Ανέστης Ευαγγέλου

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Ενδοστροφή
 
Ποιος είμαι λοιπόν εγώ και ποιον
σκοπό εξυπηρετεί η ύπαρξή μου;
Η άγνωστη δύναμη που απ’ το βαθύ
σκότος μάς σπρώχνει σε διάλειμμα φωτός
για να μας πάρει πάλι το σκοτάδι
γατί το ’κανε αυτό για μένα.
Την παρουσία μου τι δικαιολογεί
ποιος απόκρυφος σκοπός, ακατανόητη
βούληση ποια, ικανοποιείται και πώς
το ακατανόητο τούτο νοητό να το κάνω
για να καταλάβω τη σημασία μου και να υπάρξω.

Αν τρόπος υπάρχει να μου φανερωθεί το μυστικό
θα ’στεργα σ’ όλα τα μαρτύρια, την πάσα
αθλιότητα πρόθυμος να δεχτώ· θα τα ’δινα
όλα, κι αν όλα ωστόσο δεν έφταναν, και το πιο
πολύτιμο: την ψυχή μου.

Αλλά μήπως
δεν είν’ έτσι τα πράγματα, μήπως
μυστικό δεν υπάρχει κι ό,τι ως τώρα
μυστικό λέγοντας εννοούσα δεν είναι
παρά της φαντασίας μου πλάσμα, ή ακόμα, μήπως
το ίδιο αυτό που με κάνει να ρωτώ
κι αιτία έγινε να γραφούν αυτοί οι στίχοι
είναι το ίδιο, που γυρεύω να βρω, μυστικό;

Κόκαλά μου
σώμα μου θαυμαστό που υπάρχεις και σε ψηλαφώ
μέλη που με τη βέβαιη σας ψαύω αφή μου, κι εσύ
δύναμη μυστική που όλα τα κύτταρά μου διατρέχεις,
αφού πια δεν υπάρχουν θεοί για να μ’ ακούσουν
βοηθήστε με, τούτη την έσχατη ώρα, της ύπαρξής μου
την ισορροπία μη χάσω, μη διαλυθώ.
 
Από τη συλλογή Περιγραφή εξώσεως (1960)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=1XTvD3DuHZo

Μίκης Θεοδωράκης: Μανούλα μου, ο γιόκας σου (ορχηστρικό)
(δίσκος: Χρυσοπράσινο φύλλο (1966))

Ανέστης Ευαγγέλου: Μην απορείς, μητέρα
 
Μην απορείς, μητέρα, μην τρομάζεις
τούτα τα ποιήματα διαβάζοντας. Θα τα βρίσκεις, βέβαια,
λίγο στενάχωρα, σάμπως να θέλουν
από τις λέξεις μέσα να βγουν. Ίσως, ακόμα,
το γιο σου μέσα τους να μην αναγνωρίζεις. Κι όμως
δικά του είναι, μητέρα· αυτόν εικονίζουν.
Πάσχουν κι αυτά όπως κι αυτός από ασφυξία,
χάνονται μέσα τους, γυρίζουν, επιστρέφουν,
πάσχουν να βγουν από τις λέξεις όπως κι εκείνος
πάσχει να βγει από το πετσί του μέσα.

Μην απορείς, μητέρα, μην τρομάζεις· προ παντός
μη σε κυριέψει απελπισία· κάτι στηρίζει
το γιο σου, που εσύ δε βλέπεις:
μέσα του, από τα πόδια ως την κορφή, είναι μια κολόνα
που τον στυλώνει, τον κρατά μ’ όρθιο το κεφάλι,
που τον ψυχώνει, βήμα με βήμα, αγκώνα με αγκώνα,
μέσ’ απ’ ερείπια ν’ ανοίγει δρόμο και να προχωράει.
 
Από τη συλλογή Περιγραφή εξώσεως (1960)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Εγκώμιο

Αν άρχιζα να ιστορώ τη γέννησή σου
δε θα μπορούσα αφού απ’ τον ουρανό
κατάγεσαι κι αγέννητο σε λογαριάζουμε
πνεύμα καλό που μέσα μας σε κουβαλούμε
δίχως να το καταλαβαίνουμε απ’ την πρώτη
στιγμή της γέννησής μας· δε θα μπορούσα
ακόμα με τη μικρή του λογικού δύναμη
που ο κοινός πατέρας μας μ’ έχει οπλίσει
για να μετρώ, να εννοώ τον καθημερινό μου θάνατο
τη δική σου υπέρτερη δύναμη να εννοήσω.

Πώς να σε ειπώ, λοιπόν, με τι
να σε καλέσω όνομα για να μη χάσεις
τίποτ’ απ’ ό,τι αληθινά είσαι κι ακέριο
στα φτωχά τούτα λόγια να υπάρχεις;

Τις καλές μέρες του καλοκαιριού, το γλυκύ έαρ
εξαφανίζεται, κανείς δε σε γυρεύει. Άλλοτε
είναι η ώρα σου. Όταν βρέχει, ομίχλη
όταν τυλίγει τα σπίτια κι έρχεται η νύχτα
κι όλα χαμένα φαίνονται, τότε
καθώς γυναίκα ετοιμόγεννη που ώριμο εντός της να κλοτσά
το παιδί αισθάνεται, να σαλεύεις σε νιώθουμε, να ζωντανεύεις
σε μια κρυφή γωνιά των σπλάχνων.

Όλοι
σ’ ανακαλύπτουνε μια μέρα, σε γνωρίζουν
όμως απ’ όλους πιο πολύ αγαπάς τους πρόσφυγες,
τους άστεγους, αυτούς που ζουν κάτω από τρώγλες
ή όλη τους τη ζωή ως το λαιμό πνιγμένοι από τις λάσπες,
σε σκοτεινούς υπόνομους, παλεύοντας ανοίγουν δρόμο·
απ’ όλους πιο πολύ αγαπάς τους ταπεινούς
όσους δεν έχουν ρούχα, κρυώνουν και τους κυνηγάνε.

Γι’ αυτούς, σκέφτομαι τώρα, θα σ’ έκαμε ο κοινός πατέρας μας
και μες στη νύχτα μικρές φωτιές ανάβεις· γι' αυτούς —
για να ζεστάνουν τα χέρια τους. Γι’ αυτούς, ακόμα,
κρυφούς φεγγίτες που μόνο εσύ τους ξέρεις
ανοίγεις τα μεσάνυχτα στον ουρανό — για να βλέπουν,
ν’ ανοίγουν δρόμο μέσ’ απ’ τα νερά, να προχωράνε.

Πώς να σε ειπώ, πώς να σε ονομάσω,
πνεύμα καλό που κατοικείς μες στην καρδιά μου
αφού τούτες οι λέξεις καμωμένες είναι
τα εγκόσμια πράγματα για να μετρούν, για να ονομάζουν,
κι εσύ κατάγεσαι απ’ τον ουρανό;

Από τη συλλογή Περιγραφή εξώσεως (1960)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Σαν τους ξενιτεμένους

Όπως ξενιτεμένος ή ταξιδιώτης
που την πατρίδα άφησε πίσω και γυρίζει
από τόπο σε τόπο, μακριά
από το πάτριο χώμα, και δίχως
να το καταλαβαίνει η νοσταλγία
του τρώει τα σωθικά, τον φθείρει,
και κάποτε, σαν από ύπνο βαθύ ξυπνώντας
να γυρίσω, φωνάζει, πότε θα γυρίσω —
έτσι κι εσύ πώς μοιάζεις, ψυχή μου,
που από θάνατο σε θάνατο γυρνώντας
σε χώρες σιωπής περιδιαβάζοντας
από τον ένα τον χαμό στον άλλο τον χειρότερο
ξάφνου θυμάσαι αυτή τη γη, αυτόν
τον δίχως τέλος ουρανό, τον ήλιο
τη γήινη γεύση των καρπών στον ουρανίσκο
κι όταν
καμιά φορά επιστρέφοντας όπως ταιριάζει
σ’ αυτούς που πολύ προχώρησαν στο θάνατο και τη ζωή
με μάτια νέα αντικρίζεις, ακριβώς όπως
ο ταξιδιώτης, ο ξενιτεμένος την πατρίδα —
πώς το φως, τη γη, τον ουρανό, με πόση
λαχτάρα τα δέχεται όλα αυτά, σαν βρέφος
που από τη σκοτεινή βαθιά σπηλιά της μάνας βγαίνοντας
πρώτη φορά τον κόσμο βλέπει.

Από τη συλλογή Περιγραφή εξώσεως (1960)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Προετοιμασία και ώρες αναμονής πριν από μακρύ ταξίδι

I

Στη σειρά καθόμαστε και περιμένουμε:
έτοιμες οι βαλίτσες, οι αποσκευές.
Βλέπεις την ώρα, βηματίζεις,
όλο αναμονή ’σαι, ανησυχία,
κι οι μελλοντικοί σύντροφοι, όλοι
σιωπηλοί, μοναχικοί, σαν χαμένοι
μέσα τους, μιλούνε και στη στιγμή
αισθάνεσαι στην αδιάκοπη απουσία:
μόνοι, πικροί και σαν υπνωτισμένοι.

II

Δεν σε αρνούμαι, ζωή, με όσα κι αν φέρνεις
όμως πολύ, με θάνατο, μου έρχεσαι αλλοιωμένη.
Πολλές παραχωρήσεις έκαμα, δείχτηκ’ απέναντί σου
συγκαταβατικός, στην οδύνη κατεύνεσα,
αγάπησα σχεδόν τούτους τους στενούς
λασπωμένους δρόμους, τη νύχτα, την ομίχλη και τα τρωκτικά —
όμως μη με εξαντλείς, στο έσχατο
μη με φέρνεις σημείο.

III

Αφού το ξέρεις πως δε σε σηκώνει αυτός ο τόπος
ετοίμασε τα πράγματά σου και να περιμένεις
υπομονετικά μ’ όλους τους άλλους:
μας αναμένει χώρος ευρύτερος, πλατύς από μουσική
και μια μορφή από νέφος διάφανο που περιέχει το φως.

IV

Σάμπως μερικοί γέροι ναυτικοί
που όλους τους πόντους γύρισαν και τώρα
σ’ ένα λιμάνι απορριγμένοι, ξέμπαρκοι
(βαθύς καημός τους τρώει και τους παιδεύει)
γυρνάν στα ντοκ όλη την ώρα, στα μουράγια
κι όλο τα μάτια στη γραμμή του ορίζοντα στυλώνουν
κάτι προσμένοντας ολοένα νά ’ρθει κι οι άλλοι,
οι στεριανοί, δεν τους καταλαβαίνουν και περίλυπα
την κεφαλή κινούν νομίζοντας τρελοί πως είναι —

έτσι πώς μοιάζουμε κι εμείς που εδώ
συναγμένοι, όλο και τα ρολόγια μας κοιτούμε
σιωπηλοί, με γλυκιά ’παντοχή, οι κατατρεγμένοι,
οι πρόσφυγες, οι δίχως στέγη, όμως και με πόσο
βαθύ, μυστικό πόνο για την ώρα που έρχεται:
οι στενοί δρόμοι που περπατήσαμε κι ο έναστρος
ουρανός από πάνω, τα ερημικά δέντρα,
το ήσυχο περπάτημα του ήλιου πάνω στο κορμί,
το καλό χώμα, η βροχή, τα ήμερα απογέματα,
όλα αντιστέκονται και μας κρατούν και πώς
έτσι άξαφνα να τα παρατήσεις.

(Είμαστε σαν τα δέντρα που τα ξεριζώνουν,
τα στέλνουν σε τόπο πιο εύφορο, να ευδοκιμήσουν.)

Από τη συλλογή Περιγραφή εξώσεως (1960)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Δε μίλησα ακόμα
 
Δε μίλησα ακόμα όσο έπρεπε
έχω πολύ απόθεμα που με βαραίνει
πολλές ακόμα λέξεις, πολλά λόγια
άπειρο πλήθος από φράσεις κι από λόγια
όμως μη με κατηγορείτε φίλοι μου που αργώ
που δυσκολεύομαι τόσο να μιλήσω —
πρέπει να βρω τα σύμβολα που πρέπουν
τις σκοτεινές μου αλληγορίες.

Πώς να μιλήσεις, πώς να εκφραστείς
πώς να δεχτείς έτσι γυμνό το θάνατο.

Από τη συλλογή Μέθοδος αναπνοής (1966)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου: Το ξέρεις, Θεέ μου
 
Το ξέρεις, Θεέ μου, πως δε θέλω
πολλά πράγματα για να ζήσω· ξέρεις
πόσο ολιγαρκές είναι το τέκνο σου.
Χρήματα δε σου ζήτησα ποτέ
να με βοηθήσεις ν’ αποκτήσω, μήτε
ωραία γυναίκα, να ζηλεύουν οι άλλοι.
Τίποτα δε σου ζήτησα κι όχι μονάχα
τώρα που δε μ’ ακούς παρά και πρώτα.
Να σ’ απασχολήσω δεν τόλμησα με το άτομό μου
να σου μιλήσω, να σου πω για το χαμένο σπίτι.
Όμως τώρα σ’ το ζητάω, Θεέ μου, δεν μπορώ
απόκαμα να τριγυρνώ στους δρόμους σαν αλήτης
έκανα υπομονή όσο μπόρεσα
άλλο δεν έμεινε κουράγιο στην καρδιά μου:

βρες μου ένα σπίτι, χτίσε μου ένα σπίτι —
δεν μπορώ έτσι άστεγος να ζήσω.

Από τη συλλογή Μέθοδος αναπνοής (1966)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Τι άλλο πρέπει
 
Τι άλλο πρέπει να σου δώσω, ζωή, τι να σου προσφέρω
ύστερ’ από τόσες παραχωρήσεις· ό,τι απόμεινε
ανάμνηση μοιάζει της ζωής,
φωτογραφία παλιά κι απόμακρος ήχος.

Τι άλλο να κάνω να σε εξευμενίσω, έτσι φτωχός
που απόμεινα, έτσι γυμνός, μ’ ένα άλλο
πρόσωπο στη θέση του προσώπου, μ’ ένα ξένο
σώμα, ξένα μέλη, ξένη φωνή.

Τι άλλο πρέπει να σου δώσω, ζωή, τι να σου προσφέρω.

Από τη συλλογή Μέθοδος αναπνοής (1966)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Το βαρύ μαχαίρι
 
Όταν έπεσε το βαρύ μαχαίρι
και μου άνοιξε τη βαθιά πληγή που έχω στο στήθος
δεν μπορούσα, βέβαια, να καταλάβω τη σημασία του:
έπρεπε ο χρόνος να διαγράψει την τροχιά του.

Έκτοτε έπαθα και έμαθα πολλά — κυρίως
αυτό: πως πρέπει πλέον να συνηθίσω
να αγαπήσω την πληγή
να αγαπήσω το βαρύ μαχαίρι.

Από τη συλλογή Μέθοδος αναπνοής (1966)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Υποθήκη πατρική
 
Να το ξεγράψεις πια το σπίτι, να το σβήσεις
από τη μνήμη σου εντελώς· είναι καιρός
να τ’ αγαπήσεις πια αυτά τα έπιπλα
που άλλοι πριν από σένα τα μεταχειρίστηκαν,
με τα σπασμένα πόδια, το σωρό τη σκόνη,
τις ξεχαρβαλωμένες σούστες τους, να τ’ αγαπήσεις
σαν να ’τανε δικά σου από τα παιδικά σου χρόνια·
είναι καιρός να συνηθίσεις τα χοντρά ποντίκια
που τριγυρίζουν στις γωνίες, να γίνεις φίλος
με τους ρουφιάνους και τους χαρτοκλέφτες, ν’ αγαπήσεις
σαν να ’ταν σπίτι σου το πανδοχείο αυτό.

Να το ξεγράψεις πια. Είν’ επικίνδυνη
και μόνο η σκέψη του σπιτιού, η ανάμνηση —
πρέπει να ζήσεις, βέβαια, είσαι νέος.

Από τη συλλογή Μέθοδος αναπνοής (1966)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου: Θεέ μου, όταν τελειώνει
 
Θεέ μου, όταν τελειώνει μια καινούρια μέρα
κι ένα καινούριο, σταθερό, έχω κάνει βήμα
προς τη μεγάλη νύχτα που πλησιάζει
όλα με ωθούν κάθε φορά, με σπρώχνουν
ν’ απευθυνθώ, επιτέλους, αποκλειστικά σε σένα.

Θα ’θελα, βέβαια, αυτό να γίνει με τ’ αδέρφια μου —
το πόσο θα ’θελα μόνον εσύ το ξέρεις. Πόσες
φορές δεν το επιχείρησα, με πόσους τρόπους,
πόσα δε σοφίστηκα τεχνάσματα
γράφοντας στίχους, χτίζοντας σκηνοθεσίες,
κρύβοντας-φανερώνοντας το πρόσωπό μου.

Όμως η ομιλία μου με τ’ αδέρφια στάθηκε λειψή —
περίσσεψαν σιγά σιγά τα στοιβαγμένα λόγια
πλημμύρισε το στόμα μου, γέμισε λέξεις
ωρίμασε ο καιρός, έφτασε η ώρα:

άσε μια καινούρια μέρα μου ν’ αρχίζει
με μια προσπάθεια κάποτε να συνεννοηθούμε
να σου μιλήσω επιτέλους και να μου μιλήσεις
να δώσουμε τα χέρια σαν εγκάρδιοι φίλοι
γιατί άλλο δεν μπορώ, άλλο δεν αντέχω —
αν δε μιλήσω τώρα, θα πεθάνω.

Από τη συλλογή Μέθοδος αναπνοής (1966)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Θύματα απάτης
 
Θε μου η ζωή, ξέραμε, είναι κάτι χωριστό
απ’ το θάνατο, πράγμα διαφορετικό, αντίμαχο —
κυρίως αυτό. Έτσι κινήσαμε αθώοι και πλήρεις
ανύποπτοι και δυνατοί, ανοιχτήκαμε
στην άπλα του πελάγου, στον πολύβουο πόντο,
δίχως προφύλαξη καμιά, καθώς ταιριάζει
στους αθώους, στους ανύποπτους και δυνατούς,
ανοιχτήκαμε
όσο βαστούσε η δύναμη κι η μπόρεσή μας.

Τώρα
μετά από τόσα χρόνια ταξιδιού
μετά από τόση περιπλάνηση, από τόση πάλη
με τα στοιχεία της θάλασσας, με τον αέρα
καταλαβαίνουμε το νόημα της περιπέτειας
το νόημα του ταξιδιού, πως θύματα
απάτης πέσαμε, πως ξεγελαστήκαμε
αφού εκείνο που ζωή ονομάζαμε
δεν ήταν (τώρα το βλέπουμε) παρά
η άλλη όψη του θανάτου.

Θε μου, πέσαμε θύματα απάτης.

Από τη συλλογή Μέθοδος αναπνοής (1966)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Δύο τρία γερά χτυπήματα
 
Δυο τρία γερά χτυπήματα ακόμα
δυο τρεις ακόμα μαχαιριές στο στήθος
ζωή μη μ’ εγκαταλείπεις στα μισά του δρόμου
σκλήραινέ μου το δέρμα, κάνε μου πέτρα το κορμί
μαύρισε μαύρισε ακόμα την καρδιά μου
μην το λυπάσαι πια το τέκνο σου εδώ που έφτασε
συμπλήρωσε το έργο σου όπως εσύ μονάχα ξέρεις.

Δυο τρία γερά χτυπήματα ακόμα
δυο τρεις ακόμα μαχαιριές στο στήθος
ακόμα λίγο και δε θα αισθάνομαι τα τραύματα
ακόμα λίγο και θα γίνω άτρωτος.

Από τη συλλογή Μέθοδος αναπνοής (1966)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Γενναιότης
 
Έλα, λοιπόν, τέρας με τα πολλά κεφάλια, το άγριο στόμα,
ύπουλο τρωκτικό που από τα μέσα τρως τα σωθικά μου,
χθαμαλό φίδι, εργατικό και ακούραστο,
που αθόρυβα μου φαρμακώνεις την καρδιά με μικρές δόσεις·
έλα, κοράκι αχόρταγο με τ’ άγρια νύχια
τέρας με τα πολλά κεφάλια, το άγριο στόμα,
έλα και σήμερα να πάρεις ματωμένη σάρκα
να πιεις αίμα ζεστό και κόκκινο,
έλα, δε σε φοβάμαι πια, δεν κρύβομαι —
δεν έμειναν πια σωθικά, δεν έμεινε αίμα,
δεν έμεινε άλλη σάρκα, άλλη καρδιά,
έλα να μετρηθούμε πια στήθος με στήθος.

Από τη συλλογή Μέθοδος αναπνοής (1966)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Μην πουν οι ερχόμενοι
 
Μην πουν οι ερχόμενοι πως στάθηκα ποιητής
πως έγραψα ποιήματα.
Όλη μου η έγνοια, όλος μου ο καημός
να βρω έναν άνθρωπο να του μιλήσω.
Όλος μου ο βίος μια προσπάθεια συνεχής
για συνεννόηση — εξόριστος
σε τόπο άγνωστο, μακριά απ’ τη γη μου
μακριά από τους ομόφυλους, τους αδελφούς μου
μιλώντας μια διάλεκτο άγνωστη
για τους αυτόχθονες, του γηγενείς.

Όμως η συνεννόηση στάθηκε αδύνατη —
δε βρέθηκε άνθρωπος, δε βρέθηκε ψυχή
κι είχα πολλά να ειπώ, πολλά να εκφράσω.

Κάθομαι και τα γράφω, λοιπόν, στο χαρτί — αυτό είναι όλο.
Ούτε ωραίες εικόνες ξέρω να συνθέτω
ούτε και να μιλώ για ωραία πράγματα.
Όχι, δεν είμαι ποιητής.
Όχι, δεν έγραψα ποιήματα.

Από τη συλλογή Μέθοδος αναπνοής (1966)