Τάσος Λειβαδίτης

[wings]

Τάσος Λειβαδίτης (1922-1988)



Ο Αναστάσιος-Παντελεήμων Λειβαδίτης ήταν σημαντικός Έλληνας ποιητής. Γιος του Λύσανδρου και της Βασιλικής, γεννήθηκε στην Αθήνα το βράδυ της Αναστάσεως του 1922. Σπούδασε νομικά, όμως τον κέρδισε η λογοτεχνία και συγκεκριμένα η ποίηση. Ανέπτυξε έντονη πολιτική δραστηριότητα στο χώρο της αριστεράς με συνέπεια να εξοριστεί από το 1947 έως το 1951. Στο Μούδρο, στη Μακρόνησο και μετά στον Αϊ Στράτη κι από κει στις φυλακές Χατζηκώστα στην Αθήνα, απ' όπου αφέθηκε ελεύθερος το 1951. Το «Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου» θεωρήθηκε «κήρυγμα ανατρεπτικό» και κατασχέθηκε. Τελικά το δικαστήριο τον απάλλαξε λόγω αμφιβολιών.

Στο ελληνικό κοινό ο Τάσος Λειβαδίτης εμφανίστηκε το 1946, μέσα από τις στήλες του περιοδικού Ελεύθερα Γράμματα (τεύχ. 55,15-11-46) με το ποίημα «Το τραγούδι του Χατζηδημήτρη». Το 1952 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική σύνθεση με τίτλο «Μάχη στην άκρη της νύχτας» και εργάστηκε επίσης σαν κριτικός ποίησης στην εφημερίδα Αυγή, από το 1954.

Ακούστε τη φωνή του ποιητή (αρχείο mp3 των 2 MB) σε ηχογράφηση του 1988 που περιλαμβάνει τα ποιήματα: «Ο πρώτος στίχος», «Οι ορτανσίες», «Το παράπονο του ποιητή».

Περισσότερα βιογραφικά από το musicheaven.

Τα άπαντά του κυκλοφορούν σε τρεις τόμους από τις εκδόσεις Κέδρος [τόμος 1 - τόμος 2 - τόμος 3]

Πέθανε στην Αθήνα το 1988.

Ποιήματα δημοσιευμένα στο Translatum:

• Αυτό το αστέρι είναι για όλους μας - Αυτό το αστέρι είναι για όλους μας (1953)
• Επίλογος (απόσπασμα) - Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου (1953)
• Κριτική της ποίησης - Ο άνθρωπος με το ταμπούρλο (1956)
• Παραμονή Χριστουγέννων - Ο άνθρωπος με το ταμπούρλο (1956)
• Ποιητική - Ο άνθρωπος με το ταμπούρλο (1956)
• Καντάτα (απόσπασμα) - Καντάτα (1960)
• Ο ποιητής I - Βιολέτες για μια εποχή (1985)
• Το τέλος μιας απροσδόκητης ιστορίας - Βιολέτες για μια εποχή (1985)
• Ιδιοκτησία εξ υφαρπαγής - Εγχειρίδιο ευθανασίας (1985)
• Μάταιος δρόμος - Νυχτερινός επισκέπτης (1985)
• Άνθρωποι - Τα χειρόγραφα του φθινοπώρου (1990)
• Εκμυστήρευση - Τα χειρόγραφα του φθινοπώρου (1990)
• Απαγορεύεται η έξοδος - Σημειώσεις
• Η ανάσταση των φτωχών - Σημειώσεις
• Κανείς δεν είναι μόνος - Σημειώσεις
• Παγίδα - Σημειώσεις
• Παραμύθι - Σημειώσεις
• Προσωπικές επιτυχίες - Σημειώσεις
• Σε μια γυναίκα - Σημειώσεις
• Δειλινό
• Έρωτας
• Η μεγάλη νοσταλγία
• Ο Θεός χρειάζεται τη βοήθειά μας
• Φθινοπωρινό σχόλιο
• Χρονοδιάγραμμα
• Ω θλίψη
• Επιστροφή απ’ το φαρμακείο (Coming home from the Pharmacy) [Translation: Stefanos Tsigrimanis and Karen Van Dyck]
• Μια γυναίκα (Αφήγηση: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη)

Κριτικά κείμενα:

• Η ουσία της ποίησης, Μια συναγωγή κριτικών σημειωμάτων του ποιητή Τάσου Λειβαδίτη
• Ο ποιητής στη χώρα του «Φαντάζιο»
• Ο ποιητής της πιο όμορφης ουτοπίας
• Τάσος Λειβαδίτης: Μια ποίηση καμωμένη για πάντα
• Εισαγωγή στο ποιητικό έργο του Τάσου Λειβαδίτη
• Τάσος Λειβαδίτης - Ένας μεταφυσικός της αριστεράς - Το Θρησκευτικό Ρίγος

Περισσότερα γραπτά του Τάσου Λειβαδίτη θα βρείτε στο ιστολόγιο Τάσος Λειβαδίτης.


[Επιστροφή στο ευρετήριο ελληνικής ποίησης]

[wings]

Τάσος Λειβαδίτης, Παραμονή Χριστουγέννων

Παγωνιά
στον ουρανό ένα χρώμα βρώμικης φανέλλας
στεκόμαστε στη γραμμή
όρθιοι
κάποιος χνωτίζει τα νύχια του
κάποιος δαγκώνει τα δάχτυλά του
ένα παιδί με σπυριά δίπλα σου
δε μιλάει
κρυώνει
ένα χαρτάκι κολλημένο στο συρματόπλεγμα
κ' εκείνο κρυώνει
καθώς μας πλευρίζουν τα καμιόνια
μια μυρουδιά μπενζίνας
οι πόρτες που ξανακλείνουνε
ο λοχαγός έχει δυο μάτια από κατράμι
η φωνή του μες απ' τις μύτες του σηκωμένου γιακά
ένας - ένας
ακούει τ' όνομά του
και βγαίνει
αντίο, αντίο
το χώμα τρίζει κάτω απ' τις αρβύλες
κάποιος σηκώνει το χέρι του
τίποτ' άλλο
το παιδί με τα σπυριά προχωράει
στη θέση του μένουν δυο χνάρια από αρβύλες
που σε λίγο θα σβήσει η βροχή
ένα χέρι γλυστράει το ρολόι του στην παλάμη σου
δε θα μου χρειαστεί, λέει – αντίο
το χαρτάκι κολλημένο στο συρματόπλεγμα
κρυώνει ακόμα.

Ξεκινάνε τα φορτηγά.

Είκοσι άνθρωποι κουβαριασμένοι μες σ' ένα αντίσκηνο
δε μπορείς να σαλέψεις ούτε τη γλώσσα σου
μα είναι πολλά τα χέρια να μοιράσεις την πίκρα σου
πολλές οι ανάσες να ξεχνάς τη βροχή.
Έχει αρκετή θέση
για να πεθάνεις.

Θα κουβαλήσουμε κι απόψε το σακκί της νύχτας
θα κολλήσουμε τ' αποτσίγαρο στη μύτη της αρβύλας μας
θ' ακουμπήσουμε την καρδιά μας σε μια διπλανή καρδιά
όπως το βράδυ ακουμπάνε οι κουβέρτες και τα όνειρά μας.

Ελάτε λοιπόν
όλοι μαζί
να φυσήξουμε αυτό το μικρό καρβουνάκι στη χόβολη της ελπίδας
τώρα που η λάμπα μας έσβησε
που νυστάζει η σκοπιά
και το στρατόπεδο φόρεσε την κουρελιασμένη χλαίνη
της ομίχλης.

Μας ήρθε μ' ένα χαμόγελο και μια τραμβαγέρικη πατατούκα.
Του κάναμε τόπο
άπλωσε μια λινάτσα, την έστρωσε καλά καλά
και μας κοίταξε.
Φυσούσε ένας αγέρας δυνατός απ' το Νοτιά
και το μούτρο του ήταν βλογιοκομένο σαν ψιχαλισμένος δρόμος.
Ύστερα βράδιασε και βγάζοντας τα χέρια από τις τσέπες
μας έδωσε κάτι φτηνές μέντες
πασαλειμένες χνούδια και καπνό.
Τον πήραν νύχτα ξαφνικά και τον σκοτώσαν στο προαύλιο
η πατατούκα του πεταμένη πάνω στο χώμα
μα δάγκωνε σφιχτά στα δόντια το χαμόγελό του
μη του το πάρουν.

Μη με λες λοιπόν σύντροφο
έχω ένα σταχτί ουρανό μέσα μου
κρύβω στην τσέπη μου ένα όνειρο κουρελιασμένο
σφίγγω στα χέρια τ' άγνωστο όνομά μου
σαν το παιδάκι που αγκαλιάζει ένα ξύλινο πόδι
ακουμπισμένο σε μια γωνιά.

Μη με λες λοιπόν σύντροφο.
Την ώρα που οι συντρόφοι μας πεθαίνουνε τραγουδώντας
την ώρα που εσύ ακονίζεις στο μίσος τη σκληρή σου παλάμη
εγώ σε προδίνω
καθώς μέσα στη νύχτα κρυώνω και φοβάμαι τη λησμονιά.

Το ξέρω, ένας σύντροφος πρέπει να ζήσει μιαν άλλη ζωή
και να πεθάνει απλά
όπως κανείς τραβάει την κουβέρτα ως τα μάτια του
κι αποκοιμιέται.

Μα όταν εγώ κι αυτούς εδώ τους στίχους τους γράφω
μήπως μιλήσουν για μένα - όχι, μη με λες σύντροφο.
Είμαι ένα τσαλακωμένο χαρτί που κόλλησε στην αρβύλα σου
καθώς
προχωράς.

Η ασετυλίνη που σφυρίζει στη γωνιά
ένα σπασμένο παράθυρο φιμωμένο με σκοτάδι.
Η σκεπή του μαγειρείου μπάζει νερά.
Βουίζει μες στις χαραμάδες ο άνεμος.
– Θωμά, πάρε τσιγάρο
και μη σκαλίζεις τα δόντια σου, Θωμά.
Μάταια ψάχνεις για ένα τριματάκι
απ' το παλιό παιδικό χριστόψωμο.
Βουίζουνε τα φλόγιστρα του πετρελαίου. Ο Θωμάς
σφίγγει στα γόνατά του μια πατάτα
και καθαρίζει ήσυχα ήσυχα. Τ' άλλο του χέρι είναι κομένο.

Κοιτάμε με την άκρη του ματιού το σκοπό που μπαίνει
μ' ένα φύσημα παγωμένου αέρα. Το σαγώνι του
θα τρέμει πίσω απ' το χακί κασκόλ.

Σηκώνεις το γιακά της χλαίνης σου. Χιονίζει.
Μια πλάκα φωνογράφου στο Διοικητήριο. Πιο μακριά
η σιωπή. Καλή νύχτα, καλά Χριστούγεννα.
Συλλογιέσαι τ' άστρα πίσω απ' την καταχνιά
σκέφτεσαι πως αύριο μπορεί να σε σκοτώσουν.
Μα απόψε αυτή η φωνή είναι μια τσέπη μάλλινη
χώσε τα χέρια σου.
– Καληνύχτα, Θωμά, καλά Χριστούγεννα.

Κ' η καρδιά σου φωτίζεται σαν χριστουγεννιάτικο τζάμι.

                                                                          Μακρόνησος 1950

Από τη συλλογή Ο άνθρωπος με το ταμπούρλο (1956)

Σημείωση: Επειδή πρόσφατα είχα την τύχη να βρω ένα αντίγραφο της πρώτης έκδοσης της συλλογής αυτής, μετέφερα εδώ το ποίημα χωρίς την παραμικρή παρέμβαση στην ορθογραφία για την ιστορική αξία του πρωτότυπου γραπτού του ποιητή κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες όπως βλέπετε από τη χρονολογία και τον τόπο που γράφτηκε το ποίημα.

[wings]

Τάσος Λειβαδίτης, Κριτική της ποίησης

Ε! τι καθόσαστε λοιπόν ποιητές
βγήτε στους δρόμους, καβαλήστε στα λεωφορεία, ανεβήτε στις αμαξοστοιχίες
να δήτε καθώς θ' απαγγέλετε τα τραγούδια σας
ν' ανθίζει μες στην καρβουνόσκονη σαν έν' άσπρο τριαντάφυλλο
το γέλιο των μηχανοδηγών.
Πηγαίντε στη λαϊκή αγορά
ανάμεσα στις φωνές και τη μυρουδιά των λαχανικών.
Είναι εκεί μια αντρογυναίκα με ξυλοπάπουτσα
που αν χαμογελάσει με τους στίχους σας
σημαίνει πως κάτι φτιάξατε στη ζωή σας.
Γιατί αυτή η αντρογυναίκα με το πλατύ, βλογιοκομένο πρόσωπο
έχει τρία παιδιά σκοτωμένα
και δεν τόχει σκοπό να γελάσει με μυξάρικους στίχους.
Ανεβήτε με τα πριονοπέδιλα πάνω στους στύλους του τηλέγραφου
και τραγουδήστε και ξανατραγουδήστε
και κουνώντας σαν ένα τσαλακωμένο κασκέτο την καρδιά σας
χαιρετήστε
το μέλλον.

Από τη συλλογή Ο άνθρωπος με το ταμπούρλο (1956)

[wings]

Τάσος Λειβαδίτης, Ποιητική

Γράφω για κείνους που δεν ξέρουν να διαβάσουν
για τους εργάτες που γυρίζουνε το βράδυ με τα μάτια κόκκινα απ' τον άμμο
για σάς χωριάτες, που ήπιαμε μαζί στα χάνια τις χειμωνιάτικες νύχτες του αγώνα
ενώ μακριά ακουγότανε το ντουφεκίδι των συντρόφων μας.
Γράφω να με διαβάζουν αυτοί που μαζεύουν τα χαρτιά απ' τους δρόμους
και σκορπίζουνε τους σπόρους όλων των αυριανών μας τραγουδιών
γράφω για τους καρβουνιάρηδες, για τους γυρολόγους και τις πλύστρες.
Γράφω για σάς
αδέρφια μου στο θάνατο
συντρόφοι μου στην ελπίδα
που σας αγάπησα βαθειά κι απέραντα
όπως ενώνεται κανείς με μια γυναίκα.

Κι όταν πεθάνω και δε θάμαι ούτε λίγη σκόνη πια μέσα στους δρόμους σας
τα βιβλία μου, στέρεα κι απλά
θα βρίσκουν πάντοτε μια θέση πάνω στα ξύλινα τραπέζια
ανάμεσα στο ψωμί
και τα εργαλεία του λαού.

Από τη συλλογή Ο άνθρωπος με το ταμπούρλο (1956)

[spiros]

Τάσος Λειβαδίτης, Καντάτα

Ένα περίεργο επεισόδιο διαβάζαμε τελευταία στις εφημερίδες,
ένας άντρας πήγε σ' ένα απ' αυτά τα «σπίτια»,
πήρε μια γυναίκα,
μα μόλις μπαίνουν στο δωμάτιο,
αντί να γδυθεί και να επαναλάβει την αιώνια κίνηση,
γονάτισε μπροστά της, λέει, και της ζητούσε να τον αφήσει
να κλάψει στα πόδια της. Εκείνη βάζει τις φωνές,
«εδώ  έρχονται για άλλα πράγματα»,
οι άλλοι απ' έξω δώστου χτυπήματα στην πόρτα.
Με τα πολλά άνοιξαν και τον διώξανε με τις κλωτσιές
– ακούς εκεί διαστροφή να θέλει, να κλάψει μπρος σε μια γυναίκα.
Εκείνος έστριψε τη γωνία και χάθηκε καταντροπιασμένος.
Κανείς δεν τον ξανάδε πια.
Και μόνο εκείνη η γυναίκα,
θα' ρθεί η αναπότρεπτη ώρα μια νύχτα, που θα νοιώσει τον τρόμο ξαφνικά,
πως στέρησε τον εαυτό της απ’ την πιο βαθιά,
την πιο μεγάλη ερωτική πράξη
μην αφήνοντας έναν άντρα να κλάψει στα πόδια της.

Από τη συλλογή Καντάτα (1960)

[spiros]

Τάσος Λειβαδίτης, Απαγορεύεται η έξοδος

Νύχτα. Μονάχα τ' άστρα. Και πέρα το βάθος του ολάνοιχτου ορίζοντα—
εκεί που πάνε οι άνθρωποι χωρίς τα ονόματά τους.

Από τη συλλογή Σημειώσεις

[spiros]

Τάσος Λειβαδίτης, Σε μια γυναίκα

Θυμάσαι τις νύχτες; Για να σε κάνω να γελάσεις περπατούσα πάνω
στο γυαλί της λάμπας.
«Πώς γίνεται αυτό;» ρώταγες. Μα ήταν τόσο απλό
          αφού μ’ αγαπούσες.

Από τη συλλογή Σημειώσεις

[spiros]

Τάσος Λειβαδίτης, Κανείς δεν είναι μόνος

«Ήρθα», έλεγες πάντα μπαίνοντας στο δωμάτιο, παρ’ όλο που δεν
σε περίμενε κανείς.
Όμως ακριβώς αυτό σου έδινε μια βαθύτερη απάντηση.

Από τη συλλογή Σημειώσεις

[spiros]

Τάσος Λειβαδίτης, Παραμύθι

Οι βασιλιάδες χωράνε σ’ ένα κουτί από σπίρτα όταν κοιμάσαι.
Και τα σκυλιά, το βράδυ, κοιτάζουν δακρυσμένα προς τα κει που
ήμαστε κάποτε παιδιά.

Από τη συλλογή Σημειώσεις

[spiros]

Τάσος Λειβαδίτης, Προσωπικές επιτυχίες

Συχνά, μέσα στη νύχτα, καθώς περπατάς ολομόναχος κάτι σ’ αγγίζει στον ώμο,
γυρίζεις τότε – και μονομιάς νοιώθεις όλο το μάταιο της ύπαρξης.
Αλλά δεν θλίβεσαι
       σαν να’ σαι ο πρώτος που το ανακαλύπτεις.

Από τη συλλογή Σημειώσεις

[spiros]

Τάσος Λειβαδίτης, Η μεγάλη νοσταλγία

Τ' άλλα ειπώθηκαν σιγανά σαν προσευχή: «Φίλιππε, θεία Ρόζα,
Άννα...» αλλά τι σημασία έχουν τα ονόματα αφού είμαστε όλοι ξένοι και το
σκοτάδι γιατί έρχεται καθώς νυχτώνει αν όχι για να κρύψει κάποιο μεγάλο μυστικό.
Ω απέραντη νοσταλγία για κάτι που ποτέ δεν ζήσαμε
          κι όμως αυτό υπήρξε όλη η ζωή μας...

[spiros]

Τάσος Λειβαδίτης, Δειλινό

Λεπτομέρειες ασήμαντες που κάνουν πιο οδυνηρές τις αναμνήσεις
και τα χρόνια μας, βαλσαμωμένα πουλιά, μας κοιτάζουν τώρα με μάτια ξένα –
αλλά κι εγώ ποιος ήμουν; ένας πρίγκηπας του τίποτα
ένας τρελός για επαναστάσεις κι άλλα πράγματα χαμένα
και κάθε που χτυπούσαν οι καμπάνες ένιωθα να κινδυνεύει η ανθρωπότητα
κι έτρεχα να τη σώσω.

Κι όταν ένα παιδί κοιτάει μ’ έκσταση το δειλινό, είναι που αποθηκεύει θλίψεις για το μέλλον.

[spiros]

Τάσος Λειβαδίτης, Ω θλίψη

Έπρεπε να ξεφύγω, αλλιώς ήμουν χαμένος, αλλά ο άγνωστος του σταθμού με περίμενε κιόλας στην άκρη του ταξιδιού μου. Ποιος άγνωστος; Ήμουν εγώ ο ίδιος νικημένος κι άνοιγα τις πόρτες στα σταματημένα βαγόνια κι έβγαινα απ’ την άλλη μεριά του ονείρου.

Ω θλίψη, σε μάθαμε από παιδιά, σχεδόν πριν γνωρίσουμε τον κόσμο.

[spiros]

Τάσος Λειβαδίτης, Η ανάσταση των φτωχών

Κι όταν μ’ έθαψαν κι έριξαν όλο το χώμα της γης επάνω μου,
ήτανε τόση η θλίψη ενός αδέξιου θαυματοποιού στη γωνιά του δρόμου
       που βγήκα μέσ’ απ’ το καπέλο του.

Από τη συλλογή Σημειώσεις

[spiros]

Τάσος Λειβαδίτης, Το τέλος μιας απροσδόκητης ιστορίας

[...] Όμως, εδώ τέλειωσα. Ώρα να φύγω. Όπως θα φύγετε κάποτε
κι εσείς. Και τα φαντάσματα της ζωής μου θα μ' αναζητούν τώρα
τρέχοντας μες στη νύχτα και τα φύλλα θα ριγούν και θα πέφτουν.
Έτσι συνήθως έρχεται το φθινόπωρο. Γι' αυτό, σας λέω,
ας κοιτάξουμε τη ζωή μας με λίγη περισσότερη συμπόνια
       μιας και δεν ήτανε ποτέ πραγματική...

Από τη συλλογή Βιολέτες για μια εποχή (1985)