Σταύρος Ζαφειρίου

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Φάουστ

II.

Δεν αρκεί ο αέρας, δεν αρκεί η φωτιά ούτε η χάρη του ασύγγνωστου,
για να οριστεί ξανά ο αφύλακτος κόσμος∙
δεν αρκεί ο παλιός οιωνός ούτε οι φθαρμένοι ρούνοι των ψιθύρων,
για ν’ αρθρώσουν ξανά τον απρόθετο λόγο.

Πού έχεις στρέψει το αίμα σου, Φάουστ;

Αυτές οι κορφές δεν θα υπάρξουν έξω απ’ τα τείχη τους,
δεν θα υπάρξουν έξω απ’ τον διάκοσμο του απόλυτού τους τρόπου.
Αυτά τα κύματα που ξεβράζουν τα λείψανα δεν θα υπάρξουν έξω απ’ το γέλιο ή το κλάμα του λυρισμού τους.

Άμοιρε Φάουστ!
Όποιος κοιτάζεται ψηλά, ψηλά θα δει την πτώση,
εκεί, που οι λάμψεις αντηχούν σαν τελεσμένες πράξεις,
εκεί, που ό,τι αναληφθεί θ’ αντιστραφεί στη γλώσσα.

Άμοιρε Φάουστ!
Απόσταση ανεκπλήρωτη του εκπληρωμένου νου∙
σε ποια απ’ τις όχθες θα σταθείς,
σε ποια πλευρά του χάους∙

[στο μεταξύ, βρέθηκε κάποιος τυφλός,
που μόλις κατέβηκε με τον ανελκυστήρα των φαντασμάτων.
Τακ, τακ! Τακ, τακ! Τακ! στάθηκε πλάι μας:
«Ελάτε μαζί μου», μας είπε,
γνωρίζοντας πως ο μόνος τρόπος να μάθει κανείς τη δική του κατεύθυνση
είναι ο τρόπος της διαπέρασης των οραμάτων.
Σαν παιχνιδάκι βρήκε τον δρόμο μας ανάμεσα στους κρατήρες.
«Εδώ περιμένετε», είπε,
«σε λίγα λεπτά θα φανεί από αυτή τη μεριά το πορθμείο σας.
Προσοχή στο κενό.»]

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Φάουστ

III.

Προς τα πού είναι η πύλη του ανθρώπινου, Φάουστ;
Προς τα πού είναι η γνώση των κανόνων της θέασης;¹

Όλες οι αισθήσεις σου φωτίζονται στη γη,
όλες σου οι φύσεις αγρυπνούν στα ινδάλματά τους.

Ποια παραπάνω αλήθεια σε απελπίζει;

Υπάρχει ένας κήπος με περίτεχνες βραγιές,
με αλληγορίες δέντρων και θαυμάτων,
απρόσιτος απ’ όλες τις μεριές,
μα ευπρόσιτος απ’ τη μεριά της λύπης.

Υπάρχει ένας τόπος που ωριμάζει με τον άνεμο∙

έρχεται ο άνεμος σπρωγμένος απ’ τη στάχτη,
χώμα και στάχτη θαμπωμένα από το χνώτο της άφεσης,
από τις προσευχές που εξαντλούν το ουράνιο φάσμα∙


χώμα και στάχτη,
σαν την ουσία της φάρσας του σύμπαντος,
σαν την αθόρυβη επανάληψη του αδάκρυτου θανάτου.

Μην κρύβεσαι πίσω απ’ τον θάνατο, Φάουστ∙
υπάρχει ο τόπος που ακόμη αντηχεί
τους επιδέξιους ελιγμούς των σκευοφόρων,
τη φλέβα στον λαιμό του σαλπιγκτή,
το σπάσιμο του σβέρκου στην αγχόνη∙

σαν ένας τόπος πιο μακριά από το μέλλον
ή σαν συναισθηματική σειρήνα που καλεί

[για ένα φλιτζάνι ζεσταμένο καφέ με μπισκότα βουτύρου
στο καταφύγιο φως μιας λάμπας γκαζιού,
φλυαρώντας για ασήμαντα πράγματα,
παίζοντας τα ωροσκόπια στα δάχτυλα και τους αστερισμούς...
– Ώστε λοιπόν βρίσκουμε τόσα να κάνουμε, οι λεπτοδείκτες συνεχίζουν να γυρνούν και παραμένουμε όσο πρέπει καθωσπρέπει.]

Ποια παρωδία στοιχειώνει το μέλλον σου, Φάουστ;
Κάτι που μοιάζει με σκιά σκεπάζει τη σκιά σου
και η γοτθική διαλεκτική παραείναι βολική
για να ντυθείς το ρούχο της σαν πέπλο ονειροπόλου.

[– Από εδώ για τα tableaux vivants, παρακαλώ.²]

Κάτι που μοιάζει με σκιά σκεπάζει τις σκιές μας.

Σημειώσεις του ποιητή:
1. Μια φορά ήταν ένας μέσα κι ένας έξω. Εκείνος που ήταν μέσα έβλεπε πως είναι έξω, κι ο άλλος που ήταν έξω έβλεπε πως είναι μέσα. Εκείνος που ήταν μέσα, και έβλεπε πως είναι έξω, χτυπούσε την πόρτα που τους χώριζε. Ο άλλος που ήταν έξω, και έβλεπε πως είναι μέσα, δεν του άνοιγε. Έτσι συνέχιζαν να είναι ο ένας μέσα και ο άλλος έξω, βλέποντας πως είναι ο ένας έξω κι ο άλλος μέσα.
2. Πρβλ. Ταντέους Μπορόβσκι, Απ’ εδώ για τ’ αέρια κυρίες και κύριοι, εκδ. Στοχαστής, μτφ. Βασίλης Τσεκούρας – Γιώργος Καλής.

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Αυτοί που ξέρουν και δεν μιλούν

I.

Εδώ είναι ο λόγος ο δύσκολος, ρυθμός σπασμένος,
είπεν (;) ο Εκκλησιαστής,
δρόμος τυφλός του αγκαθιού στης Χίμαιρας το πέλμα∙
εδώ είναι ο τρόπος, λύνοντας την εξίσωση των παρατατικών του
μ’ ένα τετελεσμένο ήδη παρόν.

Και είπεν (;):
Κλέος ανδρών – ή μήπως έπρεπε κιόλας να ξέρω
ότι ο λόγος είναι ο δύσκολος τρόπος στον μύθο της ύπαρξης;
Έπρεπε, ωστόσο, να ξέρω:

Καθώς ο λόγος ανήκει στον τρόπο του και η ύπαρξη στην παρανόησή της,
καθώς το αγκάθι σαπίζει στο πέλμα και ο πόνος δυναμώνει στον χτύπο της οπλής,
μπορούμε τάχα να επαναλάβουμε την ύπαρξη έξω απ’ τον μύθο της,
σαν σκοπιμότητα που την ανακεφαλαιώνει;
Μπορούμε τάχα να δεχτούμε τα προτάγματα ενός αλλιώτικου μύθου,
που σέρνει στα καλύμματα σαν στειρωμένο ζώο;

Ίσως έφτανε κιόλας να εκτρέψουμε το ρεύμα του λόγου
σε μιαν αλήθεια που ξεφεύγει απ’ τις ρουφήχτρες της
– σ’ εκείνη την αλήθεια που αντιμάχεται
την εσκεμμένη οχλαγωγία της σιωπής.

Ίσως έφτανε κιόλας να πούμε:
Εδώ είναι ο τόπος και ο χρόνος που επιλέξαμε
ανάμεσα στο παράφορο και στο μάταιο της αρχαίας πληγής∙
εδώ είναι τέρας με τρεις μορφές, παρενδυμένο το μίσος,
αδιαίρετο και αγκιστρωμένο στο αδυσώπητο της στιγμής,
τέρας, ολοένα ανακτώντας τη δύναμη που ανασυστήνει τη φύση του,
προσθέτοντας τη λύσσα τους στην αναγνώρισή της.

Μπορούμε τάχα να εννοήσουμε τη δύναμη έξω απ’ τη φύση της,
όχι σαν τρόμο που σκηνοθετεί τις εμμονές του
μα σαν αναπαράσταση του επαρκούς της λόγου,
αξιώνοντας το παρελθόν μέχρι τ’ απομεινάρια των θεών του;

Έπρεπε κιόλας να ξέρω∙
όπως γνωρίζει ο ουραγός πως είναι αυτός που ακολουθεί τους άλλους,
όπως γνωρίζει ο σαλός πως είναι άτρωτος από τη λογική τους.

Κι ενώ φορτώνουν βιαστικά την επιμελητεία
και παραχώνουν τα οστά σε ασβεστωμένους λάκκους∙
κι ενώ οι αντιφάσεις ανατινάζουν στη φυγή τους τα προχώματα,
έπρεπε κιόλας να ξέρω:

Εδώ είναι ο τόπος της αρχαίας πληγής,
το στρατευμένο φρόνημα της λήθης.
Εδώ είναι ο χρόνος∙ σκληρός,
σκληρότερος ακόμη κι απ’ το τέλος του.

Σημειώσεις του ποιητή για το βιβλίο:
— Γράφει ο Πρίμο Λέβι στο βιβλίο του Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, εκδ. Άγρα, 2003): Στη Γερμανία του Χίτλερ ήταν διαδεδομένος ένας ιδιαίτερος τρόπος συμπεριφοράς: αυτός που ήξερε δεν μιλούσε, αυτός που δεν ήξερε δεν ρωτούσε, σε όποιον γίνονταν ερωτήσεις αυτός δεν απαντούσε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο μέσος Γερμανός πολίτης κατοχύρωνε και υπεράσπιζε την άγνοιά του. Τούτη η φράση, κατακερματισμένη στις συμπεριφορές της, έδωσε τους τίτλους των τεσσάρων ενοτήτων του Δύσκολο.
— Τα motti ας θεωρηθούν δάνειοι στίχοι που κρυφοκοιτάζουν προς τη μεριά του κυρίως κειμένου, διεκδικώντας τη θέση τους σε αυτό, και όχι ως τεκμηριωτικές διατυπώσεις, ενθρονισμένες στην αυτάρκειά τους.
Λέει ο Ησίοδος (Θεογονία, 319-324): Αυτή (εννοεί την Έχιδνα) γέννησε ακόμη τη Χίμαιρα, που εκπνέει ανήλεο πυρ, φοβερή και τεράστια και ταχύτατη και δυνατή. Αυτή είχε τρεις κεφαλές: τη μια λιονταριού με μάτια αστραφτερά, την άλλη κατσίκας και την τρίτη φιδιού, ίδιου με παντοδύναμο δράκοντα.
Και ο Πλάτων (Πολιτεία, 507e):
— Ακόμη και αν έχουν τα μάτια τη δυνατότητα να βλέπουν, ακόμη και αν εκείνος που έχει τούτη τη δυνατότητα επιχειρήσει να τη χρησιμοποιήσει, ακόμη και αν όσα θέλει να δει έχουν τα χρώματά τους, δεν θα μπορέσει τίποτε να δει και τα χρώματα θα είναι αόρατα αν δεν υπάρχει κάτι τρίτο, δοσμένο από τη φύση γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
— Για ποιο πράγμα μιλάς;
— Γι’ αυτό που ονομάζουμε φως.

Σημειώσεις του ποιητή για το συγκεκριμένο ποίημα:
«Έπρεπε, ωστόσο, να ξέρω.»
Διαβάζω τον George Steiner στη Βαρβαρότητα της άγνοιας (μτφρ. Σεραφείμ Βελέντζας, εκδ. Scripta, 2001):
Τζέφερσον: «Δεν θα καίμε πια τα βιβλία.»
Βολτέρος: «Δεν θα επιτρέπονται πια τα βασανιστήρια στην Ευρώπη.»
Ολόκληρη σειρά από ορθολογικές υποσχέσεις, οι κορυφές μιας ελευθερόφρονης αστικής αυτοπεποίθησης. Και τότε εμφανίζεται η υπέρτατη φρίκη: τα στρατόπεδα του θανάτου, τα γκούλαγκ, οι μεγάλες σφαγές, δύο παγκόσμιοι πόλεμοι. Και αυτό στην καρδιά του υψηλότερου πολιτισμού! Και ακούμε που λένε: Μα θα έπρεπε να το ξέρετε, οφείλατε να το καταλάβετε, ο άνθρωπος είναι ένα άγριο ζώο...

Από το ποιητικό βιβλίο Δύσκολο (2014)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Αυτοί που ξέρουν και δεν μιλούν

II.

Κλέος ανδρών,
το ίδιο που εκπληρώνεται απ’ την πεποίθησή του
ή απ’ τον καταναγκασμό της πραγματικότητας που απωθήσαμε,
επαναφέροντας στη ναρκωμένη εγρήγορση το ρίγος
και την επίκληρη βεβαιότητα του ανοίκειου στοιχείου.

Δύσκολο πια να περιγράψεις τον καιρό του ανοίκειου,
τον καιρό του φοβισμένου ματιού
και τον καιρό τ’ ουρανού που λιγοστεύει διαρκώς γύρω απ’ το μάτι.
Δύσκολο πια να περιγράψεις τον καιρό του ασύμπτωτου
και τον ασύμπτωτο καιρό του απαθούς.

Τώρα που ο ξένιος ξενίζει στην πλεκτάνη του τον ξένο,
εμπλέκοντας την κάθαρση του αίματος στη φαντασίωση ενός θεόπνευστου ιστού∙
τώρα που η πράξη συναντάει την πράξη πίσω απ’ τα κενοτάφια των οδών,
δύσκολο πια να περιγράψεις με τούτη τη γλώσσα τον καιρό της κρυπτείας
και τον καιρό της νέας ενοχής.

Γιατί η γλώσσα μπορεί να παρασύρει τα σημεία της
μονάχα μέχρι το ενδιάμεσο σκαλοπάτι της πλάνης,
εκεί όπου πρέπει να σταθεί και να υφάνει στον στοιχειωμένο αργαλειό της ιστορίας
την αιτιότητα και την εκδοχή∙

εκεί όπου πρέπει να σταθείς και να εξηγήσεις
πώς ό,τι ονομάτισες αποστρέφεται πια τ’ όνομά του,
πώς ό,τι περιέγραψες είναι δύσκολο πια να περιγραφεί.

Εκεί όπου πρέπει μόνος σου να φορτωθείς στις λέξεις
όλο το βάρος του φόβου που σωριάζεται αδιάκοπα,
όλο το στρώμα της στάχτης που κρατά στα ζεστά
τα βλαστάρια του φόβου.

Σημειώσεις του ποιητή για το βιβλίο:
— Γράφει ο Πρίμο Λέβι στο βιβλίο του Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, εκδ. Άγρα, 2003): Στη Γερμανία του Χίτλερ ήταν διαδεδομένος ένας ιδιαίτερος τρόπος συμπεριφοράς: αυτός που ήξερε δεν μιλούσε, αυτός που δεν ήξερε δεν ρωτούσε, σε όποιον γίνονταν ερωτήσεις αυτός δεν απαντούσε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο μέσος Γερμανός πολίτης κατοχύρωνε και υπεράσπιζε την άγνοιά του. Τούτη η φράση, κατακερματισμένη στις συμπεριφορές της, έδωσε τους τίτλους των τεσσάρων ενοτήτων του Δύσκολο.
— Τα motti ας θεωρηθούν δάνειοι στίχοι που κρυφοκοιτάζουν προς τη μεριά του κυρίως κειμένου, διεκδικώντας τη θέση τους σε αυτό, και όχι ως τεκμηριωτικές διατυπώσεις, ενθρονισμένες στην αυτάρκειά τους.
Λέει ο Ησίοδος (Θεογονία, 319-324): Αυτή (εννοεί την Έχιδνα) γέννησε ακόμη τη Χίμαιρα, που εκπνέει ανήλεο πυρ, φοβερή και τεράστια και ταχύτατη και δυνατή. Αυτή είχε τρεις κεφαλές: τη μια λιονταριού με μάτια αστραφτερά, την άλλη κατσίκας και την τρίτη φιδιού, ίδιου με παντοδύναμο δράκοντα.
Και ο Πλάτων (Πολιτεία, 507e):
— Ακόμη και αν έχουν τα μάτια τη δυνατότητα να βλέπουν, ακόμη και αν εκείνος που έχει τούτη τη δυνατότητα επιχειρήσει να τη χρησιμοποιήσει, ακόμη και αν όσα θέλει να δει έχουν τα χρώματά τους, δεν θα μπορέσει τίποτε να δει και τα χρώματα θα είναι αόρατα αν δεν υπάρχει κάτι τρίτο, δοσμένο από τη φύση γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
— Για ποιο πράγμα μιλάς;
— Γι’ αυτό που ονομάζουμε φως.

Σημειώσεις του ποιητή για το συγκεκριμένο ποίημα:
— «Δύσκολο πια να περιγράψεις τον καιρό του ανοίκειου.»
Υποστηρίζει ο Freud, και μπορεί να έχει δίκιο τουλάχιστον σε αυτό: Το ανοίκειο είναι αυτό το τρομακτικό στοιχείο που μας γυρνά πίσω, σε ό,τι εδώ και πολύ καιρό μας είναι γνωστό και οικείο.
— «... που κρατά στα ζεστά / τα βλαστάρια του φόβου.»
Βλ. και T. S. Eliot: Ο χειμώνας μάς ζέσταινε, σκεπάζοντας / τη γη με το χιόνι της λησμονιάς, θρέφοντας / λίγη ζωή μ’ απόξερους βολβούς. (Έρημη Χώρα, Α', Η ταφή του νεκρού, μτφρ. Γιώργος Σεφέρης, εκδ. Ίκαρος, 1979).

Από το ποιητικό βιβλίο Δύσκολο (2014)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Αυτοί που ξέρουν και δεν μιλούν

III.

Συγκλονίζει την Ιταλία ο τραγικός θάνατος τουλάχιστον ενενήντα τεσσάρων ανθρώπων που πνίγηκαν όταν βυθίστηκε πλοιάριο με περίπου πεντακόσιους Αφρικανούς μετανάστες κοντά στη Λαμπεντούζα της Σικελίας. Στα θύματα συγκαταλέγονται πολλά παιδιά και γυναίκες. Υπερπλήρες το νεκροταφείο και το κέντρο προσωρινής διαμονής στο νησί.
Οι εφημερίδες

Με τούτες τις λέξεις, με τούτη τη γλώσσα,
απ’ όποιαν αρμύρα κι αν έρχονται,
μετρώντας την ανάγκη σε αποτσίγαρα, σαν κιόλας καπνισμένη επιθυμία∙

αυτή την ανάγκη
– απόδημη επιστροφή στο συρματόπλεγμά της∙
— Ποιοι είναι εκείνοι που έφτασαν απ’ τις αμοίραστες θάλασσες
ή απ’ τα φαράγγια με τις φεγγαρόπετρες;
— Ποιοι είναι εκείνοι που βρήκαν τόπο για τον τόπο τους
στα υποχθόνια μαντεία των νεκρών;

Καθώς τα κλειδιά μεγαλώνουν τις πόρτες
και οι κυνηγοί ορίζουν τις χωσιές,
καθώς το φως ξεγελά στους καθρέφτες το πτύχωμα της αντανάκλασής του
κι ένα κουφό και αλάλητο ποτάμι προδίδει τις περαταριές του με νοήματα∙

— Ποιοι είναι εκείνοι που αντάλλαξαν τον ίσκιο τους μ’ ένα χαρτί χρωματιστό, με μιαν αρκάνα,
όπου ο όρθιος Τροχός κρύβει από τον Τρελό τους Κρεμασμένους;
[Αν και ποτέ ένας τροχός δεν άντεξε τη χαρτομαντική τόσων ικριωμάτων.]

Αυτοί που κράτησαν στα χέρια τους ανάποδα τους δείχτες των ανέμων,
κλωθογυρίζοντας χωρίς προορισμό∙
κάπου αλλού, για κάπου αλλού,
σχεδόν νευρόσπαστα μιας μισθωμένης γεωγραφίας,
έρποντας στον παράδεισο, όπως ανάμεσα σε οχυρωμένες πόλεις∙

κάπου αλλού, για κάπου αλλού,
δίχως ν’ αφήσουν πίσω τους σημάδια
ούτε μια ανάσα θυμού για την αδιάθλαστη ειρωνεία των άστρων,
και με το μέλλον –το μέλλον κυρίως–
να παραμένει σύμβολο κάποιας διαλεκτικής, όπου ο καθένας
τη λιγοστή εικόνα της ζωής του εκμαιεύει.

Το μέλλον κυρίως
– αργά ή γρήγορα εδώ σαν παραλογισμός
ή σαν φαιδρή αισθητική φαιδρών ηρώων∙

αργά ή γρήγορα παντού
– ηχώ αφύλακτη με στόμα λιονταριού και ουρά ιοβόλου,
δεινὸν ἀποπνείουσα πυρὸς μένος αἰθομένοιο∙

τέρας αφύλακτο.

Σημειώσεις του ποιητή για το βιβλίο:
— Γράφει ο Πρίμο Λέβι στο βιβλίο του Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, εκδ. Άγρα, 2003): Στη Γερμανία του Χίτλερ ήταν διαδεδομένος ένας ιδιαίτερος τρόπος συμπεριφοράς: αυτός που ήξερε δεν μιλούσε, αυτός που δεν ήξερε δεν ρωτούσε, σε όποιον γίνονταν ερωτήσεις αυτός δεν απαντούσε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο μέσος Γερμανός πολίτης κατοχύρωνε και υπεράσπιζε την άγνοιά του. Τούτη η φράση, κατακερματισμένη στις συμπεριφορές της, έδωσε τους τίτλους των τεσσάρων ενοτήτων του Δύσκολο.
— Τα motti ας θεωρηθούν δάνειοι στίχοι που κρυφοκοιτάζουν προς τη μεριά του κυρίως κειμένου, διεκδικώντας τη θέση τους σε αυτό, και όχι ως τεκμηριωτικές διατυπώσεις, ενθρονισμένες στην αυτάρκειά τους.
Λέει ο Ησίοδος (Θεογονία, 319-324): Αυτή (εννοεί την Έχιδνα) γέννησε ακόμη τη Χίμαιρα, που εκπνέει ανήλεο πυρ, φοβερή και τεράστια και ταχύτατη και δυνατή. Αυτή είχε τρεις κεφαλές: τη μια λιονταριού με μάτια αστραφτερά, την άλλη κατσίκας και την τρίτη φιδιού, ίδιου με παντοδύναμο δράκοντα.
Και ο Πλάτων (Πολιτεία, 507e):
— Ακόμη και αν έχουν τα μάτια τη δυνατότητα να βλέπουν, ακόμη και αν εκείνος που έχει τούτη τη δυνατότητα επιχειρήσει να τη χρησιμοποιήσει, ακόμη και αν όσα θέλει να δει έχουν τα χρώματά τους, δεν θα μπορέσει τίποτε να δει και τα χρώματα θα είναι αόρατα αν δεν υπάρχει κάτι τρίτο, δοσμένο από τη φύση γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
— Για ποιο πράγμα μιλάς;
— Γι’ αυτό που ονομάζουμε φως.

Σημειώσεις του ποιητή για το συγκεκριμένο ποίημα:
— Παράθεμα:
Τελικά, οι νεκροί Αφρικανοί μετανάστες του ναυαγίου κοντά στις ακτές της Λαμπεντούζα ξεπέρασαν τους τριακόσιους πενήντα. Φυσικά, και από την πρώτη στιγμή, ο Πάπας, σε μήνυμά του στο Twitter, κάλεσε τους πιστούς να προσευχηθούν για τις ψυχές των θυμάτων, ενώ πέντε υπουργοί της ιταλικής κυβέρνησης ανέβαλαν αμέσως, σε ένδειξη πένθους, προγραμματισμένες τηλεοπτικές τους συνεντεύξεις.
— «δεινὸν ἀποπνείουσα πυρὸς μένος αἰθομένοιο», δηλαδή: «κι έβγαζε από το στόμα της φωτιές πολλές και φλόγες».
Βλ.: Όμηρος, Ιλιάδος Ζ', 182.

Από το ποιητικό βιβλίο Δύσκολο (2014)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Αυτοί που ξέρουν και δεν μιλούν

IV.

Δεν είναι αυτό. Δεν είναι διόλου αυτό.
Γιατί δεν έχουμε να κάνουμε με γραφικότητες μιας μεταφυσικής
που ευλογεί τα γένια της στο ημερολόγιό της.
Όταν σαρώνει ο άνεμος τις προβολές της νύχτας,
δανείζοντας το μένος του στα σκιάχτρα της φυλής,
και οπλίζονται οι γηγενείς με την παράκρουσή του∙

όταν μπερδεύει η ανοχή τη μάγευση με τη μυθοπλασία,
δεν είναι η ολομέλεια και οι αντιπαραθέσεις που ξύνουνε τη ράχη τους
στα έδρανα των θεσμών∙
δεν είναι αυτό. Δεν είναι διόλου αυτό που έπρεπε να ξέρω.

Ποια νύχτα και ποια μάγευση;
Πυρπολημένα ερείσματα κι εκτελεσμένες εντολές ιδεοληπτικών∙

ἡ δ’ ἄρ’ ἔην θεῖον γένος οὐδ’ ἀνθρώπων∙

αυτό ακριβώς είναι που έπρεπε να ξέρω.
— Ποιο γένος και ποιος άνθρωπος;
Ούτε καν θάνατος να οδηγεί τη γνώση, ούτε καν βόγκος∙
μόνο μια χέρσα ηθική –τοπίο εξορίας–
μόνο το έγκλειστο παρόν και οι αναιρέσεις που κουβαλάει μέσα του ο καθείς.

Τίποτε απ’ όσα σκέφτηκες και από αυτά που είναι:
μια άσκηση ύφους για να μάθεις να ξεντύνεσαι
τ’ άμφια της αποκρυφιστικής και ανόητης ρητορικής που σαλιαρίζει
με τη βραδύγλωσση εθνική επιταγή.

Τίποτε απ’ όσα σκέφτεσαι∙
με τόσο ήλιο και ουρανό –ποιος ήλιος;
Πέτρα κι αλάτι μοναχά για να στεγνώνει η λύπη.

Εδώ είναι οι φράχτες των ακτών και τα σχισμένα ιστία,
τα χνάρια όσων ξέφυγαν δίχως να στρέψουν πίσω το κεφάλι∙
εδώ είναι η άκρη, άσπαρτη,
πιο άσπαρτη ακόμη κι απ’ το σύμπαν.

Σημειώσεις του ποιητή για το βιβλίο:
— Γράφει ο Πρίμο Λέβι στο βιβλίο του Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, εκδ. Άγρα, 2003): Στη Γερμανία του Χίτλερ ήταν διαδεδομένος ένας ιδιαίτερος τρόπος συμπεριφοράς: αυτός που ήξερε δεν μιλούσε, αυτός που δεν ήξερε δεν ρωτούσε, σε όποιον γίνονταν ερωτήσεις αυτός δεν απαντούσε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο μέσος Γερμανός πολίτης κατοχύρωνε και υπεράσπιζε την άγνοιά του. Τούτη η φράση, κατακερματισμένη στις συμπεριφορές της, έδωσε τους τίτλους των τεσσάρων ενοτήτων του Δύσκολο.
— Τα motti ας θεωρηθούν δάνειοι στίχοι που κρυφοκοιτάζουν προς τη μεριά του κυρίως κειμένου, διεκδικώντας τη θέση τους σε αυτό, και όχι ως τεκμηριωτικές διατυπώσεις, ενθρονισμένες στην αυτάρκειά τους.
Λέει ο Ησίοδος (Θεογονία, 319-324): Αυτή (εννοεί την Έχιδνα) γέννησε ακόμη τη Χίμαιρα, που εκπνέει ανήλεο πυρ, φοβερή και τεράστια και ταχύτατη και δυνατή. Αυτή είχε τρεις κεφαλές: τη μια λιονταριού με μάτια αστραφτερά, την άλλη κατσίκας και την τρίτη φιδιού, ίδιου με παντοδύναμο δράκοντα.
Και ο Πλάτων (Πολιτεία, 507e):
— Ακόμη και αν έχουν τα μάτια τη δυνατότητα να βλέπουν, ακόμη και αν εκείνος που έχει τούτη τη δυνατότητα επιχειρήσει να τη χρησιμοποιήσει, ακόμη και αν όσα θέλει να δει έχουν τα χρώματά τους, δεν θα μπορέσει τίποτε να δει και τα χρώματα θα είναι αόρατα αν δεν υπάρχει κάτι τρίτο, δοσμένο από τη φύση γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
— Για ποιο πράγμα μιλάς;
— Γι’ αυτό που ονομάζουμε φως.

Σημειώσεις του ποιητή για το συγκεκριμένο ποίημα:
— «ἡ δ’ ἄρ’ ἔην θεῖον γένος οὐδ’ ἀνθρώπων», δηλαδή: «καταγόταν από γένος θεϊκό και όχι από ανθρώπους».
Βλ.: Όμηρος, Ιλιάδος Ζ', 180.

Από το ποιητικό βιβλίο Δύσκολο (2014)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Αυτοί που ξέρουν και δεν μιλούν

V.

Δύσκολο πια να βεβαιώσεις τις ματαιότητες, είπεν (;) ο Εκκλησιαστής∙
τί τὸ γεγονός; αυτὸ τὸ γενησόμενον∙
καὶ τί τὸ πεποιημένον; αὐτὸ τὸ ποιηθησόμενον.

Και είπεν:
Γενεὰ πορεύεται καὶ γενεὰ ἔρχεται.
Εδώ είναι ο σπόρος και ο καρπός εκείνων που τότε νικήθηκαν∙
μπόλιασμα, αφήνοντας επίβουλο το μάτι
– το ίδιο μάτι να κοιτά προς τα φαντάσματά του.

Εδώ είναι οι γιοι εκείνων που άδειασαν τον κόσμο,
Endlösung – ανταπόκριση του τρόμου,
Einsatzgruppen – παλίρροια φουσκώνοντας τη ρεματιά του Babi Yar,
ξημέρωμα στο Kamenets-Podolsk,
τάφοι μη τάφοι

σχεδόν τετράποδων πειθαρχημένων στη σφαγή τους,
σωπαίνοντας με τη σιωπή της στοιβαγμένης γύμνιας,
μένοντας με τα βλέφαρα ανοιχτά
μπρος στην πολεοδόμηση της φρίκης,
μπροστά στην αμετάβατη ομίχλη των γκρεμών που ροκανίζει
ως το μεδούλι την ενέργεια της μνήμης.

Αυτής της μνήμης – χορτάρι κίτρινο σε ξεραμένη κοίτη,
μισοθαμμένο μες στη σκόνη των εχθρών
(σε όση σκόνη έχει απομείνει απ’ τους εχθρούς τους).

Κι όχι να πεις πως αγνοούν στ’ αληθινά
κατά πού πέφτει η λοιμική της ιστορίας.

Σημειώσεις του ποιητή για το βιβλίο:
— Γράφει ο Πρίμο Λέβι στο βιβλίο του Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, εκδ. Άγρα, 2003): Στη Γερμανία του Χίτλερ ήταν διαδεδομένος ένας ιδιαίτερος τρόπος συμπεριφοράς: αυτός που ήξερε δεν μιλούσε, αυτός που δεν ήξερε δεν ρωτούσε, σε όποιον γίνονταν ερωτήσεις αυτός δεν απαντούσε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο μέσος Γερμανός πολίτης κατοχύρωνε και υπεράσπιζε την άγνοιά του. Τούτη η φράση, κατακερματισμένη στις συμπεριφορές της, έδωσε τους τίτλους των τεσσάρων ενοτήτων του Δύσκολο.
— Τα motti ας θεωρηθούν δάνειοι στίχοι που κρυφοκοιτάζουν προς τη μεριά του κυρίως κειμένου, διεκδικώντας τη θέση τους σε αυτό, και όχι ως τεκμηριωτικές διατυπώσεις, ενθρονισμένες στην αυτάρκειά τους.
Λέει ο Ησίοδος (Θεογονία, 319-324): Αυτή (εννοεί την Έχιδνα) γέννησε ακόμη τη Χίμαιρα, που εκπνέει ανήλεο πυρ, φοβερή και τεράστια και ταχύτατη και δυνατή. Αυτή είχε τρεις κεφαλές: τη μια λιονταριού με μάτια αστραφτερά, την άλλη κατσίκας και την τρίτη φιδιού, ίδιου με παντοδύναμο δράκοντα.
Και ο Πλάτων (Πολιτεία, 507e):
— Ακόμη και αν έχουν τα μάτια τη δυνατότητα να βλέπουν, ακόμη και αν εκείνος που έχει τούτη τη δυνατότητα επιχειρήσει να τη χρησιμοποιήσει, ακόμη και αν όσα θέλει να δει έχουν τα χρώματά τους, δεν θα μπορέσει τίποτε να δει και τα χρώματα θα είναι αόρατα αν δεν υπάρχει κάτι τρίτο, δοσμένο από τη φύση γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
— Για ποιο πράγμα μιλάς;
— Γι’ αυτό που ονομάζουμε φως.

Σημειώσεις του ποιητή για το συγκεκριμένο ποίημα:
— «τί τὸ γεγονός; αυτὸ τὸ γενησόμενον∙ / καὶ τί τὸ πεποιημένον; αὐτὸ τὸ ποιηθησόμενον»∙ και σε μετάφραση: «τι υπήρχε; αυτό και θα υπάρχει∙ / και τι έχει γίνει; αυτό και θα επαναληφθεί».
Βλ. Εκκλησιαστής, Α', 9.
— «Γενεὰ πορεύεται καὶ γενεὰ ἔρχεται», δηλαδή: «καταγόταν από γένος θεϊκό και όχι από ανθρώπους».
Βλ. Εκκλησιαστής, Α', 4.
— «Εδώ είναι ο σπόρος και ο καρπός εκείνων που τότε νικήθηκαν.» Πρβλ. με: «Είμαστε οι γιοι εκείνων που τότε ηττήθηκαν.», Χρυσή αυγή, Διακήρυξη Ιδεολογικών Αρχών.
— «Endlösung» der Judenfrage: Η διαβόητη «Τελική Λύση του εβραϊκού ζητήματος». Βέβαια ο όρος, ως το σημείο μηδέν της βαρβαρότητας, δεν είναι πλέον παρά μια λεκτική κοινοτυπία.
— «Einsatzgruppen»: ειδικές μονάδες των SS που δρούσαν κυρίως στα μετόπισθεν και ήταν επιφορτισμένες με την εκκαθάριση από τους Εβραίους και τους μπολσεβίκους των καταλαμβανόμενων ανατολικών περιοχών.
— «... ρεματιά του Babi Yar».
Καμία ψυχοπαθολογία και καμία διάγνωση οργανωμένης υστερίας δεν μπορεί να εξηγήσει την οργανωμένη σφαγή 33.000 Εβραίων αυτής της περιοχής του Κιέβου, με τα πτώματα να ρίχνονται γυμνά στο φαράγγι του Babi Yar.
— «ξημέρωμα στο Kamenets-Podolsk».
Άλλος ένας τόπος ομαδικής σφαγής, με 23.600 εκτελεσμένους.

Από το ποιητικό βιβλίο Δύσκολο (2014)

[wings]

George Grosz, Interrogation
Πηγή: https://www.artfund.org/supporting-museums/art-weve-helped-buy/artwork/11152/interrogation

Σταύρος Ζαφειρίου, Αυτοί που ξέρουν και δεν μιλούν

VI.

Όσο γι’ αυτούς:
Πώς φτιάχνουν ανενόχλητοι τον φόβο απ’ την αρχή!
Και πώς κλωσούν τις λύσεις τους στο φώλι της αβύσσου!

Σε αυτή τη φάρσα των ηθών και της μετάληψης,
όπου καλά κρατεί ο ύπνος των δικαίων,
φτάνει μια στάλα θηλασμού απ’ το βυζί του μίσους
να μηρυκάσει η Χίμαιρα,
για να σειστούν τα κρόταλα και οι θύρσοι των μαινάδων,

σαν εφιάλτης που ζητά να στεγαστεί στον ρόγχο μιας ετοιμοθάνατης λαγνείας.
— Ποιος ρόγχος και ποιος θάνατος;
Με γερασμένο δέρμα ποιος αντέχει το κεντίδι του σκορπιού;

Εκείνοι που ξεπούλησαν την κόλαση,
αφήνοντας μισοτιμής τα αναλώσιμά της∙
εκείνοι που υπαγόρευσαν συμβόλαια, αποσιωπώντας την παράγραφο των καταλογισμών,
έπρεπε κιόλας να γνωρίζουν την πληγή και την αποφορά της μόλυνσής της.
Έπρεπε κιόλας να έχουν διδαχτεί:

Ξύνοντας τα παλίμψηστα δεν φανερώνεις τη ζωή
μα τη χειρόγραφη ζωή που έχει πνιγεί στο ίδιο της το μελάνι.

Σημειώσεις του ποιητή για το βιβλίο:
— Γράφει ο Πρίμο Λέβι στο βιβλίο του Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, εκδ. Άγρα, 2003): Στη Γερμανία του Χίτλερ ήταν διαδεδομένος ένας ιδιαίτερος τρόπος συμπεριφοράς: αυτός που ήξερε δεν μιλούσε, αυτός που δεν ήξερε δεν ρωτούσε, σε όποιον γίνονταν ερωτήσεις αυτός δεν απαντούσε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο μέσος Γερμανός πολίτης κατοχύρωνε και υπεράσπιζε την άγνοιά του. Τούτη η φράση, κατακερματισμένη στις συμπεριφορές της, έδωσε τους τίτλους των τεσσάρων ενοτήτων του Δύσκολο.
— Τα motti ας θεωρηθούν δάνειοι στίχοι που κρυφοκοιτάζουν προς τη μεριά του κυρίως κειμένου, διεκδικώντας τη θέση τους σε αυτό, και όχι ως τεκμηριωτικές διατυπώσεις, ενθρονισμένες στην αυτάρκειά τους.
Λέει ο Ησίοδος (Θεογονία, 319-324): Αυτή (εννοεί την Έχιδνα) γέννησε ακόμη τη Χίμαιρα, που εκπνέει ανήλεο πυρ, φοβερή και τεράστια και ταχύτατη και δυνατή. Αυτή είχε τρεις κεφαλές: τη μια λιονταριού με μάτια αστραφτερά, την άλλη κατσίκας και την τρίτη φιδιού, ίδιου με παντοδύναμο δράκοντα.
Και ο Πλάτων (Πολιτεία, 507e):
— Ακόμη και αν έχουν τα μάτια τη δυνατότητα να βλέπουν, ακόμη και αν εκείνος που έχει τούτη τη δυνατότητα επιχειρήσει να τη χρησιμοποιήσει, ακόμη και αν όσα θέλει να δει έχουν τα χρώματά τους, δεν θα μπορέσει τίποτε να δει και τα χρώματα θα είναι αόρατα αν δεν υπάρχει κάτι τρίτο, δοσμένο από τη φύση γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
— Για ποιο πράγμα μιλάς;
— Γι’ αυτό που ονομάζουμε φως.

Από το ποιητικό βιβλίο Δύσκολο (2014)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Αυτοί που ούτε ξέρουν ούτε και ρωτούν

I.

Πόσα αστέρια Michelin στο άβατο του ναού!
Πόσα delicatessen υλικά για τους gourmet των θυσιαστηρίων!
Και στο προαύλιο οι μικροπωλητές (χάντρες και καθρεφτάκια και μάσκες των ιθαγενών και χέρια βουτηγμένα στους προγόνους).

Όμως τα έθνη∙
τι νυσταγμένη αφήγηση τα έθνη!
Αστεία σημειωτική και θλίψη αποδόμησης θηλαστικών που κρύβουν τις θηλές τους.

Το εξηνταοχτώ (του εικοστού αιώνα)
– ούτε θυμάσαι πια πώς έτριζε η Ευρώπη, αιμορραγώντας πάνω στα οδοφράγματα∙

το εξηνταοχτώ, λοιπόν, οι δρόμοι ανήκαν σε όσους ξήλωναν τις πέτρες∙ καταστασιακοί και λυσσασμένοι, και γύρω δρόσιζαν οι αμμουδιές στα κρασπεδόρειθρα.

Όμως τα έθνη∙
τι νόημα έχει να ξυπνούν νεκρά τα έθνη,
σάβανο ξετυλίγοντας ξοπίσω τους τα επιμνημόσυνα των νεο-ανθρωπιστών;

Βέβαια, η κόλαση είναι κόλαση των άλλων:
η πιο παλιά εγκατάσταση αγνοημένης τέχνης,
αγκιστρωμένης στα πλευρά του εξπρεσιονισμού.

— Ποια τέχνη και ποια κόλαση;
Όποιος αρνήθηκε ν’ απαθανατιστεί με φόντο τους χορηγικούς λογότυπους του χάους,
φρονώντας πως η τεχνική ακυρώνει την ιδέα,
ή όποιος όρισε τη σκίαση ως ανάπτυγμα φωτός στην ταξική σπουδή της ακηδίας∙

— Ποιο χάος και ποιο ανάπτυγμα;
Μια εκ του σύνεγγυς ζωή σπαταλημένη σε συνεδρίες με νεόκοπους ομοιοπαθητικούς
που ρίχνουν καταπάνω σου τα ωροσκόπιά τους.
Μια εκ του σύνεγγυς ζωή – χώρια η ανάγκη,
τα μικροκέρδη και η ευσύνοπτη αναλογιστική.

Τα έθνη όμως∙
Τι ανυπόληπτο επιχείρημα τα έθνη!
Αίσθημα και αναφιλητά σ’ αίθουσες β' προβολής στις συνοικίες.

Γι’ αυτό σου λέω:
Με τέτοια βάση ασπόνδυλη, άντε να στηριχτεί το εποικοδόμημα.

Σημειώσεις του ποιητή για το βιβλίο:
— Γράφει ο Πρίμο Λέβι στο βιβλίο του Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, εκδ. Άγρα, 2003): Στη Γερμανία του Χίτλερ ήταν διαδεδομένος ένας ιδιαίτερος τρόπος συμπεριφοράς: αυτός που ήξερε δεν μιλούσε, αυτός που δεν ήξερε δεν ρωτούσε, σε όποιον γίνονταν ερωτήσεις αυτός δεν απαντούσε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο μέσος Γερμανός πολίτης κατοχύρωνε και υπεράσπιζε την άγνοιά του. Τούτη η φράση, κατακερματισμένη στις συμπεριφορές της, έδωσε τους τίτλους των τεσσάρων ενοτήτων του Δύσκολο.
— Τα motti ας θεωρηθούν δάνειοι στίχοι που κρυφοκοιτάζουν προς τη μεριά του κυρίως κειμένου, διεκδικώντας τη θέση τους σε αυτό, και όχι ως τεκμηριωτικές διατυπώσεις, ενθρονισμένες στην αυτάρκειά τους.
Λέει ο Ησίοδος (Θεογονία, 319-324): Αυτή (εννοεί την Έχιδνα) γέννησε ακόμη τη Χίμαιρα, που εκπνέει ανήλεο πυρ, φοβερή και τεράστια και ταχύτατη και δυνατή. Αυτή είχε τρεις κεφαλές: τη μια λιονταριού με μάτια αστραφτερά, την άλλη κατσίκας και την τρίτη φιδιού, ίδιου με παντοδύναμο δράκοντα.
Και ο Πλάτων (Πολιτεία, 507e):
— Ακόμη και αν έχουν τα μάτια τη δυνατότητα να βλέπουν, ακόμη και αν εκείνος που έχει τούτη τη δυνατότητα επιχειρήσει να τη χρησιμοποιήσει, ακόμη και αν όσα θέλει να δει έχουν τα χρώματά τους, δεν θα μπορέσει τίποτε να δει και τα χρώματα θα είναι αόρατα αν δεν υπάρχει κάτι τρίτο, δοσμένο από τη φύση γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
— Για ποιο πράγμα μιλάς;
— Γι’ αυτό που ονομάζουμε φως.

Από το ποιητικό βιβλίο Δύσκολο (2014)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Αυτοί που ούτε ξέρουν ούτε και ρωτούν

II.

Να ’μαστε πάλι εσύ κι εγώ,
σε θέση οικονομική στο πίσω πίσω μέρος της ατράκτου.
Mont Blanc, τριάντα τέσσερις χιλιάδες πόδια στ’ αψηλά∙ προορισμός: Παρίσι.
Τα Νούφαρα (Monet) στις σάλες της Orangerie∙
κάποιες Χορεύτριες του Degas μάλλον στο Orsay.
Κατά τα άλλα: όστρακα παντού και καλλιτέχνες του μετρό
– από τις αποικίες.
Μια η βροχή, μια ο ήλιος, μια το απόβροχο∙ μήνας Απρίλης.
Το απομεσήμερο: εδώ ήταν η Bastille∙
Jardin du Luxembourg∙ βραδάκι κιόλας στη Montmarte:
η Sacré-Cœur κλειστή για τους πιστούς
μα όχι το Moulin Rouge – για τους τουρίστες.
Λίγο πιο πάνω τα υπαίθρια πορτρέτα μας – καρικατούρες με χρωματιστά κραγιόνια.

Μια επανάσταση
–που άρχισε ασφαλώς πολύ πριν απ’ το τέλος των τυράννων–
τρίβει τα μουχλιασμένα βρύα της στις γάμπες.

Βαδίζουμε ακούραστα σε βρομισμένους δρόμους,
διαρκώς ανοίγοντας και κλείνοντας τον χάρτη με τις σημειωμένες διαδρομές των ιδεών μας.
Είμαστε εδώ, σ’ ένα εδώ που κατακάθεται παντού σαν υγρασία,
επιρρεπείς στα φλύαρα φλιτζάνια του καφέ,
σχολιάζοντας τους γοτθικούς ρυθμούς που ξεχειλίζουν από ξεχειλισμένες συνειδήσεις.

Ο κύριος Sartre, επί παραδείγματι:
ξέχειλος από υπαρξισμό και ex officio ελεητής αιδοίων.
Παρ’ όλα αυτά: πρώτα κάτι ελαφρύ στο Deux Magots
κι έπειτα Κεκλεισμένων των θυρών – έστω κι εν απογνώσει.
Λίγη περίσκεψη πριν απ’ την επιτέλεση,
μα προπαντός: αναστροφή του κεκλεισμένου ύψους.

— Πόση σαπίλα υπάρχει στο δωμάτιο!
Τι χάσμα ανάμεσα στο Ον και στην κατάφασή του!
Ωστόσο, Μάρκελλε,
ένα καινούριο φάντασμα πλανιέται στο δίκλινο ταβάνι σαν καπνός,
δίχως να ενεργοποιείται η πυρόσβεση.

— Το Σύνταγμα, μη καπνιστές πολίτες:
ιησουίτικη ραφή σε ξηλωμένο ρούχο.
Το Σύνταγμα, που αγρυπνά σαν φύλακας του ζώου∙
γιατί το ζώο πρέπει να το κρατάμε ζωντανό – αυτό τουλάχιστον.

Αλίμονο! Μέσα σε ολόκληρη γενιά εκτελεστών
μόνον εκείνος ο Saint-Just κατάλαβε τι πάει να πει στ’ αλήθεια Ορθός Λόγος.

Σημειώσεις του ποιητή για το βιβλίο:
— Γράφει ο Πρίμο Λέβι στο βιβλίο του Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, εκδ. Άγρα, 2003): Στη Γερμανία του Χίτλερ ήταν διαδεδομένος ένας ιδιαίτερος τρόπος συμπεριφοράς: αυτός που ήξερε δεν μιλούσε, αυτός που δεν ήξερε δεν ρωτούσε, σε όποιον γίνονταν ερωτήσεις αυτός δεν απαντούσε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο μέσος Γερμανός πολίτης κατοχύρωνε και υπεράσπιζε την άγνοιά του. Τούτη η φράση, κατακερματισμένη στις συμπεριφορές της, έδωσε τους τίτλους των τεσσάρων ενοτήτων του Δύσκολο.
— Τα motti ας θεωρηθούν δάνειοι στίχοι που κρυφοκοιτάζουν προς τη μεριά του κυρίως κειμένου, διεκδικώντας τη θέση τους σε αυτό, και όχι ως τεκμηριωτικές διατυπώσεις, ενθρονισμένες στην αυτάρκειά τους.
Λέει ο Ησίοδος (Θεογονία, 319-324): Αυτή (εννοεί την Έχιδνα) γέννησε ακόμη τη Χίμαιρα, που εκπνέει ανήλεο πυρ, φοβερή και τεράστια και ταχύτατη και δυνατή. Αυτή είχε τρεις κεφαλές: τη μια λιονταριού με μάτια αστραφτερά, την άλλη κατσίκας και την τρίτη φιδιού, ίδιου με παντοδύναμο δράκοντα.
Και ο Πλάτων (Πολιτεία, 507e):
— Ακόμη και αν έχουν τα μάτια τη δυνατότητα να βλέπουν, ακόμη και αν εκείνος που έχει τούτη τη δυνατότητα επιχειρήσει να τη χρησιμοποιήσει, ακόμη και αν όσα θέλει να δει έχουν τα χρώματά τους, δεν θα μπορέσει τίποτε να δει και τα χρώματα θα είναι αόρατα αν δεν υπάρχει κάτι τρίτο, δοσμένο από τη φύση γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
— Για ποιο πράγμα μιλάς;
— Γι’ αυτό που ονομάζουμε φως.

Σημειώσεις του ποιητή για το συγκεκριμένο ποίημα:
— «Ωστόσο, Μάρκελλε...»
Αυτός είναι ο Μάρκελλος που είπε τη φράση: Κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας (Σαίξπηρ, Άμλετ).

Από το ποιητικό βιβλίο Δύσκολο (2014)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Αυτοί που ούτε ξέρουν ούτε και ρωτούν

III.

Τούτο που συνιστά τη Δημοκρατία,
είναι η καταστροφή όλων αυτών που της αντιστέκονται.
Έχετε να τιμωρήσετε όχι μόνο τους προδότες,
αλλά και τους αδιάφορους.
Louis Antoine Léon de Saint-Just

Όχι πως αν κοιτάξει γύρω του κανείς,
δεν θα μπορέσει ίσως να διαπιστώσει ότι δεν είναι όλες οι λέξεις εξαρτήματα της ίδιας μηχανής∙
αν κάποιες τις αφήσεις στο κυνήγι μοναχές, είναι ικανές να βγάλουν το θηρίο από την τρύπα.

Σαν τότε, εκείνο τον καιρό,
πριν καταφτάσουν τα υπόλοιπα ιδεώδη
–τότε που μόνον άγγελοι κύλαγαν τον τροχό–
ήταν οι λέξεις που αναδιατύπωναν τα διακυβεύματα στα φτερουγίσματά τους.

(Μπαίνει από τις κουίντες ο Saint-Just, κρατώντας το κομμένο του κεφάλι)
— Όσοι αφήνουνε μισή την επανάσταση σκάβουν απλώς τον ίδιο τους τον τάφο.

Και άλλη φορά, σε άλλο καιρό, πάνω στους τοίχους:
— Φοβού τους θέλοντες να ζήσουν ήσυχα και ειρηνικά.
Είναι αδίστακτοι.

Φοβού, λοιπόν!
Κι όχι μονάχα όσους γυρεύουν μιαν απάνεμη γωνιά, για να ελλιμενίσουν τη σιωπή τους∙
κι όχι μονάχα αυτούς που εγκαταλείπονται στους συνειρμούς των αυτοσχεδιασμών
ή στα πρελούδια των αναστεναγμών τους.

Όποια συνέργεια κι αν υποθάλψει ο διάβολος,
αυτά που σου έμαθαν στα προπτυχιακά πρέπει να τα ξεχάσεις.
Έτσι κι αλλιώς, είναι η παραγωγή που διαμορφώνει τη συνθήκη.

Κι αν κάτι ανάμεσα στα ράθυμα στενά των ημερών ανοίγει δρόμο στον λυγμό της φαντασίας,
χάσκει από κάτω η σκουριά της παλινόρθωσης και το βαθύ χασμουρητό της ουτοπίας.

Και ακόμη:
Αν ξανασκεφτούμε την Μπρυμαίρ,
είτε σαν αναστοχασμό είτε σαν φέτα φρυγανιά υπερβουτυρωμένη,
θα δούμε ότι δεν είναι η φάρσα μα η τραγωδία η αιτία που παραμένει μια καινούρια ιδέα η ευτυχία.

Σημειώσεις του ποιητή για το βιβλίο:
— Γράφει ο Πρίμο Λέβι στο βιβλίο του Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, εκδ. Άγρα, 2003): Στη Γερμανία του Χίτλερ ήταν διαδεδομένος ένας ιδιαίτερος τρόπος συμπεριφοράς: αυτός που ήξερε δεν μιλούσε, αυτός που δεν ήξερε δεν ρωτούσε, σε όποιον γίνονταν ερωτήσεις αυτός δεν απαντούσε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο μέσος Γερμανός πολίτης κατοχύρωνε και υπεράσπιζε την άγνοιά του. Τούτη η φράση, κατακερματισμένη στις συμπεριφορές της, έδωσε τους τίτλους των τεσσάρων ενοτήτων του Δύσκολο.
— Τα motti ας θεωρηθούν δάνειοι στίχοι που κρυφοκοιτάζουν προς τη μεριά του κυρίως κειμένου, διεκδικώντας τη θέση τους σε αυτό, και όχι ως τεκμηριωτικές διατυπώσεις, ενθρονισμένες στην αυτάρκειά τους.
Λέει ο Ησίοδος (Θεογονία, 319-324): Αυτή (εννοεί την Έχιδνα) γέννησε ακόμη τη Χίμαιρα, που εκπνέει ανήλεο πυρ, φοβερή και τεράστια και ταχύτατη και δυνατή. Αυτή είχε τρεις κεφαλές: τη μια λιονταριού με μάτια αστραφτερά, την άλλη κατσίκας και την τρίτη φιδιού, ίδιου με παντοδύναμο δράκοντα.
Και ο Πλάτων (Πολιτεία, 507e):
— Ακόμη και αν έχουν τα μάτια τη δυνατότητα να βλέπουν, ακόμη και αν εκείνος που έχει τούτη τη δυνατότητα επιχειρήσει να τη χρησιμοποιήσει, ακόμη και αν όσα θέλει να δει έχουν τα χρώματά τους, δεν θα μπορέσει τίποτε να δει και τα χρώματα θα είναι αόρατα αν δεν υπάρχει κάτι τρίτο, δοσμένο από τη φύση γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
— Για ποιο πράγμα μιλάς;
— Γι’ αυτό που ονομάζουμε φως.

Σημειώσεις του ποιητή για το συγκεκριμένο ποίημα:
— «Φοβού τους θέλοντες να ζήσουν ήσυχα και ειρηνικά. / Είναι αδίστακτοι.»
Οι φράσεις ανήκουν στον Κλάες Άντερσεν.
— «... θα δούμε ότι δεν είναι η φάρσα μα η κωμωδία η αιτία...»
Πρβλ. με την πρώτη, και πλέον διάσημη, πρόταση του έργου του Μαρξ Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, που μας λέει: Ο Χέγκελ παρατηρεί κάπου όλα τα μεγάλα γεγονότα και πρόσωπα της ιστορίας επανεμφανίζονται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Ξέχασε να προσθέσει, ωστόσο: την πρώτη φορά ως τραγωδία, τη δεύτερη ως φάρσα.
— «... που παραμένει μια καινούρια ιδέα η ευτυχία.»
Ολόκληρη, και η σωστή φράση του Saint-Just είναι: Η ευτυχία είναι μια καινούρια ιδέα για την Ευρώπη.
Οι φράσεις ανήκουν στον Κλάες Άντερσεν.

Από το ποιητικό βιβλίο Δύσκολο (2014)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Αυτοί που ούτε ξέρουν ούτε και ρωτούν

IV.

Η ευτυχία, μη καπνίζοντες πολίτες!
Ρυτίδιασε τόσους αιώνες η ευτυχία παραχώνοντας την κάθε μέρα στο υπόγειο της άλλης.
Κάποτε όμως πρέπει να τελειώνουμε με αυτά.
Κάποτε πρέπει επιτέλους να ξεμπλέξουμε με τους διαφωρισμούς και με τις μετα-νεωτερικές τους περπατούρες.
Και πιο πολύ με αυτούς τους εκδορείς του υποκειμένου,
που γδέρνουν τον μοντερνισμό σαν σφάγιο κρεμασμένο στο τσιγκέλι.

Κλέος ανδρών∙ και αυτουργοί ενός φολκλόρ που αλληθωρίζει
κατά τις τέντες των πανηγυριών.
Τόσοι πολλοί θεραπευτές και σχεδιαστές συνόρων
και τόσοι καθοδηγητές, γρυλίζοντας κομματικές γραμμές
και υποχρεώσεις∙
τόσοι πολλοί ντελάληδες και αρτίστες γυρολόγοι:

— Θαυμάστε το ασώματο κεφάλι που μιμείται όλους τους μορφασμούς της ανθρωπότητας!
— Χαρείτε τις φιλήδονες ιέρειες των κλειδιών!
— Εδώ ο Χορός! Το φοβισμένο κύμβαλο του ελέους∙
ο αρχαίος νους υποταγμένος στα θεοσύλληπτα!

Τι παρανόηση κι αυτή, παίρνοντας κόσμο και κοσμάκη στον λαιμό της!

Ποιος είπε πως το έλεος είναι κρουστό του φόβου;
Ποιος είπε πως οι οργιασμοί του μανικού θιάσου μετουσιώνουν τη σκηνή
σε ασύμμετρη κατασκευή όπου οι αισθήσεις μετέχουν στην ασύμμετρη αναπαράστασή τους;

Ως πότε παλικάρια θα δαιμονίζει την ψυχούλα σας η ασύγγνωστη ανασαιμιά του άλλου;
Ως πότε και δεν μάθατε:
Όταν ο σκύλος κυνηγάει την ουρά του,
δεν είναι ο σκύλος μα η ουρά του η εξιστόρηση.

Σημειώσεις του ποιητή για το βιβλίο:
— Γράφει ο Πρίμο Λέβι στο βιβλίο του Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, εκδ. Άγρα, 2003): Στη Γερμανία του Χίτλερ ήταν διαδεδομένος ένας ιδιαίτερος τρόπος συμπεριφοράς: αυτός που ήξερε δεν μιλούσε, αυτός που δεν ήξερε δεν ρωτούσε, σε όποιον γίνονταν ερωτήσεις αυτός δεν απαντούσε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο μέσος Γερμανός πολίτης κατοχύρωνε και υπεράσπιζε την άγνοιά του. Τούτη η φράση, κατακερματισμένη στις συμπεριφορές της, έδωσε τους τίτλους των τεσσάρων ενοτήτων του Δύσκολο.
— Τα motti ας θεωρηθούν δάνειοι στίχοι που κρυφοκοιτάζουν προς τη μεριά του κυρίως κειμένου, διεκδικώντας τη θέση τους σε αυτό, και όχι ως τεκμηριωτικές διατυπώσεις, ενθρονισμένες στην αυτάρκειά τους.
Λέει ο Ησίοδος (Θεογονία, 319-324): Αυτή (εννοεί την Έχιδνα) γέννησε ακόμη τη Χίμαιρα, που εκπνέει ανήλεο πυρ, φοβερή και τεράστια και ταχύτατη και δυνατή. Αυτή είχε τρεις κεφαλές: τη μια λιονταριού με μάτια αστραφτερά, την άλλη κατσίκας και την τρίτη φιδιού, ίδιου με παντοδύναμο δράκοντα.
Και ο Πλάτων (Πολιτεία, 507e):
— Ακόμη και αν έχουν τα μάτια τη δυνατότητα να βλέπουν, ακόμη και αν εκείνος που έχει τούτη τη δυνατότητα επιχειρήσει να τη χρησιμοποιήσει, ακόμη και αν όσα θέλει να δει έχουν τα χρώματά τους, δεν θα μπορέσει τίποτε να δει και τα χρώματα θα είναι αόρατα αν δεν υπάρχει κάτι τρίτο, δοσμένο από τη φύση γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
— Για ποιο πράγμα μιλάς;
— Γι’ αυτό που ονομάζουμε φως.

Σημειώσεις του ποιητή για το συγκεκριμένο ποίημα:
— «... να ξεμπλέξουμε με τους διαφωρισμούς...»
Διαφωρά (différance): Ο περίφημος νεολογισμός του Derrida. Όπως σημειώνει ο ίδιος: Η διαφωρά είναι το συστηματικό παιχνίδι ανάμεσα στις διαφορές, το παιχνίδι της διευθέτησης, με βάση την οποία τα στοιχεία συσχετίζονται μεταξύ τους.

Από το ποιητικό βιβλίο Δύσκολο (2014)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Αυτοί που ούτε ξέρουν ούτε και ρωτούν

V.

Τι ασυνάρτητη εκδοχή η εξιστόρηση!
Τι κατ’ εξακολούθηση διαστρέβλωση από επιστρατευμένους αμοραλιστές!
Κι ενώ στο ράμφος των πουλιών ματώνουν τ’ άχραντα,
δύσκολο πια να ενθουσιαστείς με την Ενάτη του ήλιου.

Μάταια περιμέναμε τους ιδαλγούς που ορμούν στους ανεμόμυλους με τα ιχνογραφημένα τους κοντάρια,
ή όσους επιβίωσαν της περισυλλογής, σφίγγοντας γύρω στον μηρό το αγκαθωτό κιλίκιο της αφοσίωσής τους.
Μάταια περιμέναμε τη Νέα Διεθνή και τους δραπέτες των απότοκων δογμάτων.

Δύσκολη πίστη, δύσκολη επωδός,
δύσκολο πια ν’ αγωνιάς για τ’ ολομόναχο
ή να εξαντλείς συνειδητά το ασυνείδητό σου – αυτό το αδέσποτο που δένει τις πληγές του με τον επίδεσμο των αλληγοριών.

Αυτό ασφαλώς! Και ο αντίλαλός του
– άγγελμα που έχασε τον δρόμο του καταμεσής του δρόμου.
— Ποιος δρόμος και ποιο άγγελμα;
Πληρώνοντας το τίμημα των προαιρέσεών του,
μα πιο πολύ πληρώνοντας το αδιάβατο της γης.

— Ποιο το αδιάβατο και ποια η προαίρεσή του;
Στοίχημα με στημένο το γκανιάν,
κι εσείς ιππεύοντας τα ξύλινα αλογάκια σας στον βαλτωμένο ιππόδρομο του έθνους.

Με τόσες βεβαιότητες και υπολογισμούς στην υποθηκευμένη αυτή πραγματικότητα,
έχοντας ήδη κατοχυρωμένο το σκοτάδι στ’ όνομά σας,
δεν πρόκειται –πώς θα μπορούσε άλλωστε– να νιώσετε ποτέ
ότι ανάμεσα εωθινού και απόδειπνου του θάμβους
μονάχα η στάχτη δεν μπορεί να στήσει σκαλοπάτια∙

δεν πρόκειται να καταλάβετε ποτέ πως κι αν υποδυθείτε όλους τους ρόλους
πάντα θα υπάρχει στην ορχήστρα ένας τυφλός να σέρνει πλάι σας το σάπιο του ποδάρι.

Σημειώσεις του ποιητή για το βιβλίο:
— Γράφει ο Πρίμο Λέβι στο βιβλίο του Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, εκδ. Άγρα, 2003): Στη Γερμανία του Χίτλερ ήταν διαδεδομένος ένας ιδιαίτερος τρόπος συμπεριφοράς: αυτός που ήξερε δεν μιλούσε, αυτός που δεν ήξερε δεν ρωτούσε, σε όποιον γίνονταν ερωτήσεις αυτός δεν απαντούσε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο μέσος Γερμανός πολίτης κατοχύρωνε και υπεράσπιζε την άγνοιά του. Τούτη η φράση, κατακερματισμένη στις συμπεριφορές της, έδωσε τους τίτλους των τεσσάρων ενοτήτων του Δύσκολο.
— Τα motti ας θεωρηθούν δάνειοι στίχοι που κρυφοκοιτάζουν προς τη μεριά του κυρίως κειμένου, διεκδικώντας τη θέση τους σε αυτό, και όχι ως τεκμηριωτικές διατυπώσεις, ενθρονισμένες στην αυτάρκειά τους.
Λέει ο Ησίοδος (Θεογονία, 319-324): Αυτή (εννοεί την Έχιδνα) γέννησε ακόμη τη Χίμαιρα, που εκπνέει ανήλεο πυρ, φοβερή και τεράστια και ταχύτατη και δυνατή. Αυτή είχε τρεις κεφαλές: τη μια λιονταριού με μάτια αστραφτερά, την άλλη κατσίκας και την τρίτη φιδιού, ίδιου με παντοδύναμο δράκοντα.
Και ο Πλάτων (Πολιτεία, 507e):
— Ακόμη και αν έχουν τα μάτια τη δυνατότητα να βλέπουν, ακόμη και αν εκείνος που έχει τούτη τη δυνατότητα επιχειρήσει να τη χρησιμοποιήσει, ακόμη και αν όσα θέλει να δει έχουν τα χρώματά τους, δεν θα μπορέσει τίποτε να δει και τα χρώματα θα είναι αόρατα αν δεν υπάρχει κάτι τρίτο, δοσμένο από τη φύση γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
— Για ποιο πράγμα μιλάς;
— Γι’ αυτό που ονομάζουμε φως.

Από το ποιητικό βιβλίο Δύσκολο (2014)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Αυτοί που ούτε ξέρουν ούτε και ρωτούν

VI.

Δεν είναι μνήμη οι μορφές∙
μνήμη είναι αυτό που μας ξεφεύγει απ’ το περίγραμμα.

Τέτοιο φθινόπωρο κάτω από τις φιλύρες,
τέτοιο πειθαρχημένο χρυσοκόκκινο, ανάμεικτο με γκράφιτι και ξύσματα ανασφάλιστων τειχών.

Μετά το πρωινό, μέρα ελεύθερη.
Προγραμματίστε οπωσδήποτε ένα πέρασμα απ’ το Checkpoint Charlie∙
ή σαν να λέμε: το σημείο όπου οι εκχωρητές των ενθυμίων σβήνουν με γομολάστιχες μανιωδώς την ιστορία.

— Ποια ιστορία;
Εκεί όπου η ψηφιακή φωτογραφίζει τα ανακατασκευασμένα απεικάσματα, με τους τουρίστες να εισβάλλουνε στο πλάνο, σκεπάζοντας τον χρόνο με τον χρόνο τους∙

— Ποια ιστορία;

Στο μεταξύ της διάλυσης και της δημιουργίας
πώς θορυβούν σαν έντερα τα σωθικά της πόλης!
Πώς η ανίδεη ζωή βαδίζει πάνω στο χαρτί
κόβοντας δρόμο μέσα απ’ τη γραφή κι από το σύμπαν!

Στην Alexanderplatz – αχ, η Alexanderplatz!
Προσποίηση συναισθηματισμού στην τάβλα του Φραντς Μπίμπερκοπφ
(κορδέλες, χτένες, ραφτικά και λαστιχάκια για όλους τους λαιμοδέτες των ονείρων)
– εδώ κι αν παίχτηκε όλη η Βαϊμάρη.

Μετά, αμέσως με ταξί στο Jüdisches Museum
– διάδρομοι κεκλιμένοι που οδηγούν κυματιστά στο άδειο τοπίο μιας ποδοπατημένης Αποκάλυψης.
Τρίζοντας κάτω από τις σόλες σας οι σιδηρομορφές – δεν είναι πρόσωπα∙
πρόσωπα είναι η αγωνία που σκουριάζει τις μορφές στην ασυνέχειά τους,
η αγωνία που επάνω στον σταυρό μεταμορφώνει τους Υιούς σε Ναζωραίους.

Κάποιοι σας έχουν συμβουλεύσει να μη χάσετε κι εκείνο το ευάερο Μουσείο για το Παρόν, στην Invalidenstraße.
Πόσο ανεπίκαιρο παρόν για μία τέχνη που έχει κιόλας γραπωθεί εννοιακά απ’ τον καναπέ της!
Πόση μεταπολεμική προικοθηρία ενοχών και εικαστικοποίηση της διχασμένης σκέψης!
Τι καταιγίδα βγαίνοντας, που έκανε την ομπρέλα μας κουρέλι!

Ωστόσο, ο πόλεμος!
Ξεκάθαρα: ζήτημα στιλ.
Και λίγη μεταφυσική∙ όσο να γίνει φόρμα η ερμηνεία.

Σημειώσεις του ποιητή για το βιβλίο:
— Γράφει ο Πρίμο Λέβι στο βιβλίο του Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, εκδ. Άγρα, 2003): Στη Γερμανία του Χίτλερ ήταν διαδεδομένος ένας ιδιαίτερος τρόπος συμπεριφοράς: αυτός που ήξερε δεν μιλούσε, αυτός που δεν ήξερε δεν ρωτούσε, σε όποιον γίνονταν ερωτήσεις αυτός δεν απαντούσε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο μέσος Γερμανός πολίτης κατοχύρωνε και υπεράσπιζε την άγνοιά του. Τούτη η φράση, κατακερματισμένη στις συμπεριφορές της, έδωσε τους τίτλους των τεσσάρων ενοτήτων του Δύσκολο.
— Τα motti ας θεωρηθούν δάνειοι στίχοι που κρυφοκοιτάζουν προς τη μεριά του κυρίως κειμένου, διεκδικώντας τη θέση τους σε αυτό, και όχι ως τεκμηριωτικές διατυπώσεις, ενθρονισμένες στην αυτάρκειά τους.
Λέει ο Ησίοδος (Θεογονία, 319-324): Αυτή (εννοεί την Έχιδνα) γέννησε ακόμη τη Χίμαιρα, που εκπνέει ανήλεο πυρ, φοβερή και τεράστια και ταχύτατη και δυνατή. Αυτή είχε τρεις κεφαλές: τη μια λιονταριού με μάτια αστραφτερά, την άλλη κατσίκας και την τρίτη φιδιού, ίδιου με παντοδύναμο δράκοντα.
Και ο Πλάτων (Πολιτεία, 507e):
— Ακόμη και αν έχουν τα μάτια τη δυνατότητα να βλέπουν, ακόμη και αν εκείνος που έχει τούτη τη δυνατότητα επιχειρήσει να τη χρησιμοποιήσει, ακόμη και αν όσα θέλει να δει έχουν τα χρώματά τους, δεν θα μπορέσει τίποτε να δει και τα χρώματα θα είναι αόρατα αν δεν υπάρχει κάτι τρίτο, δοσμένο από τη φύση γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
— Για ποιο πράγμα μιλάς;
— Γι’ αυτό που ονομάζουμε φως.

Σημειώσεις του ποιητή για το συγκεκριμένο ποίημα:
— «Φραντς Μπίμπερκοπφ»: Ο κεντρικός ήρωας στο μυθιστόρημα Berlin Alexanderplatz του Alfred Döblin.
— «Εδώ κι αν παίχτηκε όλη η Βαϊμάρη.»
Δεν θα πω τίποτε για τη Βαϊμάρη. Θα πω για το Berlin Alexanderplatz, για εκείνη τη διαρκή και δαιδαλώδη κίνηση των περιθωριακών του ηρώων, στους δρόμους του Βερολίνου, με κέντρο την Αλεξάντερπλατς∙ θα πω για τον τρόπο που ο Döblin, εφαρμόζοντας στη λογοτεχνία την τεχνική του διανοητικού μοντάζ, οικειοποιείται την πολύπλοκη και αδιέξοδη πραγματικότητα εκείνης της εποχής, η οποία και οδήγησε τους Εθνικοσοσιαλιστές στην εξουσία.

Από το ποιητικό βιβλίο Δύσκολο (2014)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Ιντερμέδιο

Μάνα με τους λεβέντες γιους που βγήκαν στο κυνήγι,
εχ και να ήξερες
πώς ντουφεκάν τις πέρδικες και τα ξεπεταρούδια,
πώς στρώνουν θέρος στα βουνά κι αλώνισμα στην άμμο
και στην τρεμάμενη ζωή στήνουν λυκοπαγίδες.

Κι όχι να κλαις δάκρυ χαράς μηδέ αστραπή της λύπης,
κι όχι ν’ ανάβεις τ’ ουρανού φωτιές για να πηδήσει.
Μόνο τον άγιο να κρατάς ψηλά, στ’ αναστενάρια,
να ’χει τα μάτια στις μπασιές και στο λειψό φεγγάρι
μη φτάσουν ξένες μοναξιές κι αλλότριες λαχτάρες.

Μάνα με τους λεβέντες γιους, ε και να γήτευες
μια φούντα μαύρου θυμαριού σε μια σταγόνα ιβίσκου
και στη γιορτή της όχεντρας μια κακορίζα μύρτου,
νά ’ρθουν τ’ αγρίμια, οχ να ’ρθουν και οι κωλομπαράδες,

νά ’ρθει και ο σταυραετός με την ξανθιά περούκα,
να σύρει πρώτος τον χορό της λυγερής σου δόξας.

Σημειώσεις του ποιητή για το βιβλίο:
— Γράφει ο Πρίμο Λέβι στο βιβλίο του Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, εκδ. Άγρα, 2003): Στη Γερμανία του Χίτλερ ήταν διαδεδομένος ένας ιδιαίτερος τρόπος συμπεριφοράς: αυτός που ήξερε δεν μιλούσε, αυτός που δεν ήξερε δεν ρωτούσε, σε όποιον γίνονταν ερωτήσεις αυτός δεν απαντούσε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο μέσος Γερμανός πολίτης κατοχύρωνε και υπεράσπιζε την άγνοιά του. Τούτη η φράση, κατακερματισμένη στις συμπεριφορές της, έδωσε τους τίτλους των τεσσάρων ενοτήτων του Δύσκολο.
— Τα motti ας θεωρηθούν δάνειοι στίχοι που κρυφοκοιτάζουν προς τη μεριά του κυρίως κειμένου, διεκδικώντας τη θέση τους σε αυτό, και όχι ως τεκμηριωτικές διατυπώσεις, ενθρονισμένες στην αυτάρκειά τους.
Λέει ο Ησίοδος (Θεογονία, 319-324): Αυτή (εννοεί την Έχιδνα) γέννησε ακόμη τη Χίμαιρα, που εκπνέει ανήλεο πυρ, φοβερή και τεράστια και ταχύτατη και δυνατή. Αυτή είχε τρεις κεφαλές: τη μια λιονταριού με μάτια αστραφτερά, την άλλη κατσίκας και την τρίτη φιδιού, ίδιου με παντοδύναμο δράκοντα.
Και ο Πλάτων (Πολιτεία, 507e):
— Ακόμη και αν έχουν τα μάτια τη δυνατότητα να βλέπουν, ακόμη και αν εκείνος που έχει τούτη τη δυνατότητα επιχειρήσει να τη χρησιμοποιήσει, ακόμη και αν όσα θέλει να δει έχουν τα χρώματά τους, δεν θα μπορέσει τίποτε να δει και τα χρώματα θα είναι αόρατα αν δεν υπάρχει κάτι τρίτο, δοσμένο από τη φύση γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο.
— Για ποιο πράγμα μιλάς;
— Γι’ αυτό που ονομάζουμε φως.

Από το ποιητικό βιβλίο Δύσκολο (2014)