Μανόλης Αναγνωστάκης

wings · 121 · 243852

wings

  • Global Moderator
  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 73947
    • Gender:Female
  • Vicky Papaprodromou
Μα, είναι καταπληκτικός στο μονόλογο αυτό ο Αναγνωστάκης, δεν είναι; Διακρίνω ένα εξαιρετικά λεπτό χιούμορ που με γοητεύει ειλικρινά. :-)
« Last Edit: 10 Nov, 2007, 13:04:18 by wings »
Ο λόγος είναι μεγάλη ανάγκη της ψυχής. (Γιώργος Ιωάννου)


banned

  • Sr. Member
  • ****
    • Posts: 1094
    • Gender:Male
Το εξαιρετικά λεπτό χιούμορ στο οποίο αναφέρεσαι, είναι αυτοσαρκασμός. Το συνήθιζε αυτό ο Μανόλης (όπως και άλλοι ώριμοι και καλλιεργημένοι άνθρωποι). Ο κυνισμός και ο σαρκασμός είναι παιδικές ασθένειες και όπλα του ουσιαστικά αδύναμου, ο αυτοσαρκασμός δείγμα αυτογνωσίας και μαγκιάς. 
« Last Edit: 23 Feb, 2008, 05:07:00 by wings »



wings

  • Global Moderator
  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 73947
    • Gender:Female
  • Vicky Papaprodromou
Πες μας κάτι άλλο. Όπως είχα σχολιάσει στο ποίημα Το απόγευμα του Ντίνου Χριστιανόπουλου, ο Μανόλης Αναγνωστάκης είχε φυλακιστεί στο Γεντί Κουλέ μετά την κατοχή. Υπάρχουν μαρτυρίες, είτε δικές του είτε άλλων, για την περίοδο εκείνη;

Ρωτώ γιατί υποθέτω ότι μάλλον είναι δυσκολότερο να είσαι φυλακισμένος στην ίδια σου την πόλη παρά εξόριστος κάπου αλλού. Είναι έτσι άραγε;

Για φαντάσου, εκεί στα κάστρα που εγώ περπατάω και νιώθω από παιδί πραγματικά ελεύθερη, σαν να πετάω, υπήρχε μια από τις χειρότερες φυλακές της Ελλάδας. Θυμάμαι ότι το σκεφτόμουν από παλιά και ανατρίχιαζα. Βέβαια, το Γεντί Κουλέ ήταν ακόμα φυλακή όταν ήμουν μικρή, αλλά θαρρώ πως δεν πήγαιναν πια εκεί τους πολιτικούς κρατούμενους στην εποχή της χούντας.
« Last Edit: 23 Feb, 2009, 12:56:39 by wings »
Ο λόγος είναι μεγάλη ανάγκη της ψυχής. (Γιώργος Ιωάννου)


banned

  • Sr. Member
  • ****
    • Posts: 1094
    • Gender:Male
Υπάρχει η ενδιαφέρουσα μαρτυρία του δικηγόρου Γιώργου Αποστολίδη, που ήταν συγκατηγορούμενος του Μανόλη Αναγνωστάκη στη δίκη του 1949, καταδικάστηκε κι αυτός σε θάνατο και ήταν συγκρατούμενός του στο Επταπύργιο. Υπήρξε ως το τέλος στενός φίλος του Αναγνωστάκη, όπως άλλωστε βεβαιώνει το γεγονός ότι είναι το πρόσωπο που αναφέρεται πιο συχνά στα ποιήματά του. Παραθέτω μερικά αποσπάσματα από τη συνομιλία του με τον Μιλτιάδη Πολυβίου που δημοσιεύτηκε στο αφιέρωμα του Εντευκτηρίου.

«Η φιλία μας αρχίζει από τη δίκη και μετά, όταν, μετά την καταδίκη μας, τον Ιανουάριο του '49, ξεχώρισαν εμάς τους θανατοποινίτες από τους άλλους και μας μετέφεραν με ένα φορτηγό στο Επταπύργιο, όπου μας έβαλαν για μια νύχτα στα κελιά των μελλοθανάτων και από την επόμενη στους θαλάμους, σε λίγες μέρες μάλιστα στο ίδιο θάλαμο. Από τότε μπορώ να πω πως γίναμε στενοί φίλοι και παραμείναμε έτσι ως το τέλος. Μέναμε σε μεγάλους θαλάμους που ήσαν κανονικά για 50-60 άτομα και στοιβαζόμασταν 100-150.

Η θανατική μας καταδίκη είχε το θετικό αποτέλεσμα να μη μετακινηθούμε καθόλου από το Επταπύργιο, γιατί δεν εκτίαμε ποινή φυλάκισης αλλά ήμασταν υπό εκτέλεση, η οποία καθυστερούσε λόγω των προσφυγών στο Συμβούλιο Χαρίτων και παραμέναμε έως ότου ξεκαθαρίσει η εκκρεμότητα. Όταν η ποινή μας μετατράπηκε σε ισόβια είχε λήξει ο Εμφύλιος και τα πράγματα είχαν κάπως χαλαρώσει. Οι συγκατηγορούμενοί μας που είχαν καταδικαστεί σε ποινές φυλάκισης μεταφέρθηκαν αλλού, οι πιο πολλοί στη Γυάρο, και δεν καλοπέρασαν καθόλου, ενώ εμείς οι θανατοποινίτες - τηρουμένων των αναλογιών και για τα δεδομένα της εποχής - δεν μπορώ να πω πως περάσαμε άσχημα. Εννοώ βέβαια ως διαβίωση, εξαιρώ φυσικά την ψυχική δοκιμασία.

Η καθημερινότητα της φυλακής ήταν κουβέντα, τσιγάρο, διάβασμα, βόλλεϋ, τέτοια. Στον Μανόλη έφερναν συχνά βιβλία η αδελφή του η Λούλα και η μητέρα του. Επισκεπτήριο επιτρεπόταν, απ' ό,τι θυμάμαι, μια φορά την εβδομάδα. Μπορούσε να έρχεται ο καθένας, αλλά, μέσα στο φοβερό κλίμα της εποχής, ελάχιστοι τολμούσαν, φοβούμενοι τον χαρακτηρισμό.

Ο Μανόλης δεν έπαιζε βόλλεϋ. Μια φορά τον βάλαμε να παίξει και τα έκανε θάλασσα. Αν και ήταν πάντοτε ένθερμος φίλαθλος, ήταν τελείως άτσαλος και αγύμναστος. Δεν τον είδα ποτέ να γράφει ποιήματα. Συνήθως περνούσε την ώρα του στο κρεβάτι και καπνίζοντας ... Παίζαμε και τάβλι ή σκάκι. Επίσης, κάναμε και χειροτεχνήματα με κόντρα πλακέ. Το σχέδιο το έκανε ο Μανόλης, ήταν επιδέξιος σ' αυτά.

Στη φυλακή ο Μανόλης ήταν ο γιατρός που μοίραζε τσιγάρα από κουτιά νούμερο 8 Παπαστράτος που κάπνιζε ο ίδιος. Ερχόταν διάφοροι σ' αυτόν, γιατρέ το ένα, γιατρέ το άλλο, αυτός ήταν εκεί ο Μανόλης. Στη δίκη είχε αναφερθεί ότι γράφει ποιήματα. Μετά την καταδίκη μας, έμαθα ότι ο Μανόλης είχε γράψει δυο μικρές συλλογές, τις οποίες είδα στη φυλακή. Θυμάμαι μάλιστα μια φορά στη φυλακή που με είχε φωνάξει για να με πληροφορήσει ότι ένας λογοτεχνικός κριτικός στην Αθήνα έγραψε για τα ποιήματά του, ο Αλέκος ο Αργυρίου.

Εμένα τουλάχιστον τα ποιήματα του Μανόλη εκείνης της περιόδου δεν με απασχόλησαν. Μετά τη φυλακή με συγκλόνισε η Συνέχεια, 3, που αναφερόταν στην ιστορία της φυλακής. Η συλλογή αυτή είναι συγκλονιστική, τουλάχιστον για μας που περάσαμε αυτή τη δοκιμασία.

Θα έλεγα ότι μας χαρακτήριζε πάντα μια κριτική στάση απέναντι στην πολιτική γραμμή της επίσημης Αριστεράς, ήμασταν από τότε αναθεωρητές... Ο Μανόλης δεν υπήρξε ποτέ σταλινικός. Θέλαμε όμως κι εμείς να βγούμε στο βουνό. Με τις διώξεις της Δεξιάς μετά τη Βάρκιζα δεν κάναμε κριτική για την ακολουθούμενη πολιτική της Αριστεράς, ήμασταν υποχρεωμένοι εκ των πραγμάτων να προσπαθήσουμε να αμυνθούμε όσο μπορούσαμε απέναντι στο κύμα των διώξεων. Στη Θεσσαλονίκη, ας πούμε, σκοτώθηκαν και εκτελέστηκαν πολλοί σύντροφοί μας, ήταν επόμενο να μας ενδιαφέρει το πώς θα αντιμετωπίζαμε αυτή την κατάσταση, δεν μας απασχολούσαν ιδεολογικά θέματα. ... Βέβαια, εάν εν τέλει είχαμε καταφέρει να βγούμε ο Μανόλης κι εγώ στο βουνό, φοβούμαι ότι πιθανότατα θα είχαμε κι εμείς την τύχη του Καραγιώργη και τόσων άλλων επώνυμων και ανώνυμων.
»
« Last Edit: 10 Nov, 2007, 13:05:25 by wings »



wings

  • Global Moderator
  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 73947
    • Gender:Female
  • Vicky Papaprodromou
Είναι συγκλονιστική η μαρτυρία του Γιώργου Αποστολίδη. Μας μεταφέρει πλήρως στο κλίμα της εποχής εκείνης που ήταν τόσο δύσκολη γι' αυτούς, αλλά το κάνει με μια απλότητα και μια φυσικότητα, λες και μας μιλάει για ένα ταξίδι που κάνανε ή μια παράσταση που είδανε.

Είναι ο Γιώργος που αναφέρει και στα ποιήματα που έχουμε ήδη δημοσιεύσει, ναι; Π.χ. στο Όλα τα πρόσωπα... και στο Νέοι της Σιδώνος, 1970.
« Last Edit: 23 Feb, 2009, 13:01:22 by wings »
Ο λόγος είναι μεγάλη ανάγκη της ψυχής. (Γιώργος Ιωάννου)


banned

  • Sr. Member
  • ****
    • Posts: 1094
    • Gender:Male
Ναι, αυτός είναι ο Γιώργος Αποστολίδης. Και ο με τα αρχικά Γ.Α. ως μότο στο ποίημα «Τώρα» (Εποχές 3) ή στις αναφορές «Έλα εσύ Γιώργο» στο ποίημα «Εδώ...» (Συνέχεια).

Οι άνθρωποι που έζησαν τραγικά γεγονότα συνήθως προσπαθούν να τα ξεχάσουν (εκτός αν είναι ποιητές ή πεζογράφοι). Ή μιλάνε γι' αυτά με απλότητα και φυσικότητα, λες και θέλουν να εξορκίσουν τον πόνο και τον θάνατο. Τον παράλογο θάνατο. Γιατί ο Μανόλης και ο Γιώργος έζησαν και εκπλήρωσαν τον προορισμό τους, ενώ πολλοί άλλοι οδηγήθηκαν «στον συνήθη τόπο των εκτελέσεων» πάνω στην πιο γλυκιά τους νιότη. Ε, τι να πεις λοιπόν γι' αυτό και πώς να το πεις;

 
« Last Edit: 06 Nov, 2007, 14:17:18 by wings »


wings

  • Global Moderator
  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 73947
    • Gender:Female
  • Vicky Papaprodromou
Τι εννοείς με το «εκτός αν είναι ποιητές ή πεζογράφοι»; Αυτοί δεν προσπαθούν να ξεχάσουν τα τραγικά γεγονότα που έζησαν; Ή βρίσκουν διέξοδο μέσα από το έργο τους; Αυτό το δεύτερο, όμως, σημαίνει ότι πονούν μια ζωή και, τελικά, δεν ξεχνούν ποτέ.
« Last Edit: 16 Dec, 2007, 14:54:39 by wings »
Ο λόγος είναι μεγάλη ανάγκη της ψυχής. (Γιώργος Ιωάννου)


banned

  • Sr. Member
  • ****
    • Posts: 1094
    • Gender:Male
Όχι μόνο «δεν ξεχνούν ποτέ» αλλά και ξύνουν τις πληγές τους. Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι ένας ισόβιος πόνος και, ταυτόχρονα, μια λύτρωση και μια διαρκής εκπλήρωση. Βλέπεις, ο λογοτέχνης, ο ζωγράφος, ο μουσικός, έχει την εσωτερική εντολή να εκφράσει τα όσα αισθάνεται, να καταθέσει τη μαρτυρία του για όσα έζησε, να περιγράψει το θαύμα και την οδύνη της ζωής, να εκθέσει σε δημόσια θέα τα τραύματά του.

Μπορεί κάποια ποιήματα της ανθολογίας να είναι γραμμένα με κρινοδάχτυλα, τα περισσότερα όμως (και τα καλύτερα) είναι γραμμένα με αίμα. Είναι τα ίχνη που αφήνει η περιπέτεια της ψυχής. Θυμάμαι με κάθε οδυνηρή λεπτομέρεια όλα τα δραματικά περιστατικά της ζωής μου, μικρά ή μεγάλα, από τα πέντε μου χρόνια και μετά. Κάθε λέξη, κάθε φράση, κάθε αιχμή και κάθε πόνο. Θυμάμαι κάθε θάνατο. Όπως θυμάμαι και κάθε έξαρση, κάθε στιγμή πάθους, κάθε εξαίσιο δευτερόλεπτο. Να είσαι βέβαιη ότι τα θυμάμαι σαν να ήταν τώρα.
 
« Last Edit: 16 Dec, 2007, 14:54:00 by wings »


wings

  • Global Moderator
  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 73947
    • Gender:Female
  • Vicky Papaprodromou
Μάλιστα. Κατ' αυτή την έννοια, εγώ που θυμάμαι με κάθε οδυνηρή λεπτομέρεια όλα τα δραματικά περιστατικά της ζωής μου,  μικρά ή μεγάλα από τους έντεκα μήνες μου και μετά, θα πρέπει σύντομα ν' αρχίσω να γράφω ή αλλιώς δεν θα φτάσω ποτέ στη λύτρωση ή τη διαρκή εκπλήρωση, πάντα με βάση όσα μου λες και τα οποία, προς Θεού, δεν έχω καμία πρόθεση να αμφισβητήσω. Δεν με ενοχλεί καθόλου η ιδέα της έκθεσης των τραυμάτων μου σε δημόσια θέα, αλλά χρειάζεται και η σχετική δωρεά.

Και ρωτώ: αν δεν είσαι λογοτέχνης, ζωγράφος, μουσικός, ποια εσωτερική εντολή θα σε κάνει να εκφράσεις όσα αισθάνεσαι, όσα έζησες, όσα σε πλήγωσαν και συνεχίζουν να σε τραυματίζουν, αλλά και κάθε σου έξαρση, στιγμή πάθους ή την ομορφιά που υπάρχει γύρω σου; Μακάριοι τελικά οι καλλιτέχνες...
« Last Edit: 16 Dec, 2007, 14:53:35 by wings »
Ο λόγος είναι μεγάλη ανάγκη της ψυχής. (Γιώργος Ιωάννου)


banned

  • Sr. Member
  • ****
    • Posts: 1094
    • Gender:Male
Πιστεύω ακράδαντα ότι ο κάθε άνθρωπος έχει μια μικρότερη ή μεγαλύτερη δωρεά. Και πρέπει να εργαστεί σκληρά μια ολόκληρη ζωή για να την αξιοποιήσει, για να τιμήσει τα όσα του δόθηκαν, για να προσφέρει στους άλλους και για να ανθίσει αυτός ο ίδιος. Πιστεύω επίσης, ότι εσύ την έχεις αυτή τη δωρεά στο γράψιμο. Στο έχω πει πολλές φορές. Από κει και πέρα, είναι δική σου ανάγκη και δική σου επιλογή.

Όσοι δεν μπορούν να εκφράσουν καλλιτεχνικά αυτά που έζησαν κι αυτά που αισθάνονται, μπορούν να βρουν την έκφρασή τους μέσα από τη δημιουργία των άλλων. Εξ άλλου, αυτός δεν είναι ένας από τους πιο σημαντικούς σκοπούς της τέχνης; Να παρηγορήσει την πονεμένη ανθρωπότητα; Οι πίνακες του Σαγκάλ και του Μονέ είναι ένα χάδι στη δική μου την ψυχή. Και δεν υπάρχει πιο συγκινητική, πιο ανθρώπινη εμπειρία από το να σε σταματήσει κάποιος κάπου και να σου πει με δακρυσμένα μάτια ότι έχεις εκφράσει αυτό που κι εκείνος ήθελε να πει και δεν μπορούσε. Το έχω ακούσει από αρκετούς λογοτέχνες, το έχω ζήσει κι εγώ.
« Last Edit: 16 Dec, 2007, 14:49:44 by wings »


wings

  • Global Moderator
  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 73947
    • Gender:Female
  • Vicky Papaprodromou
Και δεν υπάρχει πιο συγκινητική, πιο ανθρώπινη εμπειρία από το να σε σταματήσει κάποιος κάπου και να σου πει με δακρυσμένα μάτια ότι έχεις εκφράσει αυτό που κι εκείνος ήθελε να πει και δεν μπορούσε. Το έχω ακούσει από αρκετούς λογοτέχνες, το έχω ζήσει κι εγώ.

Αυτό το έχω ζήσει κι εγώ κι ας μην έγραψα λογοτεχνία. Μου έτυχε κι εδώ στο φόρουμ. Πριν κάνα εξάμηνο κάποιος διάβασε κάποιο νήμα μας κι όταν συναντηθήκαμε αργότερα, δάκρυσε και μου είπε: «Γράφεις ακριβώς αυτά που νιώθω όταν ασχολούμαι με όσα περιγράφεις... μόνο που εγώ δεν θα μπορούσα ποτέ να τα εκφράσω με λόγια - είναι σαν να διαβάζεις την ψυχή μου». Ναι, είναι όντως σπουδαία εμπειρία αυτή.
« Last Edit: 16 Dec, 2007, 21:18:19 by wings »
Ο λόγος είναι μεγάλη ανάγκη της ψυχής. (Γιώργος Ιωάννου)


wings

  • Global Moderator
  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 73947
    • Gender:Female
  • Vicky Papaprodromou
Μανόλης Αναγνωστάκης, Επιτύμβιον

Πέθανες – κι έγινες και συ: ο καλός,
Ο λαμπρός άνθρωπος, ο οικογενειάρχης, ο πατριώτης.
Τριάντα έξη στέφανα σε συνοδέψανε, τρεις λόγοι αντιπροέδρων,
Εφτά ψηφίσματα για τις υπέροχες υπηρεσίες που προσέφερες.
 
Α, ρε Λαυρέντη, εγώ που μόνο το ’ξερα τι κάθαρμα ήσουν,
Τι κάλπικος παράς, μια ολόκληρη ζωή μέσα στο ψέμα
Κοιμού εν ειρήνη, δεν θαρθώ την ησυχία σου να ταράξω.
(Εγώ, μια ολόκληρη ζωή μες στη σιωπή θα την εξαγοράσω
Πολύ ακριβά κι όχι με τίμημα το θλιβερό σου το σαρκίο).
Κοιμού εν ειρήνη. Ως ήσουν πάντα στη ζωή: o καλός,
Ο λαμπρός άνθρωπος, ο οικογενειάρχης, ο πατριώτης.
 
Δε θα ’σαι ο πρώτος ούτε δα κι ο τελευταίος.

Από τη συλλογή Ο στόχος (1970)
« Last Edit: 20 Oct, 2017, 19:32:23 by wings »
Ο λόγος είναι μεγάλη ανάγκη της ψυχής. (Γιώργος Ιωάννου)


wings

  • Global Moderator
  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 73947
    • Gender:Female
  • Vicky Papaprodromou
Μανόλης Αναγνωστάκης, Προσευχή

Κυριακή. Θε μου σ’ ευχαριστούμε
Δέξου μας σαν πρόβατα στην αγκαλιά σου απολωλότα
Πολύ αμαρτήσαμε Κύριε, πολύ αδικήσαμε
Σαν άπιστοι θρηνούμε για τα επίγεια αγαθά μας
Λησμονήσαμε την αιωνίαν Άνοιξη του Παραδείσου
Στον Οίκο σου δεόμεθα συγχωρηθήναι ημάς
Σήμερα Κυριακή τας εντολάς σου ενθυμούμενοι
Μη μας εγκαταλείψεις Θε μου, εις το σκότος της αβύσσου.

(Άλλωστε, λίαν προσφάτως, προσεφέραμεν
Εις αρμοδίων εντολάς υπείκοντες,
Τον οβολόν μας δια την αναστήλωσιν του Ιερού Ναού Σου).

Από τη συλλογή Ο στόχος (1970)


Κυριακή, κοντή γιορτή σήμερα, και μια προσευχή δια στόματος Μανόλη Αναγνωστάκη ποτέ δεν βλάπτει. Άσε που είναι πάντα επίκαιρη. Όσο για την τελευταία στροφή, είναι μη σου ανοίξει παρένθεση ο Αναγνωστάκης...
« Last Edit: 19 Jun, 2017, 14:07:07 by wings »
Ο λόγος είναι μεγάλη ανάγκη της ψυχής. (Γιώργος Ιωάννου)


banned

  • Sr. Member
  • ****
    • Posts: 1094
    • Gender:Male
Ποτέ δεν βλάπτει την Ελλάδα των Ελλήνων Χριστιανών (ακόμη κι όταν είναι καθολικώς διαμαρτυρόμενοι). Ποτέ δεν βλάπτει όσους σταυροκοπιούνται έξω από κάθε εκκλησία σαν ελικόπτερα. Ποτέ δεν βλάπτει την κυτταρίτιδα των μητροπολιτών και των ιερέων. Ποτέ δεν βλάπτει ιδίως το παγκάρι και τον οβολόν.

Έστω κι αν είναι ολόκληρη ένας σαρκασμός.
« Last Edit: 16 Dec, 2007, 17:33:36 by wings »


wings

  • Global Moderator
  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 73947
    • Gender:Female
  • Vicky Papaprodromou
Καθολικώς διαμαρτυρόμενοι είναι οι Έλληνες; Περί ποίου θέματος; Σταυροκοπιούνται για να τους ελεήσει και να τους βοηθήσει ο πανάγαθος ώστε να μη χρειάζεται να κουράζουν πια το μυαλουδάκι τους και τη συνείδησή τους. Δεν ξέρω για την κυτταρίτιδα των αρχιερέων μας αλλά στην κυτταρίτιδα του λοιπού πληθυσμού συμβάλλει τα μέγιστα το άγχος του καναπέ και της πολυθρόνας. Το παγκάρι ευημερεί γιατί ένα φακελάκι την ημέρα τον γιατρό τον κάνει πέρα - ή τον φέρνει πιο κοντά μας και τον κάνει «δικό» μας άνθρωπο.

Όσο για την κυριακάτικη προσευχή του Αναγνωστάκη, ποιος του δίνει πια βάση; Αφού κι αυτός σιώπησε πολλά χρόνια προτού φύγει και μάλλον καλά έκανε γιατί δεν άφηνε τον κοσμάκη στην ησυχία του. Τώρα πια έχουμε εφεύρει καινούριες προσευχές, πιο ξεκούραστες και, κυρίως, λιγότερο σαρκαστικές γιατί ο σαρκασμός των πνευματικών ανθρώπων βλάπτει σοβαρά την υγεία (τη δικιά τους και τη δικιά μας). Γι' αυτό ακόμα κι αυτοί σταμάτησαν να προσεύχονται.
« Last Edit: 16 Dec, 2007, 22:34:31 by wings »
Ο λόγος είναι μεγάλη ανάγκη της ψυχής. (Γιώργος Ιωάννου)


 

Search Tools