Θεμελίωση μιας Γενικής Θεωρίας της Μετάφρασης (Katharina Reiß & Hans J. Vermeer, Δίαυλος, 2021)
(Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie)
Η Katharina Reiß και ο Hans Vermeer είναι κυρίαρχες μορφές της Μεταφρασεολογίας: η επιστημονική τους πορεία άρχισε να διαγράφεται τη δεκαετία του ’70 –τότε που ξεκίνησε να διαμορφώνεται ο νέος κλάδος των Μεταφραστικών Σπουδών– και επεκτάθηκε σε τέσσερις δεκαετίες. Η μονογραφία τους Θεμελίωση μιας Γενικής Θεωρίας της Μετάφρασης πρωτοεκδόθηκε το 1984 και, με την παρουσίαση της Θεωρίας του Σκοπού, συνέβαλε κατά πολύ στην εδραίωση του επιστημονικού πεδίου.
Ποια στοιχεία καθιστούν σημαντικό αυτό το σύγγραμμα; Πρωτίστως, το θεωρητικό πλαίσιο που διαμορφώνει βοηθά μεταφράστριες και διερμηνείς να επιτελούν το έργο τους βάσει των συγκεκριμένων κριτηρίων που αναλύει (για παράδειγμα, βάσει κειμενικού είδους). Επιπλέον, η Θεωρία του Σκοπού δίνει κεντρικό ρόλο στον σκοπό της μετάφρασης και της διερμηνείας καθορίζοντας τις τεχνικές που πρέπει να εφαρμοστούν, ώστε να επιτευχθεί ένα λειτουργικό αποτέλεσμα, το οποίο θα είναι κατάλληλο για τους αποδέκτες του έργου σε συγκεκριμένες συνθήκες. Επίσης, η συγκεκριμένη θεωρία υπερβαίνει το γλωσσικό πλαίσιο και την αναζήτηση τυπικής ισοδυναμίας μεταξύ κειμένου-πηγής και κειμένου-στόχου, καθώς λαμβάνει υπόψη της και τον βασικό παράγοντα της πολιτισμικής διάστασης της μετάφρασης/διερμηνείας. Το βιβλίο αποτελείται από δύο μεγάλα μέρη. Στο πρώτο μέρος ο Vermeer παρουσιάζει το πλαίσιο και τις αρχές της Θεωρίας του Σκοπού κι έτσι διαμορφώνει μια γενική θεωρία μεταφραστικής και διερμηνευτικής δράσης. Στο δεύτερο μέρος η Reiß συντελεί στην ακόμη μεγαλύτερη πρακτική συνοχή στον χειρισμό ενός μεταφραστικού/διερμηνευτικού έργου με την παρουσίαση της θεωρίας της περί κειμενικής τυπολογίας.
Το βάρος της μετάφρασης και της επιστημονικής επιμέλειας αυτού του σημαντικού βιβλίου ανέλαβε ο
Olaf Immanuel Seel, επίκουρος καθηγητής του τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης & Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Όπως επισημαίνει ο ίδιος στον πρόλογό του, ήρθε αντιμέτωπος με «μια μεγάλη μεταφραστική πρόκληση» για αρκετούς λόγους: λόγω της εννοιολογικής πυκνότητας του κειμένου και του γερμανικού ακαδημαϊκού λόγου, που χαρακτηρίζεται από μακροσκελείς διατυπώσεις. Επίσης, λόγω της χρήσης εκτενούς ορολογίας, αλλά και διαφωτιστικών μεν, δύσκολων δε παραδειγμάτων που προέρχονται από διαφορετικές γλώσσες. Αυτή την πρόκληση την αντιμετώπισε εξαιρετικά θέτοντας σε εφαρμογή την ίδια τη θεωρία που παρουσιάζεται στο σύγγραμμα, «με στόχο την παραγωγή ενός μεταφράσματος, το οποίο θα παρέχει τη συνολική προσφορά πληροφοριών του γερμανικού πρωτοτύπου με έναν όσο το περισσότερο κατανοητό και εύληπτο τρόπο στο ευρύ ελληνικό αναγνωστικό κοινό, διατηρώντας σταθερή την αμιγώς “πληροφοριακή” λειτουργία». Δικαίως, λοιπόν, του απονεμήθηκε το
Βραβείο Μετάφρασης 2020 της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Μεταφραστικών Σπουδών.
—
metafrasi newsletter - issue 185 - December 2021