Τα γαλλικά που τα έμαθα στο γυμνάσιο και στο πανεπιστήμιο δεν ήταν παρά θεωρία και άσκηση. Άρχισα να προσεγγίζω την αληθινή γλώσσα μόνο όταν έπρεπε να τη διδάξω (στα 40 μου) στο πανεπιστήμιο, που το διδακτικό βιβλίο απαίτησε τη “προφορική” μέθοδο. Οι σπάνιες μου επισκέψεις στη Γαλλία δεν ήταν παρά αποτρεπτικές όσον αφορά την εκμάθηση της γλώσσας - οι Γάλλοι, να είναι καλά, δεν μου φαίνονται να ανέχονται το παραμικρό λάθος στη γραμματική ή στην προφορά της δικής τους γλώσσας.
Ως προς τα γερμανικά, για μένα άρχισε παρόμοια εκπόνηση γραμματικών υποδειγμάτων, εκμάθηση λεξιλόγιου, καλή βαθμολογία, μα ποτέ γλωσσική επιδεξιότητα. Όταν ήμουν 26 όμως σπούδασα στη Γερμανία και έμαθα καλά την γλώσσα χάρη στη “βύθιση” στη κοινωνία (συναδελφούς, φιλενάδα, Goethe-Institut, κλπ.). Εδώ και 40 χρόνια δεν τα έχω ξεχάσει τα γερμανικά.
Πέντε χρόνια νωρίτερα, είχα περάσει ένα χρόνο στην Ελλάδα και είχα μάθει την γλώσσα - όχι καλά όμως. Ο περιορισμός μέσα στο αρχαιολογικό γκέτο που έμεινα εμπόδιζε αποτελεσματικά τη βύθιση. Ό, τι έμαθα, ωστόσο, αυτό διατήρησα. Από τότε και μετά, κάθε φορά που προσγειώνεται το αεροπλάνο μου στο Ελληνικό, μέσα σε 20 λεπτά αισθάνομαι να επιστρέφουν τα ελληνικά μου.
Ήμουνα 44 ετών όταν “εβύθισα” τον εαυτό μου στο Μεξικό, και εκεί έμαθα καλά τα ισπανικά. Θυμάμαι πως τη τελευταία νύχτα την πέρασα σε μια ταβέρνα της Τσιγουάγουας συγγράφοντας ενα έπος στα ισπανικά. Σήμερα όμως μπορώ να μιλήσω ή να καταλάβω τα ισπανικά μόνο με δυσκολία, και πολλές φορές όχι καθόλου (π.χ. το δικό μου ποίημα). Τα ισπανικά δεν “επιστρέφουν” όπως τα ελληνικά και τα γερμανικά.
Προσέβλεπα με χαρά στην εκμάθηση μιας μη ινδοευροπαϊκής γλώσσας κατά τη διάρκεια του ενός χρόνου που δίδασκα στην Τόνγκα. Ήμουν όμως 51 ετών, δεν έμαθα ποτέ περισσότερες από 100 λέξεις και λίγο κατανόησα τη σύνταξη. Ίσα που καταφέρνα να καλύψω τις καθημερινές ανάγκες επικοινωνίας για φαγητό, ποτά κλπ. Τη "βύθιση" την είχα, αλλά δεν βοηθούσε πιά. Τώρα από τα τονγκικά μπορώ μόνο να θυμηθώ μια χούφτα λέξεις.
Πριν από 3 χρόνια επισκέφτηκα την Ιαπωνία. Εκεί είδα μια γλώσσα που γράφεται σε τρία συστήματα ταυτόχρονα - δυο συλλαβάρια (περίπου 30 χαρακτήρες το καθένα) και μια συλλογή 1.000 (τουλάχιστον) κινεζικών ιδεογραμμάτων. Όλα μαζί μπορούν να είναι ανάμικτα όχι μόνο στην ίδια πρόταση, αλλά και στην ίδια λέξη. Δεν ξέρω πώς τα καταφέρνουν άλλοι - εγώ όμως φέρθηκα σε αμηχανία. “Αν δεν μπορώ να τα διαβάσω και να τα γράψω, δεν μπορώ να τα μάθω.” Αυτή ήταν η πρόφαση μου. Μα ξέρω καλά, ότι αν ήμουν ακόμη νέος, θα τα είχα καταφέρει. Όπως ήδη είχε το πράγμα, ήμουν ικανοποιημένος που έμαθα τις βασικές εκφράσεις ευγένειας, μαζί με τις κατάλληλες χαϊδευτικές προσφωνήσεις, προς τη σύζυγό μου (που μιλάει πάντως πολύ καλά αγγλικά).
Τώρα στα 60 μου κάνω την προσπάθεια, με τη βοήθειά σας, να ξαναμάθω τα ελληνικά. Χάρη σε όλους εσάς τα έχω κιόλας δεκαπλασιάσει. Και τα αρχαία ελληνικά μου ζωντανεύουν πάλι! Το πρόβλημα είναι να διατηρήσω το λεξιλόγιο. Πόσες φορές πρέπει να ξαναψάχνω μια απλή λέξη ή φράση ή μορφή για να την εμφυτέψω επιτέλους στην κακόμοιρη μου μνήμη! Τώρα είναι το φόρουμ η “βύθιση.” Για να μιλήσω, για να σας ακούσω να μιλήσετε, για να δοκιμάσω τα φτερά μου, πρέπει να γυρίσω στην Ελλαδα - μακάρι να γίνει σύντομα!
Η λέξη-κλειδί είναι η “μνήμη.” Έχω διάθεση, έφεση και αντοχές όσο και παλαιότερα. Αυτό που μου λείπει όμως στα εξήντα μου και μου έλλειπε στα πενήντα είναι η ικανότητα να το διατηρήσω και να το αφομοιώσω ό, τι έχω μάθει, οπότε αντιλαμβάνομαι πως υπέροχη πνευματική άσκηση είναι η εκμάθηση γλωσσών, αν και δεν δίνει το ίδιο αποτέλεσμα όπως πριν. Αναμφίβολα βοηθά να διαφυλάξεις τη γερασμένη μνήμη, προάγει άλλες λειτουργίες του μυαλού, αποτρέπει τη γεροντική άνοια, ίσως ακόμη παρατείνει τη ζωή. Γι’ αυτό συμφωνώ με την άποψη της Κατερίνας: ας μαθαίνουν όλοι εφόσον μπορούν, ας λειτουργούν στην κοινωνία εφόσον μπορούν, εμπλουτίζοντας έτσι όχι μόνο τη δική τους ζωή, αλλά και τη δική μας. Για τέτοιους στόχους έχουμε και τα δημόσια πανεπιστήμια!
Στα γεράματα του φαντάστηκε ο συγγραφέας William S. Burroughs μια ένεση για να πάρεις ολόκληρη την ξένη γλώσσα. Θες να ξέρεις αραβικά; Απλώς ξάπλωσε για να σου κάνει κάποιος την ενεση. Άμα ξυπνήσεις, θα΄χεις στο στόμα τη γεύση αρνιού και τσάιου με μέντα. Και θα λαλείς καθαρά τα αραβικά ως αυτόχθων Τυνήσιος. Μακάρι!
