Άνθος Πωγωνίτης

wings

Άνθος Πωγωνίτης (1910-1977)

[Το σκίτσο είναι από το εξώφυλλο του βιβλίου Άνθος Πωγωνίτης: Ο ηπειρώτης εργάτης ποιητής του Νίκου Τέντα (εκδ. Ερωδιός, 20004)]

Φιλολογικό ψευδώνυμο του Βασίλη Καραφύλλη. Γεννήθηκε το 1910 στον Άγιο Κοσμά Πωγωνίου, στην Ήπειρο. Ήρθε σε νεαρή ηλικία στη Θεσσαλονίκη, δούλεψε ως αρτεργάτης, ήταν συνδικαλιστής με σοσιαλιστικό όραμα και διετέλεσε πρόεδρος του σωματείου του κλάδου του στην πόλη. Ήταν λυρικός ποιητής και οι στίχοι του διαπνέονται από την πίστη του στον λαό και στη δημοκρατία. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη το 1977.

Ποιητικές συλλογές:
«Τα κολασμένα Σεραφείμ», Θεσσαλονίκη, 1937
«Οι σκελετοί των ονείρων», Θεσσαλονίκη, 1939
«Καρτερώντας τον ήλιο», Θεσσαλονίκη, 1947
«Περιπτώσεις», Θεσσαλονίκη, 1959
«Γραμμές σε καθρέφτη», Θεσσαλονίκη, 1964
«Οπτικές γωνίες», Θεσσαλονίκη, 1972

Ποιήματα δημοσιευμένα στο Translatum:

[ Επιστροφή στο ευρετήριο της ανθολογίας «Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα» ]

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Μπορείτε να περάσετε

Ο ήλιος κι η άνοιξη θα πλημμυρίσουν, μην αμφιβάλλετε
πριν χάσετε και τη λίγη αξιοπρέπεια που
στο καπέλο σας έχει μείνει, μπορείτε να περάσετε.

Ένα λάστιχο η μέση σας για υποκλίσεις.
Έχετε χάσει τη γοητεία της αλήθειας.
Ανταλλάσσετε ρόλους με την ίδια μάσκα.
Κάνετε παλκοσένικο τους δρόμους, τους ναούς και τα πάρκα,
που ανασαίνουν φιλοδοξίες ερώτων.

Η φιλανθρωπία, εγωισμού ικανοποίησις είναι
κι η προσευχή εμπαιγμός του εαυτού σας, που
αρλεκίνου σαρκίο φορεί.

Κόψτε τα νύχια από τα χέρια σας∙
αφήστε λιγότερα δόντια στις μασέλες∙
αναζητήστε την άγνωστη αρετή.
Θα καταρρεύσουν τα ξύλινα πόδια σας
Τα οικόσημα θα συντριβούν και θα γελούν
τα χελιδόνια, που τα φτερά τους μιμείστε.

Αν ο φεγγίτης δεν χωρεί
περάστε από μια τρύπα∙
τα ποντίκια συγχωρούν.

Από τη συλλογή Γραμμές σε καθρέφτη (1964)

wings

Στης Πίκρας τα Ξερόνησα - YouTube

Σταύρος Ξαρχάκος & Νίκος Γκάτσος, Στης πίκρας τα ξερόνησα
(τραγούδι: Νίκος Δημητράτος / δίσκος: Ρεμπέτικο (1983))

Άνθος Πωγωνίτης, Ξερονήσι

Ανέμων ραπίσματα δέχεσαι∙
της φυγής σου την πρόθεση περισφίγγει το δίχτυ της μόνωσης
και τα πελάγη ορόσημα γύρω σου.

Μήτε φτερούγας σκιά στην πικρή σου γυμνότητα.
Οι ορίζοντες έχουν τυλίξει με τέφρα την αγέρινη παρουσία σου.
Απ’ της τρικυμίας την ύπαρξη πέρα πολλά έχουν μείνει.

Προσδοκίες δεν κεντρίζουν τη σκέψη σου
απ’ την πέτρα σου κάτω κοιμάται το αύριο, το χθες, το παρόν.
Δεν έχουν φράχτες ολόγυρά σου οι μνήμες.

Είναι απ’ τον θάνατο πικρότερο παγερή η σιωπή σου.
Το κύμα κι ο χρόνος στη ρίζα σου, ανειρήνευτο χάος.

Από τη συλλογή Γραμμές σε καθρέφτη (1964)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Μνημεία

Με σμίλη φυγής ομοίωμα λήθης σκαλίζω
που ναυαγήσαν τα πάντα σε θύελλες.
Με τους ανέμους της μνήμης έρχονται ψίθυροι.
Στις ώρες της νύχτας και στης αυγής την παρουσία
πληθαίνουν των χιμαιρών τα είδωλα.

Γυμνός σαν φύλλο και πέτρα δοκιμάζομαι∙
εκτείνομαι ως το χείλος της πικρίας κι επιστρέφω στο σαρκασμό.
Στην έρημο τον εαυτό μου περπατώ ερευνώντας.

Μια εικόνα που χάνεται, ο χρόνος, σ’ έν’ απύθμενο χάος
και στην επιφάνειά του τα γεγονότα γίνονται μύθος.

Ένα βάθρο μου χρειάζεται και λίγη υπομονή.

Από τη συλλογή Γραμμές σε καθρέφτη (1964)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Πορεία

Φεύγεις.
Σε νιώθω κάθε μέρα να φεύγεις.
Ανεμίζουν τα πανιά τους οι θύμησες.
Στο πέλαγος του χρόνου σαν μόριο μοιάζω
δεν περιέχω μήτε τέφρα χωρίς εσένα∙
μια στιγμή μονάχα το νέκταρ σου άφησες.

Πλησιάζω
κάθε μέρα και πλησιάζω στην άγνωστη γέννηση
όταν των αισθήσεων οι σειρήνες θα φεύγουν
των υπολοίπων η κατάθεσις θα γίνει
άλλη πνοή, την πνοή μου θα αφομοιώσει
προσφορά στην αιώνια μεταλλαγή σου.

Ο δρόμος σου
είναι μια κορδέλα για τα μαλλιά των γυναικών.

Από τη συλλογή Γραμμές σε καθρέφτη (1964)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Γλάροι

Ήρθαμε φορώντας γυμνότητα.
Της αυγής το χαμόγελο παραδείσους υπόσχονταν.,
Στο γιαλό μόνο φύκια υπήρχαν και φλοίσβος κυμάτων∙
μήτε ίχνη βημάτων μήτε ίσκιοι καραβιών.

Γλάροι κάτοικοι μιας άγνωστης χώρας ήταν∙
ραμφίζαν το παρόν κι όταν μας είδαν γέλασαν πολύ.
Δεν κάνουν ποτέ μια πλάνη σκοπό.
Αγνοούν τη ματαιότητα, την αθανασία, δεν έχουν ήρωες
και δεν έχουν τάφους να συμβολίζουν.

Απεριόριστοι, μεγάλοι, χωρίς τέρματα οι δρόμοι τους.
Δεν έχει όρια η ελευθερία τους, την κερδίζουν κι όταν κοιμούνται.
Οι γλάροι δεν έχουν δεσμά.

Η αναζήτηση θα παραμείνει μια λεπτομέρεια.
Ας υπήρχε τουλάχιστον λίγο φως κι ένα σκαλοπάτι.

Από τη συλλογή Γραμμές σε καθρέφτη (1964)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Βίοι παράλληλοι

Στη μνήμη μου μένεις μια νέα γυναίκα∙
καθώς κυριαρχούσε στη σκέψι σου προστασίας αναζήτησις,
η αβεβαιότης σ’ ανησυχούσε πολύ.
Το ένστιχτό σου στης υποκρισίας την τέχνη σ’ ανέβασε.
Αδελφή σου η κοινωνία σε προστατεύει.
Των αγίων τα ομοιώματα δεν κάνουν διακρίσεις∙
δέχονται λιβάνια και προσευχές με την ίδια απάθεια.
Τα μεταξύ σας αμοιβαία βλέμματα επιζητείτε
να οικοδομήσετε με δάκρυ πλασματικότητες
– πιστοποιητικόν εντίμου βίου.

Όταν ο χρόνος την πορεία σας ανακόψει
σε πυθίες μεταβάλλεστε.

Τα Σόδομα κι οι Δελφοί δεν έχουν αποστάσεις.

Από τη συλλογή Γραμμές σε καθρέφτη (1964)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Στον χώρο της μνήμης

Όταν υπήρχες καθόσουν σ’ αυτή την καρέκλα.
Δεν έχει σημασία ποιος κάθεται σήμερα.
Κανένας δεν έχει τη δική σου διαπεραστικήν ειρωνεία
του λόγου, που έσταζε φαρμάκι και γέλιο.

Τη δική σου απουσία δεν την αναπληρώνει κανείς.
Κρατούσες το βάρος απ’ τα λάθη σου στην κορφή της σιωπής σου
και στεκόσουν όρθιος σε σωρούς ερειπίων.

Η νοσταλγία στων ματιών τις ρυτίδες φτερούγιζε
στο παρελθόν, σε χαμένες ελπίδες και πλάνες.
Εξηνταοχτώ φορές είχες δοκιμάσει τον χρόνο τον μάταιο.
Εκείνο το δώδεκα του ρολογιού με τις σειρήνες και τα σείστρα
μια καινούργια δυστυχία έστηνε ανάμεσα στις άλλες.
Οι προσδοκίες ήταν η ευκολότερη λύση για το μέλλον.

Όταν υπήρχες καθόσουν σ’ αυτή την καρέκλα.
Τώρα δεν υπάρχεις.
Τα πάντα είναι επιφάνεια έστω και χωρίς περιεχόμενο.
Αν ηχογραφούσα τον λόγο σου
θ’ αναζητούσα την πηγή του και θα γινόμουν περισσότερο άνθρωπος.

Οι απουσίες, όπως βλέπεις, μας κάνουν σκεφτικούς.

Από τη συλλογή Γραμμές σε καθρέφτη (1964)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Καράβια

Δεν έχουν ακροατές οι συμφωνίες των ανέμων
μήτε ίχνη στη θάλασσα έχουν μείνει∙
κοιμάστε στους βυθούς αναμνήσεις.

Δεν συντροφεύουν γλάροι τα πανιά σας.
Τα μύδια βυζαίνουν σίδερα και μοναξιά στα λιμάνια∙
χωρίς τη δική σας κουπαστή, δεν υπάρχει του νερού ο καθρέφτης.

Στην περιοχή της λήθης λικνίζονται οι άνθρωποι
κι απ’ του μύθου τα παράθυρα κοιτούν
χίμαιρες λευκές στη φαντασία του χρόνου.

Από τη συλλογή Γραμμές σε καθρέφτη (1964)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Η νύχτα

Πάνω από της ερήμου την άμμο
πολλά συγκινήσεων καραβάνια περνούν.
Των πελμάτων τα ίχνη την παρουσία τους
μαρτυρούν, στη σιωπή που κυριαρχεί.

Ήχος ανύπαρκτων λέξεων
Άγγελος προσδοκίας.
Το τέρμα σαν Ιθάκη να φανεί
χαμόγελο Πηνελόπης,
χαμένου Βασίλειου θρόνος
Αισθημάτων εκδήλωσις.

Η πορεία στη μόνωση διδάσκει πολλά.
Της ύστερης βούλησης τη χλαμύδα πετάς
και γυμνός, τον εαυτό σου υψώνεις μαχόμενος
να εκμηδενίσεις την έρημο.

Πάντα ενώπιος ενωπίω.
Η γυμνότης εκτείνεται ως τα πόδια του άγνωστου Θεού
που στο χάος πορεύεται.
Απ’ τη λεπτομέρεια στο μύθο.
Απ’ τ’ όνειρο στη μικρή πράξη
Κι απ’ τη ζωή στο θάνατο περνάς.

Είσαι έτοιμος τα πάντα να δεχτείς
Τα πάντα να αρνηθείς
Να δώσεις και τα υποδήματά σου αν χρειαστεί
της Σαχάρας την έρημο να περάσει κι ο Νέρων.

Επιστρέφεις στο λίκνο της γυναίκας
που της επιθυμίας της προϊόν είσαι.
Στον ίσκιο τής στέγης, που πρώτη
χωρίς επιφύλαξη έδωσε τη στοργή της.

Ιστός αράχνης γίνεται ο συλλογισμός σου
Και κρατάς τους χτύπους του ρολογιού στα χέρια σου
σκαλί του χρόνου, ομοίωμα προσδοκίας.

Το ανάστημα του Χριστού
στο ήθος του Καγιάφα εγκατελείφθη
το συσχετίζεις κι οραματίζεσαι,
λίγο καπνό να κυματίζει μαντίλι
και μια τσιμινιέρα να μεταβάλει τα ιδανικά
σε θούριο ζούγκλας.

Η νύχτα
δημιούργημα των ανθρώπων.

Από τη συλλογή Οπτικές γωνίες (1972)

wings

Άνθος Πωγωνίτης, Ο γιος του κρίνου

Σ’ απόθεσαν σε φάτνη όταν γεννήθηκες.
Κι όπως ήσουν προϊόν κρίνου,
το κλάμα σου ξύπνησε τ’ άστρα και τους ανέμους
της ανατολής, σ’ ένα τρελό παιχνίδι.

Η πορεία προς την Αίγυπτο σου δίδαξε τι είναι ο κάθε Ηρώδης.
Στο Ναό ξάφνιασες τους επαγγελματίες ιερείς
και παραβίασες χώρους, παραδόσεων και προνομίων.

Στην Ελ-Γκαδίρ έγινες ώριμος και σοφός.
Η απόφασις δεν ήταν παρά επιταγή να μιλήσεις.
Οι Γραμματείς, οι Φαρισαίοι και οι πόρνες ήταν το αλάτι.
Τα Σόδομα ο καθρέφτης κι η Μαγδαληνή το δέος.

Οι Εσσαίοι έχτισαν την οικοδομή της ιδέας.
Οι δειλοί δεν είχαν καρδιά και πιο πολύ δεν είχαν όνειρα.

Οι Πέρσες, οι Άραβες κι οι Ρωμαίοι
τον προνομιούχο λαό του Ιεχωβά είχαν εκμηδενίσει.
Η υποτέλεια είχε γίνει συνείδηση και η άρχουσα τάξις
έρπουσα έφτασε στη θέση του υπηρέτη.

Οι Εσσαίοι βύζαιναν μίσος απ’ τους μαστούς της κατοχής.
Την εκατοστή δευτέρα επανάσταση επιθυμούσαν ως το θάνατο να υψώσουν,
και τον Ιούδα καθοδηγητή κι εντολοδόχο απέστειλαν.

Όταν δύναμη σκορπούσες για θάματα
έκπληκτος ο λαός σ’ ακολουθούσε.
Το «αγαπάτε τους εχθρούς σας» οι Εσσαίοι ερμήνευσαν:
να δένεις τους ιμάντες των Ρωμαίων.
Το «ελεήτε τους φτωχούς» θεμελίωση ανισότητος.

Το φραγγέλιο ήταν μια λάμψη, μόνο μια λάμψη χωρίς ίχνη
κι όταν είπες για την «Βασιλεία των Ουρανών»
μια συκιά κι ο Γολγοθάς έπλασαν δυο ήρωες, μια πλάνη και χιλιάδες ελπίδες.

Τα κρίνα θα ’ναι πάντα ωραία κι οι άνθρωποι θα ερευνούν.

Από τη συλλογή Γραμμές σε καθρέφτη (1964)

wings

https://www.youtube.com/watch?v=1KYngOpXapQ

Κώστας Καπνίσης & Πυθαγόρας, Το δάκρυ μας σταλιά σταλιά (με τον Γιάννη Πουλόπουλο)

Άνθος Πωγωνίτης, Δάκρυ

Σταλαγματιά δροσιάς σε πέταλα θυμίζει.
Το θρίαμβο της άνοιξης στα δάση.
Πρόσωπο που χάραξε λεπίδι.
Απεγνωσμένες έρευνες ματιών∙
κι από σπασμένα όνειρα σε δάχτυλα κομμάτια.

Θύμα σε χέρια δήμιου.
Αγχόνες που στηθήκαν για ιδέες.
Ήττες ηρώων και
μεταίχμια που καθρεφτίζονται στο χάος.

Σε τάφους κλεισμένες αναμνήσεις.
Αισθημάτων κομμένες κλωστές.
Παραθύρια που καρτερούν δυο χέρια να τ’ ανοίξουν.
Απελπισμένες προσμονές
κι αγρύπνιες που το βήμα τους εχάσαν μες στη νύχτα.

Μαντίλια που ανεμίζουνε.
Σταθμούς με παγωμένες οπτασίες
κι όρκους με το θάνατο που σμίγουν.

Ίσκιο μελαγχολίας που ’φτασε με τ’ άλογο της μνήμης.
Νόστους που ντυθήκανε πορφύρα παρουσίας.
Λιμάνια που δεν έρχονται, καράβια βουλιαγμένα.
Φωλιές που μένουν μοναχές στην ομορφιά τ’ Απρίλη.
Πικρά τοπία και παρόν χωρίς τον εαυτό του.

Δάκρυ
αν ήσουν λίμνη
στην όχθη σου θα χτίζαν πολιτείες
οι υποκριτές.

Από τη συλλογή Γραμμές σε καθρέφτη (1964)

wings

Θεοχαρίδης Παντελής ~ Μικρή Πατρίδα - YouTube

Γιώργος Ανδρέου & Παρασκευάς Καρασούλος, Μικρή πατρίδα
(τραγούδι: Παντελής Θεοχαρίδης / δίσκος: Μικρή πατρίδα (1996))

Άνθος Πωγωνίτης, Ταξίδια

Είναι, γιατρέ, κάτι απραγματοποίητες συναντήσεις
που καθηλώνουν στη μνήμη δυο άδειες καρέκλες
στο βράδυ που περπατούν νοσταλγίες με φτερά νυχτερίδας.

Η ευθεία μεταβάλλεται σε καμπύλη και ρίκνωση.
Αναμνήσεων όργανο γίνεται ο λόγος∙
η άγνωστη δειλία έρπουσα έρχεται στα πόδια μας
και μένουν τα επιτεύγματα του χτες, αζήτητες αποσκευές
στο μοιραίο σταθμό των ονείρων.

Όταν της μεσημβρίας η δύναμις χαθεί
για της αθανασίας την ύπαρξη μιλάμε.
Καλοσύνες προσδοκούμε και σεβασμό στην όρθια τέφρα μας.
Ψιχία πλάνης θα μου έλεγες αν ήσουν δίπλα μου.
Ασφαλώς.
Και χορός ψευδαισθήσεων στη βουλιμία του χρόνου.

Δεν είναι δικαίωση μια ξαφνική αναχώρηση∙
τραίνα υπάρχουν πολλά κι οι δρόμοι σαν κορδόνια τυλίγουν τον κόσμο.
Πρόσεξε όμως.
Αν αυτού δεν υπάρχουν ιατρεία
θα πει πως οι πλάνες έχουν εκλείψει.
Λόγος μεταμελείας να μην γεννηθεί∙
η σιωπή είναι σοφία που μας λείπει.

Από τη συλλογή Γραμμές σε καθρέφτη (1964)

wings

https://www.youtube.com/watch?v=8kMeT7Pfm3s

Μάνος Λοΐζος, Το σίριαλ
(τραγούδι: Βασίλης Παπακωνσταντίνου / δίσκος: Για μια μέρα ζωής (1980))

Άνθος Πωγωνίτης, Καλώς ήρθες

Δεν είχες έρθει.
Η απουσία σου με ρίγη με τύλιγε.
Με μαστιγώναν χωρίς πηδάλια βοριάδες.
Αν ερχόσουν πρωτύτερα
θα είχα μια βεβαιότητα σαν ατσάλινο τόξο.
Με τα φτερά της πίστης μου
ένα γκρίζο σύννεφο θα καβαλούσα κι ένα αστέρι
θα κρατούσα στα χέρια.

Δεν σε περίμενα.
Ήρθες απ’ τους δρυμούς στης πολιτείας τους δρόμους
μ’ ένα στεφάνι από αφρούς του Αλιάκμονα
και νότες τραγουδιών ολόγυρά σου.

Ποια ήσουν; Μήτε τ’ όνομά σου δεν ήξερα.
Απ’ της νύχτας την περίπτυξη έφυγα.
Μπορούσα να σκεφθώ. Και να σκεφθώ το θάνατο ακόμα.
Πριν όμως ετοιμάσω ένα γυάλινο φέρετρο
θάπρεπε το θάνατο να μου συστήσουν.
Οι διπλανοί μου κι’ οι περαστικοί γελούν, υποκρίνονται και κλαίνε.
Κάνουν ανθοδέσμες τα πάθη τους και σέρνουν
με χρυσή αλυσίδα τον ίσκιο τους.

Στα νεκροταφεία υπάρχουν λουλούδια κι εμπόριο
τραγουδιών. Καλώς ήρθες.

Από τη συλλογή Γραμμές σε καθρέφτη (1964)

wings

Νίκος Ξυλούρης - Τούτες τις μέρες - YouTube

Γιάννης Ρίτσος & Χρήστος Λεοντής, Τούτες τις μέρες
(τραγούδι: Νίκος Ξυλούρης / έργο: Καπνισμένο τσουκάλι (1975))

Άνθος Πωγωνίτης, Συρματοπλέγματα

Ο ήλιος αφήνει μια γλύκα στις καρδιές των ανθρώπων
καθώς περπατάει στους δρόμους της πολιτείας,
που καρτερεί τους αιώνες του μέλλοντος.
Στη χώρα τούτη άργησε νά ’ρθει.

Η νύχτα ήταν περισσότερο μεγάλη και πικρή∙
είχε περάσει από τα κλειστά παράθυρα, τις πόρτες
και τους τοίχους, που κλείναν μέσα τους τα πάντα.

Ν’ ανέβω στο μεγάλο κλωνάρι του δέντρου
να πολεμήσω τα μολυβένια σύννεφα που στέκουν.
Μπορούν ν’ ανέβουν χιλιάδες άνθρωποι, χιλιάδες.

Να μη λάμπει το δάκρυ των παιδιών στο σκοτάδι,
να μη κρέμουνται τα δάχτυλα στους άδειους μαστούς,
να μη τονίζουν οι λυγμοί το θλιβερό τραγούδι της πείνας.

Αν δεν έλεγες να ελεούνται οι φτωχοί,
δε θα ’χαν εξισώσει τους αδελφούς σου με τα ζώα.
Δε θα ’λουζαν το κορμί τους με τον ιδρώτα και το δάκρυ τους.
Κι αν δε μας χάριζες τον παράδεισο των ουρανών.

Είναι και μαύροι είναι και κόκκινοι
αυτοί που θέλουν το δικό τους παράδεισο,
κι είναι ακόμα τα χέρια μας άδεια κι ο ίσκιος μας αγκαλιάζει το χώμα.

Τα συρματοπλέγματα, οι Καίσαρες και οι Καγιάφες,
καθρεφτίζονται στο πηγάδι του χρόνου.

Λίγη υπομονή κι ένα νεκροτομείο.

Από τη συλλογή Γραμμές σε καθρέφτη (1964)