Translation - Μετάφραση

Translation Assistance => Greek monolingual forum => Γλωσσικά Σημειώματα => Topic started by: spiros on 11 Mar, 2006, 22:00:30

Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: spiros on 11 Mar, 2006, 22:00:30
Αν είναι να διαβάσετε μόνο ένα, τότε μόνο το παρακάτω σε καφέ χρώμα (το ίδιο κείμενο με αυτό της εικόνας παρακάτω), το οποίο αντανακλά τους τελευταίους επίσημους κανόνες της σχολικής γραμματικής (έκδοση 2008 θαρρώ). Αμέσως παρακάτω υπάρχει ένα εκτενέστερο κείμενο από τη Βικιπαίδεια, στο οποίο πρόσθεσα και τη λέξη «στην» σε αυτές που αφαιρείται το τελικό ν.

Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του θηλυκού γένους του οριστικού άρθρου (τη[ν] / στη[ν]) και της προσωπικής αντωνυμίας (αυτή[ν], τη[ν]), καθώς και το τελικό ν των αρνητικών επιρρημάτων δε(ν) και μη(ν) διατηρείται στον γραπτό λόγο, μόνο όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από ένα από τα παρακάτω: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, ξ, ψ, π.χ. Μίλησε με την κόρη του, αλλά Παρακολουθούσε με προσοχή τη ροή του νερού. Αν και ήρθε αργά, τη δέχτηκαν με χαρά, αλλά Όταν μιλούσε η Θάλεια δεν την άκουγε κανένας.

Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του αρσενικού γένους του οριστικού και του αόριστου άρθρου (τον/στον, έναν), καθώς και της προσωπικής αντωνυμίας (αυτόν, τον) διατηρείται στον γραπτό λόγο πάντοτε, στον προφορικό όμως λόγο προφέρεται συνήθως μόνο στις περιπτώσεις που ακολουθούν φωνήεντα ή τα: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, ξ, ψ. π.χ. O Σωτήρης χθες πήγε βόλτα με έναν συμμαθητή του στον ζωολογικό κήπο. Αυτόν τον άνθρωπο δεν τον συνάντησε ποτέ.

Σωφρόνης Χατζησαββίδης, Αθανασία Χατζησαββίδου, Γραμματική νέας ελληνικής γλώσσας, Α, Β, Γ Γυμνασίου

(https://www.translatum.gr/images/books/teliko-n-kanonas.png)

Σύμφωνα με τη διδασκόμενη γραμματική, τα άρθρα τον και την, το αριθμητικό και αόριστο άρθρο έναν, τα άκλιτα δεν και μην και η προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτήν και την διατηρούν το τελικό ν (νι) όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από φωνήεν ή από στιγμιαίο σύμφωνο, δηλαδή τα γράμματα κ, π, τ, τις διφθόγγους μπ, ντ, γκ, τσ και τζ και τα διπλά ξ και ψ. Πριν από όλα τα άλλα γράμματα το τελικό ν παραλείπεται.

Επίσης, το τελικό ν παραμένει πάντοτε, δηλαδή ανεξάρτητα από τον φθόγγο που ακολουθεί, στο άρθρο των, στην προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτόν και τον και στο τροπικό επίρρημα σαν.

H Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γυμνασίου (2008) αναφέρει: «Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του θηλυκού γένους του οριστικού άρθρου (τη[ν]/στη[ν]) και της προσωπικής αντωνυμίας (αυτή[ν], τη[ν]), καθώς και το τελικό ν των αρνητικών επιρρημάτων δε(ν) και μη(ν) διατηρείται στον γραπτό λόγο, μόνο όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από ένα από τα παρακάτω: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, ξ, ψ, π.χ. Μίλησε με την κόρη του, αλλά Παρακολουθούσε με προσοχή τη ροή του νερού. Αν και ήρθε αργά, τη δέχτηκαν με χαρά, αλλά Όταν μιλούσε η Θάλεια δεν άκουγε κανένας. Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του αρσενικού γένους του οριστικού και του αόριστου άρθρου (τον/στον, έναν), καθώς και της προσωπικής αντωνυμίας (αυτόν, τον) διατηρείται στον γραπτό λόγο πάντοτε, στον προφορικό όμως λόγο προφέρεται συνήθως μόνο στις περιπτώσεις που ακολουθούν φωνήεντα ή τα: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, ξ, ψ, π.χ. Ο Σωτήρης χθες πήγε βόλτα με έναν συμμαθητή του στον ζωολογικό κήπο. Αυτόν τον άνθρωπο δεν το συνάντησε ποτέ.» Η ίδια σύσταση περιέχεται και στη Γραμματική του Δημοτικού.

Η παραπάνω οδηγία για τη διαφορετική μεταχείριση του τον προήλθε από την πρόταση διάφορων γλωσσολόγων, όπως οι Α. Τσοπανάκης, Χ. Κλαίρης και Γ. Μπαμπινιώτης, οι οποίοι είχαν προτείνει να γράφεται πάντοτε με ν το αρσενικό άρθρο τον[3]. Σκοπός αυτής της εξαίρεσης ήταν να ξεχωρίζει το αρσενικό άρθρο από το ουδέτερο το, όπως συμβαίνει με την προσωπική αντωνυμία τον που γράφεται πάντοτε με ν για να διακρίνεται από το ουδέτερο το χωρίς το ν. Για παράδειγμα, να γράφεται τον γραμματέα αντί το γραμματέα, τον φόβο αντί το φόβο κ.ο.κ. Η παρατήρηση αυτή έχει αυξημένη χρησιμότητα όταν ακολουθούν ένα ή περισσότερα επίθετα, π.χ. τον μεγάλο κόλπο ~ το μεγάλο κόλπο (άλλη σημασία), ή όταν το ουσιαστικό απέχει πολύ και ο αναγνώστης είναι αβέβαιος ως προς το γένος του μέχρι να φθάσει εκεί, π.χ. παρουσίασε το(ν) νέο, αναλυτικό και εκσυγχρονισμένο κανονισμό. Επίσης, έχει προταθεί το δεν να γράφεται πάντοτε με ν, για να διακρίνεται από τον σύνδεσμο δε. Για παράδειγμα, ο ίδιος δεν έκανε δεκτή την πρόταση, απάντησε δε ότι...

Η σχολική γραμματική ακολουθεί την παραδοσιακή περιγραφή των φωνημάτων και, ως εκ τούτου, αποκαλεί εσφαλμένα διφθόγγους τα ηχηρά κλειστά σύμφωνα [b, d, g], δηλ. μπ, ντ, γκ. Η χρήση τού τελικού ν πριν από τα θηλυκά ονόματα που αρχίζουν με αυτά τα σύμφωνα είναι περιττή, διότι η ηχηρότητα ήδη υπάρχει: τη ντουλάπα, τη μπάλα, τη γκρίνια.

Στη σχολική γραμματική (Μ. Τριανταφυλλίδη, Μικρή Νεοελληνική Γραμματική) έχει προστεθεί από το 1975 (β΄ έκδ.) απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου τού Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη, η οποία προκρίνει τη διατήρηση του τελικού -ν «πάντοτε, ὁποιοδήποτε σύμφωνο καὶ ἂν ἀκολουθῆ, στὶς ἀκόλουθες περιπτώσεις: α) στὸ ἄρθρο τὸν πρὶν ἀπὸ ἐπίθετο (ἀνεξάρτητα ἂν ἀκολουθῆ ἢ ὄχι οὐσιαστικό), ἢ πρὶν ἀπὸ ὄνομα κύριο: τὸν μεγάλο νικητή, τὸν ζωντανὸ περίγυρο, τὸν νεοφερμένο, τὸν χειρότερο· τὸν Φαίδωνα, τὸν Μανόλη, τὸν Ροΐδη· β) στὰ ἄκλιτα δέν, σάν: σὰν χιόνι, δὲν θέλω· γ) στὸ ἄρθρο τῶν: τῶν φίλων μου· δ) στὴν τριτοπρόσωπη προσωπική ἀντωνυμία τόν: τὸν βλέπω...» (§ 136). Εντούτοις, η διδασκαλία των εν λόγω προσθηκών δεν έγινε με τρόπο συστηματικό, με αποτέλεσμα να επικρατεί συχνά σύγχυση σχετικά με το τι προβλέπει ο σχολικός κανόνας. Επιπλέον, η γ΄ έκδοση (1978) και οι εφεξής ανατυπώσεις της απέσυραν τις συγκεκριμένες διευκρινίσεις και μέχρι τώρα δεν έχει υπάρξει ικανοποιητική ρύθμιση του ζητήματος από τη σχολική γραμματική.

Στην κυπριακή διάλεκτο είναι χαρακτηριστική η διατήρηση του τελικού ν των ονομάτων (κυρίως) και των ρημάτων τής μεσαιωνικής Ελληνικής σε περιπτώσεις που στη Νεοελληνική Κοινή έχει πλέον εκλείψει (λ.χ. χαρτίν, τραπέζιν, βουνόν, αιτιατική θάλασ-σαν, ταμίαν, τέθκοιαν ημέραν, ρήματα (α)δονούσεν, τραυούμεν, έλαμνεν, εν νοδκιά «είναι ομίχλη [νοτιά]»), αλλά και η ανάπτυξή του σε άλλες θέσεις, χωρίς ιστορική βάση (λ.χ. πρόγραμ-μαν, γ΄ πρόσ. εξέβην).

Με μια ματιά

Διατηρούν πάντοτε το τελικό ν οι λέξεις:
τον στον
έναν
αυτόν τον


Διατηρούν το τελικό ν οι λέξεις:
την στην
δεν μην
αυτήν


όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από:
φωνήεν ή κ  π  τ  μπ  ντ  γκ  τσ  τζ  ξ  ψ
Βικιπαίδεια (https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B5%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%9D%CE%B9_(%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE))



«τον» (με ν) παντού αντί «το». Από την ισχύουσα γραμματική ξέρουμε ότι το άρθρο τον(και τα την, έναν, δεν και μην) «φυλάγουν το τελικό ν, όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από σύμφωνο στιγμιαίο (κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ) ή διπλό (ξ, ψ)». Στις υπόλοιπες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται χωρίς ν. Παραδείγματα: τον αέρα, τον τόπο - το γέρο, το φόβο. Η γραμματική επίσης διδάσκει ότι «το τελικό ν φυλάγεται πάντοτε στο άρθρο των, στην προσωπική αντωνυμία τού τρίτου προσώπου τον, καθώς και στο τροπικό επίρρημα σαν». Παραδείγματα: τον βλέπω, φώναξέ τον. Επομένως το τον, που μας ενδιαφέρει εδώ, αν μεν είναι άρθρο παίρνει ή δεν παίρνει ν ανάλογα με το περιβάλλον, αν είναι αντωνυμία παίρνει πάντοτε ν. Η ρύθμιση αυτή —γιατί για κανονιστική ρύθμιση πρόκειται με βάση την προφορά— έχει δύο αδυναμίες: α) Δεν επιτρέπει στον αναγνώστη τού κειμένου να διακρίνει αμέσως αν πρόκειται για το αρσενικό άρθρο τον ή για το ουδέτερο άρθρο το (το γιατρό = το γιαπί, τοφίλο = το φύλο, το βυθό = το βουνό, το χώρο = το χέρι, το Γιάννη, το Βασίλη, το Χρίστο κ.τ.ό.) • και β) ρυθμίζει διαφορετικά το άρθρο τον και την αντωνυμία τον (πάλι με κριτήριο την προφορά): το βωμό, αλλά τον βλέπω• το φόρο, αλλά τον φέρνει• το γέρο, αλλά τονγέλασαν. Όπως παρατηρεί ο καθηγητής Αγαπητός Τσοπανάκης στη «Νεοελληνική Γραμματική» του (Αθήνα 1994, σελ. 172-3): «Το σημαντικότερο πρόβλημα, που κάμνουμε ότι δεν το καταλαβαίνουμε, είναι η ματαιότητα τής προσπάθειάς μας να απομνημονεύσουμε τους κανόνες τής αφομοίωσης ή τής διατήρησης τού -ν μπροστά σ' αυτά ή εκείνα τα σύμφωνα ή φωνήεντα, κανόνες που [...] η γραπτή γλώσσα τους μπερδεύει ή τους αγνοεί [...] όπως το βλέπουμε όλοι μας κάθε μέρα σε όλα τα κείμενα. Αυτό συμβαίνει, επειδή κανένας δεν ξέρει τα άηχα στιγμιαία ή εξακολουθητικά ούτε τα ηχηρά στιγμιαία ή εξακολουθητικά σύμφωνα, για να προσαρμόζει ανάλογα το γράψιμό τους».

Πρόταση (εφαρμόζεται ήδη από παλιά από τον καθηγητή Τσοπανάκη, από τον γράφοντα —όχι το γράφοντα!— και από άλλους): το αρσενικό άρθρο τον να γράφεται πάντοτε με ν, ώστε να ξεχωρίζει από το ουδέτερο το, όπως γίνεται ήδη με την προσωπική αντωνυμία τον (πάντοτε με ν) που με το ν διακρίνεται κι αυτή από το ουδέτερο το. Προτείνεται δηλ. να γράφουμε: τον γιατρό (όχι το γιατρό), τον φίλο (όχι το φίλο), τον βυθό, τον χώρο, τονβωμό, τον φόρο, τον γέρο, τον Γιάννη, τον Βασίλη, τον Χρίστο κ.τ.ό. Αυτό δεν χρειάζεται να γίνεται με το θηλυκό άρθρο την, που θα ήταν μεν ευκολότερο να γράφεται πάντοτε με -ν, αλλά που αυτή η γραφή δεν έχει λειτουργικό χαρακτήρα (το την δεν συμπίπτει με κάτι άλλο, από το οποίο να χρειάζεται να το διακρίνουμε). Σωστά χρησιμοποιείται πάντοτε το ν στο των (των φίλων) και στο σαν (σαν θάλασσα), κι αυτό θα έπρεπε να γίνεται και με το δεν (ο γράφων χρησιμοποιεί πάντοτε το ν με το δεν), ώστε να ξεχωρίζει και από τον σύνδεσμο (όχι... το σύνδεσμο) δε (δεν συμφωνεί, επιπλέον δε ισχυρίζεται ότι...).

Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 6 Δεκεμβρίου 1998


ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ Ν

Πολλές συζητήσεις έχουν γίνει και πολλές ακόμη θα γίνουν σχετικά με το τελικό (ν). Εμείς θα προσπαθήσουμε να συγκεντρώσουμε και, στα πλαίσια των δυνατοτήτων μας, να διευρύνουμε λίγο τους ισχύοντες κανόνες της Γραμματικής. Πριν αρχίσουμε την παράθεση των περιπτώσεων όπου διατηρείται ή χάνεται το τελικό (ν), θέλουμε να τονίσουμε ότι το ζήτημα αυτό αφορά εν μέρει τη σχέση καθαρεύουσας-δημοτικής υπήρχε εντονότερη παρουσία του τελικού (ν) στην καθαρεύουσα- αλλά κυρίως την προσπάθεια απόδοσης φαινομένων του προφορικού λόγου, με όλη τη ρευστότητα που παρουσιάζουν αρκετές φορές. Από την άποψη της λειτουργικότητας, φαίνεται ότι το τελικό (ν) χρησιμεύει κατεξοχήν για τη διάκριση αρσενικού από ουδέτερο, όπως θα δούμε αναλυτικά παρακάτω.

Κρατάνε το τελικό (ν) τα άρθρα τον, την όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από φωνήεν, από στιγμιαίο σύμφωνο (κ, π, τ), από δίψηφο σύμφωνο (μπ, ντ, γκ, τζ, τσ) ή από διπλό (ξ, ψ):

τον ανεμόμυλο, την ιδέα, τον οδηγό, τον κόκορα, την παπαρούνα, τον τυφλό, την μπογιά, την γκρίνια, τον ντορβά, τον τζίτζικα, την τσιμπίδα, την ξυλεία, τον ψύλλο.

Δεν κρατάνε όμως το τελικό (ν) όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από σύμφωνο εξακολουθητικό (β, γ, δ, ζ, θ, λ, μ, ν, ρ, σ, φ, χ):

[Σύμφωνα με τη «Μεγάλη» Γραμματική του Τριανταφυλλίδη, §183, φυλάγεται το τελικό (ν) σε άγνωστα κύρια ονόματα για να μη θεωρηθούν ουδέτερα. Προτείνουμε να επεκταθεί ο κανόνας σε όλα τα ξένα κύρια ονόματα αρσενικού γένους, επειδή πολύ συχνά φαίνονται και ακούγονται σαν ουδέτερα: (π.χ. το Λι, το Μιτς, το Λάμαρ, το Βίννι, το Λαβόν κτλ.), καθώς οι μεταφράσεις ξένης λογοτεχνίας αυξάνονται συνεχώς.]

τη βέρα, το γενίτσαρο, τη δύση, το ζερβό, τη θημωνιά, το λάρυγγα, τη μηλιά, το νάρθηκα, τη σουπιά, το φορέα, τη χρυσαυγή.

Κρατάει το τελικό (ν)το αριθμητικό και αόριστο άρθρο έναν όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από σύμφωνο στιγμιαίο, από τα δίψηφα σύμφωνα ή από διπλό σύμφωνο:

έναν άνθρωπο, έναν υπνάκο, έναν κανόνα, έναν παρουσιαστή, έναν τραπεζίτη, έναν γκαφατζή, έναν μπόμπιρα, έναν ντόπιο, έναν τζίτζικα, έναν τσέλιγκα, έναν ξένο, έναν ψυχίατρο.

Δεν κρατάει όμως το τελικό (ν) όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από σύμφωνο εξακολουθητικό:

ένα Βούλγαρο, ένα γαύρο, ένα δασμό, ένα ζητιάνο, ένα θόρυβο, ένα λαχνό, ένα μύλο, ένα νόμο, ένα ραδιοσταθμό, ένα σαργό, ένα φελλό, ένα χυλό.

Θεωρούμε ότι η ρύθμιση αυτή της Γραμματικής γενικά είναι σωστή και συμφωνεί με το γλωσσικό αίσθημα. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, αν υπάρχει το ενδεχόμενο παρερμηνείας, δηλαδή όταν το γλωσσικό περιβάλλον δε μας βοηθάει να ξεχωρίσουμε το αρσενικό από το ουδέτερο, τότε μπορεί να διατηρηθεί το (ν): έναν νέο και ένα νέο, τον μέσο (δάχτυλο).

Η αόριστη αντωνυμία ένας κρατάει πάντα το (ν) της αιτιατικής:

Ήξερα έναν μ' αυτό το επίθετο.

Όσα αναφέραμε για το ένας ισχύουν και για το κανένας:

κανέναν απολύτως δε θέλω να δω, έχει την εντύπωση ότι δε σέβεται κανέναν, δε θέλω να δω κανέναν σήμερα.


Το τελικό (ν) φυλάγεται πάντα στην προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτόν,τον:

τον θέλω, αυτόν ζήτησα, ζάλισε τον, τον νίκησα, μίλησα μ' αυτόν.


Η προσωπική αντωνυμία αυτήν, την όμως ακολουθεί τον κανόνα του άρθρου την, δηλαδή κρατάει το τελικό (ν) όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από φωνήεν, από στιγμιαίο σύμφωνο, από δίψηφο σύμφωνο και από διπλό:

αυτήν αγάπησα, σ' αυτήν υποκλίθηκα, την κρατάω, την παγίδεψα, την τράβηξα, την μπέρδεψα, την ντρέπομαι, την γκρέμισα, την τσαλαπάτησα, γι' αυτήν ξενιτεύτηκα, την ψέκασα.

Το χάνει όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από σύμφωνο εξακολουθητικό:

τη βοηθάω, μ' αυτή γειτονεύω, αυτή ζήτησα, τη θαυμάζω, τη ρώτησα, αυτή σήκωσα, τη φώναξα, αυτή χώρισα.

Σε απόδοση προφορικού λόγου, και γενικότερα σε λογοτεχνικά κείμενα, απαντάται το τελικό (ν) στις δεικτικές αντωνυμίες αυτόν, τούτον, εκείνον όταν το χάνει το άρθρο που ακολουθεί:

αυτόν το μυλωνά, αυτόν το βαρκάρη, τούτον το γιο, εκείνον το φίλο.

Επίσης στο μια και σε επίθετα όπως αρκετός, λίγος, πολύς, όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από φωνήεν ή στιγμιαίο σύμφωνο:

μιαν ανάσα, μιαν αγαλλίαση, μιαν εσπέρα, μιαν ιδέα, μιαν ολόξανθη νια.
Αρκετόν κόσμο είδα. Είχε πολύν κόσμο. Λίγην ώρα περίμενα.

Το (ν) διατηρείται και στο εκατό όταν συνδυάζεται με αριθμό, άσχετα από το αρχικό σύμφωνο: 

εκατόν δύο.

Όταν πρόκειται να διακριθεί το αρσενικό από το ουδέτερο, στις δεικτικές αντωνυμίες ισχύουν όσα αναφέραμε και για την προσωπική αντωνυμία αυτόν:

Προτιμώ εκείνον.


Τον κανόνα του τελικού (ν) φαίνεται ότι ακολουθούν και άλλες αντωνυμίες αρσενικού γένους, όπως: ποιος, όποιος, κάποιος, όσος, πόσος, κάμποσος, τέτοιος, άλλος:

Σε ποιον αγώνα χτύπησε; Διάλεξε όποιον τίτλο σού αρέσει. Κατά κάποιον τρόπο. Ναι, προσέλαβε κάποιον έμπιστο συνεργάτη.
Όσον καιρό θέλεις. Πόσον καιρό θα λείψετε; Απουσίασα κάμποσον
καιρό. Τέτοιον άνθρωπο χρειαζόμαστε!


Το τελικό (ν) αυτών των αντωνυμιών διατηρείται για να δηλωθεί το αρσενικό γένος όταν δεν προηγείται άρθρο ή αντωνυμία (που δηλώνει το γένος) ή δεν προσδιορίζουν ουσιαστικό ή όταν ακολουθεί σημείο στίξης:

Δε συμφωνήσαμε ακόμη ποιον να καλέσουμε. Στείλαμε και σε άλλον πρόσκληση για το συνέδριο. Φώναξε όποιον νομίζεις. Διάλεξε κάποιον.

Αλλά:

Τον άλλο θέλω. Έναν άλλο βρήκα. Ποιο σταθμό ψάχνεις;

Το άκλιτο δεν κρατάει το (ν) όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από φωνήεν, από σύμφωνο στιγμιαίο, από δίψηφο σύμφωνο και από διπλό:

δεν αγόρασα, δεν επέτρεψα, δεν ηρέμησα, δεν κάθισα, δεν πελάγωσα, δεν τεμπέλιασα, δεν γκαρίζω, δεν μπερδεύτηκα, δεν ντύθηκα, δεν τσιμπάω, δεν ξέρω, δεν ψήθηκε.

Το χάνει όμως όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από σύμφωνο εξακολουθητικό:

δε βαριέσαι, δε γέμισε, δε διαλύθηκε, δε ζεματάει, δε θρηνώ, δε λογοκρίνω, δε μετακομίζω, δε νογάω, δε ριζώνω, δε σκανδαλίζομαι, δε φοβερίζω, δε χρειάζεται.

Όσον αφορά την περίπτωση του δεν, που έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις, η άποψη μας είναι ότι δε χρειάζεται να παρεκκλίνουμε από τον κανόνα παρά μόνο όταν θέλουμε να δώσουμε έμφαση στην άρνηση, όπως πολλές φορές γίνεται στον προφορικό λόγο, καθώς και στις περιπτώσεις όπου μπορεί να προκύψει νοηματική ασάφεια και σύγχυση με τον αντιθετικό σύνδεσμο δε:

Δεν θέλω, σου είπα!
Εκείνη τον κοίταξε αυστηρά- εκείνος δεν χαμήλωσε τα μάτια.

Οι κανόνες για το τελικό (ν) ισχύουν και για το απαγορευτικό μην. Επίσης, το μην δεν κρατάει το (ν) όταν ακολουθεί σημείο στίξης:

Πρόσεχε! Μη!

ΠΡΟΣΟΧΗ στις ακόλουθες περιπτώσεις λόγιων μετοχών σε στερεότυπες φράσεις:

Οι μη έχοντες, οι μη καπνίζοντες. Όταν όμως εισάγεται μετοχή σε -οντας, ακολουθείται ο γενικός κανόνας:
Μην έχοντας τίποτα να κάνω, μη θέλοντας να τον παρηγορήσω.

Κρατάει πάντα το τελικό (ν) το σαν.

Είναι προφανές ότι λόγιοι σχηματισμοί διατηρούν το τελικό (ν), χωρίς να υπακούουν στους κανόνες, όπως:

ο καθ' ύλην αρμόδιος, ο υπ' αριθμόν..., καθ' εκάστην, έτερον εκάτερον, όσον αφορά, τουλάχιστον.

Συνήθως διατηρείται και σε εκφράσεις όπως:

Δεν είναι δυνατόν! Αδύνατον, δεν το πιστεύω. Πιθανόν να έρθω.

Άννα Ιορδανίδου (επιμέλεια), Οδηγός της Νεοελληνικής Γλώσσας, 1999, Πατάκης





ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ Ν

Διατηρείται το τελικό ν ανεξαιρέτως στην αιτιατική του αρσενικού άρθρου και στην αιτιατική της αρσενικής προσωπικής αντωνυμίας. Γράφουμε:

τον στρατό, τον πεζοναύτη, τον Θανάση, τον βήχα, τον βούτηξε.


Διατηρείται το τελικό ν ανεξαιρέτως στην άρνηση δεν (για να διακρίνεται και από τον σύνδεσμο δε, όπου αυτός κατ’, εξαίρεση χρησιμοποιείται).
Διατηρείται το τελικό ν στην αιτιατική του θηλυκού άρθρου και στην αντίστοιχη προσωπική αντωνυμία, όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή με ένα από τα επόμενα σύμφωνα και συμφωνικά συμπλέγματα:

κ, π, τ,
μπ, ντ, γκ,
τζ, τσ
ξ, ψ


Λέμε και γράφουμε:

την καρδιά, την περίπτωση, την ταχύτητα, την μπέρδεψε, την ντουζίνα, την γκρίνια, την τζαμαρία, την τσέπη, την ξηρασία, την ψυχαγωγία.

Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις το τελικό ν του θηλυκού άρθρου και της θηλυκής αντωνυμίας παραλείπεται. Λέμε και γράφουμε.

τη γιαγιά, τη δύναμη, τη λύπηση, τη μάλωσε, τη ροή, τη σέβεται, τη φωτιά, τη ζήτησε.

Δ. Ν. Μαρωνίτης, Το Εγκόλπιο της ορθής γραφής, Πάθη φωνηέντων και συμφώνων (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=2884.0) (1998)



47. Σε μερικές λέξεις, όπως βλέπουμε στα παραδείγματα, άλλοτε φυλάγεται το τελικό ν και άλλοτε χάνεται. Οι λέξεις αυτές είναι το άρθρο «τον», «την», το αριθμητικό και αόριστο άρθρο «έναν», η προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου «αυτήν», «την» και τα άκλιτα «δεν», «μην»

1.Φυλάγουν το τελικό ν, όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από στιγμιαίο σύμφωνο (κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ) ή διπλό σύμφωνο (ξ, ψ):

τον αέρα    μην ακούτε   δεν είδα
έναν καιρό   δεν μπορώ   μην περάσεις     την πρόφτασα
είδα έναν ξένο      τον τόπο     την ντροπή   αυτήν ήθελα

2.   Χάνουν το τελικό ν, όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από εξακολουθητικό σύμφωνο (γ, β, δ, χ, φ, θ, μ, ν, λ, ρ, σ, ζ):

το γερο       τη βρύση   δε γράφω      μη δέχεσαι
τη χαρά      το φόβο   τη φοβήθηκα      ένα λαό
τη μητέρα      τη νίκη      μη ρωτάς      μη σταματάς
τη ζωγραφίζει          αυτή θέλω

3.   Το τελικό ν φυλάγεται πάντοτε στο άρθρο «των», στη προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου «αυτόν», «τον», καθώς και στο τροπικό επίρρημα «σαν» :
των φίλων μου      των συμμαθητών μου
αυτόν θέλω      τον βλέπω   φώναξε τον
σαν θάλασσα      σαν βαρύ είναι

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ, Αναπροσαρμογη της μικρης νεοελληνικης γραμματικης του ΜΑΝΩΛΗ ΤΡΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗ, ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ - 2002, ΣΕΛ 38-39


Το ζήτημα του τελικού -ν συγκαταλέγεται, ασφαλώς, σε εκείνα που έχουν αναλυθεί και εξεταστεί πολλές φορές στο παρελθόν, με γλωσσολόγους, δασκάλους, καθηγητές και, εν γένει, ανθρώπους των γραμμάτων να καταθέτουν σε διάφορες χρονικές στιγμές τις δικές τους απόψεις και προτάσεις ως προς τη διατήρηση ή την απάλειψη τού ν από άρθρα, αντωνυμίες κ.λπ. στο γραπτό ή τον προφορικό λόγο.

Η Νεοελληνική Γραμματική (Αναπροσαρμογή της Μικρής Νεοελληνικής Γραμματικής του Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, 1985), βάσει της οποίας έχουν εκπαιδευτεί ολόκληρες γενιές Ελλήνων, αναφέρει επί του προκειμένου τα εξής:

Σε μερικές λέξεις άλλοτε φυλάγεται το τελικό τους ν και άλλοτε χάνεται. Οι λέξεις αυτές είναι το άρθρο τον, την, το αριθμητικό και αόριστο άρθρο έναν, η προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτήν, την και τα άκλιτα δεν, μην.

Π.χ.: τον άνθρωπο, το θρόνο, τον καιρό, το δάσκαλο, την πόλη, τη χώρα, δεν έχω, δε φοβούμαι, μην τρως, μη βιάζεσαι.

Φυλάγουν το τελικό ν, όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από σύμφωνο στιγμιαίο (κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ) ή διπλό (ξ, ψ).

Π.χ.: τον αέρα, έναν καιρό, είδα έναν ξένο, μην ακούτε, δεν μπορώ, τον τόπο, δεν είδα, μην περάσεις, την ντροπή, την πρόφτασα, αυτήν ήθελα.

Χάνουν το τελικό ν, όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από σύμφωνο εξακολουθητικό (γ, β, δ, χ, φ, θ, μ, ν, λ, ρ, σ, ζ).

Π.χ.: το γέρο, τη χαρά, τη μητέρα, τη ζωγραφίζει, τη βρύση, το φόβο, τη νίκη, αυτή θέλω, δε γράφω, τη φοβήθηκα, μη ρωτάς, μη δέχεσαι, ένα λαό, μη σταματάς.

Το τελικό ν φυλάγεται πάντοτε στο άρθρο των, στην προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτόν, τον, καθώς και στο τροπικό επίρρημα σαν.

Π.χ.: των φίλων μου, των συμμαθητών μου, αυτόν θέλω, τον βλέπω, φώναξέ τον, σαν θάλασσα, σαν βαρύ είναι.


Από τη Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας για τις τρεις τάξεις του Γυμνασίου των Σωφρόνη Χατζησαββίδη και Αθανασίας Χατζησαββίδου(Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, 2009) αντιγράφουμε τα εξής αναφορικά με το τελικό -ν:

Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του θηλυκού γένους του οριστικού άρθρου (τη[ν]/στη[ν]) και της προσωπικής αντωνυμίας (αυτή[ν], τη[ν]), καθώς και το τελικό ν των αρνητικών επιρρημάτων δε(ν) και μη(ν), διατηρείται στο γραπτό λόγο, μόνο όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από ένα από τα παρακάτω: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, ξ, ψ.

Π.χ.: «Μίλησε με την κόρη του», «Παρακολουθούσε με προσοχή τη ροή του νερού», «Αν και ήρθε αργά, τη δέχτηκαν με χαρά», «Όταν μιλούσε η Θάλεια, δεν την άκουγε κανένας».

Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του αρσενικού γένους του οριστικού και του αόριστου άρθρου (τον/στον, έναν), καθώς και της προσωπικής αντωνυμίας (αυτόν, τον), διατηρείται στο γραπτό λόγο πάντοτε, στον προφορικό όμως λόγο προφέρεται συνήθως μόνο στις περιπτώσεις που ακολουθούν φωνήεντα ή τα: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, ξ, ψ.

Π.χ.: «Ο Σωτήρης χθες πήγε βόλτα με έναν συμμαθητή του στον ζωολογικό κήπο», «Αυτόν τον άνθρωπο δεν τον συνάντησε ποτέ».


Εξάλλου, οι καθηγητές Χρήστος Κλαίρης και Γεώργιος Μπαμπινιώτηςτάσσονται υπέρ της άποψης (Γραμματική της Νέας Ελληνικής, Δομολειτουργική - Επικοινωνιακή, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2005) ότι η διατήρηση τού ν της κατάληξης της αιτιατικής των αρσενικών άρθρων (τον, έναν) στη γραφή παρουσιάζει δύο σημαντικά πλεονεκτήματα: αφενός αποφεύγει τη σύγχυση μεταξύ αρσενικού και ουδέτερου άρθρου κατά την ανάγνωση και αφετέρου απλουστεύει τους κανόνες της ορθογραφίας και, επομένως, την εκμάθησή της από τα παιδιά.

Θα μπορούσαμε να παραθέσουμε αρκετές ακόμη διαφορετικές ή αντικρουόμενες απόψεις γλωσσολόγων εγνωσμένου κύρους για την ενδεδειγμένη χρήση του τελικού -ν. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, το γεγονός ότι τα σύγχρονα μέσα μαζικής ενημέρωσης σε όλες τις εκφάνσεις τους, ιδίως στην έντυπη και την ηλεκτρονική μορφή τους (εφημερίδες, περιοδικά, διαδικτυακές πύλες ενημέρωσης), παρουσιάζουν μια εντυπωσιακή ποικιλομορφία στη χρήση του τελικού -ν, που ξεκινά από την απλή εφαρμογή του κλασικού κανόνα του Τριανταφυλλίδη και φθάνει έως τη γενικευμένη διατήρηση του τελικού -ν.

Εμείς, από τη δική μας πλευρά, έχοντας διαβάσει και ακούσει όλες τις απόψεις-προτάσεις με σεβασμό, θα δώσουμε απόλυτη προτεραιότητα στην αναγκαιότητα της ευφωνίας, θα δώσουμε έμφαση στην αρμονία και την αισθητική του λόγου, θα ταχθούμε προπάντων υπέρ της υιοθέτησης του εύηχου λόγου και της απόρριψης του κακόηχου λόγου.

Ασχέτως της μιας ή της άλλης άποψης που έχει κατά καιρούς διατυπωθεί αναφορικά με το τελικό -ν, είναι βέβαιο ότι ο άνθρωπος που γνωρίζει σε ικανοποιητικό βαθμό την ελληνική γλώσσα και διαθέτει αυτό που ονομάζουμε γλωσσικό αίσθημα θα αποκρούσει το κακόηχο και το λανθασμένο, όπως αυτό εμφανίζεται στα ακόλουθα παραδείγματα: «Διαβάστε τις οδηγίες στη πίσω όψη του εντύπου», «Με διαβεβαίωσε ότι θα μας επισκεφθεί τη Πέμπτη», «Δεν είδα το όνομά του στο κατάλογο», «Δήλωσε προς πάσαν κατεύθυνση ότι θα επιστρέψει σύντομα στη πατρίδα του», «Μη του επιρρίπτεις ευθύνες», «Δυστυχώς, δε μπόρεσα να αντιδράσω αποτελεσματικά».

Βαγγέλης Στεργιόπουλος

Γλωσσικές απορίες: Το τελικό -ν και η αναγκαιότητα της ευφωνίας - Ειδήσεις - Πολιτισμός - in.gr (http://news.in.gr/culture/article/?aid=1500185834)



10.4. Το τελικό ν
Το τελικό ν διατηρείται πάντοτε στην προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτόν, τον, στο ομοιωματικό σαν, στο άκλιτο δεν, καθώς και στην αιτιατική του ενικού του αρσενικού οριστικού άρθρου (τον) πριν από φωνήεν, τα σύμφωνα κ, π, τ, τα μπ, ντ, γκ, τσ, τζ και τα διπλά σύμφωνα (ξ, ψ)· γενικά όπου αυτό προφέρεται για λόγους ευφωνίας.

Διατηρείται το τελικό ν του αρσενικού άρθρου τον μπροστά από κύρια ονόματα (προσώπων, μηνών, ποταμών κλπ.), συντμήσεις και ξένους όρους, που θα μπορούσαν να εκληφθούν ως ουδετέρου γένους· επίσης προ επιθέτου ή μετοχής, ιδιαίτερα όταν βρίσκονται μακριά από το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό.

Ευρωπαϊκή Ένωση,  Εγχειρίδιο σύνταξης > IV. Συμβατικοί κανόνες για την ελληνική γλώσσα > 10. Οδηγίες για την παρουσίαση των κειμένων



Βλέπε επίσης:

— Διαδικτυακή εφαρμογή για αυτόματη διόρθωση τελικού -ν (προσθήκη/αφαίρεση στις λέξεις: την, στην, αυτήν, μην, δεν) (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=198496.0)
— Ο κανόνας χρήσης του τελικού ν (νι) ισχύει και σε περιπτώσεις όπου τα «την» / «στην»  είναι πριν από ρήμα (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=174001.0)
— Διοργανικό εγχειρίδιο σύνταξης κειμένων / Συμβατικοί κανόνες για την ελληνική γλώσσα / Οδηγίες για την παρουσίαση των κειμένων (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=594.0)
— σαν ή σα; → σαν (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=55626.0)
— Δεν ή δε; (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=1965.0)
— Πάθη φωνηέντων και συμφώνων (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=2884.0)
— Κανόνας τελικού ν: αυτή τη/ αυτήν τη (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=64870.0)
— Ο κανόνας χρήσης του τελικού ν (νι) ισχύει και όταν ακολουθεί αγγλική ή άλλη ξενική λέξη ανάλογα με την προφορά του πρώτου γράμματός της (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=176155.0)
—  Το τελικό -ν: Γραφέας και αναγνώστης (Θεόδωρος Μωυσιάδης) (https://linguarium.blogspot.com/2008/07/blog-post.html)
—  Μεταβολές και επιδράσεις του τελικού «ν» (ΕΛΕΤΟ) (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=196651.0)
—  Τελικό «ν» (Μπαλάτσος) (https://3lyk-ioann.ioa.sch.gr/pub/balatsos.pdf)
— Μακροεντολή Word για τελικό ν (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=15130.0)
— Ο φωνητικός κανόνας του τελικού ν – Κώστας Βαλεοντής (https://www.academia.edu/29835229/%CE%9F_%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CE%BD%CE%B1%CF%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CF%84%CE%B5%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D_%CE%BD_2016)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 11 Mar, 2006, 22:07:54
Το μυαλό μου μού λέει ότι πρέπει να γράφουμε «μόνον» μπροστά από λέξεις που αρχίζουν με φωνήεντα, και «μόνο» μπροστά από λέξεις που αρχίζουν με σύμφωνα... αλλά περίπου παντού βλέπω για παράδειγμα «μόνο αυτά» και «μόνον δε» ή «μόνον να».

Μήπως μπορεί κανείς να μου το εξηγήσει;

Tο μυαλό σου τα λέει περίφημα. Πριν από φωνήεντα και πριν από λέξεις που αρχίζουν με σύμφωνα αντίστοιχα με όσα λέει το αντίστοιχο νήμα στην παράγραφο για τα άρθρα (τον, την) εδώ (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=594.0) για χάρη ευφωνίας. Ωστόσο, ο καθένας μπορεί να γράφει ό,τι θέλει και το διαδίκτυο δεν είναι πάντοτε ο σωστός μπούσουλας. Εξάλλου η ευφωνία δεν αποτελεί πάντα κανόνα που πρέπει να τηρούμε πιστά. Εσύ μπορείς να θέλεις να στραμπουλήξεις τη γλώσσα σου όταν λες κάτι και κανείς δεν θα σου σταθεί εμπόδιο.:-)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: Elias71 on 11 Mar, 2006, 22:15:45
Ωστόσο, ο καθένας μπορεί να γράφει ό,τι θέλει και το διαδίκτυο δεν είναι πάντοτε ο σωστός μπούσουλας.
Δυστηχώς τις περισσότερες φορές αναγκάζομαι να κοιτάω στο διαδίκτυο επειδή εκτός από τους γονείς μου, δεν έχω κανέναν να ρωτάω (αφού όταν ακούς τα περισσότερα παιδιά εδώ να μιλάνε ελληνικά, νομίζεις ότι μιλάνε τούρκικα... και να μην πω τίποτα για την ορθογραφία...). Και για αυτό μπερδεύομαι πολλές φορές και ρωτάω εδώ για να είμαι σίγουρος. :)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 11 Mar, 2006, 22:17:31
Δυστυχώς... :-) Για να το θυμάσαι.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: Elias71 on 11 Mar, 2006, 22:21:52
Δυστυχώς... :-) Για να το θυμάσαι.
Πάντα τέτοια μικρά λάθη κάνω... αφού έρχεται από την λέξη «τύχη», από που το βρήκε το μυαλό μου να το γράψει με ήτα;

Δεν πειράζει... καλύτερα που το έκανα για να κάτσει στο μυαλό μου και να προσέχω πιο πολύ. :)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 11 Mar, 2006, 22:29:25
Mα, γι' αυτό σου είπα ότι τώρα θα το θυμάσαι. Πάντως τα πας περίφημα μέχρι τώρα και συνέχισε, για να σε καμαρώνουμε όλοι.:-)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: Elias71 on 11 Mar, 2006, 22:34:05
Mα, γι' αυτό σου είπα ότι τώρα θα το θυμάσαι. Πάντως τα πας περίφημα μέχρι τώρα και συνέχισε, για να σε καμαρώνουμε όλοι.:-)
Όταν θέλεις να μάθεις κάτι... το μαθαίνεις. Και για αυτό, μην διστάζεις να με διορθώνεις όταν κάνω λάθη. Μέχρι τώρα έχω μάθει τόσα πολλά στο translatum.gr και ελπίζω να μάθω ακόμα πιο πολλά. :)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: banned8 on 11 Mar, 2006, 23:46:13
Το μόνον είναι κατάλοιπο της καθαρεύουσας, με τόσο γερές ρίζες που νομίζω ότι κι η wings μπερδεύτηκε, αλλά είμαι βέβαιος ότι κι εμένα μου ξεφεύγει πού και πού κάνα παραπανίσιο -ν. Στη δημοτική, υπάρχει μόνο μόνο, απ' όποιο γράμμα κι αν αρχίζει η επόμενη λέξη.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 11 Mar, 2006, 23:51:05
Δεν μπερδεύτηκα, Νίκο. Απλώς δεν έχω βρει ποτέ κανόνα απαγορευτικό του "μόνον" στη δημοτική. Και πες ότι το "μόνον όταν" δεν είναι ευκολότερο στην εκφορά από το "μόνο όταν". Σκέψου το απανωτό στρογγύλεμα των χειλιών για τα δύο συνεχόμενα -ο-.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: user3 on 12 Mar, 2006, 00:01:16
Το μόνον, με το Νι στο τέλος να καμπανίζει, είναι κατά την ταπεινή μου γνώμη τυπικό παράδειγμα του "Νι του εστιάτορα", όπως το λέω εγώ, δηλαδή του άχρηστου τελικού Νι που μόνη του λειτουργία είναι να δίνει ομορφιά και ζαφειριλίκι (άμα είναι κανείς εστιάτορας: πρβλ. τίτλους φαγάδικων με τελικό νι, όπως Το Μελίρρυτον, το Ηδύφαγον, κτλ.)

Ένα τελικό Νι είναι χρήσιμο, στα αρσενικά άρθρα όταν το ουσιαστικό είναι δυόμιση τετράγωνα μακριά (π.χ. το φτηνό μοντέρνο αθλητικό εξοπλισμό), όπου αν δεν βάλεις Νι (τοΝ φτηνό μοντέρνο και απλό στη λειτουργία του αθλητικό εξοπλισμό) το μάτι προετοιμάζεται για ουδέτερο και μετά ξαφνιάζεται. Κι όμως, επειδή εκεί δεν καμπανίζει και δεν κάνει φιγούρα στην ταμπέλα, οι περισσότεροι δεν το βάζουν -και βάζουν τα μόνοΝ για να κουδουνίζουνε τα γιαλικά στα τζάμια.

ν.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: banned8 on 12 Mar, 2006, 00:03:30
Δεν μπερδεύτηκα, Νίκο. Απλώς δεν έχω βρει ποτέ κανόνα απαγορευτικό του "μόνον" στη δημοτική. Και πες ότι το "μόνον όταν" δεν είναι ευκολότερο στην εκφορά από το "μόνο όταν". Σκέψου το απανωτό στρογγύλεμα των χειλιών για τα δύο συνεχόμενα -ο-.

Μα και το "μόνον όταν" είναι κατάλοιπο της καθαρεύουσας και κάποια κατάλοιπα απλώς αποδεικνύονται ανθεκτικότερα από άλλα (για τους λόγους που αναφέρεις, αλλά έτσι θα δικαιολογούσες και το "κακόν όνειρο"). Λιγότερο ανθεκτικό το "μόνον αν". Αλλά αν το κάνουμε κανόνα, θα πρέπει ν' αρχίσουμε να λέμε και να γράφουμε "μόνον που", "μόνον τις Δευτέρες" και να σε λίγο πάλι θα σερβίρεται η καθαρεύουσα στο τραπέζι μας, πρώτα σαν οντέβρ, μετά σαν κύριο πιάτο.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 12 Mar, 2006, 00:06:38
Mα δεν είπα να το κάνουμε κανόνα. Είπα ότι δεν βρήκα κάποιο σχετικό κανόνα και μου αρέσει ακουστικά στο "μόνον όταν", άντε και στο "μόνον αν".

Όσο για την ομορφιά και το ζαφειριλίκι στο τέλος λέξεων, άσχημη θα μας πέσει λίγη ομορφιά παραπάνω;:-)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 12 Mar, 2006, 00:39:23
Hλία, όπως βλέπεις, έχουν δίκιο τα παιδιά. Από τη στιγμή που υπάρχει πιθανότητα σύγχυσης με την καθαρεύουσα (πράγμα που δεν είχα σκεφτεί), παραμένουμε μόνο στο μόνο γιατί πισωγυρίσματα δεν χρειάζονται.:-)

Και υπόσχομαι να μην το ξαναχρησιμοποιήσω ποτέ, θείο. Ήμαρτον!
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: banned8 on 12 Mar, 2006, 00:44:55
Hλία, όπως βλέπεις, έχουν δίκιο τα παιδιά.

Και μόνο που με έβαλες στα "παιδιά", έχεις ήδη συγχωρεθεί.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 12 Mar, 2006, 01:02:14
Και μόνο που με έβαλες στα "παιδιά", έχεις ήδη συγχωρεθεί.

Αυτό τώρα για καλό μου το λες; Κάτι σε μακαρίτισσα νιώθω.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: Elias71 on 12 Mar, 2006, 01:08:25
παραμένουμε μόνο στο μόνο
Εμένα μου αρέσει το μόνον, αλλά αφού δεν υπάρχει σαν λέξη στην δημοτική, τι να κάνουμε;


πισωγυρίσματα δεν χρειάζονται.:-)
Μην το λές αυτό... κατά την δική μου γνώμη, χρειάζονται και παραχρειάζονται. Οχί κατ΄ανάγκην στην περίπτωση αυτή, αλλά σε άλλες (όπως της «αγγλικοποίησης» της ελληνικής γλώσσας, για το οποίο θα ξεκινήσω άλλο θέμα στο φόρουμ επειδή με πειράζει πολύ και θέλω να ακούσω τις απόψεις σας).

Όταν χάνεσαι, χρειάζεσαι να πάρεις μερικά βήματα πίσω, για να ξεκινήσεις από την αρχή. Και ποτέ δεν μπορούμε να πούμε ότι έχουμε βρεί τον σωστό δρόμο... άνθρωποι είμαστε, και πάντα κάνουμε λάθη.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: banned8 on 17 May, 2006, 18:16:00
Εναν σωστό κανόνα.... Εδώ τι γίνεται; Και μένα έτσι μου πάει όταν μεσολαβεί επίθετο -οι επιμελητές το διορθώνετε;

Είναι απ' αυτά που εξαρτώνται από προσωπικές συνήθειες. Εγώ (προσπαθώ να) γράφω "τον σύγχρονο άνθρωπο" και "έναν σύγχρονο καλλιτέχνη". Καλό είναι, σε ένα βιβλίο, να είσαι συνεπής στη μια ή στην άλλη "σχολή" (έστω «σχολή»).
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: tsioutsiou on 17 May, 2006, 19:28:13
Είναι απ' αυτά που εξαρτώνται από προσωπικές συνήθειες. Εγώ (προσπαθώ να) γράφω "τον σύγχρονο άνθρωπο" και "έναν σύγχρονο καλλιτέχνη". Καλό είναι, σε ένα βιβλίο, να είσαι συνεπής στη μια ή στην άλλη "σχολή" (έστω «σχολή»).
Εκεί είμαι αδίστακτος. Το ξανασκέφτομαι όταν είναι μόνο γραμματικά αγοράκι, όπως "στο(ν) σωστό κανόνα".

wings
Quote
Άντε, μαζέψου απ' τα σοκάκια και πήγαινε να δουλέψεις,

Από τον Nickel βγήκε το "με κατάντησες αλήτη, δεν γυρίζω πια στο σπίτι/ στα σοκάκια τριγυρίζω, μεθυσμένος και σε βρίζω" ...με Μπαμπινιώτη και καπνίζω"
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 17 May, 2006, 19:35:16
Nαιιιιιιιιιιιιι, έτσι ακριβώς. Και μη μου τον παρασύρεις τώρα - καλά ησύχασε και δουλεύει (;;;;;;;;;;;)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: banned8 on 17 May, 2006, 20:31:08
Είναι απ' αυτά που εξαρτώνται από προσωπικές συνήθειες. Εγώ (προσπαθώ να) γράφω "τον σύγχρονο άνθρωπο" και "έναν σύγχρονο καλλιτέχνη". Καλό είναι, σε ένα βιβλίο, να είσαι συνεπής στη μια ή στην άλλη "σχολή" (έστω «σχολή»).
Εκεί είμαι αδίστακτος. Το ξανασκέφτομαι όταν είναι μόνο γραμματικά αγοράκι, όπως "στο(ν) σωστό κανόνα".

Υπάρχει ΚΑΙ αυτή η σχολή (δεν μ' αφήνουν, Βίκη μου, ν' αγιάσω), αυτοί δηλαδή που παίζουν με το τελικό "ν" ανάλογα με το κατά πόσο το ουσιαστικό που ακολουθεί είναι έμψυχο ή άψυχο. Οπότε έχουμε:

(1) "το σωστό κανόνα" / "το σωστό άνθρωπο"
(2) "τον σωστό κανόνα" / "τον σωστό άνθρωπο"
(3) "το σωστό κανόνα" / "τον σωστό άνθρωπο"

Η άποψη (1) στηρίζεται στο ότι δεν το λέμε αυτό το "ν" όταν δεν ακολουθεί φωνήεν ή σύμφωνο που να το επιβάλλει.
Η άποψη (2) στηρίζεται στο ότι καλό είναι να προετοιμάζουμε τον αναγνώστη ή τον ακροατή για το γένος του ουσιαστικού που ακολουθεί.
Η άποψη (3) δεν έχει φωνητική ή γραμματική βάση (ούτε επίσημο ή ημιεπίσημο χρίσμα, νομίζω) και είναι ίσως ιδιοσυγκρασιακή. Είναι πάντως μια σεβαστή άποψη αν τηρείται πιστά.


Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: progvamp on 17 May, 2006, 21:23:53

(2) "τον σωστό κανόνα" / "τον σωστό άνθρωπο"

Η άποψη (2) στηρίζεται στο ότι καλό είναι να προετοιμάζουμε τον αναγνώστη ή τον ακροατή για το γένος του ουσιαστικού που ακολουθεί.

Την κουρτίνα 2. :)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: banned8 on 20 May, 2006, 14:56:12
Στη συνέχεια της συζήτησης για το τελικό "ν" (ναι, κάπου εδώ θα πρέπει κάποιος καλός νοικοκύρης να μετακινήσει αυτά τα μηνύματα) έχω να κάνω μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση. Κυκλοφόρησε πρόσφατα από το Μεταίχμιο ένα βιβλίο-οδηγός για τη σωστή χρήση της γλώσσας (το οποίο δεν έχει φτάσει ακόμα στα χέρια μου). Στο εξώφυλλο, κάτω από τον τίτλο "Το λέμε σωστά; Το γράφουμε σωστά;", υπάρχει ο υπότιτλος "Λάθη που γίνονται συχνά στο γραπτό και στον προφορικό λόγο". Οι συγγραφείς του οδηγού έχουν προφανώς διαλέξει την "κουρτίνα 1". Εγώ θα είχα γράψει: "στον γραπτό και τον προφορικό λόγο" (έστω και "στον προφορικό..."). Αυτό υποψιάζομαι ότι θέλουν να πουν. Χωρίς το "ν", εγώ διαβάζω "στο γραπτό", ουσιαστικό, πληθυντικός "στα γραπτά". Να λοιπόν που το τελικό "ν" δεν προετοιμάζει μόνο, αλλά και αποσαφηνίζει.

Βεβαίως στο διαδίκτυο θα βρει κανείς όλες τις ποικιλίες (ακόμα και σε αναφορές στο συγκεκριμένο βιβλίο):
στο γραπτό και τον προφορικό λόγο
στον γραπτό και τον προφορικό λόγο
στον γραπτό και στον προφορικό λόγο
στο γραπτό και στον προφορικό λόγο
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 20 May, 2006, 15:13:25
Δηλώνω παρούσα και καλή νοικοκυρά και μη μου ξαναμπασταρδέψεις τα νήματα και μετά ζητάς νοικοκύρεμα.:ΡΡΡΡ
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: elena petelos on 20 May, 2006, 17:00:02
Δηλώνω παρούσα...

Δηλώνω παρούσα (η θάλασσα ήταν υπέροχη, αλλά ο ήλιος καίει) και διαλέγω κουρτίνα ευρωπαϊκής προέλευσης/προελεύσεως.
:-pppp




10.4. Το τελικό ν
Το τελικό ν διατηρείται πάντοτε στην προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτόν, τον, στο ομοιωματικό σαν, στο άκλιτο δεν, καθώς και στην αιτιατική του ενικού του αρσενικού οριστικού άρθρου (τον) πριν από φωνήεν, τα σύμφωνα κ, π, τ, τα μπ, ντ, γκ, τσ, τζ και τα διπλά σύμφωνα (ξ, ψ)· γενικά όπου αυτό προφέρεται για λόγους ευφωνίας.

Διατηρείται το τελικό ν του αρσενικού άρθρου τον μπροστά από κύρια ονόματα (προσώπων, μηνών, ποταμών κλπ.), συντμήσεις και ξένους όρους, που θα μπορούσαν να εκληφθούν ως ουδετέρου γένους· επίσης προ επιθέτου ή μετοχής, ιδιαίτερα όταν βρίσκονται μακριά από το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό.

(Καλύτερα ένα ν περισσότερο παρά ένα λιγότερο.)

τον ΦΠΑ, τον Ρήνο, τον Μάιο
τον κατασκευαστή, την πύλη, την ξενοφοβία
τον μοναδικό και ανεπανάληπτο αυτό τρόπο επίλυσης του προβλήματος


Σημείωση:   Το αρνητικό μόριο «δεν» πρέπει να γράφεται πάντοτε δεν και όχι δε, γιατί συχνά γίνεται σύγχυση με τον αντιθετικό σύνδεσμο δε.

http://publications.eu.int/code/el/el-4100400el.htm#i132
Και ρίχνω σύρμα...

Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: user2 on 11 Nov, 2006, 19:28:10
[Αν έχει ξανασυζητηθεί, απολογούμαι και υποδείξτε μου παρακαλώ πού - δεν κατάφερα να το βρω...]
 
Πελάτης μου μού διορθώνει(*) διαρκώς τέτοιες περιπτώσεις. Βλέπω στα αναθεωρημένα κείμενα να μου γράφει "τον φορτιστή" και "την μπαταρία". Τελικά, υπάρχει όντως κάποιος κανόνας (ίσως εκείνο το ποιηματάκι μπ-ντ-... κλπ) ; Κάθε ένας χρησιμοποιεί το τελικό 'ν' όπου προτιμάει;

Και εδώ, στο φόρουμ, βλέπω πολλούς αξιόλογους συναδέλφους να γράφουν "τον Γιάννη". Κάνω λάθος τόσα χρόνια; Κι, αν ναι, γιατί στον προφορικό λόγο ποτέ δεν λέμε "την μπαταρία"; Μήπως δεν το πιάνει το αυτί μου; Να συνεχίσω να συγχίζομαι;
Ευχαριστώ!

* Τις περισσότερες φορές, αυτές είναι οι μόνες διορθώσεις
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: zephyrous on 11 Nov, 2006, 19:45:12
Γιάννη, πες ΣΤΟ διορθωτή σου να πάει λίγο ΣΤΗ γωνία, να δει αν έρχεται η Βίκυ. Γιατί γράφει τόση ώρα και περιμένουμε... :)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: F_idάνι on 11 Nov, 2006, 19:48:46
Γιάννη, θυμίσου, είμαστε μαζί σου...... Νομίζω ο κανόνας έχει να κάνει με τα ηχηρά σύμφωνα, πριν από τα οποία δε μπαίνει ''ν'', ενώ πριν από τα άηχα σύμφωνα, μπαίνει.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 11 Nov, 2006, 19:51:16
Από αυτά που ανέφερες, Γιάννη, σίγουρα είναι σωστή η διόρθωση «την μπαταρία».

Χρησιμοποιώ σχεδόν πάντα το «ν» πριν από τα κύρια ανδρικά ονόματα χωρίς να έχω υπόψη μου κάποιον κανόνα (και μάλλον είναι και λάθος μου) γιατί μου ακούγεται περίεργο το σκέτο «το» πριν από όνομα 'ρσενικού - σαν να του κόβω κάτι από την αίγλη του.:-)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: stathis on 11 Nov, 2006, 20:07:17
Πολύ πονεμένο θέμα...

Χρησιμοποιώ σχεδόν πάντα το «ν» πριν από τα κύρια ανδρικά ονόματα χωρίς να έχω υπόψη μου κάποιον κανόνα (και μάλλον είναι και λάθος μου) γιατί μου ακούγεται περίεργο το σκέτο «το» πριν από όνομα 'ρσενικού - σαν να του κόβω κάτι από την αίγλη του.:-)

Συμφωνώ απόλυτα: στην περίπτωση των κύριων ονομάτων παραβαίνω εν γνώσει μου τον κανόνα. Δεν πάει το χέρι μου να γράψω "είδα το Γιάννη"...

...Ο οποίος κανόνας λέει ότι το -ν διατηρείται μπροστά από:
κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ, ξ, ψ (δηλαδή μπροστά από στιγμιαία, δίψηφα και διπλά).
Άρα, η διόρθωση σε "τον φορτιστή" είναι καραμπινάτο λάθος (συγχωρητέο σε μετάφραση αλλά απαράδεκτο σε "διόρθωση").

Επίσης, κάτι που δεν θυμάμαι πού το βρήκα γραμμένο αλλά το ακολουθώ (και όχι μόνο εγώ νομίζω):
Γράφουμε "τον" κατ' εξαίρεση του παραπάνω κανόνα όταν ανάμεσα στο άρθρο και το ουσιαστικό μεσολαβεί επίθετο, προκειμένου να αποφευχθεί η στιγμιαία αμφιβολία του αναγνώστη για το γένος του άρθρου. Π.χ.: 15 GB ελεύθερου χώρου στον σκληρό δίσκο (αλλά: 15 GB ελεύθερου χώρου στο δίσκο).
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: stathis on 11 Nov, 2006, 20:10:32
Όταν κλείσουμε με τα τον/την (αλλά μόνο τότε), ας περάσουμε και στα αυτόν/αυτήν, τα οποία έχουν κάποιες ιδιαιτερότητες (εκτός και έχει αναφερθεί ήδη σε αυτά ο Nickel, μετά από την κουβέντα που είχαμε στην Κοραή).
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: Πρωτέαs on 11 Nov, 2006, 20:15:31

Το τελικό ν

Το τραγούδι τον νίκησε
Άκουσε τότε ο Ορφέας το θεό Πλούτωνα, που έλεγε με βαριά φωνή:
— «Με το τραγούδι σου με νίκησες. Εκείνο που άλλος ποτέ δεν τόλμησε να ζητήσει, εσύ το απόλαυσες με τον πόνο σου. Πήγαινε! Η Ευρυδίκη θα σ’ ακολουθήσει στη γη. Πρόσεχε όμως, ό,τι και αν γίνει, ό,τι και αν ]ακούσεις, μη γυρίσεις να τη δεις, γιατί την έχασες για πάντα».
Έτσι είπε, και ο Ορφέας πήρε πάλι το δρόμο για τον επάνω κόσμο. Περπατούσε ανήσυχος και βιαστικός. Πίσω του τίποτε δεν άκουγε και όμως του φάνηκε πως κάποιος τον ακολουθούσε.
Α. Δέλτα, Μύθοι και θρύλοι

Στο κείμενο διαβάζουμε:
 τον πόνο   αλλά και    το θεό
την έχασε   αλλά και    να τη δει

— Μερικές λέξεις άλλοτε διατηρούν το τελικό ν και άλλοτε το χάνουν. Οι λέξεις αυτές είναι οι ακόλουθες:

α) το άρθρο τον, τον επάνω κόσμο  αλλά και  το δρόμο
β) το άρθρο την, την Κυριακή  αλλά και  τη Δευτέρα
γ) το αόριστο άρθρο έναν, μια φορά κι έναν καιρό αλλά και είδε ένα γέρο
δ) το αριθμητικό έναν   φώναζε έναν από κάθε πόλη αλλά και είδε ένα μόνο γέρο
ε) η προσωπική αντωνυμία την, την ντρόπιασε αλλά και τη δώρισε     
στ) το άκλιτο δεν, δεν ήθελε αλλά και  δε ζήτησε
ζ) το άκλιτο μην, μην τρέχεις αλλά και μη φοβάσαι

—  Διατηρούν το τελικό ν
1.   όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από φωνήεν
   τον αέρα, την αγάπη,
   δεν είδα, μην έρχεσαι
2.   όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από στιγμιαίο σύμφωνο (κ,π,τ,γκ,μπ,ντ,τζ,τς)
έναν κόσμο, την τέχνη, δεν μπόρεσε,
τον τσαλαπετεινό, τον πόνο, τον γκρεμό,
 την ντροπή, τον τζίτζικα
3.   όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από διπλό   ξ, ψ:
   τον ξεναγό, την ψυχή,
    έναν ξένο, δεν ψήθηκε

—  Χάνουν το τελικό ν όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από εξακολουθητικό σύμφωνο
   το δρόμο, ένα στεναγμό,
   τη βρύση, μη χάνεσαι

Γραμματική Χρίστου Τσολάκη

Το τελικό ν

τον άνθρωπο – το θρόνο
τον καιρό – το δάσκαλο
την πόλη     –    τη χώρα
δεν έχω  –  δε φοβούμαι
μην τρως – μη βιάζεσαι

Σε μερικές λέξεις, όπως βλέπουμε στα παραδείγματα, άλλοτε φυλάγεται το τελικό τους ν και άλλοτε χάνεται. Οι λέξεις αυτές είναι το άρθρο τον, την, το αριθμητικό και αόριστο άρθρο έναν, η προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτήν, την και τα άκλιτα δεν, μην.

1. Φυλάγουν το τελικό ν, όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από στιγμιαίο σύμφωνο (κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τς, τζ) ή διπλό (ξ, ψ):

τον αέρα   μην ακούτε                δεν είδα
έναν καιρό   δεν μπορώ                 μην περάσεις   την πρόφτασα
είδα έναν ξένο   τον τόπο                    την ντροπή   αυτήν ήθελα

2. Χάνουν το τελικό ν, όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από εξακολουθητικό σύμφωνο (β, γ, δ, ζ, θ, λ. μ, ν, ρ, σ, χ, φ):

το γέρο   τη βρύση                   δε γράφω   μη δέχεσαι
τη χαρά   το φόβο                     τη φοβήθηκα       ένα λαό
τη μητέρα   τη νίκη                      μη ρωτάς   μη σταματάς
τη ζωγραφίζει   αυτή θέλω

Το τελικό ν φυλάγεται πάντοτε στο άρθρο των, στην προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτόν, τον, καθώς και στο τροπικό επίρρημα σαν:

— των φίλων μου
— των συμμαθητών μου
— αυτόν θέλω
— τον βλέπω
— φώναξε τον
— σαν θάλασσα
— σαν βαρύ είναι

Γραμματική Μανόλη Τριανταφυλλίδη

Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 11 Nov, 2006, 20:17:56
Τελικό "ν" και η χρήση του (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=3439.0)
Διοργανικό εγχειρίδιο σύνταξης κειμένων / Συμβατικοί κανόνες για την ελληνική γλώσσα / Οδηγίες για την παρουσίαση των κειμένων (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=594.0)
σαν ή σα; → σαν (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=55626.0)
Πάθη φωνηέντων και συμφώνων (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=2884.0)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: stathis on 11 Nov, 2006, 20:19:28
Υστερόγραφον υποκειμενικόν:

Να προσθέσω ότι προτιμώ ένα -ν που προστέθηκε κατά λάθος από ένα -ν που αφαιρέθηκε κατά λάθος: το τον φορτιστή μου φαίνεται λιγότερο "άσχημο/λάθος" από το τη μπαταρία.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: banned8 on 11 Nov, 2006, 20:32:04
Το τελικό «ν» σε σχέση με τα θηλυκά μπαίνει για λόγους ευφωνίας. Σε σχέση με τα αρσενικά, για λόγους ευφωνίας ΚΑΙ σημασίας.

Αντιγράφω:

Σε μερικές λέξεις άλλοτε φυλάγεται το τελικό τους «ν» και άλλοτε χάνεται. Αυτές οι λέξεις είναι: τα άρθρα τον και την, το αριθμητικό και αόριστο άρθρο έναν, η τριτοπρόσωπη προσωπική αντωνυμία αυτήν, την και τα άκλιτα δεν και μην. Οι λέξεις αυτές:
1. Φυλάγουν το τελικό ν όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή στιγμιαίο σύμφωνο (κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ) ή διπλό σύμφωνο (ξ, ψ). 
Παραδείγματα: τον αέρα, έναν καιρό, έναν ξένο, μην ακούτε, δεν μπορώ, τον τόπο, δεν είδα, μην περάσεις, την ντροπή, την πρόφτασα, αυτήν ήθελα.
2. Χάνουν το τελικό ν όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από εξακολουθητικό σύμφωνο (γ, β, δ, χ, φ, θ, μ, ν, λ, ρ, σ, ζ).
Παραδείγματα: το γέρο, τη χαρά, τη μητέρα, τη ζωγραφίζει, τη βρύση, το φόβο, τη νίκη αυτή θέλω, δε γράφω, τη φοβήθηκα, μη ρωτάς, μη δέχεσαι, ένα λαό, μη σταματάς.

Τελευταία, κάποιοι έχουν αφαιρέσει τα «μπ» και «ντ» από τον κανόνα και γράφουν «τη μπανάνα» και «τη ντροπή».

Με εξαίρεση την καταγραφή προφορικού λόγου, καλό είναι να χρησιμοποιούμε «δεν» σε όλες τις περιπτώσεις (για να μην μπερδεύεται με το «δε» = μάλιστα, λέει το επιχείρημα).

Το τελικό ν διατηρείται πάντοτε στην προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτόν, τον, και στο ομοιωματικό σαν.

Ο Μπαμπινιώτης στο λεξικό του και τα υπόλοιπα γραφτά του χρησιμοποιεί «τον» μπροστά από όλα τα αρσενικά. Διαβάστε το άρθρο εδώ και αντλήστε ό,τι είναι χρήσιμο.
http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=12510&m=B11&aa=1

Για λόγους νοηματικούς και όχι ευφωνικούς, χρησιμοποιούμε «τον» και «έναν» όταν, ανάμεσα στις λεξούλες αυτές και το ουσιαστικό, μεσολαβούν άλλες λέξεις, συνήθως επίθετο.
Δείτε το ωραίο παράδειγμα του Νίκου Σαραντάκου για τη διαφορά ανάμεσα στο μεγάλο κόλπο και τον μεγάλο κόλπο:
http://www.sarantakos.com/language/telikon.html

Πριν από τα κύρια ονόματα κρατάμε το τελικό «ν» σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά όχι όταν καταγράφουμε προφορικό λόγο. Στο φόρουμ θα έγραφα: «Τον είδατε το Γιάννη με το αυτοκίνητό του;» Σε άλλα κείμενα: «τον Γιάννη».

Άλλες εξαιρέσεις αργότερα. Στο μεταξύ, μπορείτε να διαβάσετε επίσης:

Ορόγραμμα: http://www.ucy.ac.cy/conferences/eleto/Orogr-48c.htm
http://www.typos.com.cy/nqcontent.cfm?a_id=5914 (and following)
Κάποιες διαφορετικές απόψεις από τον Ανδρέα Παππά:
http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=13893&m=S16&aa=2
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: banned8 on 11 Nov, 2006, 20:36:45
Επίσης, κάτι που δεν θυμάμαι πού το βρήκα γραμμένο αλλά το ακολουθώ (και όχι μόνο εγώ νομίζω):
Γράφουμε "τον" κατ' εξαίρεση του παραπάνω κανόνα όταν ανάμεσα στο άρθρο και το ουσιαστικό μεσολαβεί επίθετο, προκειμένου να αποφευχθεί η στιγμιαία αμφιβολία του αναγνώστη για το γένος του άρθρου. Π.χ.: 15 GB ελεύθερου χώρου στον σκληρό δίσκο (αλλά: 15 GB ελεύθερου χώρου στο δίσκο).

Εκτός απ' αυτό(ν) τον κανόνα, που τον ακολουθώ (δείτε παραπάνω), υπάρχει επιπροσθέτως και η χρήση του «τον» όταν έχουμε σκέτο ένα επίθετο, επειδή παραλείπεται (εννοούμενο) ουσιαστικό, αλλά πρέπει να αποσαφηνιστεί ότι μιλάμε για αρσενικό. Π.χ.

15 γίγα ελεύθερα στον σκληρό.
Απέτυχα στον πρώτο γύρο, αλλά τα κατάφερα στον δεύτερο.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: banned8 on 11 Nov, 2006, 20:45:28
Σε σχέση με τα συγκεκριμένα προβλήματα του Γιάννη:
Εγώ θα έγραφα:
- «το διακόπτη», «το φορτιστή» (είναι γνωστές λέξεις, δεν χρειάζονται «ν» για να καταλάβει ο άλλος το γένος)
- «την μπανάνα», αλλά δεν θα διόρθωνα «τη μπανάνα» αν υπήρχε συνεπής πολιτική σε ολόκληρο το κείμενο σε σχέση με το «μπ» και το «ντ»
- «τον θετικό πόλο», επειδή, ναι, βοηθά. Θα διόρθωνα ένα κείμενο όπου σε κάθε τέτοια περίπτωση ΔΕΝ υπάρχει «ν»; Ναι, αν δεν υπήρχε θέμα παρεξήγησης της διορθωτικής μου πολιτικής.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: inertia on 11 Nov, 2006, 20:53:25
Quote
Φυλάγουν το τελικό ν όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή στιγμιαίο σύμφωνο (κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ) ή διπλό σύμφωνο (ξ, ψ).

Παραθέτω μία...πέρλα σοφίας (κι όχι μαργαριτάρι) προσφορά ενός καθηγητή της έκθεσης

"Κάποτε ένα μπουλντόγκ έπαθε ψύξη κι έκανε συνεχώς τς τζ"
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: F_idάνι on 11 Nov, 2006, 20:59:10
Quote
"Κάποτε ένα μπουλντόγκ έπαθε ψύξη κι έκανε συνεχώς τς τζ"
Χα χα! Ωραίο σαν παραμύθι του Τριβιζά! Εγώ πάντως το μπουλντόγκ που κάνει τζ τς, θα το έκανα Μπαγκα(ν)τέλα Ερ κοντίσιον!
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: user3 on 14 Nov, 2006, 00:51:50
Συμφωνώ με τον συνονόματο Νίκελ και εδώ και πολλά χρόνια προτρέπω τους πάντες να βάζουν το νι (τοΝ) όταν έχουμε επίθετο μπροστά στο ουσιαστικό, διότι δεν ξέρει κανείς πού θα κοπεί η αράδα του κειμένου, οπότε αν ο αναγνώστης διαβάσει "το μεγάλο και γνωστό" αμέσως προδιατίθεται για ουδέτερο αλλά στην από κάτω αράδα μπορεί να έχει, π.χ. "λογοτέχνη".

Το περίεργο είναι ότι ενώ στις μέρες μας μαίνεται η αντεπίθεση (παλινόρθωση;) της νεοκαθαρεύουσας, ειδικά το τελικό Ν στο αρσενικό άρθρο δεν το πολυχρησιμοποιούν. Διαβάζω κάτι Ν τελικά σε ουδέτερα ουσιαστικά να ντιντινίζουν σαν τα γιαλικά στα ράφια (τα Ν του μεζεδοπώλη, εντελώς άχρηστα και μόνο για το θεαθήναι) και αυτό το καημένο που είναι χρήσιμο (επειδή είναι;) δεν το βάζουν.

Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: vanilia on 22 Mar, 2007, 16:40:00
Γεια σας,
μπορεί κάποιος να παραθέσει τους κανόνες για τη χρήση του τελικού ν ή να με παραπέμψει σε κάποια πηγή (ή πηγές) ώστε να διασαφηνίσω κάποια πράγματα; Γιατί ο καθένας λέει ό,τι θέλει τελικά κι έχω αρχίσει να μπερδεύομαι και να ξεχνάω κι αυτά που ξέρω! Υπάρχει κάποια διαφωνία μεταξύ των αρμοδίων;
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 22 Mar, 2007, 16:44:40
Παιδιά, ψάχνετε λίγο και στις υποενότητες του Greek monolingual.

Βάσω, δες εδώ καταρχήν: https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=594.0
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: spiros on 22 Mar, 2007, 17:02:58
Η γνώμη μου είναι, όταν κανείς δεν είναι απολύτως σίγουρος, κάλλιο ένα παραπάνω, παρά ένα λιγότερο. Π.χ. ποτέ δεν θα έγραφα «το Γιάννη» διότι αφαιρεί κάτι από το αρσενικό στοιχείο του άρθρου (δεν υπάρχει αντίστοιχος κίνδυνος με το «την/τη»).

Προσωπικά, διατηρώ σχεδόν πάντα το τελικό «ν» στο «τον» αλλά αφαιρώ το «ν» από τα «μη/μην», «δεν/δε» σύμφωνα με τον κανόνα.

Ίσως κάποιος να πρέπει να κάνει ένα ρεζουμέ από τούτο 'δω να το βάλουμε στην ενότητα σημειωμάτων.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: banned8 on 22 Mar, 2007, 21:59:38
Ίσως κάποιος να πρέπει να κάνει ένα ρεζουμέ από τούτο 'δω να το βάλουμε στην ενότητα σημειωμάτων.

Στο επόμενό μου διάλειμμα (σε κάνα μήνα).
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: sophistes on 24 Apr, 2010, 11:05:38
Γεια σου Σπύρο, είμαι ο Μιχάλης, τί κάνεις; Διάβασα μερικά από τα περί γλώσσας, στα οποία έχω κι εγώ τις ενστάσεις μου :-)
Είσαι πρόθυμος να μοιραστείς κι άλλες απόψεις ή είναι αρκετά ισχυρή η θέληση του Τριανταφυλλίδη (και οποιουδήποτε Τριανταφυλλίδη) στις γλωσσικές σου πίστεις;

Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: spiros on 24 Apr, 2010, 11:20:58
Καλώς τον. Ο σκοπός του φόρουμ είναι για να μοιραζόμαστε απόψεις ;)

Αν πρόσεξες στην αρχή του θέματος (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=3439.0), δεν αναφέρεται μόνο ο Τριανταφυλλίδης. Για την ακρίβεια, δεν αναφέρω καθόλου τον Τριανταφυλλίδη. Όσο για «γλωσσικές πίστεις», φοβάμαι ότι δεν έχω καμία, μόνο κάποιες γλωσσικές αναζητήσεις πού και πού ;)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: Dr Moshe on 24 Apr, 2010, 23:25:47
Αξίζει να ενημερωθούν οι αγαπητοί φίλοι που πιθανώς ενδιαφέρονται για το ζήτημα ότι, σύμφωνα με απόφαση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, ο σχολικός κανόνας για το τελικό -ν έχει πλέον αλλάξει επίσημα. Με μια καλομελετημένη προσαρμογή αποφασίστηκε να διατηρείται το τελικό -ν στο αρσενικό άρθρο τον πάντοτε, ανεξάρτητα από τον φθόγγο που ακολουθεί.

Η εύστοχη αυτή απόφαση εφαρμόζεται τόσο στην καινούργια  γραμματική (http://pi-schools.sch.gr/gymnasio/grammatiki_a_b_c/s_1_200.pdf) τού Γυμνασίου (των Χατζησαββίδη & Χατζησαββίδου) όσο και στην καινούργια  γραμματική (http://pi-schools.sch.gr/dimotiko/gramm_e_st/027-040.pdf) τού Δημοτικού (των Γεωργιαφέντη, Κοτζόγλου, Φιλιππάκη-Warburton), η οποία παρουσιάστηκε επίσημα στο πρόσφατο συνέδριο γλωσσολογίας τής Θεσσαλονίκης.

Στους συνδέσμους που παρέθεσα μπορεί ο αναγνώστης να εξετάσει αναλυτικά τις καινούργιες γραμματικές, που θα εισαχθούν στη σχολική τάξη.

Ευχαριστώ.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 25 Apr, 2010, 12:09:53
Ευχαριστούμε, Θόδωρε. Αυτό μας λύνει τα χέρια, νομίζω, και απλουστεύει τα πράγματα.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: spiros on 25 Apr, 2010, 13:29:52
Πολύ χαίρομαι για αυτήν την απόφαση (επιτέλους, παύει η «εξουδετέρωση» του αρσενικού!). Ωστόσο το ζήτημα του τελικού -ν έχει μια σωρεία υποπεριπτώσεων, τις οποίες πολύ φοβάμαι ότι δεν ξεκαθαρίζει καμία γραμματική.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: sophistes on 30 Apr, 2010, 21:50:02

Η απόφαση διατήρησης του τελικού 'ν' στην αιτιατική ήταν πάντως πολύ σοφή κίνηση, όποιος κι αν την επεδίωξε. Επί τέλους κάποιος κατάλαβε ότι όχι μόνο δεν απαντάται πουθενά μέσα στα φαινόμενα των συμφώνων (και μάλιστα με εξαιρέσεις τα γνωστά κ,π,τ,γκ,μπ,ντ κλπ) αλλά και ενδεχομένως ότι δεν μπορούμε να απεικονίσουμε το προφορικό-τελικό άκουσμα της γλώσσας στο χαρτί. Αυτό πιστεύω είναι αξίωμα όταν έχουμε να κάνουμε με δεκάδες ή εκατοντάδες διαλέκτους. Ας προφέρουν κάποιοι τις λέξεις όπως θέλουν (επειδή κι εγώ νησιώτης είμαι και έχω κάποιο ιδίωμα), αλλά τελικά πρέπει να είμαστε πιστοί στην ορθογραφία ή την μαρτυρούμενη εκδοχή της γραμματικής τουλάχιστον όσο ξεκάθαρα μπορούμε να την κατανοήσουμε από την ιστορία της. Κάτι άλλο που θέλω να πω είναι ότι όσο γνωστό κι αν είναι το άρθρο μιας λέξης (όταν πρόκειται για αμφιβολία ουδετέρου ή αρσενικού) καλό είναι να σκεφτόμαστε και κάποιους ξένους που μαθαίνουν ελληνικά - να μη τους βγάλουμε την πίστη ρε παιδί μου... :-) - να έχουν κι αυτοί οι άνθρωποι ένα κίνητρο παραπάνω να τα μάθουν. Γλώσσες με τρία γένη και άρθρα που κλίνονται είναι λεξιλογικά πολύ δύσκολες (π.χ. Γερμανική).
Αν πούμε "Σήμερα θα πάω σ' ένα[ν] δείπνο" (ή "στο[ν] δείπνο), παραλείποντας το ν - χωρίς να λάβουμε υπ' όψιν την νέα ρύθμιση για το τελικό ν - δεν θα είναι ξεκάθαρο αν χρησιμοποιείται το ουσιαστικό "ο δείπνος" ή "το δείπνο" (σημ. ότι υπάρχει και "το δείπνος"). Ίσως να είναι ελάχιστα τα ζεύγη λέξεων που παρουσιάζουν αυτό το δίλημμα, αλλά εφ' όσον μπορούμε να ακριβολογήσουμε γιατί να μην το κάνουμε προς όφελος της έκφρασης και της γνώσης;
Ιδού μερικά ζεύγη όπου αν παραλείψουμε το ν της αιτιατικής δεν φαίνεται το γένος τους: "ο ζυγός (ουσ.)-το ζυγόν (επίθ.), ο λύχνος-το λύχνον, ο σίτος-το σίτον, ο γείσος-το γείσον, ο ναύλος-το ναύλον κ.ά.  Προς στιγμήν αυτά είχα να πω.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: dimgr on 31 May, 2010, 18:14:41
Στα παρακάτω παραδείγματα είναι σωστή η χρήση του "ν";

1) ΜιαΝ υπηρέτρια μου είπε ότι είμαι κούκλος.

2) ΑυτήΝ η χαρά είναι πρωτόγνωρη.

3) ΜιαΝ από τις απαιτήσεις του ήταν να γυρίσω στο σπίτι αμέσως.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: mavrodon on 31 May, 2010, 18:20:08
Όλα είναι λάθος.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 31 May, 2010, 20:09:05
Έχει δίκιο ο Θωμάς. Γιατί βάζεις τελικό νι σε ονομαστική;
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: mavrodon on 31 May, 2010, 20:56:57
Αυτό ούτε οι Κύπριοι δεν το κάνουν!
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: dimgr on 01 Jun, 2010, 13:28:41
Α βρε παιδιά, τα ξέρω όλα αυτά και σας ευχαριστώ....

Γι΄αυτό σας τα είπα χωρίς να σας επηρεάσω για να δω τι θα μου πείτε.

Θα ξεχάσουμε τα ελληνικά μας με μερικούς μερικόύς...
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: Dimi on 01 Jun, 2010, 14:12:33
Διορθώστε με, αλλά αυτή δεν ήταν η γραμματική της χούντας;
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 01 Jun, 2010, 14:33:56
Όχι. Πήγαινα στο σχολείο την εποχή της χούντας, αλλά τέτοιες αηδίες δεν έγραφε ποτέ καμιά γραμματική μας.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: Dimi on 01 Jun, 2010, 14:44:46
Γιατί θυμάμαι μια έκδοση γραμματικής που κότσαρε ένα τελικό ν πίσω από κάθε λέξη, των Βαμπούλη-Ζούκη; Δεν είχα γεννηθεί καν τότε, ούτε την έχω διαβάσει, οι κακές οι γλώσσες τα έλεγαν αυτά. Θα μπορούσε να είναι μια επιστροφή στη γλωσσική αρχαιοπρέπεια (εννοώ το παράδειγμα του -ν στην ονομαστική, προσπαθώ να βρω μια λογική για το ακατανόητο).
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 01 Jun, 2010, 14:48:44
Δεν την ξέρω αυτή τη γραμματική, Δήμητρα. Πάντως σίγουρα δεν τη χρησιμοποιούσαμε όταν πήγαινα σχολείο.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: dimgr on 01 Jun, 2010, 19:56:23
Hλία, όπως βλέπεις, έχουν δίκιο τα παιδιά. Από τη στιγμή που υπάρχει πιθανότητα σύγχυσης με την καθαρεύουσα (πράγμα που δεν είχα σκεφτεί), παραμένουμε μόνο στο μόνο γιατί πισωγυρίσματα δεν χρειάζονται.:-)

Και υπόσχομαι να μην το ξαναχρησιμοποιήσω ποτέ, θείο. Ήμαρτον!

Χωρίς να είμαι απόλυτος και επειδή, από ότι βλέπω σε πολλά κείμενα και όπως ακούω από διάφορους στον κοινωνικό περίγυρο μου, υπάρχουν πολλές διαφωνίες σχετικά με το "πότε το ένα και πότε το άλλο" και "πότε καθαρεύουσα και πότε δημοτική, έχω αρχίσει να προβληματίζομαι.
Σκέφτομαι, επείδη κατά την μετάφραση ενός κειμένου, πρέπει να μας απασχολέι και το κοινωνικό σύνολο στο οποίο απευθυνόμαστε, όπως και το είδος του κειμένου, νομίζω πως όλα είναι ....λίγο "σχετικά".
Ποιος θα μας απαγορέψει να γράψουμε "της Αρτέμιδος" απευθυνόμενοι σε ηλικιακές ομάδες  50-70 ετών, Θεολόγων, Φιλολόγων, Ιστορικών και άλλων;
Επίσης, ποιος θα μας υποδείξει να γράψουμε "της Άρτεμης", επειδή η δημοτική, έτσι άπλά το απαιτεί, για ευκολία ή επειδή "έτσι μαθαίνουν τα παιδιά στο σχολείο";
Στο εμπόριο κυκλοφορούν και οι δύο εκδοχές, όπως όλοι ξέρετε.
Και τελικά γιατί να καθορίζουν πολλές φορές τα ΜΜΕ, το πώς και το γιατί και κυρίως με το "έτσι θέλω".
Προσωπικά, ακόμα και αν καταργήθηκαν τα πνεύματα - σωστά ή λανθασμένα - τουλάχιστον ας αφήνουμε τα ονόματα ως έχουν.
Σε λίγο καιρό θα κλίνομαι ως εξής: ο Δήμης, του Δήμη, το Δήμη, Δήμη...
Μήπως τελικά πρέπει να γίνει μια συνεννόηση κι ένα πάντρεμα δημοτικής και καθαρεύουσας;




 
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: dimgr on 01 Jun, 2010, 20:00:51
Όχι. Πήγαινα στο σχολείο την εποχή της χούντας, αλλά τέτοιες αηδίες δεν έγραφε ποτέ καμιά γραμματική μας.

Ας μη μπλέκουμε την πολιιτικη με την επιστήμη φίλε/φίλη μου. :)
Τι σημασία έχει το πότε;
Το θέμα είναι αν είναι κάτι επιστημονικά ορθό ή όχι. Νομίζω σε αυτό πρέπει να μείνουμε.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: dimgr on 01 Jun, 2010, 20:06:46
Έχει δίκιο ο Θωμάς. Γιατί βάζεις τελικό νι σε ονομαστική;

ΜιαΝ άλλη μέρα, πήγα για μπάνιο.
ΜιαΝ άλλη φορά, κουράστηκα πολύ στη δουλειά μου.

Αυτές οι φράσεις είναι σωστές;
Κι αν όχι, ποια από τις παρακάτω εκδοχές είναι σωστή.
Μία/μια άλλη μέρα, πήγα για μπάνιο.
Μία/μια άλλη φορά, κουράστηκα πολύ στη δουλειά μου.

Πότε βάζουμε το ένα και πότε το άλλο;
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 01 Jun, 2010, 20:13:33
Ας μη μπλέκουμε την πολιιτικη με την επιστήμη φίλε/φίλη μου. :)
Τι σημασία έχει το πότε;
Το θέμα είναι αν είναι κάτι επιστημονικά ορθό ή όχι. Νομίζω σε αυτό πρέπει να μείνουμε.

Μα ποιος μίλησε για πολιτική; Η Δήμητρα ανέφερε ότι το συγκεκριμένο βιβλίο γραμματικής κυκλοφορούσε την εποχή της χούντας. Κι όταν μιλώ για αηδίες σε βιβλία, αναφέρομαι στα λάθη τους.

Υ.Γ.: Το σύμβολο πάνω από την αβατάρα μου δείχνει ότι είμαι γυναίκα. :-)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 01 Jun, 2010, 20:16:57
Αυτές οι φράσεις είναι σωστές;
Κι αν όχι, ποια από τις παρακάτω εκδοχές είναι σωστή.
Μία/μια άλλη μέρα, πήγα για μπάνιο.
Μία/μια άλλη φορά, κουράστηκα πολύ στη δουλειά μου.

Πότε βάζουμε το ένα και πότε το άλλο;

Εξαρτάται από τα συμφραζόμενα. Όλες οι φράσεις που αναφέρεις μπορεί να είναι σωστές αν ταιριάζουν με το νόημα των προηγούμενων προτάσεων/παραγράφων. Το κόμμα νομίζω ότι δεν χρειάζεται.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: dimgr on 02 Jun, 2010, 00:18:47
Εξαρτάται από τα συμφραζόμενα. Όλες οι φράσεις που αναφέρεις μπορεί να είναι σωστές αν ταιριάζουν με το νόημα των προηγούμενων προτάσεων/παραγράφων. Το κόμμα νομίζω ότι δεν χρειάζεται.

Έχεις δίκιο. Φίλη λοιπόν.
Σου δίνω πιο ολοκληρωμένα παραδείγματα , αν και νομίζω πως οι προηγούμενες προτάσεις ήταν κι αυτές ολοκληρωμένες.

1) ΜιαΝ / Μία / Μια ακόμη ξεχωριστή μέρα που περάσαμε μαζί ήταν όταν πήγαμε με την ορειβατική ομάδα για διακοπές στον Όλυμπο.
2) ΜιαΝ / Μία / Μια από τις ομορφότερες σκηνές της ταινίας που είδαμε ήταν όταν ο Τζακ έσωσε τη ζωή του μικρού παιδιού από βέβαιο θάνατο.
3) ΜιαΝ / Μία / Μια άλλη φορά, ο γέρο-Μπλουμ έπαιξε τόσο μελωδικά με τη φυσαρμόνικα του, που όλοι ακούγαμε σιωπηλοί και μαγεμένοι.
4) Όταν ακούσαμε στο ραδιόφωνο πως μιαΝ / μία / μια απροσδόκητη καταιγίδα πλησίαζε τις ακτές, μπήκαμε στη Φεράρι και όπου φύγει, φύγει.

Νομίζω πως υπάρχυν δύο σημεία που πρέπει να δει κανείς: την πτώση και το .....αα........).
Ελπίζω αυτά τα παραδείγματα να είναι πιο σαφή.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 02 Jun, 2010, 00:31:31
Λοιπόν, όλες οι προτάσεις είναι σωστές αν αφήσουμε τις εκδοχές με το τελικό νι έξω.

Η μόνη περίπτωση που θα μπορούσαμε να το χρησιμοποιήσουμε είναι στην πρόταση 3, όπου και πάλι δεν είναι απολύτως απαραίτητο.

Στις προτάσεις 1, 2 και 4 η λέξη «μέρα» είναι σε θέση υποκειμένου του ρήματος, άρα χρειάζεται ονομαστική οπότε το τελικό νι όχι απλώς περιττεύει αλλά είναι και σοβαρό λάθος γιατί δημιουργεί σύγχυση στον αναγνώστη/ακροατή.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: sophistes on 02 Jun, 2010, 00:34:30
Κι εγώ πιστεύω ότι όλα μπορεί να είναι σωστά, αλλά έχω την αίσθηση ότι το πρόβλημα έγκειται στο ότι δεν έχουμε συνηθίσει να εκλαμβάνουμε την φράση "μια άλλη μέρα" - και τις όμοιες - σε πτώση αιτιατική. Αυτό πιθανώς να προέρχεται από την παράλειψη του "ν". Άλλο είναι να πούμε: "Όχι η σημερινή, αλλά μια άλλη μέρα θα αποβεί σωτήρια για τους μη καπνίζοντες" (ονομαστική-υποκείμενο) και άλλο "Θα συναντηθούμε μια(ν) άλλη μέρα" (απρόθετη αιτιατική του χρόνου, όπως π.χ. και η εμπρόθετη: κέρδισε κατά μία μονάδα). Οι γραμματικώς εσφαλμένες χρήσεις του "ν" (όπως αναρτήθηκαν και προηγουμένως) πιθανότατα να προέρχονται από την ευφωνική χρήση του, προς εξάλειψη της χασμωδίας. Άλλωστε δεν έχουμε συνηθίσει να κάνουμε αποκοπή με τις λέξεις "μια άλλη" σε "μι' άλλη - μιά 'λλη" ή π.χ. κράση "μιάλλη" (όπως οι αρχαίοι :-). Ίσως κάπως έτσι, μαζί με λίγη δόση αγραμματοσύνης να εισχώρησε κάποτε για κάποιο διάστημα κι ένα πανταχού παρόν τελικό "ν". Πάντως μου φαίνεται ορθότερο να αφήσουμε το "μια - μιαν" στο προσωπικό επίπεδο-ύφος του ομιλητή. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει μεγαλύτερη ευχέρεια στην επιλογή ή μη του "ν" της αιτιατικής στις αντωνυμίες (σε σχέση με τα ουσιαστικά όπου έχει εξολοθρευτεί ολοτελώς), αλλά σίγουρα αδικείται ο ρόλος της και η ακρίβεια της έκφρασης.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: mavrodon on 02 Jun, 2010, 12:07:44
Η Wings έχει διατυπώσει τις ορθές χρήσεις.--
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: dimgr on 02 Jun, 2010, 23:16:19
Ευχαριστώ πολύ όλους. :)
Κι εγώ αυτά πίστευα, απλώς χρειαζόμουν επιβεβαίωση.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: Frederique on 07 Jun, 2010, 09:21:18
Αξίζει να ενημερωθούν οι αγαπητοί φίλοι που πιθανώς ενδιαφέρονται για το ζήτημα ότι, σύμφωνα με απόφαση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, ο σχολικός κανόνας για το τελικό -ν έχει πλέον αλλάξει επίσημα. [...]Με μια καλομελετημένη προσαρμογή αποφασίστηκε να διατηρείται το τελικό -ν στο αρσενικό άρθρο τον πάντοτε, ανεξάρτητα από τον φθόγγο που ακολουθεί.[...]

Καλημέρα. Ευχαριστούμε και πάλι. Έχω αποθηκεύσει και τα δύο αρχεία και τα μελετώ.

Να ρωτήσω κάτι ωστόσο; Τι γίνεται το τελικό -ν στο θηλυκό άρθρο; Το ίδιο ισχύει; Και οι εξαιρέσεις για τις λέξεις που ξεκινούν από  π κ τ δεν ισχύουν πια;
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: mavrodon on 09 Jun, 2010, 22:27:48
Παραθέτω αυτούσια επιστολή αναγνώστη μεταφραστή στη χθεσινή Καθημερινή, με την ευκαιρία και του άρθρου του κ. Μπαμπινιώτη στο Βήμα:
H Γραμματική

Κύριε διευθυντά

Τα άρθρα της αιτιατικής πτώσης «τη» ή «στη» (θηλυκό) και «το» ή «στο» (αρσενικό) πιστεύω ότι πρέπει πάντα να συνοδεύονται από το «ν». Δηλαδή: «τον γιατρό» και όχι «το γιατρό». Η γραφή «το γιατρό» δίνει μια εντύπωση ουδετέρου γένους (αξέχαστα τα λογοπαίγνια της Μαλβίνας...). Στην εκφορά βέβαια δεν υπάρχει καμία απολύτως ανάγκη να προφέρουμε σώνει και καλά το «ν», άρα εκφέρουμε (το γιατρό) καθώς η γλώσσα μας, στον προφορικό λόγο, το «νγ» το «αποφεύγει». Αλλο παράδειγμα: γράφουμε μεν «την γυναίκα» αλλά προφέρουμε (τη γυναίκα).

Είναι δε περιττό, πιστεύω, να πω ότι... εκτρώματα όπως: ...τη Τρίπολη, τη κατάσταση, τη Κρήτη, τη πρώτη, τη Πέμπτη... (ευτυχώς που δεν λένε και... τη Αθήνα!) πρέπει να καταδικάζονται αυθωρεί και παραχρήμα.

Και να γιατί γράφονται αυτά τα εκτρώματα: η ισχύουσα Γραμματική ορίζει, και φωνητικά σωστά καταρχήν, ότι το «ν» συνοδεύει τα άρθρα «τον» και «την» μόνο αν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από «κ», «π» και «τ», καθώς και από φωνήεν. Κάποιος όμως που δεν έχει «εμπεδώσει» αυτόν τον κανόνα δεν ξέρει πότε πρέπει να βάλει «ν» στον γραπτό λόγο και πότε όχι και έτσι προκύπτουν τα προαναφερθέντα εκτρώματα, στις περιπτώσεις βέβαια των παραπάνω συμφώνων κ, π και τ. Γι’ αυτό, το μόνο σίγουρο είναι ότι πρέπει να επέλθει αλλαγή στην Γραμματική δηλαδή: πάντα «ν» στα «τον», «στον», «την» και «στην» ανεξαρτήτως του ποιο είναι το πρώτο γράμμα της λέξης που ακολουθεί.

Θεοφιλος Βαμβακος - Μηχανικός ΕΜΠ, Μεταφραστής / Χαλάνδρι
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: Frederique on 09 Jun, 2010, 22:37:37
Πολύ ενδιαφέρον και σε ευχαριστώ Θωμά.

Θα βάζω λοιπόν ν παντού (εκτός από τα ουδέτερα). Είναι πιο εύκολο έτσι. Έχει δίκιο ο Θεόφιλος.
'Ετσι δεν κάναμε παλιά; Στο σχολείο έλεγα και έγραφα πχ στην Κρήτη και όχι στη Κρήτη..
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: mavrodon on 09 Jun, 2010, 22:54:24
Και εγώ συμφωνώ και θα αρχίσω να το εφαρμόζω στο εξής.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: Vasilis on 09 Jun, 2010, 22:58:17
Βάζω πάντα (ν) (ακόμη και όταν μου το «διορθώνουν») και στο αρσενικό και στο θηλυκό γιατί δεν βρίσκω κανέναν λόγο να μην το βάζω. Η αφαίρεση του (ν) δεν προσφέρει τίποτα θετικό παρά μόνο μας μπερδεύει (το «τη» θυμίζει δοτική και το «το» θυμίζει ουδέτερο).
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: Vasilis on 09 Jun, 2010, 23:04:32
Όπως και βάζω «καμμία» και ποτέ «καμία» γιατί και αυτό δεν προσφέρει τίποτα.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: spiros on 09 Jun, 2010, 23:50:38
Μήπως είσαι και παλαιοημερολογίτης; :Ρ
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 10 Jun, 2010, 00:20:05
Παιδιά, τι λέτε; Πότε και ποιος είπε ότι το «στη Κρήτη, στη Τρίπολη κ.λπ.» είναι σωστό; Σας παρακαλώ να ξαναδιαβάσετε όλοι το αρχικό μήνυμα του Σπύρου στο νήμα μας. Άλλο να επισημαίνουμε τα λάθη που κάνουν ορισμένοι κι άλλο να λέμε ότι η προηγούμενη γραμματική δεν ξεκαθάριζε τα πράγματα στο θέμα αυτό.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: mavrodon on 10 Jun, 2010, 00:23:27
Σωστό. Το είχα προσέξει και εγώ.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: Vasilis on 10 Jun, 2010, 00:24:58
Παιδιά, τι λέτε; Πότε και ποιος είπε ότι το «στη Κρήτη, στη Τρίπολη κ.λπ.» είναι σωστό; Σας παρακαλώ να ξαναδιαβάσετε όλοι το αρχικό μήνυμα του Σπύρου στο νήμα μας. Άλλο να επισημαίνουμε τα λάθη που κάνουν ορισμένοι κι άλλο να λέμε ότι η προηγούμενη γραμματική δεν ξεκαθάριζε τα πράγματα στο θέμα αυτό.

Ενδεχομένως να μην αναφέρεσαι σε εμένα αλλά εγώ δεν μίλησα για την προηγούμενη γραμματική αλλά για πάγια τακτική μου να βάζω τελικό (ν) πάντοτε.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: wings on 10 Jun, 2010, 00:28:48
Αυτό είναι άλλο θέμα, Βασίλη.

Είχαμε πει και στο παρελθόν εδώ στο φόρουμ ότι υπάρχει πάντα το περιθώριο προσωπικής προτίμησης του χρήστη της γλώσσας και ότι αν, με συνέπεια, βάζει το νι σε όλες τις αιτιατικές του κειμένου του, δεν υπάρχει πρόβλημα.

Εγώ σχολίασα τη χαρά όλων για το παράδειγμα που δίνει ο Θεόφιλος στην επιστολή του προς την «Καθημερινή». Τα εκτρώματα που αναφέρει είναι περιπτώσεις όπου δεν τηρήθηκαν οι κανόνες της γραμματικής ή της φωνητικής. Για δοκιμάστε να πείτε «τη Τρίπολη» και αν δεν στραμπουλήξετε τη γλώσσα σας εμένα να μη με λένε Βίκυ.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: mavrodon on 10 Jun, 2010, 00:32:08
Αυτό με την υπογραφή των τεσσαράκοντα παλικαριών:
Σαράντα παλικάρια
από τη Λει-. από τη Λειβαδιά.
Πάνε για να πατήσουνε
την Τροπο-, μωρ' την Τροπολιτσά

Στο δρόμο που πηγαίνανε γέροντα,
μωρ' γέροντ' απαντούν.
Ώρα καλή σου γέρο
καλώς τα τα, καλώς τα τα παιδιά.

Πού πάτε παλικάρια
πού πάτε βρε, πού πάτε βρε παιδιά.
Πάμε για να πατήσουμε
την Τροπο-, μωρ' την Τροπολιτσά
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: Vasilis on 10 Jun, 2010, 00:41:06
Συμφωνώ Βίκυ.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: spiros on 26 Jun, 2011, 12:16:47
Ο κανόνας χρήσης του τελικού ν (νι) ισχύει και σε περιπτώσεις όπου τα «την» / «στην»  είναι πριν από ρήμα (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=174001.0)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: evitaki on 20 Sep, 2011, 07:56:50
Καλημέρα!

στην αιτιατική ισχυει ο κανόνας του ν, (μπροστά από κ, π, τ, ξ, ψ, μπ, ντ, τς, τζ.) ή δεν ισχύει σε αυτή την περίπτωση;

π.χ. τον μηχανικό  την δασκάλα; το βρήκα και το μηχανικό, τη δασκάλα

τι είναι σωστό;

ευχαρσιτώ πολύ
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: mavrodon on 20 Sep, 2011, 08:20:19
Ισχύει σίγουρα για τα θηλυκά. Για τα αρσενικά καθιερώθηκε τελευταία να μπαίνει σε όλες τις περιπτώσεις το ν. Υπάρχει και σχετικό νήμα.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: spiros on 20 Sep, 2011, 10:34:07
Ακριβώς. Βλέπε και:

https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=3439.30
https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=176155.0
https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=174001.0
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: spiros on 05 Nov, 2011, 09:36:16
Διαδικτυακή εφαρμογή για αυτόματη διόρθωση τελικού -ν (προσθήκη/αφαίρεση στις λέξεις: την, στην, αυτήν, μην, δεν) (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=198496.0)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: spiros on 26 Nov, 2011, 08:06:11
Πρόσθεσα στην αρχή της πρώτης δημοσίευσης ένα απόσπασμα από το τελευταίο βιβλίο γραμματικής το οποίο πιστεύω καλύπτει συνοπτικά τον κανόνα έτσι όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: mavrodon on 05 Jan, 2012, 10:17:04
Σε διάφορα έντυπα, οι κανόνες για το τελικό ν δεν τηρούνται. Ιδιαίτερα με το αρνητικό μόριο δεν το συναντά έτσι σχεδόν παντού. Ένα επιχείρημα που άκουσα είναι ότι αν αφαιρεθεί το ν το δε θα μπερδεύεται με το άλλο δε, δηλαδή τον αντιθετικό σύνδεσμο ή ουσιαστικό (βλ. https://el.wiktionary.org/wiki/%CE%B4%CE%B5).
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: spiros on 05 Jan, 2012, 10:55:44
Όσον αφορά την περίπτωση του δεν, που έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις, η άποψη μας είναι ότι δε χρειάζεται να παρεκκλίνουμε από τον κανόνα παρά μόνο όταν θέλουμε να δώσουμε έμφαση στην άρνηση, όπως πολλές φορές γίνεται στον προφορικό λόγο, καθώς και στις περιπτώσεις όπου μπορεί να προκύψει νοηματική ασάφεια και σύγχυση με τον αντιθετικό σύνδεσμο δε:

Δεν θέλω, σου είπα!
Εκείνη τον κοίταξε αυστηρά- εκείνος δεν χαμήλωσε τα μάτια.

Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: valeon on 30 Sep, 2012, 20:53:10
Ο κανόνας του τελικού ν στο νέο βιβλίο της γραμματικής της Ε' και ΣΤ' Δημοτικού:

(https://www.translatum.gr/forum/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimageshack.us%2Fa%2Fimg443%2F917%2Ftelikon.png&hash=a63fa484ea3443a6e23f29647ad6cd6224a10e5c) (http://imageshack.us/photo/my-images/443/telikon.png/)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: spiros on 30 Sep, 2012, 21:54:51
Για το "στην" καμία αναφορά;
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: valeon on 30 Sep, 2012, 23:03:00
Δεν έχω δει. Αλλά  "στην" = "σε την" επομένως ισχύει και γι' αυτό ό,τι ισχύει για το "την". (στην Αθήνα, στην Πάτρα, στη Θεσσαλονίκη)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: crystal on 05 Oct, 2014, 15:49:29
Το τραπέζι, το πιρούνι, το βουνό, το ήλιο. Σου λέει έχουμε ένα φ(θινοπωρινό) μετά το τον όπως και ένα Θ(εσαλοννίκη) μετά το την, άρα το βγάζουμε το νι και από τα δύο και ησυχάζουμε, βρε αδερφέ!

Η λίμνη Βόλβη αστράφτει από το φθινοπωρινό ήλιο του τελευταίου σαββατοκύριακου του Σεπτέμβρη και την απόσταση από τη Θεσσαλονίκη μεγάλη δεν τη λες.
the paper - The Αμφίπολη X-Files | www.athensvoice.gr (http://www.athensvoice.gr/the-paper/article/498/the-%CE%B1%CE%BC%CF%86%CE%AF%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B7-x-files)
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: Frederique on 05 Oct, 2014, 16:17:53
Aoutch!
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: valeon on 09 Mar, 2017, 20:48:46
Ας προστεθεί:

https://www.academia.edu/29835229/%CE%9F_%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CE%BD%CE%B1%CF%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CF%84%CE%B5%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D_%CE%BD_2016
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: spiros on 09 Mar, 2017, 20:51:35
Έγινε.
Title: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: valeon on 10 Mar, 2017, 15:49:50
Ευχαριστώ, Σπύρο. :-)
Title: Re: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: angelis on 19 Feb, 2019, 10:53:14
Ο κανόνας που μαθαίνουμε στο σχολείο δεν είναι σωστός, η ανάλυση εδώ: https://alexandros-agelis.blogspot.com/2010/05/blog-post_22.html
Title: Re: Τελικό νι (τελικό «ν») και η χρήση του
Post by: spiros on 19 Feb, 2019, 10:59:15
Quote
Φαντάζομαι ότι οι περισσότεροι από εσάς έχουν προσέξει ότι κυκλοφορεί ευρέως (σε δημόσιους χώρους, τουαλέτες, κ.τ.λ.) ένα αυτοκόλλητο που γράφει "Διατηρείτε το χώρο καθαρό". Το σωστό είναι φυσικά "Διατηρείτε τον χώρο καθαρό". Το φαινόμενο να αφαιρείται το τελικό "ν" από τις λέξεις είναι συχνό. Και πώς να μην είναι, αφού το ίδιο το Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα διδάσκει στα παιδιά ότι το τελικό "ν" μπαίνει μόνο όταν η επόμενη λέξη ξεκινάει από "κ", "π", ή "τ";

Έχεις μείνει πίσω, δεν μαθαίνουμε πλέον αυτό στα σχολεία. Δες την πρώτη σελίδα https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=3439.0