Εσείς θα έρθετε στο ιβέντ της σχολής μας; Τι ποιο ιβέντ; Αυτό που διοργανώνουμε και φέτος για την Παγκόσμια Ημέρα Μετάφρασης, το Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου! Δείτε και δηλώστε συμμετοχή στο ΦΒ!
Μπορεί το ΦΒ να μην μας κάνει πια εντύπωση, αλλά το ιβέντ στην καλύτερη περίπτωση μάς ξενίζει. Κι όμως έχει μπει στην προφορική επικοινωνία μας, όπως και πολλές άλλες λέξεις και φράσεις. Βέβαια, πρόκειται για μια λέξη που δεν είναι απαραίτητη στη γλώσσα μας, εφόσον υπάρχει η ταυτόσημη «εκδήλωση», κι έτσι θα τολμούσαμε να πούμε ότι χρησιμοποιείται για λόγους εντυπωσιασμού. Μπορούμε, λοιπόν, να την παρακάμψουμε και να εξετάσουμε την ουσία: τη νεολογία που κυριαρχεί στην ελληνική γλώσσα.
Τι έχει αλλάξει και είναι πλέον συστηματική η εμφάνιση νεολογισμών; Η ταχύτητα μετάδοσης του τεράστιου όγκου πληροφοριών που αφορούν κάθε πτυχή της ζωή, σε συνδυασμό με τον γοργό ρυθμό των εξελίξεων σε όλους τους τομείς. Εξελίξεις οικονομικές: ό,τι αφορά τα μνημόνια, για παράδειγμα, με αποτέλεσμα να έχουμε μεταξύ άλλων τον «υπερμνημονιακό», τον «μνημονιακότερο» και τους «τροϊκανούς». Οι εξελίξεις στην τεχνολογία έβαλαν στη ζωή μας το «γκουγκλάρω», το «σπαμ» και μια σειρά λέξεις με πρώτο συνθετικό το «κυβερνο-» (κυβερνοεπίθεση, κυβερνοασφάλεια). Στον καθημερινό μας λόγο συναντάμε το «χοτσποτ» και τις «μεταναστευτικές ροές», το «τρολάρω», το «viber» και το «twitter», τα «φέικ νιους», το «μπρέξιτ» και τόσα άλλα.
Οι νεολογισμοί μπαίνουν στη ζωή μας ακολουθώντας διαφορετικές διαδρομές: κάποιοι αντιστέκονται στο κλιτικό μας σύστημα και παραμένουν αναλλοίωτοι (και είτε μεταγράφονται στα ελληνικά, είτε όχι, είτε συναντώνται και με τις δύο εκδοχές γραφής), κάποιοι εξελληνίζονται (π.χ. «τρολιά»), κάποιοι προκύπτουν μέσω της μετάφρασης (π.χ. «μέσα κοινωνικής δικτύωσης»). Όμως ποιος τους βάζει στη ζωή μας; Αρχικά, εμείς οι ίδιοι όταν μιλάμε και όταν γράφουμε! – κι αυτό ισχύει είτε πρόκειται για καθημερινές λέξεις είτε για επιστημονική ορολογία. Καλώς πράττουμε; Ακόμη κι αν δεν πράττουμε καλά στον χειρισμό των νεολογισμών, καταφέρνουμε να ανταποκριθούμε σε μια ανάγκη επικοινωνίας που για να είναι αποτελεσματική απαιτεί τη χρήση μιας νέας έννοιας. Καλύπτουμε, δηλαδή, τον βασικό λόγο ύπαρξης μιας γλώσσας και παράλληλα την εμπλουτίζουμε – ή την υποσκάπτουμε, θα έρθει ο αντίλογος, γιατί σε αρκετές περιπτώσεις διατηρούμε την ξένη λέξη και δεν προσπαθούμε να δημιουργήσουμε αντίστοιχη ελληνική. Όμως έχουμε πολλές προτάσεις μετάφρασης που δεν παγιώθηκαν, με κλασικό παράδειγμα το τηλεομοιότυπο (φαξ). Υπάρχουν αρμόδιοι φορείς να αναλάβουν τον τρόπο χειρισμού των νεολογισμών; Μεταξύ άλλων, τα εξής: το Κέντρον Ερεύνης Επιστημονικών Όρων και Νεολογισμών της Ακαδημίας Αθηνών που μάλιστα στον ιστότοπό του έχει ενότητα με προτάσεις απόδοσης καθημερινού λεξιλογίου, ο Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης και η Ελληνική Εταιρεία Ορολογίας. Η συμβολή των φορέων και της επιστημονικής κοινότητας εν γένει στη διαμόρφωση των νεολογισμών είναι σημαντική, όμως συχνά δεν είναι άμεση. Ή οι λύσεις που προσφέρονται δεν είναι πρακτικές και ικανές να αντικαταστήσουν τις επιλογές που υιοθετήθηκαν από τους χρήστες της γλώσσας.
Υπάρχει άραγε περιθώριο σύγκλισης μεταξύ της αρχικής, γοργής ανταπόκρισης των ομιλητών και της επιστημονικής προσέγγισης; Κατά τη γνώμη μας υπάρχει, εάν εμείς οι ομιλητές της καθημερινής αλλά και της ορολογικής γλώσσας αντιληφθούμε τη σημασία των νεολογισμών και συνηθίσουμε να περιμένουμε την ανταπόκριση (που θα πρέπει να είναι άμεση αλλά και πρακτική) ενός φορέα όπως η Ακαδημία Αθηνών που θα διατυπώνει προτάσεις χειρισμού τους.— metafrasi newsletter - issue165 - September 2019 extra
Και το απίστευτο «λυτρο-λογισμικό» στον ιστότοπο της Ακαδημίας! Για τον παραλογισμό της χρήσης ενωτικού βλέπε: https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=27562.0