Πολύ εύστοχα θυμήθηκες, Βερονίκη, και εντόπισες το παλιό εκείνο νήμα, και βοήθησες να θυμηθώ κι εγώ κάποια από τα πολλά και διάφορα που έχω γράψει πάνω στο επίμαχο θέμα. Παρότι περιστασιακός μεταφραστής ο ίδιος, γνωρίζω πια έγκριτους μεταφραστές από όλους τους χώρους της μετάφρασης και έχω συζητήσει το πρόβλημα των αμοιβών (και όχι μόνο) με όλους: και με τους μεταφραστές που δουλεύουν μέσα σε μεταφραστικά γραφεία ή συνεργάζονται με αυτά, και με μεταφραστές δημόσιους υπάλληλους μέσα σε υπουργεία και με υποτιτλιστές και με μεταφραστές εκδοτικών οίκων. Το συζήτησα το θέμα σχεδόν σαν πρωτάρης, επειδή εγώ στα λίγα και σποραδικά χρόνια που κάνω μεταφράσεις ήμουν πάντοτε κάτι σαν lone wolf, είχα σχέση με ελάχιστα γραφεία του εξωτερικού και ελάχιστους εκδότες στην Ελλάδα και δεν έπαιρνα χαμπάρι τι συμβαίνει ευρύτερα στο χώρο. Τώρα πια, μετά από συζητήσεις με έμπειρους συναδέλφους με πολλά χρόνια θητείας στον ένα ή τον άλλο χώρο, μπορώ κι εγώ να αναστενάξω όπως κι εσύ, Βερονίκη, χωρίς ωστόσο τους σχετλιαστικούς τόνους που χαρακτηρίζουν τα μηνύματά σας. Δηλαδή, δεν τα βάζω ούτε με τους συναδέλφους ούτε με τη γραφειοκρατία ούτε με την ελεύθερη αγορά (που σαν την κοινοβουλευτική δημοκρατία είμαι έτοιμος να την αντικαταστήσω με κάτι καλύτερο μόλις βρεθεί αυτό το καλύτερο).
Δεν θα κάνω τον κόπο να απαριθμήσω ξανά τα προβλήματα. Δεν θεωρώ ότι όσοι φέρνουν το θέμα στην επιφάνεια είναι γραφικοί. Ούτε οι υπόλοιποι είμαστε παραιτημένοι (ή έχουμε ενταχθεί σε κάποια τσαπατσουλιά). Ωστόσο, όσο κι αν δεν το δέχεται ο auditor, οι κανόνες της ελεύθερης αγοράς λειτουργούν στον μεταφραστικό χώρο καλύτερα απ’ όσο σε άλλους, ακριβώς επειδή ο χώρος μας είναι τόσο άναρχος και εξαιρετικά δύσκολο να οργανωθεί. Ένα μικρό παράδειγμα: όταν εσείς λέτε να οργανωθούμε, σε ποιους απευθύνεστε; Αν, ας πούμε, απευθύνεστε στους μεταφραστές που συνεργάζονται με μεταφραστικά γραφεία της Ελλάδας, είναι πολύ πιθανό να απευθύνεστε στο ένα πέμπτο των μεταφραστών (το ποσοστό, αυθαίρετο). Ο άλλος που δεν έχει καμιά πιστοποίηση και εισπράττει μαύρα (ή ελπίζει ότι κάποια μέρα θα εισπράττει μαύρα), μέσα σε ποιο πλαίσιο θα θελήσει να οργανωθεί;
Άλλο παράδειγμα: τόσοι και τόσοι μεταφραστές υπάρχουν. Πόσους βλέπεις να κυκλοφορούν εδώ; Ή μήπως δεν έχουν αυτοί απορίες; Ή την επιθυμία να γνωρίσουν τη μεταφραστική κοινότητα; Να απαντήσω χυδαία; Χέστηκαν. Οι περισσότεροι λειτουργούν μέσα σ’ έναν απελπιστικά μικρό μικρόκοσμο και δεν ενδιαφέρονται ούτε για translatum ούτε για ProZ ούτε για διαδικτυακά λεξικά και Google και Wikipedia. Ενδεχομένως απαξιούν να χρησιμοποιήσουν και έντυπα λεξικά. Ξέρω κι έναν καταπληκτικό μεταφραστή που δεν ξέρει γραφομηχανή (δίνει τις δουλειές του και του τις δακτυλογραφούν) και του στέλνω τα μηνύματά μου στο email της νύφης του. Άντε να τους οργανώσεις αυτούς, να κάνεις να βάλουν το σκούφο του συνδικαλιστή άτομα που δεν φορούν καν το σκούφο του επαγγελματία με τα σημερινά δεδομένα. (Ναι, η ελεύθερη αγορά αδιαφορεί αν οι χαμηλές αμοιβές δεν αφήνουν στους περισσότερους τον ελεύθερο χρόνο που απαιτείται για να γίνουν καλύτεροι επαγγελματίες.)
Τέλος (για τώρα), ως ένα από τα πρώτα θύματα των χαμηλών αμοιβών, δικαιούμαι να υπερασπιστώ τη λογική των πραγμάτων: με ποιο δικαίωμα θα εμποδίσουμε κάποιους να ορίζουν χαμηλότερη αμοιβή και κάποιους να τους προσλαμβάνουν; Αυτή τη στιγμή ολόκληρη η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας βασίζεται πάνω σ’ αυτή τη λογική των φτηνότερων χεριών. Θα απαγορέψεις στον Έλληνα επιχειρηματία να προσλάβει Ινδό να του κάνει τη δουλειά; Γιατί; Για να φτάσει το προϊόν σε πιο ακριβή τιμή στον τελικό καταναλωτή και ταυτόχρονα να πεινάσει ο Ινδός; Μόνο και μόνο για να έχει την καλοπέρασή του ο κατοχυρωμένος; Η προβληματική των φτηνότερων χεριών, τόσο στη μακροοικονομία όσο και στη μικροοικονομία των μεταφραστών, απαιτεί εμβάθυνση στην πραγματικότητα. Εγώ αυτό που βλέπω είναι κάποιους με ανησυχίες να ξεκινούν νήματα που μέσα σε λίγα μηνύματα έχουν ξεφουσκώσει. Τίποτα περισσότερο.
