Σταύρος Ζαφειρίου

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου: XV. finis coronat opus

Σε αυτό ακριβώς το σημείο, τοποθετώντας τελεία σ’ αυτό ακριβώς το σημείο, διαισθάνθηκα, τη σωστή θέλω να πιστεύω στιγμή, ότι δεν είχα να προσθέσω στο γραπτό μου τίποτε άλλο. Οποιαδήποτε φράση επιπλέον, ακόμη και οποιαδήποτε λέξη, θα ήταν, διαισθάνθηκα, η απαρχή της αντίστροφης μέτρησης για την αθέτηση όλων των εις εαυτόν υπεσχημένων και δεσμεύσεων.

Θα προσπαθήσω τώρα πεζολογώντας να περιγράψω, με τον πιο αληθοφανή και πειστικό, κατά το δυνατόν, τρόπο, την ατυχή πορεία του χειρογράφου μου, από την ολοκλήρωση ως την απώλειά του.

Εκείνη τη μέρα κατά την οποία αποφάσισα ότι το έργο μου απέκτησε πλέον την οριστική του μορφή, και αφού είχα διορθώσει –κατ’ επανάληψη και εξαντλητικά– ασυνταξίες, λάθη ορθογραφικά και αβλεψίες, και είχα είτε επιτείνει και επιτείνει προκλητικά είτε απαλύνει διακριτικά μιμήσεις ύφους, δάνειες σκέψεις και λογοκλοπές, φρόντισα, ευτυχώς, να εκτυπώσω αμέσως τις σελίδες του. Και λέω «ευτυχώς», επειδή ελάχιστες ώρες μετά ο μεταχειρισμένος ηλεκτρονικός μου υπολογιστής αρνήθηκε να ανταποκριθεί σε οποιαδήποτε άλλη εντολή μου.

Ο τεχνικός της εταιρείας υποστήριξης στάθηκε αδύνατο να εντοπίσει, και ως εκ τούτου να επισκευάσει, τη βλάβη, και μην μπορώντας καν ν’ ανοίξει τον σκληρό, αρκέστηκε με λύπη του να μου ανακοινώσει ότι το ένα και μοναδικό αποθηκευμένο μου αρχείο πιθανότατα είχε χαθεί.

Καθώς ξεφορτωνόμουν το άχρηστο και ασήμαντο πλέον μηχάνημα, και κρατώντας στα χέρια μου μονάχα τις λίγες μου εκτυπωμένες σελίδες, σκεφτόμουν –με μιαν ικανοποίηση που παραδόξως έφτανε στα όρια ενός νοσηρού συναισθηματισμού– πως ότι μου είχε απομείνει τελικά ήταν εκείνο που κατά βάθος επιθυμούσα να μου απομείνει:

εκείνες οι λίγες δεκάδες των εκτυπωμένων σελίδων, εκείνα τα λίγα αριθμημένα φύλλα χαρτιού μεγέθους A4, τα φιλικά στην αφή και τα προσιτά στην ανάγνωση. Εκείνα ακριβώς τα χαρτιά.

Το χειρόγραφο πιθανότατα χάθηκε λίγο μετά, σε μια από τις συχνές μετακομίσεις μου από ένα τοπίο σε άλλο. Τότε που εγκατέλειπα ασυγκίνητος το μικρό, παράγωνό μου ανώγειο όχι μακριά απ’ τον σταθμό των τρένων, για να εγκατασταθώ –εξίσου ασυγκίνητος– σ’ ένα πιο ευπρόσωπο και τετραγωνισμένο δυάρι διαμέρισμα του δεύτερου ορόφου μιας ευπρεπούς οικοδομής, σχεδόν απέναντι απ’ το νεκροταφείο.

– Χιλιάδες όμως πάλι μίλια μακριά από τις λίμνες όπου ήθελα να ζω κι απ’ τα ζαρκάδια.

Ίσως να υπάρχει κάτι ακόμη να ειπωθεί. Μα μου ξεφεύγει. Και μου ξεφεύγει, σκέφτομαι, επειδή καμία λέξη δεν μπορεί να σπρώξει ως την κορφή της την ανάγκη.

Ή μου ξεφεύγει επειδή εγώ το αφήνω. Για ν’ αποφύγω ίσα ίσα τη μομφή πως θεματοποιώ τα τετριμμένα: γλώσσας αγώνας άγονος και διάτρητα του λόγου υλικά κι ανέξοδες ρητορικές και θεωρίες.

Ό,τι και ν’ ασπαστώ θα είναι αλήθεια. Σαν αντιθέσεις που η φιλάρεσκη ενοχή τους τις μετέτρεψε σε παραπληρωματικές της συζυγίες. Ή σαν τον χρόνο που αχαλίνωτος εισβάλλει από παντού, παραβιάζοντας το πριν, το τώρα και το θα του.

Άλλη εκδοχή:

Βάζω πάλι τον χρόνο στη σωστή του σειρά.
Χτες, σήμερα, αύριο∙
ήμουν, είμαι, θα είμαι∙
πρωτόπλαστος, εγώ, αποσυνάγωγος∙
ένας διαρκής διωγμός σαν εξορία
απ’ την αμφιλεγόμενη Εδέμ.

Το ήμερο βλέμμα του αδέσποτου
κάτω ακριβώς απ’ το παράθυρό μου.
Είναι λάθος σου, μου είπε,
να επιμένεις στον βίο μου,
στον τόσο προφανή συμβολισμό του.
Είμαι ο δρόμος σου, μου είπε,
όχι η διαδρομή σου.
Ακριβώς η ατάκα του.
Φώτα!

Σβήνουν όλα τα φώτα μονομιάς, εκτός από την καύτρα του τσιγάρου μου και από έναν προβολέα υποκίτρινο, θαμπό, που κάνει πως φωτίζει από πίσω το παράθυρο. Οι θόρυβοι του δρόμου λιγοστεύουν.


Τρίτη εκδοχή και τελευταία!

Χωρίς άλλα τερτίπια με το φως. Άλλωστε είναι πια απομεσήμερο κι ακούγεται ο χτύπος της καμπάνας.

Το αληθινό χειρόγραφο δεν χάθηκε ποτέ∙ ενσωματώθηκε στα συμφραζόμενά του. Ίσως μια μέρα ανανεώσω τις συμβάσεις του ανάμεσα στην πράξη και τον λόγο. Στο μεταξύ, ρίχνω κλεφτές ματιές απ’ το παράθυρο στην τρομερή πομπή των τεθλιμμένων.

Σημείωση του ποιητή:
Παρά την επισήμανση φίλων νομικών ότι το Ενοχικό (Δίκαιο) ρυθμίζει τις έννομες σχέσεις με βάση τις οποίες ένα πρόσωπο οφείλει να προβεί σε μια πράξη ή σε μια παροχή προς ένα άλλο και δεν καλύπτει την έννοια της ενοχής ως αποτέλεσμα άνομης πράξης, πολύ περισσότερο δε ως συναίσθημα, προτίμησα εντούτοις να διατηρήσω τον τίτλο «Ενοχικόν», σαν μια επιπλέον αυθαιρεσία μεταξύ των άλλων μου αυθαιρεσιών.

Οι τίτλοι των ενοτήτων προέρχονται από λατινικές φράσεις που έγιναν παροιμιώδεις ή απέκτησαν ισχύ γνωμικών ή αποφθεγματικών διατυπώσεων. Παραθέτω τη μετάφρασή τους:

I. corpus delicti: το σώμα του εγκλήματος.
II. vae victis: ουαί τοις ηττημένοις.
III. guarda e passa: βλέπε και πέρνα.
IV. desinit in piscem: απολήγει σε ιχθύ.
V. ita res est: έτσι έχει το πράγμα.
VI. homo homini lupus: ο άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο.
VII. difficiles nugae: δύσκολες φλυαρίες.
VIII. medice, curate ipsum: ιατρέ, θεράπευσε τον εαυτό σου.
IX. ubi solitudinem faciunt, pacem appellant: όπου δημιουργούν έρημο, εκεί λένε ότι έδωσαν ειρήνη.
X. scribitur ad narrandum: γράφεται χάριν διηγήσεως.
XI. dehemur morti nos nostraque: χρεωστούμεθα στον θάνατο και εμείς και τα δικά μας.
XII. non Oedipus: όχι Οιδίπους.
XIII. ne adsum qui feci: εγώ είμαι ο δράστης.
XIV. res, non verba: έργα, όχι λόγια.
XV. finis coronat opus: το τέλος στεφανώνει το έργο.

Από το ποιητικό βιβλίο Ενοχικόν / ο μονόλογος ενός δράστη (2010)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Η διαθήκη των μύθων

II.

[—Δόκτωρ, τι βλέπεις;
—Μια ερώτηση βλέπω.
—Και η απάντηση;
—Μια ερώτηση σου είπα]

Ίσως όμως να είναι ο τρόπος που φωτίζεται η τέχνη σας
στην ορατή πλευρά της ιστορίας,
στη χωρική διαδοχή των πραγμάτων που απαιτούν τις διαστάσεις του όντος τους,

γιατρεύοντας το αρρωστημένο μάτι,
μεγεθύνοντας τις σκιές των φασμάτων μέχρι τη δίδυμη όψη της φύσης τους,
ως τον λειψό μορφασμό της ανάγκης που υπομένει τα έργα του εφήμερου.

Από τα βάθρα των ανάπηρων αγαλμάτων
και αναγνωρίζοντας στη στάση των κορμών την έκφραση μιας μεταφυσικής συμφιλιωμένης με τα φαινόμενά της∙

πιο κοντά, πιο μακριά,
ανάμεσα στο ασμίλευτο και στην ενέργειά του,
ανάμεσα στο λευκό που διαβρώνεται και στην άλλη φθορά, που υποθέτετε μόνον εσείς,

τη στιγμή ακριβώς που ο παλμός αιωρείται,
εξίσου απέχοντας απ’ το εγώ και απ’ το μέτρο του,
εξίσου απέχοντας από το ευδόκιμο κι απ’ το πραγματικό∙

πιο κοντά, πιο μακριά,
στοιχειωμένοι από την υπόσχεση ενός βασιλείου
–του βασιλείου που θα κληρονομήσετε διά της διαθήκης των μύθων–
πιστέψατε πως υπάρχει μία μονάχα κατεύθυνση
μία αποστολή,
ή μια ιδέα που θα γίνει πεπρωμένο¹

πως ό,τι είναι ζωντανό έχει ένα τέλος,
μια ολοκλήρωση στον χρόνο, που δεν αντιστρέφεται.

Το ίδιο και το ίδιο πάντοτε λάθος,
η ίδια απερίγραπτη βεβαιότητα που παραβλέπει το άχρονο.

Πόσο ανόητοι μες στη σοφία της αμέριμνης τύχης,
μες στην αδιάλλακτη απόφανση αυτού που θα συμβεί∙
ριζωμένοι στη χάρη² που φανερώνει το άφαντο,
αθροίζοντας μέρες μισές μιας εποχής που στάθηκε
για να σας περιμένει∙

και πόσο ακατάπαυστος ζήλος,
υφαίνοντας τον αύλειο χώρο σας με την κλωστή που γνέθουνε οι νομοτέλειές σας.

Σημειώσεις του ποιητή:
1. Η έννοια του πεπρωμένου ας παραμείνει, εντούτοις, ανοιχτή: άλλοτε ως μοίρα προδιαγεγραμμένη από κάποιο ασύμμετρο θέσφατο και άλλοτε ως αίσθηση μιας αποστολής.
2. Η «χάρις», τούτη η αποκαλυπτική προσφορά της αιτιακής αρχής, που έρχεται αντιμέτωπη με την αρχή του τυχαίου. Ή αλλιώς, με τα λόγια του Νίτσε: η χάρις ως το φανταστικό αποτέλεσμα μιας φανταστικής αιτίας.

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Η διαθήκη των μύθων

III.

Μάρτυρες του ιερού και του βέβηλου,
μάρτυρες της ολέθριας φλόγας και της τραχιάς πνοής,
της περόνης που σκάβει τα μάτια της μοίρας,
που ξηλώνει τα μάτια της μοίρας από τις κόγχες των επίβουλων νόμων της∙

σχεδόν τραγικοί,
πληρώνοντας το τίμημα των νεκρών που παρασύρθηκαν απ’ την ανάστασή τους∙
σχεδόν παράφοροι,
μέσα σε αυτή την αθήλαστη γλώσσα που υπαγορεύει τον μέλλοντα μιας έντρομης σιωπής,

ενώ η αυλαία ανοίγει τις σελίδες της,
θαμπώνοντας στον οίστρο του αίματος το σχήμα των θνητών,
πρόσωπα λαξεμένα στ’ αντίκρημνα της πλημμυρίδας των στίχων∙

ενώ κυρτώνουν οι πόλεις,
όπως κυρτώνει το γέλιο στα χείλη του τρελού
ή όπως κλείνουν τα βλέφαρα κόντρα στην ώρα της δύσης.

Δεν είναι πια το αίμα που στράγγισε στην άγονη κοίτη του,
σαν μονότονη ηχώ που στραγγίζει στις φτερούγες της Χίμαιρας.

Δεν είναι πια οι πόλεις
–οι πόλεις που υπήρξαν–
δόντια απονευρωμένα στο δέλτα του στόματος,
νικημένοι ανεμόμυλοι από φυλές τιμητών.

Δρόμοι στην άκρη της γραφής πάνω στη σκόνη∙

δεν είναι πια η σκόνη,
παρά μονάχα τούτη η φρυγμένη γραφή που ομοιώνει
το βιβλικό της πρόσταγμα με τη ρητορική του∙

δεν είναι πια οι δρόμοι
–οι δρόμοι που υπήρξαν–
παρά μονάχα τούτος ο άνεμος που σαρώνει στις αρχαίες γραμμές,
εκπορθώντας τ’ ανυπεράσπιστα τείχη.

Τα υπόλοιπα είναι ο θρήνος που οφείλετε για όλο τον ήλιο κι όλο τον ουρανό,
για όλη την έρημο και τις θίνες της άμμου που σκεπάζουνε τους συλημένους τάφους∙

είναι οι πτυχές των διαρρηγμένων ιματίων σας που σέρνονται στον λάκκο της σκηνής,
και η μεγαλόσχημή σας αναμέτρηση με την αναπαράσταση της πτώσης.

Σημειώσεις του ποιητή:
[Εδώ βλέπετε τις σημειώσεις για το Λιοντάρι της Δρέσδης.

Στοιχεία από το διαδίκτυο:
13-14 Φεβρουαρίου 1945.
Δρέσδη, ανοχύρωτη πόλη – τρεις αλλεπάλληλοι συμμαχικοί βομβαρδισμοί.
1.400 αεροπλάνα βομβαρδιστικά και συνοδείας.
3.760 τόνοι βομβών (εκρηκτικές, εμπρηστικές και φωσφόρου).
75.358 κατεστραμμένα σπίτια.
135.000 νεκροί (οι εκτιμήσεις διαφέρουν: από το ελάχιστο των 60.000 μέχρι το μέγιστο των 250.000).

Παραθέτοντας αυτούς τους μακάβριους αριθμούς, αναρωτιέμαι: να έχουν άραγε απομείνει σαν απλά στατιστικά δεδομένα ή κάτι σημαίνουν σαν συνειδητή μνήμη και ενοχή; Ωστόσο, όσο εξοργιστικές είναι οι κυνικές θριαμβολογίες των νικητών άλλο τόσο εξοργιστική είναι η ιστορική θυματοποίηση των ηττημένων (βλ. τις αιτιάσεις του Γκρας λόγου χάριν ή του Ζέμπαλντ).

Μάρτιν Βάλζερ, Η υπεράσπιση της παιδικής ηλικίας, εκδ. Εστίας, μτφ. Κώστας Κουτσουρέλης – Πάνος Σιμίτος:
(...) η σκέψη του Άλφρεντ πήγαινε στα λιοντάρια που το ’χαν σκάσει τη νύχτα του μεγάλου βομβαρδισμού, τον Φλεβάρη του ’45 από το τσίρκο Σαρρασάνι όταν αυτό πήρε να καίγεται. Ο Δρ Χάλμπεντλ είχε διαφύγει μαζί με τη γυναίκα του από τον φλεγόμενο Οίκο των Εβραίων, η γυναίκα του είχε παρασυρθεί μες στην πύρινη λαίλαπα, ο Δρ Χάλμπεντλ είχε πέσει στο γρασίδι του Έλβα, ολόγυρά του πτώματα καμένα και αιμόφυρτα. Το φθινόπωρο του ’45 τους είχε αφηγηθεί πως το λιοντάρι τον πλησίαζε ολοένα μυρίζοντας τους νεκρούς και πως φτάνοντας κοντά του κατάλαβε ότι εκεί κάτω κάποιος είναι ακόμη ζωντανός και ξάπλωσε αμέσως δίπλα του, κολλώντας μάλιστα επάνω του σφιχτά.

Δεν είναι τόσο η τραγικότητα των γεγονότων, όσο η συγκλονιστική εικόνα του Βάλζερ. Εξάλλου τα γεγονότα, με όση ωμότητα και να περιγραφούν, αδυνατούν να αιφνιδιάσουν την τηλεοπτική μας εξοικείωση.

Ο ψυχισμός του λιονταριού είναι το θέμα μου.

Ένα λιοντάρι τρομοκρατημένο και συγχυσμένο ανάμεσα στις φλόγες και στα ερείπια. Αρσενικό φυσικά. Η μεγαλοπρέπεια της χαίτης του μου χρειάζεται σαν εικόνα που αντιστέκεται στην παρά φύση συμπεριφορά του.

Να δω το λιοντάρι σαν το ένστικτο μιας επιβίωσης που μπορεί να εκδηλωθεί μόνο κοντά στη θέρμη μιας άλλης ζωής; Ή σαν μια υπερβατική μορφή που σφίγγεται πάνω στον δαίμονά της, γυρεύοντας να προστατευτεί από την αγριότητα των φαινομένων;

Πρόκειται, κατά μία γενικότερη (και λίγο αυθαίρετη ίσως) έννοια για τα ίδια φαινόμενα που μας καλεί να ερμηνεύσουμε (σώζειν) ο Πλάτων, όμως από την οπτική της δυτικής εγρήγορσης: η μόνη παραδεκτή κίνηση του ανθρώπινου πεπρωμένου είναι η κίνηση προς τα εμπρός με οποιοδήποτε μέσον, ενώ απωθείται εντελώς η ομαλή κυκλική που αντιλαμβάνεται ο Πλάτων.

Δηλαδή, η Δρέσδη έπρεπε να καταστραφεί όχι σαν στρατιωτική αναγκαιότητα (που δεν ήταν), αλλά σαν το συμβολικό ενέργημα μιας νέας κυριαρχίας που επιδεικνύει τη δύναμή της. Ο βομβαρδισμός της κακώς αιτιολογείται ως πράξη εκδίκησης ή υπονόμευσης του ηθικού των αμάχων. Είναι το ιστορικό αποτύπωμα της τόσο κακοποιημένης νιτσεϊκής βούλησης για δύναμη, το ίδιο ακριβώς που άφησαν και οι ναζί με τα δικά τους εγκλήματα, αυτό που καθορίζει εν τέλει ολόκληρη τη δυτική λογική.

Τελικά ίσως και να έχει κάποιο δίκιο ο Σπένγκλερ όταν λέει ότι η ιστορία είναι έκφραση, σημείο και ψυχισμός που έγινε μορφή.

Να ξαναδιαβάσω το Σφαγείο νούμερο πέντε του Βόνεγκατ (το φόντο του είναι η Δρέσδη τις μέρες του βομβαρδισμού, μα δεν θυμάμαι αν, πέρα από τον τίτλο, έχει και σελίδες ανάλογης δραματικής πύκνωσης).

Υπάρχει και το βιβλίο του Ντέιβιντ Ίρβινγκ Ο βομβαρδισμός της Δρέσδης, με αρκετό φωτογραφικό υλικό.

Τι κράτησα στη μνήμη μου από τη Δρέσδη;
Τον θολωμένο Έλβα και τη θέα της καινούριας πόλης απέναντι.
Ένα βομβαρδισμένο κτήριο που το διατήρησαν σε περιποιημένα ερείπια, δήθεν σαν μνήμη, αλλά αποτελούσε βασικό αξιοθέατο για τους τουρίστες.
Τους τεράστιους κήπους ενός παλατιού.
Την επιβλητική Φραουενκίρχε.
Το κτήριο της Όπερας.
Έναν κεντρικό πεζόδρομο γεμάτο εστιατόρια και καφέ, όπου σπρωχνόσουν ανάμεσα σε γλώσσες και φυλές για να περάσεις και, παραδόξως, τη σκοτεινή είσοδο μιας στοάς που οδηγούσε σε ένα εξίσου σκοτεινό παλαιοπωλείο.
Αυτό δεν ξέρω γιατί μου έκανε τόση εντύπωση, ίσως επειδή ήταν η μόνη εικόνα που πλησίαζε στην καταθλιπτική ατμόσφαιρα που φανταζόμουν ότι θα συναντήσω στην πόλη, λίγο μετά την πτώση του τείχους (δεν αγόρασα τίποτε, αν και βρήκα μερικές επιχρωματισμένες γκραβούρες της παλιάς Δρέσδης, που μου άρεσαν).

Λιοντάρι πάντως δεν είδα πουθενά.]

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)

[wings]

Salvador Dali: The face of war | La cara de la guerra (1940)
Πηγή: Wikipedia

Σταύρος Ζαφειρίου, Το ταξίδι του αίματος

I.

Ο πόλεμος είναι ο δημιουργός όλων
των μεγάλων πραγμάτων. Καθετί
σημαντικό στο ρεύμα της ζωής
δημιουργήθηκε από τη νίκη και την ήττα.
Όσβαλντ Σπένγκλερ¹

Το ξέρετε ότι όλα είναι μια επινόηση
ή, έστω, μια υπόθεση εργασίας.
Το ξέρετε ότι το αύριο δεν θα περιέχει τον τόπο του σήμερα
κι ότι σκουπίδια θα υπάρχουν μεταξύ τους.

Τούτος ο τόπος κάτω απ’ τα σφάγια της μνήμης του,
τούτη η αρχιτεκτονική των ερειπίων∙
τόπος του εδώ και τόπος του αχώρητου,
τόπος της γης που μετρήθηκε βήμα το βήμα,
με τα δάχτυλα αιμόφυρτα μες στα κουρέλια της μπότας.²

Χαράξατε την οδό της φυγής στην ομίχλη του στήθους σας∙

προς τα πού το ορατό,
η μεριά όπου κρέμεται το παγωμένο φύλο,
βαρύ και ασάλευτο στην αγχόνη της άρκτου∙

προς τα πού η φωτιά,
η ανάσα που σκόρπισε τον καπνό που αφηγείται,
η στάχτη του άστρου που λιπαίνει τον άνεμο.

Με το πλέγμα στραμμένο στις σπονδές που προσφέρονται απ’ τη συντελεσμένη εξουσία,
απ’ την αλήθεια των μορφών που αφαιρούνε την όψη τους,
φανερώνοντας μάσκες θυτών,
ενώ οι λάμψεις
γδύνουν το τέμπλο των οστών από την άμπελό του,

εδώ, κάτω από την καλλωπισμένη στέγη των ρόδων
με την πένθιμη κορδέλα της θύμησης
– ξόρκι ανίσχυρο μπροστά στην καθαρτήρια καταιόνηση των σωμάτων∙

εδώ, διά του ενεστώτος ενός κενοτάφιου ρίγους,
σφύζοντος από εύρωστη σιωπή,
έκσταση εκείνων που ασκούνται στην κατάνυξη των κλιβάνων,
καταυγάζοντας μες στη γαλήνη του ομολογούμενου
τις μαντεμένιες πύλες του μίσους∙

[αν το μίσος είναι η παλίρροια του κοσμικού σφυγμού της ιστορίας,
η πανάρχαια φλέβα στο ταξίδι του αίματος∙
αν το μίσος είναι το άρμα του αίματος
στον ιππόδρομο του άρτου και των θεαμάτων,
τότε προς τι οι παλινωδίες του Αντόρνο,
τα περί βαρβαρότητας της ποίησης
και οι αξιωματικές του φλυαρίες;

Τότε προς τι εκείνη η βροχή το απομεσήμερο,
οι λασπωμένοι δρόμοι και η κατάθλιψη∙
τότε προς τι εκείνο το ψιθύρισμα του χρόνου:

Damen und Herren,
εδώ έχει ολοκληρωθεί η αιωνιότητα.]

Σημειώσεις του ποιητή:
1. Όσβαλντ Σπένγκλερ, Η παρακμή της Δύσης, εκδ. Τυπωθήτω – Γιώργος Δαρδανός, μτφ. Λευτέρης Αναγνώστου.
2. Ακόμη και αν πίσω απ’ το αίμα κρύβεται πάντοτε μια κατηγορική προσταγή, τέτοιες εικόνες συνηγορούν στη συστηματική παρανόηση του ύψους και ίσως ένα απλό κλείσιμο του ματιού να μην είναι αρκετό για να το υπονομεύσει.

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Το ταξίδι του αίματος

II.

Τα σκοτεινά μέρη βρίσκονται πάντα στο κέντρο
Τζορτζ Στάινερ

Ποια στιγμή¹ ιστορίας εξυψώνει τη βούληση;
Σε ποια ιστορία η βούληση είναι ενοχή;
Μια ιστορία διασχίζοντας τις εκτάσεις του χρόνου,
προς τους αθέριστους λειμώνες του κενού,
και μια ιστορία μη κίνησης,
που παγιδεύει τον χρόνο στον χρόνο της.

Σιδερένια πατήματα ισιάζουν το χώμα που οργώθηκε,
σιδερένιοι αντίχειρες φυτεύουν τους βολβούς των νεκρών∙
ένα γκρίζο ποτάμι κυλά μαζί με τον θάνατο,
ανηφορίζει μαζί με τον θάνατο προς την άλλη μεριά της ροής του∙

πάντα κυλά ένα γκρίζο ποτάμι, που είναι όλος ο θάνατος,
παρασέρνοντας τις οπλές που γλιστρούν πάνω στα φαγωμένα νύχια της νύχτας,
πάνω στ’ αφώτιστα κουφάρια των τροχών∙

πάντα ένα γκρίζο ποτάμι ανάμεσα στις γραμμές που χωρίζουν αυτό που ερημώθηκε
από εκείνο που πρόκειται να ερημωθεί.

Σημειώσεις του ποιητή:
1. Πώς μπορούμε να αντιληφθούμε τη διαλεκτική της «στιγμής» αν δεν την ακινητοποιήσουμε στον χρόνο και δεν την προβάλουμε σαν κάτι έξω απ’ αυτόν; Τούτη ακριβώς η φαντασίωση μιας συνεχούς διαδοχής παύσεων και επανεκκινήσεων της ιστορίας με άξονα τη στιγμή, ίσως και να περιέχει ολόκληρο το νόημά της.

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Το ταξίδι του αίματος

III.

Μάρτυρες των στρατιών που προελαύνουν [έτσι είπε]
συνεπαρμένες από την τελειότητα των πεδίων,
ακαταπόνητες, γιατί ο πόνος δεν καταλύει τα έργα
ούτε υποστέλλει τις υψωμένες σημαίες,
γιατί ο πόνος είναι η υπέρτατη επιτέλεση των θριάμβων τους.

Αντιχθόνιο σκηνικό των συνόρων,
υπερασπίζοντας ασάλευτους θεούς,
ανάμεσα στην έκλειψη μιας κοντινής συζυγίας
και στην απόκλιση των επιτύμβιων γεωγραφιών∙

ένα ακόμη τοπίο που αλώνεται κάτω απ’ τις συστοιχίες των μύδρων,
κάτω από το αλάνθαστο φτεροκόπημα των πουλιών,
σπαθίζοντας τις αγέλες των στρατευμένων ενστίκτων,
χωνεύοντας το ιονισμένο φως του φεγγαριού∙

άγριο ζώο στη χτυπημένη μεριά των κροτάφων τους,
αυτή τη μεριά που ατενίζει τον τρεμάμενο μίσχο του κόσμου.

Πόση γη θα σκεπάσει τ’ αγεφύρωτα ορύγματα,
τους δαιδάλους μιας μήτρας που διαιρούν τον σπασμό της;

Πόσα σύμβολα ενάντια στον άλυτο κόμπο τους,
ενάντια στην μπλεγμένη θηλιά του ομφάλιου λώρου;¹

Σημειώσεις του ποιητή:
1. Επανερχόμενος στον μύθο του λαβυρίνθου και στην αναπαράστασή του ως μήτρα, με τον μίτο της ανάδυσης (ή της κατάδυσης;) να γίνεται σύμβολο του ομφάλιου λώρου.

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Το ταξίδι του αίματος

IV.

[Ο φόβος.
Μια κάρτα ακόμη στην αρκάνα του ομοίου.]

Τούτος ο αντίλαλος της επικής κραυγής [έτσι είπε]
που υμνωδεί τη σιγασμένη σάρκα,
τούτο το πλήρες μέλλοντος βλέμμα των νικητών∙
τρόπος για ν’ αποκαλυφθεί η απερίφραστη λογική μιας αλήθειας,
μιας αρχής που γεμίζει με δύναμη τον ορίζοντα.

[εκείνη τη δύναμη –έτσι είπε– που τραβά τον ζυγό του μεγέθους της,
εκπληρώνοντας το ισοδύναμο μεγαλείο του χρέους.

Δεν θα επιστρέψουν οι μάσκες πίσω στη μνήμη τους
ούτε η στάχτη τα επιστήθια των άστρων∙

ξυρισμένα κρανία, χέρια που οικοδομούν τις πυραμίδες του φόβου τους,¹
που στοιχίζουν τις πυραμίδες του φόβου τους σε μιαν έρημο θάλλουσα από αιθέριες φούγκες,²

μέχρι να γίνει ο φόβος τους ο φόβος που σας ανήκει,
ο φόβος μιας μάχης που αρχίζει εκεί όπου τελειώνει ένας πόλεμος.

Ένας πόλεμος, λέτε, είναι ο τρόπος που δίνεστε ο ένας στον άλλο
η προσφορά και η μύηση του ενός στη μετέχουσα ιδέα του άλλου∙
είναι ο τρόπος ν’ αλλάζουν τη θέση τους τα σώματά σας,
ν’ αλλάζει ό,τι έγινε με αυτό που του ορίζεται να είναι.

Ποιος απ’ τους δυο φοβάται περισσότερο;

Παραταγμένοι οι μεν απέναντι στις όχθες των δε
–δεν υπάρχει πια το ποτάμι ανάμεσά σας,
παρά μονάχα το σιντριβάνι που απόμεινε
με τον χορό σε κύκλο των παιδιών,
παρά μονάχα τα εξαρθρωμένα μέλη της κούκλας
που τραυλίζει ακόμα το πάνινο κλάμα της,
τη φοβερή προσωδία της επιούσιας άτης–
κάτω από χαμηλές φωνές που μοιράζουν τον θάνατο,
που διευθετούν τον θάνατο στις μερίδες της τελεσίγραφης γλώσσας,
υπακούοντας μόνο στη διαταγή που τους δόθηκε:

ΟΥΤΕ ΕΝΑ ΒΗΜΑ ΠΙΣΩ³

μόνον αυτό∙
και μονάχα το φάσμα του φόβου που τους ανήκει,
το φάσμα που βλέπει στον φόβο τους την εκδοχή της τελικής τους δόξας [έτσι είπε].

Ποιος από σας φοβάται περισσότερο;

Μια χούφτα στόμφου είναι η απορία σας,
ο σταυρός που οι λεπίδες του αγκυλώνουν στον χάρτη,
η νέα εικόνα του κόσμου σας που υπάρχει
δίχως να επαναλαμβάνεται ποτέ.

Σημειώσεις του ποιητή:
1. Το ένστικτο του φόβου, τοπίο ενός ασύμπτωτου κόσμου, με την ύπαρξη να αγνοεί την αιτία και την κατεύθυνσή της∙ με το πριν ή το μετά της εμπειρίας να ορίζει το ηθικό πρόθεμα της συνείδησης.
2. Θα ήθελα να παραθέσω ολόκληρη τη Φούγκα του θανάτου, του Τσέλαν, ωστόσο θα πρέπει να αρκεστώ στον, εδώ απηχώντα, παλλίλογο στίχο: «σκάβουμε τάφο στους αιθέρες εκεί δεν θα ’ναι στριμωχτά» (εκδ. Νεφέλη, μτφ. Ιωάννα Αβραμίδου).
3. Ούτε ένα βήμα πίσω. Ο Βόλγας έχει μόνο μία όχθη: Η διαταγή του Στάλιν για την υπεράσπιση του Στάλινγκραντ, όπου περισσότεροι από 1.500.000 Γερμανοί και Σοβιετικοί έχασαν τη ζωή τους κατά την εξάμηνη διάρκεια των μαχών, από τον Αύγουστο του 1942 μέχρι τον Φεβρουάριο του 1943.


[Ο Βόνεγκατ δεν μου έδωσε κάτι. Το Δημοτικό Σφαγείο, ως χώρος κράτησης Βρετανών και Αμερικανών αιχμαλώτων πολέμου, όντως υπήρχε στη Δρέσδη, αλλά ο Βόνεγκατ μετατοπίζει διαρκώς το κέντρο της αφήγησής του, με αποτέλεσμα ο λόγος του να γίνεται εκδοχή. Βρήκα όμως κάπου να έχω σημειώσει μια φράση που ελέγχεται για την απλούστευσή της: «Ο βομβαρδισμός της Δρέσδης ήταν ένα έργο τέχνης: ένας πύργος καπνού και φλόγας για να εορταστεί η οργή και η θλίψη τόσων ανθρώπων που είδαν τη ζωή τους να καταστρέφεται από την απερίγραπτη απληστία και ματαιοδοξία και σκληρότητα των Γερμανών.»

Διάβασα, ωστόσο, το βιβλίο του Ίρβινγκ (εκδ. Ιωλκός, μτφ. Παντελής Μούτουλας). Δεν είχε πέσει στα χέρια μου τίποτε άλλο δικό του, με ξάφνιασε όμως η απουσία αναφορών στη θηριωδία του Ράιχ. Ακόμη και το Άουσβιτς το προσπερνά σε δύο γραμμές, χαρακτηρίζοντάς το απλώς «στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας και διαμετακόμισης (sic) κρατουμένων». Αντιθέτως, δεν με ξάφνιασε καθόλου το αντισοβιετικό του σύνδρομο, που το εκδηλώνει με κάθε ευκαιρία.

Υπογράμμισα ορισμένα σημεία, κυρίως μαρτυρίες επιζώντων και ντοκουμέντα.

Μαρτυρία Πολωνής αιχμάλωτης:
Τότε ακούσαμε αυτό το μακρινό μπουμπουνητό, σαν έκρηξη, και καταλάβαμε ότι κάτι συνέβαινε. Ήμασταν πολύ χαρούμενες... Τρέξαμε όλες στο παράθυρο και είδαμε το πιο εντυπωσιακό θέαμα που έχω δει στη ζωή μου. Ήταν κάτι σαν εκπληκτικά πυροτεχνήματα, όλα πολύχρωμα. Συνεχίστηκε όλη νύχτα, ήταν θαλασσιά και κίτρινα και πράσινα και ασφαλώς για μας ήταν όμορφο θέαμα. Ήταν μια εκπληκτική ευκαιρία να χαρούμε.

Διαπίστωσα ότι το τσίρκο Σαρρασάνι δεν είναι μυθιστορηματικό εφεύρημα του Βάλζερ. Υπήρχε στ’ αλήθεια στην απέναντι όχθη του Έλβα, και στ’ αλήθεια δραπέτευσαν ζώα από αυτό.

Μαρτυρία Γερμανού αξιωματικού:
Το πρώτο ον που είδα μπαίνοντας στην πόλη δεν ήταν άνθρωπος, αλλά ένα μεγάλο λάμα. Προφανώς το είχε σκάσει από το τσίρκο.

Σε άλλο σημείο αναφέρεται και κάποιο λιοντάρι που δραπέτευσε και, ακολουθώντας τη μυρωδιά του αίματος, περιφερόταν στο νεκροταφείο, όπου τρεφόταν με τα άταφα ακόμη πτώματα.
Όμως ο Βάλζερ, με μια κυριολεκτικά μεταεδεμική σύλληψη, τοποθετεί το λιοντάρι εντός του φαινόμενου κόσμου, μέσα δηλαδή στη γνώση και τον φόβο του θανάτου, αλλοιώνοντας, ωστόσο, με τον τρόπο αυτό τη φύση και την πραγματικότητα των ενστίκτων του.

Πεινασμένο, βίαιο, μοναχικό, άθεο: αυτό θέλει η βούληση του λιονταριού για τον εαυτό του (Νίτσε).

Βέβαια, για όλα τούτα τα ζώα που δραπέτευσαν, είτε από το τσίρκο είτε από τον ζωολογικό κήπο της πόλης, δόθηκε διαταγή στους πολιτοφύλακες να τα εκτελούν επιτόπου.

Ο αδέξιος χορός του λιονταριού
άδεια πατήματα στην τονική των μέτρων.

Απόσπασμα από την έκθεση του αστυνομικού διευθυντή της Δρέσδης:
Έως και το βράδυ της 20ής Μαρτίου 1945, είχαν ανασυρθεί 202.040 νεκροί, κυρίως γυναίκες και παιδιά. Πρέπει να υπολογίζουμε ότι το σύνολο θα φτάσει τις 250.000. Μόνο το 30% των νεκρών μπορεί να αναγνωριστεί (...) Επειδή η απομάκρυνση των νεκρών δεν μπορούσε να γίνει αρκετά γρήγορα, αποτεφρώθηκαν 68.650 πτώματα και η τέφρα τους μεταφέρθηκε σε νεκροταφείο. Καθώς οι φήμες υπερβαίνουν κατά πολύ την πραγματικότητα, επιτρέπεται να δημοσιευτούν αυτά τα στοιχεία.

Ανταπόκριση Αμερικανού δημοσιογράφου στο Associated Press:
Οι Σύμμαχοι Αρχηγοί της Αεροπορίας αποφάσισαν, όπως από καιρό αναμενόταν, να πραγματοποιήσουν προμελετημένους βομβαρδισμούς γερμανικών πληθυσμιακών κέντρων, ως ανηλεές μέσο επιτάχυνση της πτώσης του Χίτλερ. Για τους Γερμανούς προορίζονται κι άλλες επιδρομές σαν κι αυτές που πρόσφατα πραγματοποίησαν βαρέα βομβαρδιστικά των συμμαχικών αεροπορικών δυνάμεων σε κατοικημένες περιοχές των Βερολίνου, Δρέσδης, Κέμνιτς και Κότμπους (...)

Δεν ξέρω αν μου χρησιμεύσουν όλα αυτά. Εκείνο που έχει σημασία είναι να ενεργοποιήσουν το μάτι της λεπτομέρειας, ό,τι υπάρχει πίσω από την απρόσωπη ιστορική καταγραφή. Όχι τους αριθμούς των πτωμάτων, αλλά τη μοναδικότητα της καμένης μορφής∙ όχι τη φλεγόμενη πόλη, αλλά τον λιωμένο σκελετό ενός παιδικού ποδηλάτου. Τη μουσούδα του λιονταριού, καθώς οσμίζεται στην πολτοποιημένη άσφαλτο τα συρρικνωμένα, κολλημένα σε ένα ενιαίο κομμάτι, απομεινάρια μιας μητέρας με το μωρό της. Τον πυροσβέστη που φτυαρίζει μέσα σε έναν τσίγκινο κάδο τις στάχτες των νεκρών.

Ό,τι ακριβώς δηλαδή αγνοεί το ιστορικό πρόταγμα του πεπρωμένου, ό,τι συντάσσεται με την ανθρώπινη δυνατότητα να σχηματίσει μια εικόνα του κόσμου και της συνείδησης στη βάση του γίγνεσθαι που συγκροτεί τα γεγονότα και όχι στη βάση των γεγονότων που συγκροτούν ένα γίγνεσθαι.

Ας έχω κατά νου ότι η έννοια του γίγνεσθαι, έτσι όπως την ερμηνεύει η δυτική σκέψη, βρίσκεται στον αντίποδα της αρχαιοελληνικής αντίληψης. Για τον Έλληνα κάθε μεταβολή αναλογεί σε ένα αποτέλεσμα∙ για τον δυτικό κατευθύνεται σε ένα αποτέλεσμα.

Σε τι ακριβώς πίστευαν ο Χίτλερ ή ο Τσόρτσιλ ή ο Στάλιν; Ότι κάθε λαός παράγει και τα δικά του σκουπίδια, τα άτομα εκείνα που ζουν προσηλωμένα σ’ έναν κόσμο αληθειών, ιδανικών και ουτοπιών (Σπένγκλερ), εκείνη την ανιστορική μάζα που θέλει να εκτρέψει από την πορεία του προς τα εμπρός τον πραγματικό κόσμο.

Η ιστορία δηλαδή δεν είναι παρά μια τερατώδης επεκτατική βεβαιότητα, που δεν ακολουθεί καμιά φαινομενική αιτιότητα, αλλά είναι η ίδια που ορίζει την αναγκαία και προδιατεθειμένη φορά του δυναμικού της κέντρου.

Έτσι γίνεται εύκολα κατανοητό γιατί σ’ αυτές τις απόψεις του Σπένγκλερ, όπως τις διατυπώνει δογματικά, αλλά και αντιφατικά, στην Παρακμή της Δύσης, βρήκαν οι ναζί πολύτιμα κοινωνιολογικά, εθνολογικά και ιστοριολογικά ερείσματα. Και αν η, καθ’ όλα τραγική και απελπισμένη, κραυγή απελευθέρωσης που απευθύνει ο φλογισμένος νους του Νίτσε στον άνθρωπο, καλώντας τον να ξεπεράσει τον άνθρωπο, παραμορφώθηκε για να έρθει στα μέτρα των απολογητών του εθνικοσοσιαλισμού, για τον Σπένγκλερ δεν χρειάστηκε καμιά προκρούστεια κλίνη. Ήταν ακριβώς το καλούπι όπου χύθηκε το μάγμα του ιστορικού πεπρωμένου της φυλής και της καταγωγικής δύναμης του καθαρού αίματος, και όπου μυθολογήθηκε το Ράιχ ως η έλευση της Τρίτης Βασιλείας.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που και οι συγκαιρινές μας νεοναζιστικές και νεοφασιστικές ομάδες –και η δικιά μας φυσικά Χρυσή Αυγή– θεωρούν τον Σπένγκλερ «γίγαντα της σκέψης και κορυφαίο διανοητή του 20ού αιώνα».

Αν και νομίζω ότι τελικά στο κριτικό στόχαστρο του Σπένγκλερ βρίσκονται ο Διαφωτισμός και ο Ορθός Λόγος, και αναπόφευκτα η καταγωγική τους μετασωκρατική αρχαιοελληνική σκέψη.

Εδώ λοιπόν έρχεται το λιοντάρι, σαν μια μορφή πρωτογενούς πολιτισμού (φύση), η οποία βρίσκεται αντιμέτωπη με την πιο βίαιη και ακραία εκδήλωση του τεχνικού πολιτισμού, για να μεταβάλει το ένστικτο του φόβου σε συναίσθημα και το ένστικτο της επιβίωσης σε ενσυναίσθηση.

Ο τρόπος που ανιχνεύει, μυρίζοντας, τον παλμό της ζωής, και το σφίξιμό του πάνω στον ζωντανό άνθρωπο, μετασχηματίζει τη φυσική αναγκαιότητα σε αναγνώριση του γεγονότος της ύπαρξης, δηλαδή σε μιαν «ανώτερη» συνείδηση. Το λιοντάρι γίνεται πλέον μέλος ενός άλλου πολιτισμού και η σχέση του με την πραγματικότητα που βιώνει αποκτά μια πνευματική σημασία, το περιεχόμενο της οποίας ενδεχομένως μπορεί να αποδοθεί.]

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Το λιοντάρι της Δρέσδης

I.

Κλάρα Ζίνγκερ, θαμμένη εδώ
κάτω από τα χαλάσματα.
Χάινριχ Ζίνγκερ, ζωντανός στον αριθμό 7
της Γκάρτεν Στράσε, Κόσβιγκ.
Μητέρα, σε ψάχνουμε, Ερνστ και Κλάρα.
Φραντζ, είσαι ζωντανός; Η Έλσι σου.
Πού βρίσκεται η κυρία Μπράουνερ;
Γραμμένα με κιμωλία σε τοίχο στη Δρέσδη¹

Πρέπει να περιμένουμε την επιστροφή της μανίας,
τον ερχομό μιας Αποκάλυψης παρενδυμένης τον πιο ασυνάρτητο θρίαμβο,
τη συγκατοίκηση της τρομακτικής νοσταλγίας με το ανοίκειο.

Κάτω από τ’ αποχρονισμένα ρολόγια και ανάμεσα στα κλίτη του κενού
– ένα κόκκινο αδιαπέραστο σύννεφο δένει στα κρόσσια του τα λείψανα ενός παιδικού ποδηλάτου∙

δεν είναι χώρος εδώ παρά μονάχα σάρκα και στόματα που δονούνται ακόμη ζωντανά∙
ό,τι σώθηκε από μια πολιτεία καθρεφτισμένο στ’ ανερμάτιστα νερά των ποταμών,
στις υψηλές θερμοκρασίες του εξαντλημένου αέρα,
σ’ αυτές τις πυρίμαχες λέξεις που πλέκονται σαν γαμήλια κόμη:

ΣΑΣ ΥΠΟΣΧΟΜΑΙ ΑΙΜΑ, ΛΥΠΗ, ΙΔΡΩΤΑ ΚΑΙ ΔΑΚΡΥΑ²

ΣΑΣ ΥΠΟΣΧΟΜΑΙ ΘΑΝΑΤΟ

Εσάς, ποιος;
Ποιος υπόσχεται το ενδιάμεσο μέλλον,
το μέλλον που ήδη κρέμεται ξεφτίδι στο παρόν;

Μπροστά σε ποιον θα κλείσετε τα μάτια σας,
μετέχοντας στο παιχνίδι του τραχήλου που γέρνει στο χείλος μιας κενόδοξης αβύσσου,
μαθαίνοντας πως το κάθετο φως δεν μπορεί να σκιάσει καμιά δυνατότητα;

Ρημαγμένο τοπίο της νίκης σας,
θραύσματα σφηνωμένα στις μορφές που κοσμούν τους πυλώνες του νείκους∙

ένας άντρας εχθρός κυλά τον τροχό,
στρέφει ανάποδα τη βαρύτητα των κρεμασμένων∙

ο ίδιος εκείνος εχθρός,

πρόσωπο δίδυμο στο εκμαγείο της κρίσης,
λάμψη του άρματος που πετρώνει την όψη του∙

όχι ο εχθρός μα η αξεχώριστη όψη,
ο τρόμος μιας ρητορικής που εξιλεώνει τη γλωσσική της έπαρση με την πραγμάτωσή της:

ΝΑ ΜΗ ΧΑΣΕΙΣ ΤΟΝ ΣΤΟΧΟ.
ΝΑ ΜΗ ΧΑΣΕΙΣ ΤΟΝ ΣΤΟΧΟ,

τα ομόκεντρα γρανάζια που γυρνούν μέσα στη μία λαίλαπα³ μιαν άλλη.

Τη νύχτα όλα γίνονται κατάληξη κι αιθάλη∙
ένας άγγελος προ της ζωής,
καθόλου ουρανός∙

καθετί που έχει εξαγγείλει
βρίσκεται κιόλας στη θέση του.

Σημειώσεις του ποιητή:
1. Ντέιβιντ Ίρβινγκ, Ο βομβαρδισμός της Δρέσδης (από φωτογραφία-ντοκουμέντο στο βιβλίο).
2. I can promise you Blood, Toil, Sweat and Tears: Το μήνυμα του Τσόρτσιλ στην πρώτη του αγόρευση ως Πρωθυπουργού, στις αρχές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (Μάρτιος 1940).
3. Το φαινόμενο της πύρινης λαίλαπας οφείλεται στον καυτό αέρα, που καθώς ανυψώνεται δημιουργεί ανεμοστρόβιλους, οι οποίοι απορροφούν το οξυγόνο από παντού, προκαλώντας έναν σίφουνα τρομακτικά υψηλών θερμοκρασιών που ρίχνουν τα πάντα (κτήρια, οχήματα, ανθρώπους) μέσα στην πύρινη κόλαση (βλ. Ντέιβιντ Ίρβινγκ, Ο βομβαρδισμός της Δρέσδης).

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Το λιοντάρι της Δρέσδης

II.

Ένας άγγελος προ του εαυτού φτερουγίζοντας,
ακούγοντας μονάχα τη βουή των κινητήρων.

Δεν είχα διόλου φανταστεί πως ούτε οι κρύπτες των ναών θα τους γλιτώσουν
και γέλασε.

Ούτε ποτέ μου πέρασε απ’ τον νου πως ξεπαστρεύεις τόσο απλά την ιστορία,
και γέλασε.

Ένας άγγελος φτερουγίζει απαλά,
υπεριπτάμενος της θέας των νεκρών του∙

αυτών, ποιων;
Ποιοι είναι αυτοί που γλιστρούνε στ’ αφώτιστα βάθη του γέλιου του;
Ποιος τους φωνάζει και ποιοι του απαντούν;
Ποια λόγια θάβουν τη φωνή κάτω από άλλα λόγια;

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Το λιοντάρι της Δρέσδης

III.

Ρημαγμένο τοπίο της νίκης σας∙
στην ίδια πράξη φλέγονται η σκηνή κι οι θεατές κάτω απ’ το κέλυφός της.
Ο θάνατος τους φύλαξε ζεστούς σκεπάζοντάς τους,
διπλώνοντας στα δύο τη φωτιά,
τραβώντας ως το μέτωπο το στοργικό της πέπλο.

Αυτούς, ποιους;
Ποιους λύτρωσε ο γερανός των από μηχανής,
που φλυαρούν αυτάρεσκα τις θεϊκές τους λύσεις;
Και ποιους ορκίζει ο χορός στο αίμα της φυλής,
στοιχειώνοντας στη γλώσσα τους την επωδό των μύθων;

EIN VOLK, EIN REICH, EIN FÜHRER¹

Ένας άγγελος διασχίζει τα όντα του εύχαρις,
κατά τις γραφές,
για να προσφέρει, ως είθισται, τα νηπενθή του κρίνα:

Ein Volk, ein Reich, ein Führer

Ένας άγγελος προ των τειχών κατευθύνοντας
τη σκόπευση της χοϊκής πνοής,
το διαρκές κι ανέκφραστο κοίταγμα των θεών του.

Αυτός, ποιος;
Ποιος έψαλε τα εγκώμια του εδεμικού του πόθου,
του δαίμονα που ψήλωσε τη χρονική ψυχή;²
Και ποιος χαρίζει απ’ την αρχή την όμοιά του πίστη
στην πεπρωμένη έλευση της νέας διαδοχής;

Σημειώσεις του ποιητή:
1. Ένας λαός, μια αυτοκρατορία, ένας ηγέτης: σύνθημα των ναζί που πρωτοεμφανίστηκε σε προπαγανδιστική αφίσα τον Μάρτιο του 1938, αμέσως μετά την προσάρτηση της Αυστρίας στο Ράιχ.
2. Αν φυσικά υιοθετήσουμε την παράδοξη άποψη που θέλει τη δυτική ψυχή να διατηρεί μια προνομιακή σχέση με τον ιστορικό χρόνο ως μνήμη, σε αντίθεση με την αρχαιοελληνική (ψυχή), όπου, κατά την ίδια άποψη, η σχέση αυτή είναι ανύπαρκτη.

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Το λιοντάρι της Δρέσδης

IV.

Θ’ ανθίσει ο κήπος
κάτω από τους μαιάνδρους των οστών
κλήρος δοσμένος αδιαίρετα στα διαιρεμένα μέλη∙

θ’ ανοίξει η σπείρα,
ξοδεύοντας όλη την ύλη στην καμπύλη του μόχθου της,
προικίζοντας κάθε στιγμή μ’ έναν καινούριο χρόνο.

Ρημαγμένο τοπίο της νίκης σας∙
ο αδέξιος χορός του λιονταριού,
λαθεύοντας ολόνυχτα την τονική των μέτρων
την τρομαγμένη ελευθερία που ημερώνεται
από το ξάφνιασμα της αναγνώρισής της∙

ταιριάζοντας τ’ ανεμικά πατήματα του φόβου,
φόβου μέσα στον φόβο που υποτάχθηκε στη ροή ενός διαλείποντος κόσμου,
προσπαθώντας να λύσει το αίνιγμα του ορίου ανάμεσα στον λυγμό και στο σύμπαν.

Σε σκόνη σκόρπισαν οι αρμοί, σε στίλβη η στίλβη,
θέρμη παγιδευμένη στον καπνό που λιχνίστηκε πάνω απ’ τη χαίτη,
φέρνοντας πιο κοντά τον σφυγμό στην ανάσα του,
το αβέβαιο πέλμα στη ρωγμή των ενστίκτων∙

φέρνοντας πιο κοντά τη διαπασών του ορίζοντα,
καθώς ριγούν οι παλμοί σε παράκλητους φθόγγους,
κλίμακες που ενώνουν το λαχάνιασμα της τρομερής ζωής με την κατεύθυνσή της,

εκεί, στο ασύμμετρο κούφωμα των σορών,
στη δυσανάγνωστη τομή της αχρονίας∙
εκεί όπου η άγρια καρδιά διδαγμένη τον κόσμο αφήνεται στον τρεμάμενο κόρφο.

Εκεί, πού;
Πού μέσα δέχτηκε η σιωπή την έκτασή της;
Σε ποια βουβή συνάντηση ωρίμασε η ανάγκη;

Ρημαγμένο τοπίο της νίκης σας∙
άδειο που ηχούν τα ξύλινα ποδάρια λυμφατικών σκιών∙

θα υπάρξει το άστρο
που θα κοιτάξει πιο ψηλά απ’ το δικό του θάμβος∙
ψηλά, ψηλά, πολύ ψηλά,
μέχρι το αρχαίο γέλιο των αγγέλων.

Σημειώσεις του ποιητή:
[Όπερ έδει δείξαι: κατά κανόνα το αποτέλεσμα, όχι μόνον είναι υποδεέστερο της προσδοκίας, αλλά διεκδικεί και τον ρόλο της αλογόμυγάς της: όσο και να χτυπιέσαι δεν μπορείς πια να το ξεφορτωθείς από τη ράχη σου.

Αναρωτιέμαι αν η τόση αφαίρεση ωφελεί ή ζημιώνει. Η δυσκολία βρίσκεται στο προφανές και στην ηρωική αποφόρτιση της ποιητικότητας.

Εν τέλει, καταλήγει οιονεί φορμαλισμός, σε μια εποχή όπου όλες οι θεωρίες ακούγονται σαν ανέκδοτο. Από την άλλη βέβαια είναι ένας εύσχημος τρόπος να θολώσουν τα νερά, αποδυναμώνοντας τα μεταμοντερνιστικά ιδεολογήματα.

Αυτή η άθλια μεταφυσική του μεταμοντέρνου, όπου όλοι το έχουν στο στόμα τους σαν προσευχή, δίχως κανείς να γνωρίζει το δόγμα. Αυτές οι αποκαλυπτικές ακροβασίες και τα κατασκευασμένα ψευδοδιλλήματα. Και γιατί τάχα να μην τον ονομάσουμε νεομοντερνισμό; Ως ορισμός είναι λιγότερο ανυπεράσπιστος.

Και ο άγγελος; Πώς προέκυψε ο άγγελος; Σαν λογικός συνειρμός από τη Sistine Madonna¹, ή έτσι όπως προκύπτουν όλοι οι άγγελοι στην ποίηση: σαν βομβαρδιστικά που ξεγελούν τα ραντάρ και την αντιαεροπορική άμυνα;

Ας ξαναδώ τον Φάουστ (του Γκαίτε), παρόλο που ο όγκος του με τρομάζει. Η αρχή του πρώτου και το τέλος του δεύτερου μέρους μ’ ενδιαφέρουν περισσότερο. Κρίμα που δεν κράτησα σημειώσεις την πρώτη φορά.

Τι μου διαφεύγει; Γιατί ο Σπένγκλερ θέλει να ονομάζει τον δυτικό άνθρωπο φαουστικό;

Ο Φάουστ κοιτάζει ψηλά. Προς τα πού; Πάνω απ’ το σώμα; Πάνω απ’ το πνεύμα; Ή, τελικά, πάνω απ’ την ηθική, πάνω από το καλό και το κακό, δηλαδή προς την απρόθετη ηθική της θεότητας;

Ω, αξιαγάπητες, αφελείς διερωτήσεις της ποίησης.

Οφείλει όμως να πληρώσει ένα τίμημα. Κάπου εδώ αποκαλύπτεται η θρησκευτική παγίδα που επιλέγει να πέσει ο Γκαίτε. Προτιμά να αφήσει ανολοκλήρωτο τον ήρωά του, παρά να τον παραδώσει στις διαθέσεις του κακού. Η εξομολόγηση και η μετάνοια, αυτά τα ιδιοφυή δογματικά εφευρήματα, είναι η αφήγηση, και ταυτόχρονα η σκηνοθεσία, της εσωτερικής ηθικής ενός πεπρωμένου που προσκρούει στον τοίχο της πολιτισμικής ενοχής.

Μήπως όμως ο Γκαίτε, προηγούμενος θεολογικά, στο σημείο αυτό, της σκέψης του Κίρκεγκορ, ολοκληρώνει την αμαρτία του Φάουστ του με τη μετάνοια; Μήπως δηλαδή η μετάνοια είναι το τελευταίο κομμάτι στο παζλ της αμαρτίας, οπότε αυτοϋπονομεύεται ολόκληρο το αισθητικό και συναισθηματικό οικοδόμημα μιας αφετικής συνταγής;

Η θλιβερή επιστροφή του Φάουστ στην αισθητηριακή αντίληψη του πραγματικού κόσμου σημαίνει και την παραδοχή από μέρους του εκείνης της μηχανιστικής σύμβασης που αναζητά αιτίες πίσω από τα φαινόμενα.

Η ολοκλήρωση της «τραγωδίας», με τους αγγέλους να απαγάγουν, κυριολεκτικά, την υπερβατική διάστασή του από τα χέρια του Μεφιστοφελή, είναι πολύ πιο κοντά στο ρομαντικό μελόδραμα (Στάινερ), παρά στην αρχαιοελληνική ή, κυρίως, στην ελισαβετιανή τραγωδία, όπου οι ήρωες κατευθύνονται, μέσα από προγραμματισμένες, ή τη δικές τους προγραμματικές πράξεις, προς την αναπόδραστη καταστροφή.

Απορία:
Με ποια λογική ο Σπένγκλερ, από τη μια αποκαλεί τους νόμους της αιτιότητας ανιστορικούς, όρο που τον ταυτίζει με την αρχαιοελληνική θεώρηση του γίγνεσθαι, και από την άλλη επικαλείται την καταλυτική λειτουργία του απρόοπτου, δηλαδή του τυχαίου, δηλαδή του μη αιτιώδους, έτσι όπως πάλι ο ίδιος το ανακαλύπτει στην αρχαιοελληνική τραγωδία;

Αυτή η αντίφαση, με τις αβάσταχτες σπενγκλερικές βεβαιότητες να παλινωδούν μεταξύ αιτιότητας και τυχαίου, μεταξύ φύσης και ιστορίας, πώς συνδέεται με τη δραματουργική σύλληψη ενός, ρομαντικού εν τέλει, ποιητή, που έχει να αναμετρηθεί με την ηθική παρά με την ιστορία;

Τι είχε στο μυαλό του ο Σπένγκλερ όταν στήριζε ολόκληρη τη θεωρία της αποστολής, της λαχτάρας για δύναμη, της κατεύθυνσης προς τα εμπρός, της καθαρότητας της φυλής και του προγονικού αίματος πάνω στο ασταθές σύμβολο του Φάουστ; Γιατί κλείνει τα μάτια του μπροστά στο αξιολύπητο γεροντάκι του τέλους, που το μόνο που ελπίζει πια είναι η σωτηρία του;

Τι μου διαφεύγει; Τι δεν μπορεί να χωρέσει στο ανιστορικό μου μυαλό;

Να αγνοήσω άραγε τελείως τον Μάρλοου και τον Μαν;

Ο Φάουστους, στον Μάρλοου, καταδικάζεται στις φλόγες της κόλασης. Η εμπειρία και η μη επιστρέψιμη γνώση του κακού τον οδηγεί σε μια τρομερή, στην ελευθερία της, επιλογή. Ούτε τύψεις ούτε μετάνοια. Αφήνεται στην τιμωρία, ολοκληρώνοντας έτσι με καθαρότητα την τραγική του μορφή.

Δεν μπορώ ν’ αγνοήσω ωστόσο το Μεφίστο, ούτε ως βιβλίο του άλλου Μαν (Κλάους) ούτε ως ταινία (Ζάμπο). Αυτή η τερατώδης ηθική της εσκεμμένης άγνοιας και της σιωπηρής συναίνεσης, που καταλήγει στη απενοχοποίηση και την απαλλαγή. Αυτός ο θηριώδης ηθοποιός (Μπραντάουερ), που απενοχοποιεί και εξυψώνει έναν ένοχο ρόλο.

Είναι ο άνθρωπος που πουλά τελικά την ψυχή του στον διάβολο ή ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει;

Οι τίτλοι προς το παρόν μου αρέσουν. Ελπίζω, με τον στόμφο τους, να υποψιάζουν και για μια πιο ειρωνική ανάγνωση του κειμένου.

Πώς θ’ αποδεσμευτώ από τα καταραμένα βαρίδια της απόηχης γλώσσας; Πόσο όμορφα μπορείς να βουλιάξεις μαζί μ’ αυτά!

Πώς μπορεί να μιλήσει κανείς «μέσα» στη γλώσσα με μια γλώσσα ζωής, με μια γλώσσα ζωτικής σημασίας, που να ξεπερνά τη μεταφυσική της ζωής για να γίνει άσκηση ύπαρξης;

Ω, χαριτωμένες ρητορικές αγωνίες, που έξω απ’ την ίδια τη γλώσσα δεν σημαίνετε τίποτε!]

1. Όρθια Μαντόνα ή Παναγία Βρεφοκρατούσα. Έργο του Ραφαήλ, μία από τις περίφημες Μαντόνες του, περιτριγυρισμένη από αγγέλους, που ανήκε στον Δήμο της Δρέσδης. Μετά την κατάληψη της πόλης βρέθηκε στα χέρια των Σοβιετικών, για να επιστραφεί στη συνέχεια. Σήμερα βρίσκεται στο Zwinger Palace, στην αίθουσα των ζωγράφων.

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Προς τα πού

I.

Τίποτε δεν αλλάζει τον λόγο που ειπώθηκε,
τον λόγο που είναι εξίσου παρών στην εξιστόρηση και στην προφητεία,
στη γραφή που υποτίτλισε την ακίνητη¹ εικόνα του χρόνου.

Τίποτε δεν ορίζει το σχήμα που δεν ορίστηκε,
το μάτι που εκθέτει την αρχή του στο φως,
τη μάταιη ορμή του μυαλού προς το αβλάστητο ύψος∙

το ύψος που εκ του ύψους μόνο περιβάλλεται,
αφήνοντας δίχως σύνορα τις διαστάσεις,
τα σημεία όπου τέμνεται το εφικτό με το ανέφικτο∙

τα σημεία εντός του γινόμενου
και τα σημεία έξω απ’ αυτό.

Μεταξύ των σημείων ο ασυμπλήρωτος κύκλος σας,
τα διανύσματα που δεν θα προστεθούν,
η απόσταση ανάμεσα στο συμβάν και στη μνήμη.

Μεταξύ των σημείων η κερδισμένη σας γνώση
και η γνώση που χάθηκε στα ενδεχόμενά της,
το αβαρές του αινίγματος στων εσόπτρων το κοίλο.

Προς τα πού² οι εκβολές των λυγρών ποταμών και οι κρωγμοί των γλάρων∙

προς τα πού η κοιλάδα του Somme
με το ένα εκατομμύριο, διακόσιες εξήντα πέντε χιλιάδες νεκρούς∙

προς τα πού η ουρά του ερπετού που φυλάει τα κοπάδια του,

αγρυπνώντας ανάμεσα σε δυο εποχές,
ανάμεσα στην εποχή του κοντά και στην εποχή του απέραντου,
ενεδρεύοντας πίσω απ’ τους τύμβους εκείνων που έπεσαν
στην οθόνη του τελευταίου πολέμου.

Τέκνον τυφλού γέροντος, τίνας χώρας αφίγμεθα;³

Προς τα πού ο τα πάντα ορών στον χερσωμένο κήπο των κανόνων∙

προς τα πού η νεβρή μοναξιά του πρωτόπλαστου φόβου∙

προς τα πού οι χιτώνες που απόμειναν απ’ τη δημιουργία.

Σημειώσεις του ποιητή:
1. Κινείται ή μήπως είμαστε εμείς που κινούμαστε μέσα σ’ αυτόν; Έχω πάντα στον νου μου την απορία εκείνου του μικρού κοριτσιού: «Μπαμπά, όταν μεγαλώσω εσύ πάλι θα είσαι πιο μεγάλος από μένα;»
2. Το «προς τα πού» (Wohin) απαλλαγμένο από την ερωτηματική του στίξη και από το πρώτο σκέλος «από πού» (Woher) του κατεξοχήν υπαρξιακού ατοπήματος, ήτοι: απαλλαγμένο από τη μεταφυσική του πεπρωμένου.
3. Σοφοκλή Οιδίπους επί Κολωνώ.

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Προς τα πού

II.

Ασφαλώς και τους χρησιμοποιούμε. Τους ζεύουμε και τους πηδάμε κανονικά, φωτογραφίζουμε τον εξευτελισμό τους, τους στέλνουμε πάνω σε πανύψηλες, σιδερένιες κατασκευές και κάτω στα ορυχεία και στους υπονόμους και τα σφαγεία, τους φορτώνουμε απάνθρωπα φορτία, απομυζούμε τους μυς και την όραση και την υγεία τους, αφήνοντάς τους, μέσα στην ευσπλαχνία μας, μερικά ψίχουλα για τα τελευταία, αξιοθρήνητα χρόνια τους. Φυσικά. Γιατί όχι; Κατά τα άλλα είναι άχρηστοι.
Τόμας Πίντσον¹

Έπρεπε όμως πρώτα να εξωθήσετε την ακούσια τύψη πιο κοντά στις εσχατιές του ιερού.

Πώς ήταν τότε οι σκιαγμένες φωνές το εννοήσαμε,
όταν μετρήσατε την πράξη του κόσμου στον κανόνα που καμία καινούρια αλήθεια δεν σας εμπόδιζε να επιμένετε πως είναι αληθινός.

Σ’ αυτή την κλίμακα,
που φροντίζετε πάντοτε ν’ ακολουθεί μια αντιστοιχία προσιτή στο ανάλογό της,
επιλέγοντας το τοπίο μιας γλώσσας που υπάρχει ταυτόσημη στη σωστή της σειρά,
χαλκεύοντας μεταμέλειες που ήθελαν όλοι ν’ ακούσουν∙

έτσι μετέχετε,
έτσι μετέχουμε κοιτάζοντας τα ημερωμένα αντίγραφα ενός άλλου καιρού,
λυτρωμένου απ’ τις επιταγές κι απ’ τα δαιμόνια της άπτερης λύπης σας,
αθωωμένου απ’ τη φωτιά που χωνεύει τους στικτούς αριθμούς μιας φιλεύσπλαχνης λύσης.

Έπρεπε όμως πρώτα να σπάσουν στην πέτρα οι καθρέφτες της πιο μεγάλης ιδέας,
να ξεχαστεί στους ιστούς η απειλή των ανοιγμένων φτερών∙

έπρεπε πρώτα να πάψει το βουητό των οστών,
αλλάζοντας τ’ ορατό του ματιού με το αόρατο
ενός νου που η τέχνη του υπνωτίζει την κρίση.

Όταν φανούν και πάλι τα είδωλα ανάμεσα στις κοινές σας προθέσεις,
ανάμεσα στα σύμβολα των φυσικών σας νόμων,
με τα χέρια υψωμένα σαν σκιές που στεγνώνουν στον άνεμο∙
όταν φανούν οι δούλοι που έγιναν φύλακες των παλιών τους δεσμών,

θα βρεθείτε ξανά μια στιγμή πιο μπροστά απ’ την κίνηση που επιστρέφει στους τρόπους της,
μια στιγμή πιο μπροστά απ’ τη δύναμη που συντρίβει τη μνήμη,

ολοκληρώνοντας την κατάληψη ενός ουρανού που νικήθηκε απ’ τις στρατηγικές της επενδύσεις,
ενός ορίζοντα κρεμασμένου στο ισοζύγιο της τελευταίας χρονιάς,
σαν σώμα νεκρού παγιδευμένο στ’ απροστάτευτα ύψη,
σαν ένα σώμα νεκρού στα κλαδιά που παραείναι πυκνά για τούτο το φως,
καθώς τα κέρδη σας πρέπει ν’ αποδίδουν εκ νέου
και όσοι αντιστέκονται πρέπει εκ νέου να χειραγωγηθούν.

Προς τα πού ο ιστός που υφαίνει ακούραστα ο κομπασμός της αράχνης∙

προς τα πού ο αυλός που νικήθηκε απ’ τις χορδές μνησίκακων θεών∙

προς τα πού ο βυθός που αναδεύει τ’ ασπόνδυλα στις αυλές των πνιγμένων.

Σημειώσεις του ποιητή:
1. Τόμας Πίντσον, Ενάντια στη μέρα, εκδ. Καστανιώτη, μτφ. Γιώργος Κυριαζής.

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Προς τα πού

III.

Καθετί που απειλεί το επερχόμενο πνεύμα,
τη συνθήκη μιας ρώμης που δονείται στον μύθο της∙

καθετί που υπάρχει φυλαγμένο στη δίνη,
στην εκφράσιμη ουσία μιας παρούσας στιγμής∙

καθετί που ωριμάζει τον καρπό τού εγγύς
στο περίβλημα μιας λογικής που αγκαλιάζει τον λόγο,

διεκδικώντας αυτά που δεν γίνονται μα ωστόσο υπάρχουν,
τους σκοπούς που δεν είναι σκοποί, αλλά μετρήσιμα μεγέθη της ανάγκης,
μοναδικά, σαν την υπόσχεσή τους,
κλητικά, σαν τα στάσιμα μιας απροσκάλεστης μοίρας∙

παρακάμπτοντας τ’ αναχώματα των ενδιάμεσων τάφρων,
την ορμή των χειμάρρων που διαβρώνουν τα φράγματα∙

καθετί που αντηχεί στο κενό και στην πέτρα,
μάγευση εφήβου οπλισμένου με την κραυγή της ζωής:

άφησέ με να γίνω ο κρότος σου,
να είμαι αυτός που θα θέλει να είσαι
πριν απ’ τον θάνατό σου ζωντανός∙

άφησε με όρκο φωτιάς στα υποπόδια των θρόνων,
στολίδι αίματος στο άχραντο σκοτάδι των ναών,
μια καταδίωξη ανάμεσα σ’ εκρήξεις των ημερών που σχίζονται στις κόψεις των οδών∙

άφησέ με στη γνώση του ζώου που μηρύκασε το αλμυρό χορτάρι των ακτών.

Για μένα στήθηκε το ικρίωμα της φοβερής γιορτής,
για μένα στήθηκε ο τροχός
κατάντικρυ σ’ αυτό το φως που αναστατώνει
την άφεγγη ομίχλη των σωμάτων∙

για μένα αθροίζεται ο περίλυπος καιρός,
μονάδα χάους που προστίθεται στο χάος.

Άφησέ με ρομφαία εκμηδένισης,
χιτώνα τρίχινο στη σάρκα των ονείρων.

Προς τα πού η σιωπή της συνένοχης άγνοιας που τρομάζει απ’ τον ήλιο∙

προς τα πού ο μακάριος ρυθμός των τυμπάνων της στοίχισης∙

προς τα πού ο σταυρός που ανοίγει τα σκέλη του στην προσήλυτη τάξη.

Άφησέ με, σου λέω, στολή του εχθρού
σ’ αυτό το βεστιάριο του πολέμου.

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου, Φάουστ

I.

Ήρθε η ώρα να δείξεις με πυγμή,
πως ο άνθρωπος μπροστά στο θείο δεν δειλιάζει.
Μην τρέμεις μπροστά στη σκοτεινή σπηλιά,
που σε κατάρα μετατρέπει την κάθε φαντασία,
μα να περνάς, χωρίς να δίνεις σημασία,
από το στόμιο που ξερνά της κόλασης φωτιά–
με διαύγεια το βήμα να τολμήσεις,
έστω και στο μηδέν αν τερματίσεις!
Γκαίτε, Φάουστ¹

Θέλεις να μάθεις τη λύση του δράματος, Φάουστ;
Να μάθεις για τα σφάγια που σαπίζουν στους βωμούς
παρατημένα απ’ τους θυσιαστές τους;

Θέλεις να μάθεις για την τύψη που χτυπήθηκε στη ρίζα της,
εκεί που βρίσκουνε τροφή τα υπόγεια άνθη,
θηλάζοντας νωχελικούς μαστούς;

Υπάρχει ένας ώμος που σηκώνει το κενό,
εκτίοντας για πάντα την ποινή της δύναμής του∙
υπάρχει ένα σώμα που περνά μέσα απ’ τους τοίχους του
και αφήνει πίσω του τον φυλαγμένο φόβο.

Θέλεις να μάθεις για τον φόβο που αρνήθηκες, Φάουστ;
Τον φόβο που μυείται στην αδράνεια και στην υποταγή,
στη σαστισμένη ενατένιση του πόνου,
που φτάνει ως τον πόνο των ματιών;

Τόση ζωή, τόση πολλή ζωή ώστε δεν είναι∙
τόση, σαν μια άλλη ζωή που χωράει αναλλοίωτη σε ένα κάτοπτρο πιο αινιγματικό,
ή σε μια μήτρα που ανοίγει μέσα σε άλλη,
για να κυοφορήσει από το τίποτε το παν.

Πού έχεις το μυαλό σου, Φάουστ;
Βρίσκεσαι ακόμη στη γραφή,
απέχοντας μια συλλαβή απ’ τον προορισμό σου.

Χτυπούν; Εμπρός! Ποιος σε μιμείται πάλι;
Ποιος ντύθηκε τα ρούχα σου και το λευκό φτερό;
Και ποιος, κουτσαίνοντας, με τέχνη μοχθηρή την τέχνη σου νοθεύει;

Άμοιρε Φάουστ!
Το πνεύμα σου γελάστηκε στα δώρα των πνευμάτων∙
το μάτι σου αγκυρώθηκε στο δανεισμένο φως∙
κοίτα ψηλά,
πώς ξεπερνά το ανάπτυγμα της φλόγας τη σχάρα που ανεβάζει τους νεκρούς∙

στρόβιλοι ζώνουν τον σηκό και ξεσκεπάζουν το ανέστιο και κωμικό βασίλειο των σκιών.

Ό,τι συμβαίνει είναι μέρος του ίδιου ρόλου
σ’ ένα μελόδραμα που γράφεται διαρκώς.

Ό,τι συμβαίνει βρίσκεται πολύ καιρό μαζί μας.

Σημειώσεις του ποιητή:
1. Γκαίτε, Φάουστ, μια τραγωδία, εκδ. Γαβριηλίδης, μτφ. Πέτρος Μάρκαρης

Από το ποιητικό βιβλίο Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία) (2012)