διάκριτος ή διακριτός;

[spiros]

Άλλο «διάκριτος» άλλο «διακριτός»

(Από το ΟΡΟΓΡΑΜΜΑ της ΕΛΕΤΟ, Αρ.74 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2005, συντάκτης: Κ.Β., ISSN 1106-1073)

Από τέσσερα λεξικά της ελληνικής (Δ. Δημητράκου, Ιδρ. Τρινταφυλλίδη, Γ. Μπαμπινιώτη, και Μείζον) μόνο το πρώτο περιέχει και τα δύο επίθετα και τα διακρίνει· το δεύτερο έχει μόνο το «διακριτός», αλλά με τη σημασία του «διάκριτος», ενώ τα τρίτο και τέταρτο περιέχουν μόνο το «διακριτός» με τη σημασία του Δ. Δημητράκου. Δεν θα αναφερθούμε εδώ – λόγω περιορισμένου χώρου – λεπτομερώς στη σύγχυση που υπάρχει και στη λανθασμένη χρήση του «διακριτός» στη θέση του «διάκριτος», αλλά θα δώσουμε τη σωστή κατά τη γνώμη μας (δηλ. του Δ.Δ. τόσο στην πλήρη όσο και στην επίτομη έκδοση) σημασία των δύο επιθέτων και τη χρήση τους στην Ορολογία, όπου είναι επιτακτική η διάκρισή τους:

διάκριτος: ο κεχωρισμένος || ο εκλεκτός (Μεγάλο Δ.Δ.)
   διακεκριμένος, εκλεκτός (Επίτομο Δ.Δ.)
διακριτός: αισθητός, αντιληπτός (Μεγάλο Δ.Δ.)
   σαφώς αισθητός, αντιληπτός (Επίτομο Δ.Δ.)

Με δικά μας, πιο σύγχρονα, λόγια:

διάκριτος: ο ξεχωριστός, συνώνυμό του σε μερικούς όρους και ο διακεκριμένος
διακριτός: αυτός που μπορεί ( = δύναται) να ξεχωριστεί (στην Ορολογία εναλλάσσεται με το διακρίσιμος που έχει ακριβώς την ίδια σημασία)

Στη Βάση τηλεπικοινωνιακών όρων TELETERM υπάρχουν 79 λήμματα με σύμπλοκους όρους που περιλαμβάνουν το επίθετο διάκριτος, 4 λήμματα το διακριτός και 4 λήμματα το διακρίσιμος.

Στη Βάση όρων τεχνολογίας πληροφοριών INFORTERM υπάρχουν 9 λήμματα με σύμπλοκους όρους που περιλαμβάνουν το επίθετο διάκριτος.
Αναφερόμενοι στους αγγλικούς ισοδύναμους όρους και στα αντίστοιχα επίθετα έχουμε:

διάκριτος = discrete [Προσοχή μη γίνει σύγχυση με το discreet που προφέρεται ακριβώς το ίδιο με το discrete, αλλά αντιστοιχεί στο ελληνικό «διακριτικός» = ευγενικά φερόμενος],distinct
διακριτός, διακρίσιμος = distinguishable, discernible, διακεκριμένος = distinguished.

Αναφέρουμε παρακάτω μερικά παραδείγματα:

Αγγλικός όρος            ελληνικός όρος
discrete frequency   διάκριτη συχνότητα
discrete data   διάκριτα δεδομένα
discrete access   διάκριτη πρόσβαση
discrete function   διάκριτη συνάρτηση
discretely-timed signal   διάκριτα χρονισμένο σήμα, σήμα διάκριτου χρονισμού
distinct phase   διάκριτη φάση
distinct integer value   διάκριτη ακέραια τιμή
clearly distinguishable   σαφώς διακριτός, σαφώς διακρίσιμος
discernible signal   διακριτό σήμα
distinguished value   διακεκριμένη τιμή
distinguished encoding rules   διακεκριμένοι κανόνες εγκωδίκευσης

[Επιστροφή στα περιεχόμενα των Γλωσσικών Σημειωμάτων]

[banned8]

Τα λεξικά καταγράφουν και περιγράφουν τη γλώσσα όπως χρησιμοποιείται (και μερικά κάνουν του κεφαλιού τους και καταγράφουν τη γλώσσα όπως θα ήθελαν να χρησιμοποιείται, το εξής ένα, του Μπαμπινιώτη). Το λεξικό του Δημητράκου είναι ένα λεξικό που περιγράφει το σύνολο της ελληνικής στην ιστορική της διαδρομή μέχρι την κυκλοφορία του λεξικού. Τα υπόλοιπα (ΛΚΝ, Μπαμπινιώτη, Μείζον) είναι λεξικά της Νεοελληνικής.

Ο τύπος διάκριτος απαντά στον Θεόκριτο τον 3ο αι. π.Χ. με τη σημασία του ξεχωριστού, του εκλεκτού, και έκτοτε ξεχάστηκε. Γι' αυτό αναφέρεται μόνο στο λεξικό του Δημητράκου (και των Liddell & Scott) και όχι στα λεξικά της νεοελληνικής.

Αν θέλουμε να παίξουμε με δύο από τις βασικές σημασίες του διακρίνω, η (1) είναι "αναγνωρίζω με τις αισθήσεις" (π.χ. διέκρινα από μακριά) και η (2) ξεχωρίζω, διαστέλλω (π.χ. διακρίνω το σωστό από το λάθος).

Τα διάφορα επίθετα από παράγωγα του "κρίνω" έχουν όλα σηκωμένο τον τόνο, π.χ. αδιάκριτος, άκριτος, ανυπόκριτος, αξιοκατάκριτος, ασύγκριτος, δυσδιάκριτος, έγκριτος, Ερωτόκριτος, ευδιάκριτος, πρόκριτος.

Ο τύπος "διακριτός" μαρτυρείται από το 1881 ως απόδοση του γαλλικού "distinct" με τη σημασία "που μπορούμε να τον διακρίνουμε, να τον ξεχωρίσουμε από κπ. ή από κτ. άλλο" σε αντιστοιχία προς άλλες λέξεις σε –τός (π.χ. εφικτός).

Τον απαντούμε σε περιπτώσεις όπως: διακριτός επιστημονικός κλάδος, διακριτοί μετασχηματισμοί του Φουριέ (discrete Fourier transforms), αλλά η πιο συνηθισμένη του χρήση είναι σε σχέση με τον "ρόλο": διακριτός ρόλος, διακριτοί ρόλοι. Στα αγγλικά, distinct roles, well-defined roles, discrete roles.

Το λεξικό Μείζον δίνει δύο σημασίες: 1. αυτός που μπορεί να θεωρηθεί ή είναι διαφορετικός από άλλον εξαιτίας των ιδιαίτερων γνωρισμάτων του. 2. που διακρίνεται εύκολα, αντιληπτός: διακριτές ιδιότητες.

Το μορφολογικά λογικό θα έλεγε ότι, αφού όλα τα παράγωγα του "κρίνω" έχουν σηκωμένο τον τόνο, το "διακριτός" είναι τέρας. Θα έπρεπε να υπάρχει μόνο το "διάκριτος" και αυτό να καλύπτει όλες τις σημασίες που προκύπτουν από το "διακρίνω".

Αν πρέπει να αναστήσουμε το "διάκριτος" επειδή είναι επιτακτική η διάκριση των δύο όρων στον ορολογία, το λογικό είναι να μην ταράξουμε τα δεδομένα της χρήσης.
Κάτι που γίνεται εύκολα ορατό και αντιληπτό είναι "ευδιάκριτο", άρα ένας ευδιάκριτος στόχος θα πρέπει να λέγεται και "διάκριτος στόχος" (και όχι "διακριτός")· οι εμφανείς ιδιότητες, διάκριτες ιδιότητες· και το discernible signal, διάκριτο σήμα.

Από την άλλη, οι διακριτοί ρόλοι είναι παγιωμένοι, πολύ περισσότερο από το τι είπε ο Θεόκριτος πριν από δύο χιλιετίες και βάλε. Άρα καλό είναι να κρατήσουμε αυτή τη σημασία με αυτή τη μορφή και να (συνεχίσουμε να) λέμε "διακριτές συναρτήσεις" κ.λπ.

Με άλλα λόγια, αν συμφωνήσω με τον Κώστα Βαλεοντή να αναστήσουμε το "διάκριτος", η πρότασή μου θα ήταν η εντελώς αντίστροφη ως προς την αντιστοιχία των σημασιών.

[spiros]

Μου φαίνεται ότι το αποτέλεσμα της ανάγνωσης των δύο αυτών κειμένων από τον περισσότερο κόσμο θα είναι η πλήρης και ολοκληρωτική α-διακρισία όσον αφορά τις διάκριτες (ή μήπως διακριτές;) σημασίες των διάκριτος και διακριτός.

[banned8]

Τις διακριτές σημασίες με τις δυσδιάκριτες διαφορές τους, εννοείς. Μόνο ο Βαλεοντής θα το εκτιμήσει ίσως το κείμενο.

[spiros]

Στείλ΄του ένα μήνυμα να το δει...