Το πρόθεμα pro- στην ιατρική ορολογία

[Thomas]

Οι Άγγλοι χρησιμοποιούν συχνά (τουλάχιστον στην ιατρική ορολογία) το πρόθεμα pro- όχι με τη γνωστή ελληνική σημασία της προτεραιότητας σε χρόνο, χώρο, τάξη κλπ. αλλά με την έννοια της επιρρέπειας, υποκίνησης, τάσης, και σε αντιδιαστολή με το anti-.

Παραδείγματα

anti-inflammatory factor (αντιφλεγμονώδης) – pro-inflammatory factor (;)
anti-hemorrhagic effects (αντιαιμορραγικές) – pro-hemorrhagic effects (;)
anti-coagulation factors (αντιπηκτικοί) – pro-coagulation factors (;) και πολλά άλλα.

Ένας αγγλομαθής αντιλαμβάνεται τη σημασία των όρων προφλεγμονώδης, προαιμορραγικός και προπηκτικός (και άρχισαν βαθμιαία να περνούν στις μεταφράσεις ιατρικών συγγραμμάτων), αλλά σωστά Ελληνικά δεν είναι (ευτυχισμένοι οι Άγγλοι με την απλούστερη δομή της γλώσσας τους).
Υπάρχουν προτάσεις, κρίσεις;

[vmelas]

Αν και οι περισσότερες αναζητήσεις δείχνουν την απλή μεταφορά του «προ-» και στα Ελληνικά, ακριβώς επειδή η έννοια δεν είναι ίδια θα πρότεινα τη χρήση της λέξης θετικός. Είδα σε ένα-δύο κείμενα τη χρήση σε φράση «θετική δράση προς τη φλεγμονή» και πιστεύω ότι αποτελεί σωστή χρήση.

Ενώ η έκκριση του υποθαλαμικού CRF οδηγεί σε μερική ανοσοκαταστολή μέσω αύξησης των επιπέδων των γλυκοκορτικοειδών και ενεργοποίησης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, στην περιφέρεια τα πεπτίδια CRF εμφανίζουν θετική δράση στη φλεγμονή. Σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν επιπλέον παρατηρηθεί και αντιφλεγμονώδεις δράσεις από τα πεπτίδια αυτά. → In vivo and in vitro studies describe peripheral CRF as a pro- inflammatory factor while anti- inflammatory effects of CRF and UCN have also been observed. (Πηγή Open archive - Σύνδεσμος αρχικής πηγής)

Στα περισσότερα το βρίσκω όπως στο ακόλουθο παράδειγμα:

... στην συστηματική φλεγμονή παίζει η ισορροπία μεταξύ προ-φλεγμονωδών (IL6, TNFa, CRP) και αντιφλεγμονωδών μεσολαβητών (IL10, αδιπονεκτίνη). → Although several studies have connected dietary habits with the levels of proinflammatory mediators, few have studied the connection with anti-inflammatory mediators. (Πηγή Εστία)

[Thomas]

Συμφωνώ Βαλεντίνη ότι η περίφραση με το "θετικός" αποδίδει σωστά την έννοια του όρου. Αλλά λόγω τριβής και εξοικείωσης με τα αγγλικά συγγράμματα αποκλίνω προς το δεύτερο παράδειγμα (δείγμα ότι σταδιακά υιοθετείται αυτή η χρήση), αφού και από τα συμφραζόμενα γίνεται κατανοητή η σημασία του.

[vmelas]

Εγώ νόμιζα ότι ήθελες να συζητήσεις την βέλτιστη απόδοση του όρου στα Ελληνικά (έτσι κατάλαβα από το αρχικό σου μήνυμα). Το ότι βρήκε κάποιος την εύκολη λύση του pro = προ δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να την ακολουθήσουμε. Ίσως θα έπρεπε να ακούσουμε τα επιχειρήματα όσων χρησιμοποιούν αυτή τη μεταφραστική αντιστοιχία που, κατ' εμέ, είναι σαφώς λανθασμένη μια και το προ- στα Ελληνικά δεν έχει την ίδια σημασία.

[Thomas]

Ασφαλώς και ψάχνω για την καλύτερη απόδοση του όρου στα Ελληνικά, αλλά όταν σε ένα κείμενο αναφέρονται π.χ. pro-inflamatory and anti-inflamatory factors δεν είναι ωραία η μετάφραση "αντιφλεγμονώδεις και με θετική δράση στη φλεγμονή παράγοντες" ούτε "παράγοντες με αρνητική και θετική επίδραση στη φλεγμονή". Όπως αναφέρεις κι εσύ, στη δεύτερη παραπομπή σου σε άρθρο της Εστίας, ελλείψει καλύτερης απόδοσης, άρχισε να καθιερώνεται η μη σωστή χρήση του όρου. Και, όπως προανέφερα, αποκλίνω στην εύκολη, αν και σαφώς λανθασμένη λύση, μόνο όταν στην ίδια πρόταση υπάρχουν οι όροι anti- και pro- οπότε η σημασία τους εύκολα συνάγεται. Σαφώς, όταν ο όρος pro- είναι μόνος του θα μεταφραστεί περιφραστικά με τη σωστή απόδοση. Εξάλλου, δεν είναι ο μόνος λανθασμένος ιατρικός όρος που, δυστυχώς, επικράτησε. Αναφέρω δειγματοληπτικά τους ακρομεγαλία (μεγαλακρία), καρδιομεγαλία (μεγαλοκαρδία), σπληνομεγαλία (μεγαλοσπηνία), ηπατομεγαλία (μεγαλοηπατία), κολονοσκόπηση (κολοσκόπηση) που μερικοί έχουν περάσει και στα λεξικά (Μπαμπινιώτης).

[spiros]

procoagulant
https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=304947.0

[spiros]

proinflammatory
https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=374011.0

[iogo]

Στα ιταλικά υπήρχε και υπάρχει το filo- αλλά στην ορολογία ακολουθούν το αγγλικό μοντέλο, το οποίο, όπως και στα ελληνικά, μπορεί να οδηγήσει σε παρερμηνείες.