Και πότε ήμασταν; Το κακό είναι ότι οι
ίδιοι επιλέξαμε την ιδιότητα του ενοικιαστή και της υποδούλωσης. Χθες διάβασα στην Καθημερινή ένα σύντομο άρθρο που περιγράφει τους λόγους της κατάρρευσής μας και την έλλειψη ευοίωνων προοπτικόν.
Διαβάστε, λοιπόν, την εφαρμογή του σφυριού του Maslow (
Maslow's hammer) στην πολύπαθη, εξ αιτίας μας, χώρα στο ακόλουθο κείμενο:
Σφυριά, καρφιά και θρύψαλα
Του Νίκου Κωνσταντάρα
Ο Αμερικανός ψυχολόγος Αβραάμ Μάσλοου, γράφοντας το 1966 για τους κινδύνους της απλοποίησης σύνθετων θεμάτων στην επιστήμη, σημείωσε: «Οταν το μόνο εργαλείο που διαθέτεις είναι σφυρί, φαντάζομαι ότι είναι μεγάλος ο πειρασμός να βλέπεις κάθε πρόβλημα σαν καρφί». Η σκέψη αυτή απλοποιήθηκε και πήρε τη μορφή θεωρήματος, που έμεινε γνωστό ως «το σφυρί του Μάσλοου». Η ειρωνεία, όμως, είναι ότι αν κάνουμε αυτό που μας αποτρέπει ο Μάσλοου να κάνουμε, δηλαδή, αν πάρουμε αυτήν την απλή και τόσο ευθεία σκέψη και την χρησιμοποιήσουμε σαν εργαλείο, ίσως καταλάβουμε κάτι περισσότερο για τη δική μας, τόσο σύνθετη, δημόσια ζωή.
Η σημερινή κρίση οφείλεται στο ότι οι πολιτικοί, οι τραπεζίτες και άλλοι επιχειρηματίες, οι συνδικαλιστές, οι δικαστικοί και άλλοι κρατικοί θεσμοί δεν αντιμετώπισαν εγκαίρως τις προκλήσεις της εποχής. Αφησαν τη χώρα να βολοδέρνει έως τα βράχια. Πολύ απλά, σαν σφυριά που βλέπουν μόνο καρφιά, όλοι έκαναν αυτό που ήξεραν να κάνουν: οι πολιτικοί μοίραζαν χρήματα και απέφευγαν ευθύνες, οι επιχειρηματίες βολεύονταν με μια οικονομία όπου πολλοί πλούτιζαν με κρατικό χρήμα, οι συνδικαλιστές διεκδικούσαν τα μέγιστα με κάθε μέσο, οι επαγγελματικές τάξεις και οι κάθε μορφής συντεχνίες ασχολούνταν κυρίως με την εξασφάλιση των δικών τους προνομίων. Ενώ όλοι μιλούσαμε για την «Ελλάδα», τον «Ελληνισμό» και για μια εξιδανικευμένη Ιστορία, στην πραγματικότητα, κάθε μικρή ομάδα φρόντιζε τον εαυτό της και απαιτούσε την Ελλάδα όπως αυτή την ήθελε ή την φανταζόταν. Με δανεικά, όλοι είχαν αυτά που ήθελαν. Τους πολλούς δεν τους φρόντιζε κανείς – ούτε τότε ούτε σήμερα.
Η ζωή, όμως, δεν περιμένει· εάν δεν εξελιχθείς, εάν δεν αλλάξεις με τον καιρό, αυτός θα σε αλλάξει. Εμείς ήμασταν ευτυχείς αν συνεχίζαμε όπως ήμασταν για πάντα. Εάν δεν είχε διακοπεί η δανειοδότησή μας, δεν θα είχε ξεσπάσει κρίση το 2009. Δυστυχώς, όμως, οι ξένοι αποφάσισαν ότι ήταν πλέον πολύ επικίνδυνο να συνεχίσουν να μας δανείζουν με επιτόκια που δεν κάλυπταν το ρίσκο να χάσουν τα λεφτά τους. Εως τότε, και αυτοί αντιμετώπιζαν την Ελλάδα όπως έβλεπαν όλες τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης, σαν ευκαιρία για να δανείσουν χρήματα με στόχο το κέρδος.
Τώρα, την ώρα που μόνο ψυχραιμία και εθνική ομοψυχία μπορούν να μας βγάλουν από την κρίση, τι κάνουμε; Με την εξαίρεση μιας κυβέρνησης συνασπισμού (σπάνιο όσο και δύσκολο εγχείρημα για την Ελλάδα, όπως αποδεικνύει η αμφιθυμία των τριών κομμάτων της), τα κόμματα της αντιπολίτευσης ερίζουν να ξεπεράσουν το ένα το άλλο στην υπερβολή της καταγγελίας, της μαχητικότητας, της πλαστής εικόνας των πραγμάτων. Πολλές ομάδες ακόμη χρησιμοποιούν απεργίες και μπλόκα ως μοχλό πίεσης, ξεχνώντας ίσως πως τώρα ό,τι πάρει η μία είναι εις βάρος των άλλων.
Ο φόβος που προκαλεί η αλλαγή είναι κατανοητός, γιατί συχνά οδηγεί στην αυτοκατάργηση ξεπερασμένων δομών. Ομως, η αποτυχία μας έδειξε ότι όταν οι ομάδες κοιτάζουν μόνο το δικό τους συμφέρον, στο τέλος όλοι χάνουμε. Γιατί ο κόσμος δεν είναι μόνο σφυριά και καρφιά, αλλά και τζάμια και θρύψαλα.