Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου

[wings]

Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου (1940-2022)



Γεννήθηκε το 1940 στη Θεσσαλονίκη, όπου και ζει. Σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στο ΑΠΘ και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Σορβόνη στις οπτικοακουστικές μεθόδους διδασκαλίας. Δίδαξε σε πολλά σχολεία σχηματική ποίηση (ιδεόγραμμα) και έδωσε διαλέξεις με το ίδιο θέμα. Συνεργάζεται με αρκετά λογοτεχνικά περιοδικά. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη στις 21 Μαρτίου του 2022.

Το ιστολόγιο της ποιήτριας: http://melitatokakarachaliou.blogspot.gr/2014/06/blog-post_9570.html

Ποιητικές συλλογές:
«Περάσματα», εκδ. Βιβλιοεμπορική, Θεσσαλονίκη, 1980
«Περιπλανήσεις» εκδ. Εγνατία, Θεσσαλονίκη, 1983
«Ιδεογράμματα» (δίγλωσση έκδοση στα Ελληνικά και τα Γαλλικά), εκδ. Κώδικας, Θεσσαλονίκη, 1995
«Η νύχτα γεννιέται υγρή (δίγλωσση έκδοση στα Ελληνικά και τα Γαλλικά), εκδ. Τραμάκια, Θεσσαλονίκη, 1997
«Φαινώ, η αγρύπνια του πελάγου» (δίγλωσση έκδοση στα Ελληνικά και τα Γαλλικά), εκδ. Μπίμπης, Θεσσαλονίκη, 1999
«Ανάφλεξη Στιγμών» (δίγλωσση έκδοση στα Ελληνικά και τα Γαλλικά), εκδ. Μπίμπης, Θεσσαλονίκη, 2004
«Αυτοανθολόγηση», εκδ. Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης, 2005
«Αποικία κοχυλιών» (δίγλωσση έκδοση στα Ελληνικά και τα Γαλλικά), εκδ. Αρμός, Αθήνα, 2008

Δοκίμια:
«Από το Θεόκριτο στο Λογογράφημα» (δοκίμιο για τη σχηματική ποίηση (ιδεόγραμμα)), εκδ. Κώδικας, Θεσσαλονίκη, 1995
«Ανθολογία Βαλκανίων Ποιητών», εκδ. Διαβαλκανικού Κέντρου Βιβλίου, Θεσσαλονίκη, 1997

Ανθολογημένα ποιήματα:

• Στις ίδιες θέσεις / Περάσματα (1980)
• Δύο κόσμοι / Περιπλανήσεις (1983)
• Κάλεσμα / Περιπλανήσεις (1983)
• Αυλαία / Η νύχτα γεννιέται υγρή (1997)
• Για μια ακόμη φορά / Η νύχτα γεννιέται υγρή (1997)
• Γεύση απουσίας / Η νύχτα γεννιέται υγρή (1997)
• Η νύχτα γεννιέται υγρή / Η νύχτα γεννιέται υγρή (1997)
• Θα κρύψω / Η νύχτα γεννιέται υγρή (1997)
• Κοιμάσαι / Η νύχτα γεννιέται υγρή (1997)
• Πάνω στα κλειστά παράθυρα / Η νύχτα γεννιέται υγρή (1997)
• Στην αντίπερα όχθη / Η νύχτα γεννιέται υγρή (1997)
• Το απροσδιόριστο χρώμα / Η νύχτα γεννιέται υγρή (1997)
• Το εκκρεμές / Η νύχτα γεννιέται υγρή (1997)
• Ύστατος αποχαιρετισμός / Η νύχτα γεννιέται υγρή (1997)
• Ύστερα / Η νύχτα γεννιέται υγρή (1997)
• Ωδή στη ζωή / Η νύχτα γεννιέται υγρή (1997)
• Ένα δάκρυ / Φαινώ, η αγρύπνια του πελάγου (1999)
• Στου χρόνου το λιμάνι / Φαινώ, η αγρύπνια του πελάγου (1999)
• Τα μάτια σου / Φαινώ, η αγρύπνια του πελάγου (1999)
• Φαινώ, η αγρύπνια του πελάγου / Φαινώ, η αγρύπνια του πελάγου (1999)
• Άγια Στιγμή / Ανάφλεξη στιγμών (2004)
• Απόψε / Ανάφλεξη στιγμών (2004)
• Δώσε μου / Ανάφλεξη στιγμών (2004)
• Κάποιες φορές / Ανάφλεξη στιγμών (2004)
• Μία λύπη / Ανάφλεξη στιγμών (2004)
• Τα δικά μας βήματα / Ανάφλεξη στιγμών (2004)
• Της φωνής σου τα κόκκινα / Ανάφλεξη στιγμών (2004)
• Ας κυλούσε / περιοδικό «Πανδώρα» (2007)
• Αποικία κοχυλιών / Αποικία κοχυλιών (2008)
• Γεια / Αποικία κοχυλιών (2008)
• Να ξαναβρώ / Αποικία κοχυλιών (2008)

[ Επιστροφή στο ευρετήριο της ανθολογίας «Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα» ]

[banned]

Με πρωτοβουλία της Μελίτας Τόκα-Καραχάλιου και της Αλβανίδας ποιήτριας Έβις Κάγια, εκδόθηκε το 2005 μια δίγλωσση Ανθολογία 10 ποιητών μεταναστών από την Αλβανία και 10 ελλήνων ποιητών από τη Θεσσαλονίκη με τίτλο, Πελαργοί των Βαλκανίων. Ο τότε γενικός πρόξενος της Αλβανίας στη Θεσσαλονίκη (και ποιητής) είπε ότι θα φροντίσει να μεταφραστεί η ανθολογία και να κυκλοφορήσει σε όλες τις βαλκανικές χώρες.

Με την ευκαιρία, θα ήθελα να τονίσω ότι καλό θα ήταν να μην ξεχνάμε εμείς οι Έλληνες ότι, όπως τη δεκαετία του '60 εμείς θρηνούσαμε για τις συνθήκες ζωής στις «φάμπρικες της Γερμανίας», έτσι τώρα άλλοι εκπατρισμένοι εκφράζουν τον πόνο τους για τις συνθήκες ζωής στις φάμπρικες και τα χωράφια της Ελλάδας.

[wings]

Με την ευκαιρία, θα ήθελα να τονίσω ότι καλό θα ήταν να μην ξεχνάμε εμείς οι Έλληνες ότι, όπως τη δεκαετία του '60 εμείς θρηνούσαμε για τις συνθήκες ζωής στις «φάμπρικες της Γερμανίας», έτσι τώρα άλλοι εκπατρισμένοι εκφράζουν τον πόνο τους για τις συνθήκες ζωής στις φάμπρικες και τα χωράφια της Ελλάδας.

Όσο κι αν θέλουμε να τα «προσπεράσουμε» όλα τούτα ούτε ξεχνιούνται ούτε είναι αμελητέα. Και, ναι, οι ξένοι εκπατρισμένοι που φτάνουν στη χώρα μας δεν βρίσκουν το δρόμο τους στρωμένο με λουλούδια – κάθε άλλο, θα ’λεγα.

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=a5SoNUdJli0

Ο αμανές της καληνύχτας (παραδοσιακό Σμύρνης / ερμηνεία: Αντώνης Διαμαντίδης (Νταλγκάς))

Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου, Δύο κόσμοι

Δύο κόσμοι ερωτοτροπούν
με μια κορδέλα βαθυγάλαζη
η λάγνα Ανατολή από τη μια
η φωτισμένη Δύση από την άλλη
–Πάνω στα χίλια βότσαλα καθισμένη
έβλεπα την ιστορία να ταξιδεύει–

Με κοφτερές δρεπανιές τ’ αγέρι, από την
αντιπέρα ακτή πατρίδα του Ηρόδοτου
κεντρίζει τον αστραφτερό Δίκαιο.
Ο φαντάρος χωμένος στο αμπρί
δίνει αναφορά για τα σήματα
–Τ’ αρχαία νήματα κόπηκαν,
τα πλοκάμια του τόπου ψαλιδίστηκαν–

Η βαθυγάλαζη κορδέλα καίγεται
από τον πυροδοτημένο ήλιο
τα γλαροπούλια μετέωρα
εκσφενδονίζουν αιχμές λευκές
Απ’ αντίκρυ φτάνει –μακρόσυρτος αμανές–
η πνοή του ανέμου
και πλάι μου η φωνή του σκοπού:
Αλτ! τις ει;

Απόβραδο.
– Βαθιά τομή στα πλεμόνια του καιρού η πυρπολημένη κορδέλα
Επειδή η ιστορία ταξιδεύει πάντα.

Από τη συλλογή Περιπλανήσεις (1983)

[wings]

Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου, Μία λύπη

Μία λύπη στα μάτια σου λιμνάζει,
όπως η υγρασία της βροχής
τον ουρανό διαπερνάει,
σαν πέλαγος απέραντη
ηλεκτρισμένη και παγερή.
Κυκλοφορεί ανάμεσα στις λέξεις σου
που απορούν μέσα στο ποίημα.
 
Από τη συλλογή Ανάφλεξη στιγμών (2004)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=35YMelR8Dyc

Bill Conti & Michael Leeson, For your eyes only (Sheena Easton, 1981)

Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου, Τα μάτια σου

Πυρκαγιάς καλωσόρισμα στου ρόδου τις καμπύλες
Ρίζα αρχέγονη στον θαλασσένιο ανθώνα
Σκίρτημα τόξου στις σταλαγματιές των ίσκιων
Γεύση μελιού στον κόρφο της απαρνημένης μέρας
Μεθύσι χρυσόμυγας στην απολιθωμένη χαραμάδα
Ανάσα θύελλας στη νοσταλγία της στέπας
Άρμενα ηδονής στη σκαλωσιά του χρόνου ακουμπισμένα
Τα μάτια σου.

Από τη συλλογή Φαινώ, η αγρύπνια του πελάγου (1999)

[wings]

Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου, Ένα δάκρυ

Ένα δάκρυ αθόρυβο σαν σιωπή
την αγωνία του εξομολογείται,
αυτήν την ώρα την ανύσταχτη
που ολομόναχη συντρίβεται,
καθώς οι λογισμοί ανηφορίζουνε
στο δικό τους δύσβατο μονοπάτι.

Από τη συλλογή Φαινώ, η αγρύπνια του πελάγου (1999)

[wings]

Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου, Ας κυλούσε

Σε αυγές θαμπών ημερών ανάμεσα
ξεπλένει τον μανδύα του ο χρόνος
κι αιχμάλωτο κρατά της νοσταλγίας το μαργαριτάρι.
Η μυρωδιά των ερειπίων διαρκής
σε ανύπαρκτες συγκομιδές
κι ασάλευτα φυλλώματα
με τη θλίψη ομονοεί.

Πού να τελειώνει άραγε ο πρώτος μου εαυτός,
μιας παπαρούνας τη μέθη ντυμένος
που τώρα την τραγουδά η σιωπή της θάλασσας
σε νύχτες δίχως πρωί
και η οργή του ανέμου,
που ξεθυμαίνει στα ύφαλα του πεπρωμένου.

Ρόδα και υάκινθοι
ας λούζονταν ξανά
στο φως που βλασταίνει
από την ερεθισμένη σάρκα του γυμνού καλοκαιριού
και λάβα ανυπόταχτη, μέσα από ξεχτένιστες στιγμές, μυρωμένες,
στις φλέβες μου ξανά ας κυλούσε.

Δημοσιευμένο στο περιοδικό Πανδώρα, τεύχος 20 (Μάιος-Νοέμβριος 2007)

[wings]

Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου, Κάποιες φορές

Κάποιες φορές συμβαίνει
όταν τα χρώματα παίρνουν να ξεθωριάζουν
η θάλασσα να σκοτεινιάζει
αποκαμωμένη από την προσμονή.
Τότε οι όχθες της κεντούν
ένα τίποτα ανελέητο
από θλιμμένους παφλασμούς.
Και μέσα στην ταριχευμένη δοκιμασία
η νύχτα εκκρίνει πιότερη μνήμη
κάτω από την υπεροψία των αστεριών,
κάτω από τ’ ουρανού το πολυσύλλαβο ερωτηματικό.
 
Από τη συλλογή Ανάφλεξη στιγμών (2004)

[wings]

Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου, Τα δικά μας βήματα

Μια αχνή φωτεινή γραμμή
μία αστραπή, ίσως τώρα,
μας μαθαίνει τα δικά μας βήματα.
Όχι, δεν έχει μνήμη ο ρυθμός τους.
Σαν τραγούδι ηχεί μέσα μας,
τη μακροζωία του τώρα με αντηχήσεις αφηγείται.
Όχι, δεν έχει μνήμη ο ρυθμός τους.
Μόνον μία πνοή σχηματισμένη
την ομορφιά θηλάζει
από συλλείτουργο αισθήσεων.       
 
Από τη συλλογή Ανάφλεξη στιγμών (2004)

[wings]

Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου, Απόψε

Καλπάζει ο πυρετός
στου φωτός ανάμεσα το πέλαγος
και του αγέρα
κι απ’ της ψυχής τα ύφαλα
πόθος αναδύεται.
Απόψε,
που η εξομολόγηση άφωνη
του κόσμου τον άξονα μετατοπίζει,
ελευθερώνοντας το πέρασμα του ονείρου.       
 
Από τη συλλογή Ανάφλεξη στιγμών (2004)

[wings]

Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου, Στην αντίπερα όχθη

Στην αντίπερα όχθη σάς αντάμωσα
να λούζετε τα μαλλιά σας
στο φως «του ήλιου του πρώτου»,
όπως λεν,
στο διάβα των αιώνων.

Καίτη, λάμψη χλόης υπερήφανης
δάκρυ πετρωμένο στα γαλάζια ρήγματα.

Κατινάκι, ξέσπασμα σαντουριού μελαγχολικό
στους μαύρους καπνούς άλλων καιρών.

Κατίνα, άρωμα τζιτζιφιάς ερεθιστικό
στις ρίζες της σκόρπια φυλάγει ρουμπίνια.

Αικατερίνη, ολοπόρφυρη ανεμώνη θαλασσινή
μέτοικος στων ίσκιων την καλημέρα.

Όλες αυτές είσαι εσύ
μοναδική και μία
φλόγα, ιστορία, θύμηση.
Μία φωτογραφία

Από τη συλλογή Η νύχτα γεννιέται υγρή (1997)

[wings]

Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου, Θα κρύψω

Σαν μοσκοβολιά διάχυτη
από παλιό σεντούκι φιλντισένιο
θα κρύψω μέσα στις φλέβες μου
τη θλίψη του χριστουγεννιάτικου δέντρου.
Η γιορτινή νύχτα κομματιάζεται
με αναρίθμητους πένθιμους ήχους.
Οι ώρες τρίζουνε στις ρωγμές του τοίχου.
Η πιο στερνή ανάσα, αδέξια δοξαριά,
πάνω στα τζάμια τρεμοπαίζει.
Τα ξέπνοα λόγια κουρνιάζουνε
στων ματωμένων κλαριών την άκρη.
Το ναυαγισμένο καράβι
με το ιστίο του
μια μεγάλη ανοίγει οπή
στο στιλπνό υδάτινο έδαφος
τη χώρα της θύμησης να κατοικήσει.

Από τη συλλογή Η νύχτα γεννιέται υγρή (1997)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=i8mueSyk3ag

Κώστας Χατζής & Ξενοφώντας Φιλέρης, Πάρε ένα κοχύλι απ’ το Αιγαίο
(τραγούδι: Δάκης / δίσκος: Το ταμ ταμ (1980))

Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου, Αποικία κοχυλιών

Η βροχή σχεδιάζει σχήματα
που ψάχνουνε το κενό τους
κι επιδεινώνει τη μάχη των ημερών
με την αγωνία τής νύχτας.
Αντέχεις στη δοκιμασία,
σημάδεψε τα κομψά πόδια σου,
ως τους ανεμοδείχτες σκαρφαλώνανε
για εντελβάις.
Κι ο πόνος,
τι αγκάθι αιχμηρό βγάζει από το άνθος του,
τι δηλητήριο εκτοξεύει από το στόμα του.
Οι ημέρες φεύγουνε – φεύγουνε
κατά την άνοιξη,
με γύψινα φτερά τα χελιδόνια της
δεν καθρεφτίζονται στον αγέρα.
Και η μεγάλη πλατεία τής Σελήνης*
κρύσταλλο σκοτεινό
από τις παραμορφωμένες ημέρες.
Μόνον οι λέξεις σου,
αποικία κοχυλιών από ασήμι και φως
στο βυθό της καρδιάς μου ανεμίζουν.

Τετάρτη 11 Απρίλη 2007
μεσάνυχτα
* Το διάστημα αυτό είχε πανσέληνο και έκλειψη.

Από τη συλλογή Αποικία κοχυλιών (2008)

Η συλλογή είναι καινούρια (τυπώθηκε τον Οκτώβρη του 2008), τα ποιήματα μας είναι άγνωστα, όμως η ποιήτρια είναι παλιά, γνωστή και αγαπημένη μας φίλη.

Η Μελίτα Καραχάλιου, κατά την προσφιλή της συνήθεια, ασχολείται για μια ακόμα φορά με το υγρό στοιχείο, με στίχους που παιχνιδίζουν με τα λαμπυρίζοντα χρώματα της μέρας και της νύχτας, της σκέψης και της ψυχής.

Δημοσιεύω σήμερα το ομότιτλο της συλλογής ποίημα για να πάρουμε όλοι μια πρώτη και ουσιαστική γεύση από το νέο αυτό βιβλίο. Και εύχομαι ολόψυχα στη Μελίτα να είναι καλοτάξιδη η συλλογή και τα ποιήματά της να φτιάξουν πολυάριθμες αποικίες (κοχυλιών και όχι μόνο) στην καρδιά των φίλων της ποίησης. :-)

[wings]

Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου, Κάλεσμα

Θυμάσαι το σφύριγμα του καραβιού κάθε πρωί;
Πώς έσκιζε την αχνιστή ησυχία κι έψαχνε ανυπόμονα
να μας εύρει;
Κάλεσμα ζωής έλεγες.
Τρύπαγε αόρατα τους τοίχους
και κάθονταν προκλητικά
πότε πάνω στο μπουκαλάκι με το ινδιάνικο άρωμα
που ’χες τοποθετημένο στην τουαλέτα σου
πότε πάνω στις κινέζικες βελόνες
μ’ αυτές στόλιζες τα μαλλιά σου.

Άλλοτε πάλι κι αυτό γινότανε τις περισσότερες φορές
θρονιάζονταν μέσα στον καθρέφτη.
Προσπαθώντας τότε να τον καθαρίσεις
έβλεπες τον εαυτό σου να μεταμορφώνεται
σ’ ένα αιχμηρό ερωτηματικό.

Από τη συλλογή Περιπλανήσεις (1983)