Τάσος Δενέγρης [Tassos Denegris] (1934 - 2009)

[wings]

Ο ανατρεπτικός ολιγογράφος

Πέθανε στα 75 του ο ποιητής Τάσος Δενέγρης. Την Τετάρτη η κηδεία του

Ο ποιητής Τάσος Δενέγρης, απρόβλεπτη ποιητική φωνή και τολμηρή προσωπικότητα του ελληνικού μοντερνισμού, πέθανε προχθές το απόγευμα σε ηλικία 75 χρόνων. Η κηδεία του θα γίνει την Τετάρτη στις 3.30 στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών.

Ολιγογράφος, αυστηρός και επιλεκτικός, δημοσίευσε μόνο πέντε συλλογές, που φέρουν, όμως, την ένταση και την ανατρεπτική διάθεση της προσωπικότητάς του. Η ποίησή του δεν απομακρύνθηκε ποτέ από την ορμητική δύναμη της ζωής και αυτή -και όχι ο «κλειστός» λογοτεχνικός κόσμος- έδωσε πνοή σε ολόκληρο το έργο του. «Περιπλανήσεις στο αστικό και φυσικό τοπίο, προσωπική ζωή, ηθικά και αισθητικά διλήμματα έχουν τη σημασία και το ειδικό θεματολογικό τους βάρος, περισσότερο, ίσως, από οποιαδήποτε επιρροή θα μπορούσε να προέλθει από την ανάγνωση άλλων ποιητών», έγραφε σε κείμενό του στη «Βιβλιοθήκη» της «Ε» τον περασμένο Αύγουστο. Στο ίδιο κείμενο εντόπιζε τις ρίζες της ποίησής του στην εμμονή του με τον Χρόνο και την Ιστορία, λέγοντας ότι δεν βλέπει τον χρόνο σαν απειλή, αλλά σαν μια τρομερή δύναμη που κινεί τη ζωή, και την Ιστορία σαν μια μεγάλη αντίφαση, ρεαλιστική και ανεξήγητη.

Γεννήθηκε το 1934 στην Αθήνα. Σπούδασε κινηματογράφο και κοινωνικές επιστήμες στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Ρώμης. Οι πρώτες δημοσιεύσεις του έγιναν το 1968 στο καινοτόμο λογοτεχνικό περιοδικό «Πάλι». Το 1971 ποιήματά του συμπεριελήφθησαν στην έκδοση «6 Ποιητές» (Τυποεκδοτική) μαζί με ποιήματα των Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ, Νανάς Ησαΐα, Δημήτρη Ποταμίτη, Λεφτέρη Πούλιου και Βασίλη Στεριάδη. Η πυρετώδης αίσθηση ελευθερίας που ακολούθησε την πτώση της χούντας τον ώθησαν να εκδώσει το 1975 σε ηλικία 41 ετών και με δικά του έξοδα (12.000 δραχμές) το πρώτο του ποιητικό βιβλίο. Ηταν «Ο Θάνατος στην Πλατεία Κάνιγγος», στο οποίο υπήρχαν ποιήματα που είχε γράψει το διάστημα 1952-1969.

Ακολούθησαν τα βιβλία «Το αίμα του λύκου» («Εγνατία», 1978), με πέντε σχέδια του φίλου του Αλέξη Ακριθάκη, «Θειάφι και Αποθέωση» («Ακμων», 1982), «Ακαριαία» («Υψιλον», 1985), «Η κατάσταση των πραγμάτων» («Καστανιώτης», 1989) και «Πνεύμα της Αμυνας» («Πατάκης», 1999). Πριν από μερικές βδομάδες κυκλοφόρησαν από το «Υψιλον» τα «Απαντά» του (1952-2008), με τίτλο «Μιλάει ο αγριόχειρος».

Υπήρξε μέλος μιας ανήσυχης ομάδας Ελλήνων καλλιτεχνών (Γιώργος Μακρής, Παναγιώτης Κουτρουμπούσης, Αλέξης Ακριθάκης, Μαρία Μήτσορα κ.ά.), που δέχτηκαν ποικίλες επιρροές από τα ανατρεπτικά κινήματα της δεκαετίας του '60, κυρίως από τον απόηχο του αμερικανικού «μπιτ» κινήματος. Η μεγάλη αγάπη του στο σινεμά εκφράστηκε και με τον πρωταγωνιστικό ρόλο που είχε το 1986 στην ταινία του Σταύρου Τσιώλη «Σχετικά με τον Βασίλη».

Γ.Ε.ΚΑΡ.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 09/02/2009

[wings]

«Έφυγε» ο ποιητής Τάσος Δενέγρης

Το φευγαλέο νόημα της ζωής

Τρίτη, 10 Φεβρουαρίου 2009 07:00

Την τελευταία του πνοή άφησε, την Κυριακή, ο 74χρονος ποιητής Τάσος Δενέγρης, αφήνοντας πίσω του σημαντικό ποιητικό έργο, στο οποίο επιχείρησε να συλλάβει το φευγαλέο νόημα της ζωής. Ο Τάσος Δενέγρης ξεκίνησε σπουδάζοντας κινηματογράφο και κοινωνικές επιστήμες στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Ρώμης.


_{Ο Τάσος Δενέγρης, εκτός από ποιητής, ήταν και ένας πολύ καλός μεταφραστής.}

Το πρώτο του βιβλίο εκδόθηκε το 1974, αλλά η ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία είχε ήδη ξεκινήσει από το 1968, όταν τα πρώτα του δημοσιεύματα έκαναν την εμφάνισή τους στο περιοδικό «Πάλι». Έργα του έχουν μεταφραστεί στην αγγλική γλώσσα, την πορτογαλική και την ισπανική, ενώ βρέθηκε πολλές φορές στο εξωτερικό ως προσκεκλημένος από πανεπιστήμια και φεστιβάλ.

Θεωρείται από τους εκπροσώπους της beat generation στη χώρα μας, ενώ ανάμεσα σε άλλα είχε μεταφράσει και έργα του Μπόρχες. Συγκεντρωτική έκδοση ποιημάτων του, από το 1952 έως το 2008, εξέδωσαν οι Εκδόσεις Ύψιλον, υπό τον τίτλο «Μιλάει ο αγριόχοιρος». Παράλληλα με το ποιητικό, σημαντικό υπήρξε και το μεταφραστικό του έργο. Τελευταία του δημιουργία ήταν το «Το πνεύμα της Άμυνας», που κυκλοφόρησε το 1999.

Ο υπουργός Πολιτισμού, Αντώνης Σαμαράς, πληροφορούμενος την απώλεια, έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Με μεγάλη θλίψη πληροφορήθηκα το θάνατο του ποιητή Τάσου Δενέγρη. Του λάτρη της 7ης Τέχνης, του δεινού μεταφραστή, του καλλιτέχνη, που με απλότητα, αμεσότητα και βαθιά κατανόηση φωτογράφιζε με τις λέξεις του την κοινωνική πραγματικότητα, ενώ δεν σταμάτησε ποτέ να αναζητά το βαθύτερο νόημα της ζωής, καταγράφοντας στιγμές και αφορμές της ψυχής. Στους οικείους του, θα ήθελα να εκφράσω τα θερμά μου συλλυπητήρια».

Η κηδεία του θα γίνει αύριο στις 3:30 το μεσημέρι, από το Α' Κοιμητήριο Αθηνών.

Πηγή: Ναυτεμπορική

[spiros]

Ως γνήσιος αντιπρόσωπος της γενιάς των beat σου έδινε την εντύπωση πολύ πιο νέου από την ηλικία του. Τελευταία φορά τον είχα δει στο σπίτι του Δημήτρη Λυάκου.

Μεταφράσεις του:

— Julio Cortázar, Οκτάεδρο. Αθήνα, Ύψιλον, 1983
— Jorge Luis Borges, Εβαρίστο Καριέγκο. Αθήνα, Ύψιλον, 1984
— Jorge Luis Borges, Ο δημιουργός, με τον Δημήτρη Καλοκύρη. Αθήνα, Ύψιλον, 1985
— Jorge Luis Borges & Adolfo Bioy Casares, Αφηγήσεις του Μπούστος Ντομέκ. Αθήνα, Ύψιλον, 1989
— Pedro Garcia Montalvo, Μια ιστορία από τη Μαδρίτη. Αθήνα, Καστανιώτη, 1992
— Claude Esteban, Αϋπνία, ημερολόγιο, (συλλογική μετάφραση). Αθήνα, Ερατώ, 1992
— Robert Louis Stevenson, Η λέσχη της αυτοκτονίας. Αθήνα, Άγρα, 1992
— Michael Longley, Ποιήματα, συλλογική μετάφραση. Αθήνα, Ερατώ, 1992
— Octavio Paz, Η πέτρα του ήλιου και άλλα ποιήματα. Αθήνα, Ίκαρος, 1993
— John Dos Passos, USA 1919. Αθήνα, Οδυσσέας, 1999
— Με τον τρόπο του Καβάφη (συλλογικό έργο και μετάφραση). Θεσσαλονίκη, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 1999
— Francisco Brines, Ποιήματα της παλιάς ζωής. Αθήνα, Γαβριηλίδης, 2000
— Isaac Bashevis Singer, Ο σκλάβος. Αθήνα, Καστανιώτη, 2003
— John Dos Passos, USA, συλλογική μετάφραση. Αθήνα, Οδυσσέας, 2007

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%AC%CF%83%CE%BF%CF%82_%CE%94%CE%B5%CE%BD%CE%AD%CE%B3%CF%81%CE%B7%CF%82

[wings]

Ας αφιερώσουμε στη μνήμη τού Τάσου Δενέγρη το πρώτο ποίημά του που δημοσιεύουμε στο Translatum και έχει τίτλο Έξω απ' τα δόντια.

[wings]

Ο ποιητής Τάσος Δενέγρης στον Σείριο

Από τον Γιώργο - Ίκαρο Μπαμπασάκη

Η απώλεια να μας χτυπάει βάναυσα την πόρτα, και μόνο βάλσαμο να είναι η άγρα αναμνήσεων και η απόπειρα να γράψεις για τον φίλο που έφυγε. Τούτη τη φορά ήταν ο Τάσος Δενέγρης, ο ποιητής που μας κέρδισε μέσα από τα τεύχη τού τόσο πρωτοποριακού για την εποχή του περιοδικού «Πάλι», και αργότερα με τις συλλογές που εξέδωσε στα αξέχαστα «Τραμάκια», τα τόσο περίκομψα και πολύτιμα, στον Ακμονα, στον Καστανιώτη, στον Πατάκη, στο ύψιλον/βιβλία, τα άπαντά του: Μιλάει ο Αγριόχειρος, ποιήματα, 1952-2008. Λίγες μέρες πριν από τον θάνατό του.

Κάναμε παρέα, και πάντα με εντυπωσίαζε με τη βαθιά τρυφερή φωνή του, με τη ροκ διάθεσή του, με τη βαθύνοιά του, που φρόντιζε να την εκφράζει με λιτά μέσα, με απλές λέξεις, μα καλοδιαλεγμένες, με μια σκυταλοδρομία από κοφτές φράσεις γεμάτες σημασία και πείρα. Βρεθήκαμε ν' απαγγέλλουμε μαζί ποιήματα του Νίκου Καρούζου, σε μιαν εκδήλωση προς τιμήν του μεγάλου μας ποιητή, και αναρρίγησα από τον τρόπο με τον οποίο ο Δενέγρης εξέφερε τους στίχους του: η ακρίβεια και η σαφήνεια αντάλλασσαν, στην απαγγελία του, χειραψίες με τη νύξη, με τον υπαινιγμό.

Και πριν από μερικές εβδομάδες, ένας κοινός μας φίλος να μου τηλεφωνεί και να με πληροφορεί ότι ο Τάσος Δενέγρης έφυγε για τους λειμώνες του ουρανού, πήγε εκεί να συναντήσει τους ποιητές που λάτρεψε. Κι εγώ να τον θυμάμαι πάντα ολοζώντανο, με το μελαγχολικό του βλέμμα και το μόνιμο μειδίαμα του ανθρώπου που έχει ζήσει πολλά και ξέρει καλά τον κόσμο. Να τον θυμάμαι πρωτίστως ως ποιητή αλλά, συνάμα, και ως έξοχο, ανεπίληπτο μεταφραστή του Μπόρχες, και του Τζον Ντος Πάσος, και του Κορτάσαρ, και του Οκτάβιο Πας. Να τον θυμάμαι επίσης ως πρωταγωνιστή στην τόσο άρτια ποιητική ταινία «Σχετικά με τον Βασίλη» του Σταύρου Τσιώλη, στα 1986, στον κινηματογράφο «Ελλη». Κι ακόμα να τον θυμάμαι ως συνταξιδιώτη του ποιητή Θάνου Σταθόπουλου σ' ένα περιπετειώδες ταξίδι-προσκύνημα στο παλιό καλό Βερολίνο. Ο Τάσος Δενέγρης, γεννημένος το 1934, έφυγε από τούτο τον κόσμο στις 9 Φεβρουαρίου του 2009, και τον αποχαιρέτησαν οι φίλοι του στις 11 Φεβρουαρίου, στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών. Ας θυμηθώ και πάλι την αγάπη του για τις γάτες, που τόσο τις τίμησε στην ποίησή του, ας θυμηθώ την αρχή από το Ποίημα Αχαλίνωτο, του 1996: «Κι εγώ που ενόμιζα στο καφενείο/ Πως το ποίημα/ Ο,τι θέλω το κάνω/ Σε ρυθμούς το υπάγω/ Και σε ήχους εξαίσιους/ Της ελληνικής/ Αντιλήφθηκα ξάφνου/ Πως εκείνο με πάει/ Απ' εδώ κι από εκεί».

Τέλος, ας θυμηθώ κι ας σας θυμίσω τι μπόρεσα να γράψω για την ποίηση του Τάσου Δενέγρη.

Σπάνια συναντάμε ποίηση τόσο δυναμική και συνάμα καμωμένη από τόσο λιτά υλικά. Εδώ και τέσσερις δεκαετίες, ο Τάσος Δενέγρης επιβεβαιώνει την περίφημη ρήση του Jean Paul Sartre «Ο ποιητής είναι κάποιος που τον εξόρισαν από την παιδική ηλικία», και επιμένει, όπως ο Guy Debord και η Michele Bernstein: Η παιδική ηλικία... ω, μα δεν βγήκαμε ποτέ από αυτήν...

Η επιμονή στην παιδική ηλικία είναι επιμονή σε όσα παραμένουν πολύτιμα, καίτοι οι αντιποιητικοί καιροί μας θέλουν να τα πνίξουν στη λίμνη της λήθης. Ο ποιητής ανασύρει σκηνές, εικόνες, μορφές, αισθήσεις, ιδέες και με τις λέξεις του δίνει ζωή εκ νέου σε ό,τι φαινομενικά έχει χαθεί. Ο Δενέγρης μάς θυμίζει πώς να μην ξεχνάμε, πώς να μιλάμε για ό,τι πια δεν έχει φωνή, πώς να ξαναδίνουμε στα γεγονότα τη μουσική που τους στέρησαν η αδιαφορία και η συνομήλικη αδελφή της, η βιασύνη, ή ακόμη κι εκείνος ο άκαμπτος ηθικισμός που θέλει να τσακίσει στα δύο την πένα του ποιητή. «Πρέπει να βγούμε από το έλος/ Κι αν είναι κάποιος να επιζήσει/ Αυτή είσαι εσύ που 'χεις το βέλος/ Σαν σύμβολο και έμβλημά σου/ Τώρα πληρώνεις το έγκλημά σου/ Και το ασυγχώρητο λάθος/ Να κρύβεις μέσα στην καρδιά σου/ Τόση ζωή και τόσο πάθος» (Εξω απ' το παράθυρό μου, Μεγάλη Τρίτη, 9 Απριλίου 1974).

Η συνέπεια του Δενέγρη ως προς τη χρήση των λέξεων που επιλέγει είναι αξιοθαύμαστη και επιτείνει ευπρόσδεκτα την αίσθηση της πικρής ειρωνείας και της ειρωνικής πίκρας που μας προσφέρουν τα ποιήματά του, χωρίς βεβαίως να απαρνιούνται το ποσοστό θυμού και βίας που τους αντιστοιχεί: «Οι καλπασμοί σπαθιών αιχμές/ Απ' του εδάφους τις σχισμές/ Διάχυτος βόγκος στον αέρα/ Μετράει το φως κλείνει τη μέρα/ Οι άγκυρες του πληγωμένου σκάφους/ Ιδιοι σταυροί πάνω στους τάφους» (Λευκός Ίππος, Απρίλιος 1953). Και: «Κι εμείς εζήσαμε καλά/ Με τον δικό μας τρόπο/ Μέχρι να σφίξουν οι καιροί/ Να γίνει κι άλλη μάχη» (Εγώ αγαπώ την ειρήνη, αλλ' όταν ομιλώ αυτοί ετοιμάζονται διά πόλεμον, 26 Δεκεμβρίου 1973).

Η ποίηση του Δενέγρη συνδυάζει τους σκληρούς ρυθμούς του ροκ, την έκπληξη που προκαλούν οι ακαριαίοι συνδυασμοί των χαϊκού, και την τρυφερή αφηγηματικότητα που συναντάμε στις μπαλάντες. Ένα εκτενές ποίημα αφηγείται τον βίο και την πολιτεία του γκάνγκστερ Λάκι Λουτσιάνο, ένα άλλο μας μιλάει για κάποιον ανώνυμο σωματέμπορο, και μερικές σελίδες πιο κάτω μας αιφνιδιάζει ένα «ακαριαίο» (όπως επέλεξε να αποκαλεί τα ποιήματά του ο Δενέγρης). Κι ακόμη, μια κινηματογραφική παιδεία, το βλέμμα του σκηνοθέτη, η ματιά αυτού που οργανώνει το χάος του χώρου και του χρόνου, είναι σημάδια ανεξίτηλα αυτής της ποίησης. Δεν λείπει το αποφθεγματικό στυλ, δεν λείπουν τα επιμύθια. «Φοβάσαι κάτι το μισείς/ κι ύστερα το μιμείσαι», μας λέει (ΛΑΚΙ ΛΟΥΤΣΙΑΝΟ, 11 Ιουλίου 1974). Κι ακόμη: «Πρόσεχε/ Ο φόβος είναι μπούμερανγκ/ Ο φόβος θα 'μπει μέσα σου/ Κι η γάτα στην καρδιά σου» (Η δεύτερη δολοφονία της γάτας, Iowa City, 21 Σεπτεμβρίου 1975).

Μετακινούμενος με ποιητική άνεση ανάμεσα στη μελαγχολία της καθημερινότητας και στην ανάταση ενός χρόνου που εκτείνεται πέρα από κάθε ορατό ορίζοντα, ο Δενέγρης επανακαθορίζει το νόημα των στιγμών, τις ανατέμνει και τις εμπλουτίζει ώστε να είναι ανθεκτικές απέναντι στην αναπότρεπτη φθορά. Τα ποιήματά του είναι ταυτοχρόνως φωτογραφίες και τραγούδια.

Ασπρόμαυρες φωτογραφίες και βραχνές μελωδίες των μπλουζ και του ροκ. Κι έτσι ανθίστανται κι αυτά στο βουητό του καταρράκτη του χρόνου, συνιστώντας το πνεύμα της άμυνας και την άμυνα του πνεύματος.

Πηγή: εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ (ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 13/03/2009)