Ο άγνωστος Σαγκάλ του Πόρου «Μέσα στη νύχτα κάποιος λέει / Μην ανακατεύεις λέξεις και χρώματα».
Οι στίχοι ανήκουν στον Μαρκ Σαγκάλ, ο οποίος δεν άκουσε αυτόν τον «κάποιο» και ανακάτεψε στη ζωή του λέξεις και χρώματα. Το κεφάλαιο της ποίησης έμεινε στην αφάνεια, όμως η ποίηση πότισε το κορυφαίο ζωγραφικό του έργο. Εγραψε 40 ποιήματα, στα ρωσικά και στα γίντις, μεταξύ 1930 και 1975, τα οποία, με είκοσι τέσσερις ξυλογραφίες του, κυκλοφόρησαν στα γαλλικά το 1968 (ο ίδιος πέθανε το 1985, στα 96 του).
Τα ποιήματα περιέργως δεν μεταφράστηκαν σε καμιά γλώσσα. Η πρώτη ξένη μετάφρασή τους είναι στα ελληνικά, από τον ποιητή και μεταφραστή του Πεσόα κι άλλων,
Δημήτρη Σουλιώτη, και κυκλοφορεί εντός των ημερών από τον «Αρμό». Η ελληνική έκδοση περιλαμβάνει μια έκπληξη: φέρνει για πρώτη φορά στο φως μια άγνωστη, χαμένη, αυτοπροσωπογραφία που σχεδίασε ο Σαγκάλ, το 1952 στον Πόρο, στο βιβλίο επισκεπτών της διάσημης Βίλας Γαλήνη (εκεί ο Σεφέρης είχε γράψει την «Κίχλη» και ο Τσαρούχης είχε ζωγραφίσει πολλούς ναύτες του). «Ευχαριστώ πολύ για την ωραία διαμονή», Μαρκ Σαγκάλ, Πόρος, 4/9/1952, έγραφε ο μεγάλος ζωγράφος. Η σελίδα με το σχέδιο κάποια στιγμή εξαφανίστηκε και από τότε αγνοείται. Ομως κάποιος είχε προλάβει να βγάλει αντίγραφο, το οποίο βρέθηκε σε ένα σεντούκι και παραχωρήθηκε για την έκδοση. Τα περί της αυτοπροσωπογραφίας αγνοούσε και η εγγονή του Σαγκάλ, Μερέτ Μεγιέρ, εκπρόσωπος των κληρονόμων του.
Το ταξίδι του 1952 είχε σκοπό να μπει ο Σαγκάλ στην ελληνική ατμόσφαιρα, προκειμένου να εικονογραφήσει το «Δάφνις και Χλόη» που του είχε αναθέσει ο Τεριάντ. Επισκέφθηκε την Αθήνα, τους Δελφούς, το Ναύπλιο και τον Πόρο που τον συναρπάζει και του αφιερώνει τέσσερα ακόμη έργα, τα οποία περιλαμβάνονται ανάμεσα σε δεκαέξι έγχρωμα σχέδια, μόνο στην ελληνική έκδοση.
«Το ελληνικό φως, που έζησε έντονα στον Πόρο και που του γέμισε τα μάτια και την ψυχή, δεν έχει στερέψει και τον ακολουθεί έντονα τα επόμενα χρόνια» σημειώνει στην εισαγωγή ο Δ. Σουλιώτης, ο οποίος γνώρισε τον Σαγκάλ, στο σπίτι του, στο Παρίσι, το 1977. Ο Σουλιώτης υποστηρίζει ότι από το 1952 αρχίζει «η ελληνική περίοδος» του Σαγκάλ, που διαρκεί μέχρι το 1980. Δεν είναι μόνο η ελληνική αρχαιότητα και η μυθολογία που τον εμπνέουν, αλλά «ακόμη και τα χρώματά του γίνονται από τότε πιο φωτεινά, ιδιαίτερα το περίφημο γαλάζιο του». Τη λέξη γαλάζιο συναντούμε σε εννέα ποιήματα της ίδιας περιόδου.
«Εκεί, όλα είναι φως. Ενα μοναδικό φως, μιας απερίγραπτης διαφάνειας και απαλότητας» είχε δηλώσει ο ίδιος ο Σαγκάλ.
Η ΠαρουσίασηΤο ποιητικό σύμπαν του Σαγκάλ μοιάζει σε θεματολογία με το ζωγραφικό: ερωτευμένοι, κήποι, μπουκέτα, άγγελοι, σπίτια, χορευτές, πουλιά, άλογα, θρησκευτικές αναφορές κ.ά.
Η έκδοση, συλλεκτική σε 500 αντίτυπα, «Ο Μαρκ Σαγκάλ στην Ελλάδα - Ποιήματα» θα παρουσιαστεί τη Δευτέρα, 7.30 μ.μ., στο Μέγαρο Μουσικής, παρουσία της Μερέτ Μεγιέρ και της διευθύντριας του Μουσείου Καλών Τεχνών του Μινσκ, Ταμάρα Καραντάτσιεβα (ο Σαγκάλ γεννήθηκε το 1889 στο Βιτέμπσκ κοντά στο Μινσκ).
Εκτός από ομιλίες και απαγγελίες, θα ακουστούν τέσσερα μελοποιημένα ποιήματά του (Χάρις Αλεξίου, Διονύσης Σαββόπουλος, Μελίνα Τανάγρη), με καλλιτεχνική επιμέλεια της Λίνας Νικολακοπούλου.
Δήμητρα Ρουμπούλαdirouboula@pegasus.gr
Εγχρωμα σχέδια του Σαγκάλ, εμπνευσμένα από τον Πόρο, περιλαμβάνονται στην ελληνική έκδοση των ποιημάτων του
Η χαμένη αυτοπροσωπογραφία (σχέδιο) του Σαγκάλ, στον Πόρο το 1952, αντίγραφο της οποίας έρχεται τώρα για πρώτη φορά στο φως Πηγή:
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=12194&subid=2&pubid=7400864
