (3/2023)Τρία εκατομμύρια λέξεις-ψηφίδες, 75.000 λήμματα και 103 γνωστικοί τομείς συνθέτουν τις 1.819 σελίδες του νέου λεξικού της Νεοελληνικής Γλώσσας, το οποίο παραδίδει σε ερευνητές και κοινό η Ακαδημία Αθηνών.
Προϊόν δεκαετούς έρευνας, το «Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας», όπως τιτλοφορείται, καταγράφει νεολογισμούς της ελληνικής γλώσσας, σημειώνει τη διπλή ορθογραφία όπου υφίσταται, και χρησιμοποιεί παραδείγματα από διαλόγους της καθημερινότητας.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι για πρώτη φορά στο λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών συμπεριλαμβάνονται νεολογισμοί, όπως «
ιός Έμπολα», «
άμπερ αλέρτ», «
τηλεμαϊντανός», «
αεροκουρτίνα», «
μπότοξ» και «
γενόσημα», λήμματα που προέρχονται από τη μαγειρική και ζαχαροπλαστική, λέξεις με νέες σημασίες, αλλά και φράσεις της αργκό, όπως «
κάγκουρας», «
ιντερνετάκιας», «
μπαχαλάκιας» ή «
μπουζουκλερί».
Η υλοποίηση του λεξικού κόστισε περίπου ένα εκατομμύριο ευρώ, ενώ θα διατίθεται προς 48 ευρώ.
«Βασικοί στόχοι του λεξικού είναι η ανάδειξη του πλούτου και της εκφραστικής πληρότητας της σύγχρονης ελληνικής γλώσσας, χωρίς να παραγκωνίζεται η κληρονομιά της, καθώς και η παροχή όλων των απαραίτητων λεξικογραφικών υλικών για τους ερευνητές» εξήγησε κατά την παρουσίαση του λεξικού, τη Δευτέρα, ο επιστημονικός συντονιστής του, καθηγητής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Χριστόφορος Χαραλαμπάκης.
Το λεξικό βασίζεται σε μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων με 120.000 λήμματα, από τα οποία συμπεριλήφθηκαν στις σελίδες του τα 75.000.
Το λεξικό περιλαμβάνει 10 καινοτομίες:
— Κατάρτιση του λημματολογίου από εκτενείς βάσεις δεδομένων, όπως, κατά κύριο λόγο:
Εθνικός Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας (ΕΘΕΓ),
InterActive Terminology for Europe (IATE), μηχανή αναζήτησης Google, ηλεκτρονικές βάσεις και ηλεκτρονικά λεξικά της αγγλικής, γαλλικής, γερμανικής, ιταλικής και ισπανικής γλώσσας, επιμέρους βάσεις δεδομένων της Ακαδημίας Αθηνών).
— Καθιέρωση διπλής ορθογράφησης για ορισμένες λέξεις: αβγό-αυγό, κτίριο-κτήριο, ορθοπαιδικός-ορθοπεδικός.
— Σύντομοι και ουσιαστικοί ορισμοί των λημμάτων.
— Αναγραφή της επιστημονικής ονομασίας ζώων και φυτών.
— Ενοποίηση σημασιών, διάκριση της σημασίας από τη χρήση.
— Καταγραφή αυθεντικών παραδειγμάτων.
— Αναλυτική παρουσίαση των συνδυαστικών δυνατοτήτων των λέξεων: ομορφιά: αγγελική, αξεπέραστη, απίστευτη, απόλυτη, ασύγκριτη, διακριτική, εκθαμβωτική, εκρηκτική, εντυπωσιακή, εξαιρετική, εξωτική, κλασική, μαγευτική, μοναδική, τεχνητή. Ανδρική, γυναικεία, εξωτερική, εσωτερική, πνευματική, σωματική, ψυχική.
— Ακριβής υφολογικός προσδιορισμός λέξεων και εκφράσεων.
— Πραγμάτευση των στερεότυπων ή ιδιωματικών εκφράσεων και σταθερών λεξιλογικών συνάψεων σε νέα βάση στο τέλος κάθε λήμματος. Βλ. τα λήμματα ζωή, μάτι.
— Παράθεση της χρονολογίας εμφάνισης των αγγλικών και γαλλικών λέξεων, όπως και των στερεότυπων εκφράσεων. Ανοίγονται έτσι νέοι ορίζοντες σε θέματα Ιστορίας του πολιτισμού και των επιστημών. Ενδεικτικά παραδείγματα: βιταμίνη < γαλλ. vitamine, 1913. οικοτουρισμός < αγγλ.
ecotourism, 1982. λιβερμόριο < διεθν.
livermorium, 2012.
Αναλυτικότερα έχουν καταγραφεί 5.000 νεολογισμοί που δεν υπάρχουν σε κανένα άλλο λεξικό, καθιερώνεται η διπλή ορθογράφηση, που συναντάται σε περίπου 500 λέξεις (αβγό ή αυγό; εταιρεία ή εταιρία; συγγνώμη ή συγνώμη;), ενώ καταγράφονται και φράσεις που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν λάθος, αλλά χρησιμοποιούνται ευρέως, όπως «
αποτίει φόρο τιμής» ή «αποτίνει φόρο τιμής»,
«οι ασκοί του Αιόλου» ή «ο ασκός του Αιόλου».
Ενοποιούνται οι σημασίες και γίνεται διάκριση της σημασίας από τη χρήση, όπως στην περίπτωση του ρήματος «κόβω», που σύμφωνα με ορισμένα λεξικά έχει 53 σημασίες, ενώ κατά το «Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας» οι σημασίες είναι δέκα και οι υπόλοιπες είναι χρήσεις.
Γίνεται καταγραφή παραδειγμάτων από φράσεις που χρησιμοποιεί συχνά ο κόσμος, ενώ στα αγγλικά και γαλλικά δάνεια σημειώνεται η χρονολογία πρώτης εμφάνισης.
— Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ακριβής υφολογικός προσδιορισμός των λέξεων και των εκφράσεων μέσα από 30 κριτήρια. Για παράδειγμα η λέξη «γατόνι» κατηγοριοποιείται ως αργκό, η φράση «εκπάγλου καλλονή» ως αρχαιοπρεπής, ο όρος «κοινοτυπία» ως εσφαλμένος αντί του σωστού «κοινοτοπία» και η λέξη «μπουζουκλερί» ως χιουμοριστική.
«Η Ακαδημία, με το λεξικό, δεν αποβλέπει σε ρύθμιση της γλώσσας. Παρουσιάζει με συστηματικό τρόπο και επιστημονικά εξακριβωμένα την πραγματική μορφή της Νεοελληνικής, τον γλωσσικό πλούτο της και τις θαυμαστές εκφραστικές δυνατότητές της. Το πλήθος των νεολογισμών και των νέων σημασιών που περιέχονται δείχνει τη δημιουργική δύναμη των Ελλήνων στη γλώσσα και διαψεύδει όσους θρηνούν για τη φθορά της» υπογράμμισε ο γενικός γραμματέας της Ακαδημίας
Βασίλειος Πετράκος.
Παρά το μεγάλο κόστος δημιουργίας του (κόστισε περίπου ένα εκατομμύριο ευρώ, από τα οποία τα 760.000 ευρώ διατέθηκαν από το υπουργείο Οικονομικών), το λεξικό θα διατίθεται στην τιμή των 48 ευρώ, ενώ από το βιβλιοπωλείο της Ακαδημίας θα πωλείται σε εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων και φοιτητές στην ειδική τιμή των 35 ευρώ. Τα έσοδα από τη διάθεσή του θα δοθούν για έρευνες νέων άνεργων επιστημόνων.
Την εκδήλωση παρουσίασης του λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών παρακολούθησαν μεταξύ άλλων ο υπουργός Πολιτισμού Κώστας Τασούλας και πλήθος ακαδημαϊκών.
Newsroom ΔΟΛ
Kάγκουρας, μπαχαλάκιας, μπουζουκλερί, στο νέο λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών - Ειδήσεις - Πολιτισμός - in.grhttp://www.academyofathens.gr/ecportal.asp?id=3350&nt=105&lang=1Νέα Παιδεία - Γλώσσα - Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας, Ακαδημία Αθηνών, Σύνταξη-Επιμέλεια Χριστόφορος Χαραλαμπάκης