Ανέστης Ευαγγέλου

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Ars poetica
 
To ποίημα δεν είναι τραγούδι,
ανάερη θλίψη για κάτι μακρινό, χαμένο,
έστω με την πιο τέλεια μουσική∙ δεν είναι
αναμονή του άγνωστου, γοητευτική,
μες στην αβεβαιότητά της, προσδοκία.
 
Το ποίημα είναι μια ανοιχτή πληγή που τρέχει –
όσο πιο ανοιχτή τόσο καλύτερα∙ κάνω ποίηση
θα πει τρυπώ το θώρακα μ’ ένα νυστέρι
ψάχνω με χέρι σταθερό όπως οι χειρούργοι
γυρεύω την καρδιά και την τρυπώ, χύνω το αίμα
άφθονο μες στις λέξεις – κόκκινο,
ζεστό, το αίμα, όλοι το ξέρουν,
το πιο θαυμαστό, το πιο όμορφο πως είναι πράγμα.
 
Από τη συλλογή Μέθοδος αναπνοής (1966)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Αγάπη
 
Όρμηξαν και τον ξέσκισαν στα δυο
η λέαινα η μεγάλη κι η λέαινα η μικρή
με νύχια κόκκινα, με δόντια αστραφτερά.

(Και όλο αυτό στη γλώσσα τους το λένε αγάπη.)

Τη σάρκα σπάραξαν και μόνο στην καρδιά
και στο μυαλό σαν έφτασαν χυμήξανε
η μια στην άλλη μήπως κι αστοχήσουν
στη δίκαιη μοιρασιά.

(Και όλο αυτό στη γλώσσα τους το λένε αγάπη.)

Τέλος ριχτήκαν λιμασμένες και του λιάνισαν
τα κόκαλα κι ηδονικά τα τραγανίσανε
ως το μεδούλι κι έγλειψαν το χυμένο αίμα
μην απομείνει τίποτε να τον θυμίζει πια.

(Και όλο αυτό στη γλώσσα τους το λένε αγάπη.)

Από τη συλλογή Η επίσκεψη και άλλα ποιήματα (1987)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Υπεραστική συνδιάλεξη
 
Εχτές το βράδυ μου τηλεφώνησε
ο πατέρας μου.
Στείλε μου μερικά
πενηνταράκια ούζο, μου είπε,
και καναδυό κούτες τσιγάρα
σέρτικα, να κάθουμαι τα βράδια
να σας συλλογιέμαι.
Και –να μην
το ξεχάσω– και πεντέξι δίσκους
φωνογράφου μ’ εκείνα τα παλιά, ξέρεις,
ποντιακά τραγούδια, τα λυπητερά.

Εδώ στα ξένα δύσκολα περνούν οι μέρες
και πού να βρεις τσιγάρα, ούζο και τραγούδια
της πατρίδας, στα μαγαζάκια τ’ ουρανού.

Από τη συλλογή Η επίσκεψη και άλλα ποιήματα (1987)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Ποιος μπορούσε λοιπόν να φανταστεί

Ποιος μπορούσε λοιπόν να φανταστεί
τη βίαιη έξωση από το προγονικό σπίτι,
με τα παλιά έπιπλα πεταμένα στους δρόμους, σπασμένα,
όταν ακόμα το παιδί αμέριμνα έπαιζε
τους πρώτους μήνες του καλοκαιριού.
Κι όμως ο Θεός το ήξερε: το σπέρμα του κακού
υπήρχε από τότε ακόμα, αθόρυβα, μυστικά
απεργάζονταν το πεπρωμένο μου.

Κυκλοφορώ σ’ ένα χώρο αφηρημένο
κινούμαι σε μια περιοχή φανταστική
ο κόσμος μου είναι καμωμένος από υλικά του ονείρου.
Γνωρίζω καλά το παρόν, διαρκώς βεβαιούμαι
απέκτησα τη βεβαιότητα των πεθαμένων
ομιλώ με σταθερή φωνή για τις ερχόμενες μέρες.

Εποχή του θρύλου, ω πόσο χαμένη,
απίθανη φαντάζεις, απρόσιτη
και στην πιο τολμηρή φαντασία.

Δεν έχω μια παλιά φωτογραφία να ζεστάνω τη μνήμη.

Πού είναι τα μάτια μου και τα παλιά μου τα ρούχα.
Πού είναι το πρόσωπό μου και τα τρύπια μου παπούτσια.
Τι έγινε η φωνή μου, ποιος την έκλεψε
πού είναι τα μεγάλα παλαιικά δωμάτια που φύλαξαν την άγνοιά μας.

Από τη συλλογή Περιγραφή εξώσεως (1960)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Το φεγγάρι
 
Πότε θα κουραστείς και θα με λησμονήσεις;
ρώτησα το φεγγάρι.
Δεν τιμωρήθηκα αρκετά;
Άλλος δεν είναι
που όμοια να σε προκάλεσε για ν’ αποσπάσει
την προσοχή και τα χτυπήματά σου;

Δεν θα σου ξαναρίξω πέτρες –σου τ’ ορκίζομαι
θα είμαι καλό παιδί
και θα κοιτάζω μόνο τα μαθήματά μου.

Εσύ δεν είσαι σαν τους άλλους, είπε αργά
και βαθιά λυπημένο το φεγγάρι,
εσύ έχεις αίμα φεγγαρίσιο
εσένα πάντοτε θα σ’ αγαπώ.

Από τη συλλογή Η επίσκεψη και άλλα ποιήματα (1987)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Η εξήγηση

[Ενότητα Το κακό παιχνίδι]

Όλοι την αποστρέφονται τη νύχτα, τη φοβούνται.
Έχει παγίδες ύπουλες, ρουφήχτρες σιωπηλές,
τη νύχτα βγαίνουν πεινασμένα, άγρια θηρία,
–λάμπουν μες στο σκοτάδι τ’ άσπρα δόντια τους–
και στις γωνίες συνωμοτούν σκοτεινοί δολοφόνοι.

Η νύχτα είναι αμείλικτη, δεν έχει έλεος,
σου βγάζει ένα-ένα αλύπητα τα προσωπεία,
συντρίβει όλες τις αυταπάτες της ημέρας,
είναι τρομακτικός καθρέφτης, δεν ξεφεύγεις.

Να γιατί κυνηγούν τους ποιητές –παιδιά της νύχτας
παράνομα, προκλητικά–
γιατί τους στέλνουν στα νησιά,
τους κάνουν πλύση εγκεφάλου,
κι όταν πια κουραστούν –γιατί ως γνωστόν
οι ποιητές είναι αγύριστα κεφάλια–
τους εκτελούν.

Από τη συλλογή Αφαίμαξη ’66-’70 (1971)

[wings]

ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ - ΕΙΜΑΣΤΕ ΔΥΟ - YouTube

Μίκης Θεοδωράκης, Είμαστε δυο
(τραγούδι: Αντώνης Καλογιάννης / δίσκος: Τα τραγούδια του Αντρέα (1968)
 
Ανέστης Ευαγγέλου, Είναι πολλοί

Είναι πολλοί που ουρλιάζουνε τις νύχτες
κι άψογοι, την ημέρα, περιφέρονται ανάμεσά μας,
πολλοί μ’ έν’ αναμμένο σίδερο μες στο μυαλό
κόκκινο σίδερο κάτω απ’ το δέρμα.

Είναι πολλά τ’ αδέρφια μου. Δεν είμαι μόνος.

Από τη συλλογή Μέθοδος αναπνοής (1966)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=QHXZkFAVLI0

Μίκης Θεοδωράκης & Μιχάλης Γκανάς, Σημαδεμένος απ’ την αγάπη
(τραγούδι: Βασίλης Λέκκας / δίσκος: Ασίκικο Πουλάκη (1996))

Ανέστης Ευαγγέλου, Της αγάπης (3, 4, 5)

[Ενότητα Της αγάπης]

3

Τρυφερά χέρια,
δε λησμονούν οι πληγές
τ’ απαλό χάδι.

4

Πώς κλείσαν όλες
θαυματουργά οι πληγές σου
με την αγάπη.

5

Τις παλιές κλείνει
για να χαράξει άλλες
πληγές η αγάπη;

Από τη συλλογή Τα Χάι-Κάι (1978)

[wings]

Kostas Xatzis-Stasou Pou Pas - YouTube

Κώστας Χατζής & Σώτια Τσώτου, Στάσου πού πας (ερμηνεία: Κώστας Χατζής)

Ανέστης Ευαγγέλου, Αν θρηνώ
 
Αν θρηνώ
δεν είναι τόσο γιατί έχασα το σπίτι μου
και δεν έχω πια πού την κεφαλήν κλίνη
(σ’ αυτό ίσως κι εγώ να φταίω εν μέρει)
δεν είναι τόσο για το σύννεφο που μου τυλίγει το πρόσωπο
που μου νυχτώνει την όψη∙
είναι που είμαι γεμάτος από λέξεις,
βάρος αβάσταχτο από λέξεις, λόγια, φράσεις
έτοιμες από καιρό, νοήματα
που δεν μπορούν να βγουν
αφού εσύ
δεν μπορείς πια ν’ ακούς ανθρώπινες ομιλίες.
 
Από τη συλλογή Περιγραφή εξώσεως (1960)

[wings]

80 (Μίκης Θεοδωράκης & Κώστας Τριπολίτης) - YouTube

Μίκης Θεοδωράκης & Κώστας Τριπολίτης, 80
(τραγούδι: Μαρία Φαραντούρη / δίσκος: Ο επιβάτης (1981))

Ανέστης Ευαγγέλου, Από τις σχάρες

[Ενότητα Το πανδοχείο]

Στον Τόλη Καζαντζή

Άρρωστα χρόνια
λύκοι φυλάν τα πρόβατα
κι όσο θυμάμαι
μέσα στη λάσπη πάντα κολυμπούσες
και πού να βγάλεις φωνή, δε βγαίνει
με το στόμα γεμάτο από σκατά
κι αν βγει

κανείς δε θα σ’ ακούσει.

Αχ, πού μας οδηγούν
ποιοι και προς τα πού τα νήματα κινούνε,
βρώμικο, χοντρό παιχνίδι, στο καταγώγιο του αιώνα,

τα μάτια μου προσπαθώ να καθαρίσω, να δω –
τίποτα:
Στη Νέα Υόρκη, στη Μόσχα, στο Πεκίνο,
λύκοι φυλάν τα πρόβατα παντού.

Από τις σχάρες γαντζωμένος του υπόνομου
εδώ είμαι, αδέρφια μου, κι απόκριση ζητώ.
 
Από τη συλλογή Απογύμνωση (1979)

[wings]

ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ ΤΑ ΚΟΥΡΕΛΙΑ ΧΑΣΚΙΛ-ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ - YouTube

Βασίλης Τσιτσάνης, Της φτώχειας τα κουρέλια
(τραγούδι: Στέλλα Χασκήλ, Βασίλης Τσιτσάνης & Αθανάσιος Γιαννόπουλος (1952))

Ανέστης Ευαγγέλου, Στην καταφρόνια και στη φτώχεια

[Ενότητα Μετά την καύση]
 
Στην καταφρόνια και στη φτώχεια πέρασες τα χρόνια σου–
μην το ξεχνάς.
Κι αν τώρα
τόσο αναπάντεχα εγύρισε ο τροχός
και βρήκες ρούχα κι έντυσες τη γύμνια σου
και σπίτι και φωτιά να ζεσταθείς
και δυο γλυκές κουβέντες–
μη λησμονείς ποτέ την προσφυγιά
και μιαν αγάπη για τους στερημένους.
 
Από τη συλλογή Το διάλειμμα (1976)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Οι πράξεις
 
Αρχίζω πια να δυσκολεύομαι με την ομιλία
να χάνω λίγο λίγο το δώρο που μου χάρισαν οι θεοί.

Περίσσεψαν οι πράξεις, φίλοι μου, μας πλάκωσαν,
μας σύντριψαν με το περίσσιο βάρος τους∙
δε φτάνουν πια τα λόγια, δεν επαρκούν,
δε βγαίνουν καν κάτω απ’ το βάρος
των πράξεων.

Ήδη μπερδεύονται τα λόγια μου, τραυλίζω,
χάνουν σιγά σιγά τη συνοχή τους
χάνουν τη δύναμη και το ζεστό τους αίμα
ακόμα λίγο και θα γίνουν άναρθρες κραυγές.

Οι πράξεις μας,
όγκοι χωμάτων, μπάζα και σιωπή,
μας έπνιξαν.
 
Από τη συλλογή Μέθοδος αναπνοής (1966)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Στους δρόμους

[Ενότητα Το πανδοχείο]

Ό,τι πιο πολύ αγάπησες στη ζωή τόσα χρόνια,
το σπίτι σου, τα βιβλία σου, τα έμπιστα
πράγματα που ένα κομμάτι τούς έδωσες
απ’ την ψυχή σου, και κρυφά τα καμάρωνες,
και με στοργή, τις νύχτες, τα ταξινομούσες,

τώρα που τρίζουν τα δοκάρια, οι σοβάδες
πέφτουν, η οροφή χάσκει ανοιχτή
στον ουρανό και καταχθόνιο το σκοτεινό
νερό εισβάλλει από παντού–

ανάγκη να τα παρατήσεις και να βγεις στους δρόμους
και μην κοιτάξεις τίποτε να διασώσεις
τώρα που ένα ένα χάσανε το νόημά τους
και τόσοι φίλοι, που δεν τους λογάριαζες ως τώρα,
σε περιμένουνε στους δρόμους, τόσοι σύντροφοι,
σ’ έχουν ανάγκη, και τους έχεις, σε καλούν.
 
Από τη συλλογή Απογύμνωση (1979)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=wEEG6U08x-w

Σταύρος Ξαρχάκος & Νίκος Γκάτσος, Εμείς που μείναμε
(τραγούδι: Βίκη Μοσχολιού & χορωδία / δίσκος: Νυν και αεί (1974))

Ανέστης Ευαγγέλου, Καθώς μέσα στο χρόνο προχωρείς
 
Καθώς μέσα στο χρόνο προχωρείς και βλέπεις
μέρα τη μέρα να πληθαίνουνε τα ερείπια,
να πέφτουν ένα ένα τ’ αγκωνάρια
που απάνω τους είχες χτίσει τη ζωή σου,
καταλαβαίνεις ολοένα πιο πολύ, διδάσκεσαι,
πως μόνο εσύ τον ορίζεις το χώρο σου:
είναι δικά σου τούτα τα ερείπια κι είσ’ εσύ
που πρέπει να σηκωθείς, να πάρεις
νερό και λάσπη, με τα ίδια
υλικά να ξαναχτίσεις τους τοίχους σου.

Τώρα που βλέπεις καθαρά, που ξέρεις επιτέλους
πως από πουθενά βοήθεια δεν μπορείς να περιμένεις.
 
Από τη συλλογή Περιγραφή εξώσεως (1960)

Πηγή: συγκεντρωτική έκδοση Ανέστης Ευαγγέλου, Τα ποιήματα (1956-1986) [Θεσσαλονίκη, εκδ. Παρατηρητής, 1988)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Υπάρχουν άνθρωποι
 
Υπάρχουν άνθρωποι που και μόνον επί τη θέα τους τρομάζεις:
δε χρειάζεται καν να σου αποκαλύψουν την ψυχή τους,
πρόσωπα με σταματημένη την κίνηση, απολιθωμένα,
φαγωμένα, βαθουλωμένα σαν τις θαλάσσιες πέτρες,
–πνοή ζωής δεν περνάει ποτέ απ’ αυτά τα μάτια–
άλλοτε πάλι παραμορφωμένα οικτρά, αγνώριστα,
δίχως μύτες, στόμα, παρειές, και στα μάτια
δυο άδειες τρύπες.

Καμιά φορά τους συναντάς στο δρόμο
κι έντρομος το πρόσωπο αλλού στρέφεις ή αρχίζεις
να τρέχεις όσο πιο γρήγορα μπορείς για ν’ αποδιώξεις
έτσι το απαίσιο θέαμα.

(Τίποτα, τίποτα δε φτάνει
την οξύτητα της οδύνης στα πρόσωπά μας.)
 
Από τη συλλογή Περιγραφή εξώσεως (1960)