Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος μιλάει στον Γιώργο Χρονά

[Σουρπουίτσα]

Από το Lifo που κυκλοφορεί. Φαντάζομαι ότι ενδιαφέρει αρκετούς από εμάς.

Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος κάτω από τον ουρανό της Θεσσαλονίκης

Είναι η εμβληματικότερη μορφή του Βορρά. Ωμός δάσκαλος, μελετητής, όξινος παρατηρητής των καιρών, απολαυστικός συζητητής και ποιητής με ιδιαίτερη φωνή και στίχους που γίνανε μοντέρνες παροιμίες. Ο ποιητής Γιώργος Χρονάς τον συνάντησε στο εστιατόριο Το Χρυσό Παγώνι και μίλησε μαζί του με τρόπο που δηλώνει πως «γι' Αλεξανδρινό μιλά Αλεξανδρινός».

Τίποτα δεν είχε αλλάξει από την προηγούμενη φορά. Ο χρόνος σαν να μην κύλησε. Τα σύννεφα μόνο είχαν φύγει, και ο ήλιος έδειχνε μια καθαρότατη ημέρα. Στο ίδιο τραπέζι, στις ίδιες καρέκλες, την ίδια ώρα. Δεν βρήκε, λέει, κόσμο στη ΔΕΗ που πήγε να πληρώσει -φανταζότανε ουρά- κι έφτασε από ώρα εδώ, στο Χρυσό Παγώνι, το εστιατόριο όπου συναντιόμαστε στη Θεσσαλονίκη. Τακτοποιεί τη σαλάτα και το πιάτο με το φαΐ που παρήγγειλε -το δικό μου είναι μπροστά μου- και δείχνοντας έξω την οδό Πρίγκηπος Νικολάου -ή Πολωνίας παλαιότερα-, τώρα Σβώλου και Ιπποδρομίου γωνία, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος αρχίζει να λέει.

"Εδώ που τρώμε έχουν μαρτυρήσει τρεις νεομάρτυρες. Νεομάρτυρες είναι αυτοί που αρνήθηκαν να παρατήσουν την πίστη τους και να γίνουν μουσουλμάνοι, και τους έκαψαν ή τους έσφαξαν, δεν ξέρω. Είναι μυστήριο ότι όλα αυτά έγιναν εδώ, ενώ υπήρχαν και άλλα μέρη για να τους σφάξουν. Ο ένας λέγεται Κύριλλος. Ο νεομάρτυς Κύριλλος. Τον έκαψαν εδώ πιο κάτω. Eίναι μια εκκλησία, ο Άγιος Κωνσταντίνος, την ξέρεις; Εκεί."

Ο δεύτερος;
Ο άλλος σε αυτό το μέγαρο που είναι μπροστά μας, που βγαίνει στο δρόμο, και δεν θυμούμαι πώς τον λένε. Αυτός ήταν από την Ευρυτανία. Και ο τρίτος ήταν ο Αλέξανδρος, ο νέος, που πέθανε πίσω από την εκκλησία της Υπαπαντής. Κατά κάποια παράξενη σύμπτωση αγαπιούνται πολύ. Οι Θεσσαλονικείς ίσως δεν το ξέρουν, πιο πολύ οι καλόγεροι το ξέρουν.

Πώς βλέπετε την πίστη τους να μαρτυρήσουνε, ντοστογιεφσκική;
Δεν ξέρω. Μυστήριο πράγμα.

Να πούμε ότι είναι ο Φιλοκτήτης, ο Προμηθέας;
Υπήρχε μία αντίληψη - κάψε με, Πασά μου, ν' αγιάσω. Δηλαδή, αυτός ο Κύριλλος ήρθε από το Άγιο Όρος για να βρει τους Τούρκους, να τον πιάσουν, να τον κάψουν. Το ήθελε. Μυστήρια πράγματα.

Σαν ένα είδος αυτοκτονίας.
Πάντως με αυτά τα αστεία, εμείς ήμαστε ελεύθεροι.

Πώς έχετε φανταστεί την παρουσίασή σας στο Μέγαρο Μουσικής, την Παρασκευή 2 Νοεμβρίου το βράδυ; Θα ξεκινήσετε με τα ποιήματα των Ισχνών Αγελάδων, του 1950; Έχει ιδιαίτερο βάρος για σας; Θα φορέσετε γραβάτα;
Ναι, θα ξεκινήσω με αυτά τα ποιήματα, που γράφτηκαν και εκδόθηκαν το 1950. Τα έγραψα το πρώτο εξάμηνο εκείνου του έτους και τα εξέδωσα το δεύτερο. Πρωτοφανές. Ο Τριαντάφυλλος Πίττας, που ήταν για μένα ένα είδος πνευματικού μέντορα, και η Ζωή Καρέλλη επέμεναν να τα τυπώσω πάραυτα και να μην τα πειράξω. Γιατί εγώ έλεγα να τα διορθώσω και να τα αλλάξω. Και τους άκουσα και με τη βοήθεια του Κιτσόπουλου πήγαμε σ' έναν τυπογράφο και τα τυπώσαμε.
Για μένα βάρος έχει μόνο το τυπωμένο έντυπο. Οι ομιλίες και οι εμφανίσεις από δω κι από κει δεν σημαίνουν τίποτα. Τώρα αν είναι Μέγαρο και δεν είναι, το ίδιο με κάνει. Λέω να φορέσω γραβάτα.

Τα δύο βιβλία σας, που εκδώσατε τώρα στον Ιανό, είναι μεταφράσεις σας;
Και τα δύο είναι μεταφράσεις. Το ένα είναι Αρχαίοι Λυρικοί και το άλλο είναι Σύγχρονοι Ποιητές.

Τα ποιήματα που μεταφράζετε είναι από τα αγγλικά; Το ποίημα της Λούλας Αναγνωστάκη ήταν γραμμένο στα αγγλικά;
Η Λούλα στα νιάτα της, δυο-τρία χρόνια, έγραφε στα αγγλικά. Ένα από αυτά τα ποιήματα τα αγγλικά δημοσιεύτηκε σε ένα περιοδικάκι που λέγονταν «Τρέκορντ», που ήταν δίγλωσσο. Έγραφε και στα ελληνικά και στα αγγλικά. Εκεί το δημοσίευσε αυτό το ποίημα και μάλιστα ανωνύμως. Φοβούνταν, ντρέπονταν. Το '49 που το δημοσίευσε, ξέρεις τι ήταν; Ήταν η χρονιά που είχαν βάλει φυλακή τον αδελφό της και που περίμεναν από στιγμή σε στιγμή να τον εκτελέσουν. Το όνομα χτυπούσε άγρια και έβαλε ένα άλλο. Αυτό το ποίημα, λοιπόν, εμένα μου άρεσε και το μετέφρασα με τα αγγλικά που είχα. Από τότε το αναδημοσιεύω σε κάθε έκδοση. Έχει βγει επτά φορές.

Είχατε φιλοδοξίες στη ζωή σας;
Όσο και να σου φανεί παράξενο, καθόλου. Καμιά φορά αναρωτιέμαι μήπως λέω ψέματα. Μήπως είχα και εγώ φιλοδοξίες; Αλλά δεν είχα. Και έχω την εντύπωση ότι μάλλον είμαι ειλικρινής. Δεν θέλω δόξα, δεν θέλω μεγαλεία. Τίποτα. Αντίθετα, θέλω να τυπώνω και όταν τυπώνω είμαι ψείρας μέχρι το έπακρο.

Ετοιμάζετε ένα βιβλίο για τον Τσιτσάνη έμαθα από τον μέλλοντα εκδότη του, τον Νίκο Καρατζά.
Ασ' τον Καρατζά, εμένα ρώτα. Εγώ έχω γράψει ως τώρα τρία βιβλία για το ρεμπέτικο και τέσσερα βιβλία για τον Τσιτσάνη. Σύνολο επτά. Και δεν είμαι ικανοποιημένος από κανένα. Ίσως το βιβλίο που έβγαλα στο Μπιλιέτο Παιανία, Τα τραγούδια του Τσιτσάνη, επί γερμανικής Κατοχής, αυτό ίσως είναι το ωριμότερο. Σε γενικές γραμμές είμαι απογοητευμένος, διότι θεωρώ ότι δεν πέτυχα ούτε τον εαυτό μου να εκφράσω ούτε το ρεμπέτικο να εξηγήσω και να τ' αφιερώσω. Τέλος πάντων. Είχα κάποιες εσωτερικές αδυναμίες. Τώρα αυτό το βιβλίο που ετοιμάζω, κι εάν ακόμη δεν κάνει πάταγο, είναι σίγουρα το καλύτερο βιβλίο που έχω γράψει για τον Τσιτσάνη. Όχι για το ρεμπέτικο, εκείνα πάει, τα ξέχασα, τα εξαφάνισα. Ετοιμάζω, λοιπόν, ένα βιβλίο από κάθε άποψη σπουδαίο. Πρώτα πρώτα αφιέρωσα έξι χρόνια, για να μη σου πω επτά. Επτά χρόνια για να γράψω αυτό το κωλοβιβλίο. Δεύτερο, αυτά τα χρόνια που αφιέρωσα για τον Τσιτσάνη δεν έγραψα τίποτε για τον εαυτό μου. Μαράθηκα, ξεράθηκα εντελώς.

Θεωρείτε τα ποιήματά σας αλληλέγγυα με τον τρόπο που βλέπει ο Τσιτσάνης τους ανθρώπους, τα πράγματα και τη δυστυχία του κόσμου;
Όχι. Άλλα λέω εγώ, άλλα ο Τσιτσάνης. Τα δικά μου είναι ποιήματα. Τα τραγούδια που έγραψα τα ονόμασα σε βιβλίο Το Αιώνιο Παράπονο. Ο Χατζιδάκις μελοποίησε ποιήματά μου, Τα Τραγούδια της Αμαρτίας το είπε. Το έκανε μόνος του.

Τελικά οι δρόμοι της Θεσσαλονίκης είναι γεμάτοι με ζητιάνους χωρίς πόδια, χέρια, όχι μόνο περίφημα μπαρ, μπιστρό, καφετέριες. Τι συμβαίνει, ανεβαίνει εδώ κάθε μέρα η Όπερα της Πεντάρας του Μπρεχτ;
Φαίνεται ότι είναι σε μεγάλη κλίμακα. Γι' αυτό το θέμα έγραψε ένα ωραίο ποίημα ο Φράνσις Κινγκ, το οποίο μετέφρασε ο Σερέφας και το εξέδωσε με το κείμενο, τη μετάφραση και κάποια σχόλια. Τώρα γιατί είναι τόσοι πολλοί οι ανάπηροι εδώ στη Θεσσαλονίκη, δεν το καταλαβαίνω. Αλλά ήδη όπου καθίσεις θα δεις ολόκληρη σειρά να περνούν από μπροστά σου. Και είναι και κάποιοι άλλοι ξέρεις, σε πιάνει το παράπονο, τραυματίες από τους πολέμους με το ΝΑΤΟ, της Σερβίας. Είναι Σέρβοι. Γυναίκες. Παιδιά. Ανατριχιαστικά πράγματα.

Τι είναι η Θεσσαλονίκη για σας, τι υπήρξε για σας;
Αίνιγμα. Ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω τι ακριβώς είναι η Θεσσαλονίκη. Την αγαπάω, λέω ότι είμαι δοσμένος σ' αυτή. Αυτή μπορεί να μη μ' αγαπάει και να μου κάνει πολύ κακό. Αν έφευγα εγώ, και κατέβαινα στην Αθήνα, θα είχα κάνει την αγία χαρά μου. Εδώ τίποτα. Στον ψωμολιμό ζω κατά κάποιον τρόπο. Λοιπόν, είναι ένα αίνιγμα. Την αγαπώ χωρίς να την αποδέχομαι πλήρως. Βγάλε τώρα άκρη από αυτά τα πράγματα, σοβαρά ή αστεία. Πάντως κάτι είναι. Και εγώ ο ίδιος δεν μπορώ να το εξηγήσω και να το ερμηνεύσω. Γι' αυτό, λοιπόν, να το πεις ότι είναι μια ανεξήγητη πόλη.

Είναι βυζαντινή, είναι μυστηριώδης, είναι μοντέρνα;
Αλλού είναι το μοντέρνο. Ο Τόλης Καζαντζής και ο Πεντζίκης, στα βιβλία τους, τη στέφουν βυζαντινή πόλη. Και για μας Βυζάντιο σημαίνει μυστικισμός. Δεν μπορείς να τον αποδείξεις, αλλά υπάρχει. Όμως πρόσθεσε σ' αυτόν το μυστικισμό και αυτόν που κόμισαν και οι Εβραίοι που ήρθαν στην πόλη από την Ισπανία. Τον Λόρκα τον καταλαβαίνω πιο καλά χάρη στους Εβραίους. Ενώ οι Αθηναίοι δεν τον καταλαβαίνουν. Πρόσθεσε και το κύμα των Μικρασιατών, που ήρθε με την Καταστροφή. Πρόσθεσε τέλος και τους Πόντιους που ήρθαν εδώ. Αυτοί όλοι, σαν κύματα, έρχονται και ανανεώνουν το κάποιο βυζαντινό παρελθόν μας. Λένε η Αθήνα με τόσες Νίκαιες, Νέες, Ιωνίες, πρόσφυγες δηλαδή, δεν έδωσαν τόνο κανένα. Χάθηκαν. Ενώ δες τι έγινε εδώ.

Ίσως επειδή η Θεσσαλονίκη ήταν και είναι πληθυσμιακά μικρότερη της Αθήνας;
Άλλο θεωρώ το πιο σπουδαίο. Η Αθήνα είχε πάγιο πληθυσμό. Αρβανίτικο. Αυτός είχε καλύψει όλα τα χαρακτηριστικά της Νεότερης Αθήνας. Εδώ όλοι υπάρχουν· στην Αθήνα σβήστηκαν. Αφομοιώθηκαν.

Τα ποιήματά σας θα τα λέγατε ερωτικά; Έχετε και ιστορικά, θρησκευτικά;
Πρόσεξε να ιδείς. Τα ποιήματά μου είναι εντελώς ερωτικά. Η λεζάντα αυτή, την έχω βάλει εγώ, γιατί κάποιοι κακοήθεις θα λέγανε ομοφυλόφιλα. Πρώτα πρώτα δεν έχουν δίκιο αυτοί που τα λένε, για το βασικό λόγο ότι δεν είναι όλα ομοφυλόφιλα. Δεύτερον, και για έναν άλλο μυστήριο λόγο, γιατί η ομοφυλοφιλία είναι αυτή που δημιουργεί τελικά την αίσθηση του ερωτικού. Ένας μη ομοφυλόφιλος ποιητής δεν μπορεί να είναι ερωτικός. Αυτό φαίνεται υπερβολή, δεν ξέρω πώς φαίνεται. Απλά είναι μια αλήθεια. Αντίθετα εγώ ως ομοφυλόφιλος μπορώ να εκφράσω καλύτερα και μη ομοφυλόφιλους έρωτες. Αυτά φαίνονται λίγο μυστηριώδη, αλλά εδώ στη Θεσσαλονίκη έπιασαν. Το καταλαβαίνουν πλέον και κάποιοι αδιάφοροι ότι με ομοφυλόφιλα αισθήματα μπορώ και εκφράζω και νορμάλ έρωτες. Ή μάλλον, θα στο πω με άλλο τρόπο. Ένας ανορθόδοξος έρωτας μπορεί και έχει τις δυνατότητες να εκφράζει πληρέστερα έναν ορθόδοξο έρωτα. Και έχω μία σωρεία παραδειγμάτων. Ο Πεντζίκης, λόγου χάρη, είναι ένας ανορθόδοξος χριστιανός και γι' αυτό, όπως ξέρεις, από τα είκοσι μοναστήρια του Αγίου Όρους τον έδιωξαν από τα δεκαεννέα. Και τον δέχονταν μόνο σε ένα από τη Σιμωνόπετρα. Αυτός, λοιπόν, ο Πεντζίκης, ο ανορθόδοξος θρησκευτικά, εκφράζει εκατό φορές καλύτερα τον ορθόδοξο χριστιανισμό. Άλλο παράδειγμα, ο Αναγνωστάκης. Ο Αναγνωστάκης είναι κομμουνιστής. Όπως ξέρεις, κομμουνιστής της αμφισβήτησης. Ήδη, όσο ζούσε ακόμη, τον θεωρούσαμε τροτσκιστή. Το πιστεύεις, ο Αναγνωστάκης εκφράζει τον ορθόδοξο κομμουνισμό δέκα φορές καλύτερα από το Κ.Κ. ή τον Γιάννη Ρίτσο που διάβαζε το «Ριζοσπάστη» για να γράψει το ποίημα. Και το τελευταίο παράδειγμα. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς εκφράζει, βέβαια, μια εποχή του Βυζαντίου. Είναι λίγο μακριά από μας. Αυτός έγινε τελικά και αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Δυσκολεύτηκε όμως και ίδρωσε να γίνει, ξέρεις γιατί; Γιατί όλοι οι ορθόδοξοι χριστιανοί δεν τον ήθελαν. Τον θεωρούσαν αιρετικό. Σου είπα, λοιπόν, μερικά παραδείγματα, ίσως και με αντίθετη φορά. Το πρώτο είναι αυτό του Γρηγορίου του Παλαμά. Το δεύτερο είναι του Πεντζίκη, το τρίτο είναι του Αναγνωστάκη. Το τέταρτο είμαι εγώ. Δηλαδή αλλεπάλληλα παραδείγματα που οι ανορθόδοξοι μπορούν και εκφράζουν πολύ καλά τους ορθόδοξους.

Κι αν ο έρωτας είναι το θέμα των ποιημάτων σας, εσάς τον ίδιο πόσο σας απασχόλησε και σας τάραξε σαν ηρεμία στο σπίτι σας, στο βραδινό σας ύπνο; Υπήρξαν πολλοί έρωτες στη ζωή σας που τους θυμάστε τώρα; Μπήκατε στα εβδομήντα έξι στις 20 Μαρτίου;
Άκουσε, μωρό μου, είναι κακά τα ψέματα, αλλά έχω ένα φοβερό ατού. Δεν έχω συγκεκριμένους ή ολοκληρωμένους έρωτες στη ζωή μου. Δηλαδή πιο πολύ ερωτευόμουν κρυφά κάποιους ανθρώπους, αυτοί δεν το έπαιρναν ποτέ χαμπάρι, αυτό εμένα με τσάκισε, με τυράννησε και παρήλθε. Μετά από αυτό άλλο, μετά άλλο. Έτσι, ενώ έχω ισχυριστεί ότι έχω δώδεκα τρομερούς έρωτες στη ζωή μου, και τώρα μάλιστα μπορώ να προσθέσω και ένα δέκατο τρίτο, απ' αυτούς τους δεκατρείς έρωτες μόνο ο ένας ήταν εμπράγματος. Οι άλλοι ήταν με το νου μου. Αυτό είναι μια ολόκληρη ζωή, όπως καταλαβαίνεις. Θα μπορούσα να το πω σε κάποιους ανθρώπους που δεν καταλαβαίνουν. Ναι, αλλά αυτό με έσωσε. Με έσωσε και τώρα ακόμη δεν μετανιώνω. Γιατί είναι πιο εύκολο το βάλε και το βγάλε. Το πιο δύσκολο είναι να μην το βάζεις και να μη στο βάζουν ποτέ. Εκεί σε θέλω.

Σας φοβίζει ο θάνατος;
Στο 'χω ξαναπεί, ο θάνατος δεν με απασχολεί καθόλου. Θέλει να έρθει - να ‘ρθει. Δεν θέλει, να μην έρθει. Αλλά δεν με απασχολεί αυτό το θέμα. Είμαι ήρεμος. Όχι τώρα. Ανέκαθεν. Και αναρωτιέμαι, μήπως είμαι θρασύς; Γιατί όλοι οι άλλοι σοβαρεύονται άμα τους υποβάλλεις τέτοιο ερώτημα. Λένε: είναι δυνατόν να μη σε απασχολεί το πρόβλημα του θανάτου; Εμένα δεν με απασχολεί καθόλου και χαίρομαι γιατί το έργο που είχα να κάνω, περίπου, το έκανα. Δεν ξέρω τι άλλο απομένει. Αν είναι, να έρθει ο θάνατος. Να έρθει.

Η συνάντησή μας τελείωσε. Τα πιάτα μας τα πλένουν ήδη στην κουζίνα. Τον συνοδεύω στη στάση του λεωφορείου. Περνάμε ανάμεσα σε τραπέζια όπου η νεολαία πίνει καφέ, χυμούς, παίζει τάβλι. Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, θυμωμένος, χαμογελάει ειρωνικά με τα τυχερά παιχνίδια. Κάποιοι Θεσσαλονικείς τον χαιρετούν προσπερνώντας. Το λεωφορείο έρχεται, είναι γεμάτο. Ανεβαίνει δειλά, χάνεται στον κόσμο. Και θυμάμαι τότε, όταν μια γρίπη -κάτι σπάνιο- τον βασάνιζε, πήγαμε στο σπίτι του με το φίλο μου Βασίλη Ζηλάκο. Έγινε έξω φρενών που του πήγε λουλούδια - τον είχα προειδοποιήσει. «Λυπάμαι, κάνατε μια αγνή φιλία κοινωνική υποχρέωση!» του είπε. Τα πνεύματα ηρέμησαν όταν του ανέφερα ότι ο νέος είναι συγγενής του ρεμπέτη συνθέτη Μπαγιαντέρα. Στο γραφείο του, που περάσαμε μετά, στο τραπέζι μάς είχε έτοιμα τα νερά και το γλυκό του κουταλιού. Ανάμεσα σε δυο γάτες, κάτω από τις φωτογραφίες του Καβάφη και του Τσιτσάνη, μας μίλησε για τον Μέγα Αλέξανδρο. Κι όχι μόνο. Εκείνο το ονειρεμένο πρωινό του Σαββάτου. Στη Θεσσαλονίκη. Τότε.

Πολύ ωραία. Τα πλαγιαστά, σημεία που ξεχώρισα.

[Soldier]

Υπέροχη συνέντευξη. Ευτυχώς, υπάρχουν κάποιες φωνές που αξίζει να τις ακούς και που τα λόγια τους έχουν νόημα και ουσία. Εγώ ξεχώρισα το κομμάτι για τη Θεσ/νικη, γιατί πάντα έτσι την ένιωθα αυτή την πόλη (είναι λίγο σαν τους παθιασμένους έρωτες, θέλεις να ξεφύγεις αλλά δεν μπορείς) και το κομμάτι για την ποίηση με την υπέροχη ρήση "Ένας ανορθόδοξος έρωτας μπορεί και έχει τις δυνατότητες να εκφράζει πληρέστερα έναν ορθόδοξο έρωτα".

[Zazula]

Εγώ προσωπικά ξεχώρισα το "Γιατί είναι πιο εύκολο το βάλε και το βγάλε. Το πιο δύσκολο είναι να μην το βάζεις και να μη στο βάζουν ποτέ. Εκεί σε θέλω." Ή, όπως λέει κι ο ζάζουλας, "εδώ σε θέλω κάβουρα, να περπατάς στα κάρβουνα". ;-Ρ

[mavrodon]

Εγώ προσωπικά ξεχώρισα το "Γιατί είναι πιο εύκολο το βάλε και το βγάλε. Το πιο δύσκολο είναι να μην το βάζεις και να μη στο βάζουν ποτέ. Εκεί σε θέλω." Ή, όπως λέει κι ο ζάζουλας, "εδώ σε θέλω κάβουρα, να περπατάς στα κάρβουνα". ;-Ρ

Ζάζουλα, καλοσόρισες και από μένα. Αυτό που έθιξε ο Χριστιανόπουλος είναι αντιφατικό και μου θύμισε ένα πραγματικό περιστατικό με τον Earl Butz, τέως Υπουργό Γεωργίας των Η.Π.Α. Σε ένα συνέδριο του FAO στη Ρώμη το 1974 είπε το εξής αμίμητο σε απάντηση της επιμονής του Βατικανού να αντιτίθεται στον έλεγχο του πληθυσμού (κατά το βιβλικό "αυξάνεστε και πληθύνεστε...) "αυτοί που δε συμμετέχουν στο παιχνίδι, δεν πρέπει να θέτουν τους κανόνες (in a mock Italian accent: "He no playa the game, he no maka the rules). Μετά και από ένα άλλο σκάνδαλο, εξαιτίας του αχαλίνωτου στόματός του, αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Το ίδιο θα μπορούσε να πει κάποιος στον αξιαγάπητο και ειλικρινή Χριστιανόπουλο. Εκείνος, όμως θα μπορούσε να απαντήσει "the onlooker sees the game".

[user4]

Από παλαιότερη συνέντευξη του Ντίνου Χριστιανόπουλου στο περιοδικό Schooligans, τεύχος 7 (Ιούνιος 2006):

Εσείς θεωρείτε τον Καβάφη τον μεγαλύτερο Έλληνα ποιητή;
Ε, τώρα μη λέμε κοινοτοπίες! Το έχει παραδεχτεί όλη η υφήλιος και θ' αρχίσουμε εμείς να κρίνουμε αν είναι ή όχι; Βεβαίως και είναι! Ξέρεις εσύ κανέναν μεγαλύτερο;

Ο Σολωμός;
Ο Σολωμός είναι λίγο μεγαλύτερος απ' τον Καβάφη αλλά λίγο κατώτερος σε απόδοση. Ο Σολωμός ήταν ιταλομαθής, δεν ήξερε καλά-καλά τα ελληνικά και καθώς ήταν τελειομανής δεν ολοκλήρωσε τίποτα. Όλα του τα ποιήματα είναι μισά -σχεδόν ερείπια- και μερικά έχουν και πολλές αδυναμίες.

Ενώ του Καβάφη δεν έχουν;
Τίποτα! Όσο κι αν ψάξεις, δεν θα βρεις. Αλλά ο Σολωμός δεν παύει να είναι καλύτερος απ' τον Καβάφη έστω και μ' αυτόν τον αποσπασματικό χαρακτήρα. Εγώ έχω βγάλει ολόκληρο βιβλίο για τον Σολωμό, όπου εκεί λέω ότι το καλύτερο ελληνικό ποίημα είναι οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», κι ας είναι ένα μάτσο ερείπια.

Μετά απ' αυτούς τους δύο ποιητές;
Δεν υπάρχει κανείς!

Ο Σεφέρης κι ο Ελύτης;
Αυτοί απλώς βούτηξαν το Νόμπελ. Αυτό είναι απλώς θέμα καπατσοσύνης, δεν είναι θέμα ποιότητας και αξίας. Ήδη πέφτουν και σιγά-σιγά θα πέσουν ακόμα περισσότερo.

Το ξέρετε ότι οι περισσότεροι μαθητές τη βαριούνται την ποίηση;
Κακό του κεφαλιού τους!

Μα τους τη διδάσκουν. Διδάσκεται η ποίηση;
Όχι βέβαια, αυτά είναι αηδίες!

Κατά τη γνώμη σας θα έπρεπε να μη διδάσκεται καθόλου η ποίηση;
Αυτό θα ήταν το καλύτερο. Ένας φίλος μου καθηγητής στο Πανεπιστήμιο, στη Φιλοσοφική, δίδασκε επί ένα εξάμηνο ένα ποίημά μου. Πήγα λοιπόν και του είπα: «Σε παρακαλώ πολύ, πάψε να το διδάσκεις. Θέλεις να μου το καταστρέψεις; Όχι μόνο το ποίημα, αλλά και τους φοιτητές σου!». Γιατί βέβαια οι φοιτητές που θα τους πει «ελάτε να σας εξετάσω σε αυτό το ποίημα», θα με μισήσουν. Δεν ξέρω τι έκανε, πάντως μετά το εξάμηνο αυτό εξαφανίστηκε η διδασκαλία κι εγώ πια είμαι... ευτυχεσμένος.

Όλη η συνέντευξη εδώ.

[Αλ.]

Μεταφέρθηκε λάθος στο κείμενο ή όντως είπε "είμαι ευτυ...χεσμένος"; [size=08pt](βάζω στοίχημα το 2ο)[/size]
Γεια σου, ρε Ντίνο...

[wings]

Αυτό είπε, Βατ.

[Σουρπουίτσα]

Αυτή η συνέντευξη είναι καταπληκτική, οι ερωτήσεις άψογες, ειλικρινείς, πραγματικά ενδιαφέρουσες και σου έδιναν την αίσθηση ότι συνεντευξιαστής και συνεντευξιαζόμενος (ίουκ!) επικοινώνησαν αληθινά. Μακάρι να παραδείγματιζονταν και οι γνωστοί και φτασμένοι δημοσιογράφοι από την αμεσότητα τέτοιων συνεντεύξεων...

[wings]

Βαλ, μείωσε λίγο τους υπερθετικούς βαθμούς στη συγκεκριμένη περίπτωση ή μάλλον κράτα τους για κάποια άλλη περίπτωση που θα είναι απολύτως απαραίτητοι.

Οι συνεντεύξεις με ανθρώπους έξυπνους, καλλιεργημένους και ταγμένους σε όσα έχουν καταπιαστεί δεν είναι εύκολη ιστορία. Οι φτασμένοι δημοσιογράφοι που αναφέρεις (δεν ξέρω ποιους εννοείς μια και μιλάμε για συνέντευξη με έναν καλό λογοτέχνη) πρέπει να είναι πολύ καλά διαβασμένοι και εξαιρετικά καλλιεργημένοι οι ίδιοι ως άτομα για να καταφέρουν να επικοινωνήσουν πραγματικά μέσα σε μια ωρίτσα με κάποιον που σίγουρα έχει πολλά να πει γιατί αλλιώς δεν θα του παίρνανε συνέντευξη.

Πάμε τώρα στον Ντίνο Χριστιανόπουλο. Εκτός από το γεγονός ότι είναι πάνω από μισό αιώνα απόλυτα αφοσιωμένος και συνεπής στα γράμματα και ότι ο ίδιος είναι εξαιρετικός φιλόλογος και καλός ποιητής και πεζογράφος, θα πρέπει να συνυπολογίζουμε πάντα ότι είναι ένας δύσκολος άνθρωπος ως χαρακτήρας, δεν προσεγγίζεται εύκολα σε προσωπικό επίπεδο (π.χ. σε επίπεδο παρέας) και φυσικά δεν κωλώνει και δεν μασάει τα λόγια του όταν απαντά στους «δημοσιογραφίσκους» (δικός του ο χαρακτηρισμός) γιατί αυτά που εκείνοι διαβάζουν για να τον ρωτήσουν, αυτός τα έζησε και τα εφάρμοσε σε δύσκολους καιρούς και πλήρωσε πολλαπλά τιμήματα. Δεν εννοώ μόνο την ομοφυλοφιλία, αλλά και τα προσωπικά του πιστεύω. Οπότε έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα έναντι πάμπολλων συνομιλητών του.

Ασφαλώς η συνέντευξη με τα παιδιά είναι καλύτερη, ακριβώς γιατί την πήραν παιδιά, που αυτά ξέρανε κι αυτά ρωτήσανε. Γιατί υπάρχουν και μεγάλοι που τόσα ξέρουν και τόσα ρωτάνε. Κι ο Ντίνος Χριστιανόπουλος που είναι μάστορας στο να ελέγχει το ακροατήριό του (ανεξαρτήτως αριθμού ακροατών) και τους συνομιλητές του, λέει πάντα αυτά που ο ίδιος θέλει να πει (δεν εννοώ ότι αποφεύγει να απαντήσει σε ερωτήσεις, αλλά ότι απαντά και οδηγεί την κουβέντα και σε ό,τι άλλο του έρθει εκείνη τη στιγμή να αναφέρει), συχνά αφορίζει γιατί ξέρει ότι έτσι θα δημιουργήσει τις εντυπώσεις που ο ίδιος θέλει να δημιουργηθούν (ποτέ για προσωπικό του όφελος, δεν έχει τέτοιες μικρότητες) και, βεβαίως, δεν διστάζει και να στείλει στον αγύριστο αρκετούς απ' αυτούς που τον προσεγγίζουν για συνέντευξη. Και δεν είναι ο μόνος... δεκάδες άνθρωποι των γραμμάτων είναι σαν αυτόν, με τη διαφορά ότι αυτός είναι συν τοις άλλοις ένας δύσκολος άνθρωπος.

Κοντολογίς, μην πιάνεστε από 10 αφορισμούς-μεζεδάκια που λέει ο Χριστιανόπουλος σε κάθε συνέντευξη. Ο άνθρωπος έχει πολύ μεγαλύτερο βάθος απ' όσο μπορεί να φανταστεί κανείς κι αυτό δεν θα το εισπράξετε από τις συνεντεύξεις του, αλλά διαβάζοντας αυτά καθαυτά τα γραφτά του. Αλλιώς τον αδικούμε κατάφωρα αν τον κρίνουμε μόνο από τις συνεντεύξεις του που οι φυλλάδες θέλουν να τις αναγάγουν σε μεγάλο γεγονός του τριμήνου, του εξαμήνου ή της χρονιάς κατά περίσταση. Είδατε τι λέει στην ερώτηση για τους μαθητές που βαριούνται την ποίηση: «Κακό του κεφαλιού τους!». Σε ό,τι πραγματικά τον ενδιαφέρει είναι κοφτός και επιγραμματικός.

Όσον αφορά τη συνέντευξη προς τον Χρονά με την οποία ξεκίνησε το νήμα μας, δεν μίλησα ως τώρα, αλλά θα πω σήμερα μια κι έξω ότι τη θεωρώ ένα από τα πιο μέτρια πράγματα που έχω διαβάσει. Επειδή την υπογράφει ο Χρονάς την πρόσεξα, μα ομολογώ ότι με απογοήτευσε βαθύτατα. Δεν είναι δυνατόν ένας άνθρωπος σαν τον Χρονά να ρωτά τόσο τετριμμένα και γνωστά πράγματα σε έναν άνθρωπο των γραμμάτων που έχει χιλιάδες πιο ενδιαφέροντα πράγματα να πει και να κάνει τώρα που είναι στη δύση της ζωής του - είχε μια ευκαιρία να πάρει μια σπουδαία συνέντευξη και την έχασε, κι οι στιγμές αυτές δεν ξαναγυρίζουν πίσω. Αυτές οι απόπειρες εντυπωσιασμού της κοινής γνώμης με μέτριες απαντήσεις σε κάτω του μετρίου ερωτήσεις ίσως δείχνουν όαση σε μια εποχή έκπτωσης και πνευματικής στειρότητας, ωστόσο δεν παύουν να είναι κραυγαλέα υποτίμηση του μυαλού του μέσου Έλληνα.

Καταλήγω: δεν ξέρω ποιος θα μπορούσε στις μέρες μας να πάρει μια ουσιαστική και αξιοπρεπή συνέντευξη από τον Ντίνο Χριστιανόπουλο. Όχι γιατί ο ίδιος είναι ο σύγχρονος Αϊνστάιν αλλά γιατί όσοι τον προσεγγίζουν είναι χαβαλέδες, αμαθείς, στην καλύτερη περίπτωση μέτριοι και, κυρίως, «ακούλτουροι».

[Αλ.]

Πάντως για μένα η ουσία και το βάθος βρίσκονται συνήθως μέσα σε μια λέξη ή φράση...
Για μένα το ευτυ...χεσμένος λέει όσα θα χρειαζόταν κάποιος ένα ολόκληρο βιβλίο για να τα πει...
Είναι απλό...

[wings]

Δεν είναι όμως παρά μία λέξη του Χριστιανόπουλου... και δεν συνηθίζει να γράφει βιβλία ολόκληρα μόνο και μόνο για να πει μια λέξη.

[Αλ.]

Αυτή είναι η ουσία, να μπορείς να κρύψεις μέσα σε μια λέξη, πολλά βιβλία και πολλά χρόνια ζωής...

[wings]

Όχι, Άλεξ. Να με συμπαθάς, αλλά εδώ κάνεις λάθος. Η συγκεκριμένη λέξη είναι ένας εξυπνακισμός του Χριστιανόπουλου που τον απαιτούσε η στιγμή και, βρε αδελφέ, τράβαγε η όρεξή του να τον πει.

Αλίμονο αν φτάσουμε να έχουμε άποψη για κάποιον άνθρωπο που είναι ταγμένος στα γράμματα και στην ευφυή σκέψη 50 χρόνια μέσα από έναν εξυπνακισμό της στιγμής και προσπεράσουμε τα βιβλία του και τις μελέτες μισού αιώνα. Καταρχήν, αδικούμε τον ίδιο τον Χριστιανόπουλο και, κατά δεύτερο λόγο, ακολουθούμε τακτική σούπερ μάρκετ - παίρνουμε ό,τι μας χτυπάει εύκολα στο μάτι και μάλιστα βρίσκεται σε ράφι που είναι στο ύψος των χεριών μας. Γιατί αυτό είναι οι συνεντεύξεις αυτές - η ευκολία μας.

Επειδή είχα την τύχη να γνωρίσω από κοντά τον Ντίνο Χριστιανόπουλο, σας υπογράφω ότι αυτά που διαβάζετε και θαυμάζετε είναι εξυπνάδες της συμφοράς και δεν αποτελούν ούτε καν στοιχειώδες δείγμα όσων έχει να μας πει ο συγκεκριμένος άνθρωπος. Αν θέλετε, με πιστεύετε... έτσι κι αλλιώς οι προσωπικές μου εκτιμήσεις όταν πηγάζουν από την προσωπική επαφή και επικοινωνία μου με κάποιους ανθρώπους δεν είναι διαπραγματεύσιμες.

[Αλ.]

Eξυπνακισμός είναι το λέει απλώς για να το πει, αλλά από ό,τι φαίνεται το στηρίζει...

[wings]

Άλλοτε το λέει για να το πει κι άλλοτε το στηρίζει, πλην όμως δεν μας λέει πού και πώς. Και, βέβαια, χεσμένος ο κάθε δημοσιογράφος γιατί τον φοβάται (φοβάται την κοφτερή του γλώσσα περί της βλακείας των πέριξ), δεν μπαίνει στον κόπο να τον ρωτήσει πού το στηρίζει.