Ας πω κι εγώ τη γνώμη μου, καθώς με φώναξε η Lefty! Τώρα είδα το μήνυμα.
Όποιος ασχολείται επαγγελματικά με τον υποτιτλισμό, όπως η Lefty, θα συμφωνήσει, υποθέτω, μ' αυτά που θα πω.
Ο υποτιτλισμός στην Ελλάδα είναι δύσκολο "χωράφι". Όχι από θέμα σπουδών, αλλά από θέμα ροής εργασίας και πληρωμών. Εγώ εργάζομαι επαγγελματικά ως υποτιτλιστής εδώ και 4 χρόνια, αλλά είχα την τύχη/ατυχία να ζήσω και τα καλά και τα κακά. Έτυχε να συνεργαστώ με τα μεγαλύτερα ονόματα στο χώρο --και από θέμα επαγγελματιών και από θέμα εταιρειών-- και πραγματικά σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα κατάλαβα πολλά.
Θα πω δυο λόγια, αλλά καλό είναι, κάνοντας μια αναζήτηση στο φόρουμ με τη λέξη "υποτιτλισμός" να δεις όλα τα προηγούμενα ποστ, στα οποία έχουμε απαντήσει εγώ, η Lefty ή η Αλεξάνδρα.
Είσαι επαρχία, λες. Η συντριπτική πλειοψηφία των εταιρειών είναι στην Αθήνα. Λίγες υπάρχουν στη Θεσσαλονίκη. Φαντάζομαι πως υπάρχουν και στην Κύπρο. Πώς θα δουλεύεις μαζί τους; Άλλη εταιρεία σού στέλνει δουλειές στο σπίτι (δύσκολο και σπάνιο), άλλη σου φορτώνει δουλειές σε ftp, άλλη σου λέει να πας να τις πάρεις από Μαρούσι, Κορωπί, Κάντζα... Δύσκολα θα καταφέρεις να συνεργαστείς με εταιρεία που είναι στην Αθήνα. Ακόμη και να βρεις εταιρεία που να σου φορτώνει δουλειές σε ftp, ώστε να τις κατεβάζεις, κάθε μήνα πρέπει να πηγαίνεις να κόψεις απόδειξη και να πληρωθείς. Μπορείς να πηγαίνεις κάθε βδομάδα Αθήνα; Θα μου πεις τώρα ότι υπάρχουν και εταιρείες στο εξωτερικό. Ναι, αλλά πλέον συνεργάζονται αυστηρά μόνο με τους παλιούς και έμπιστους συνεργάτες τους. Ακόμη, όμως, και να συνεργαστείς με εταιρεία εξωτερικού (η οποία θα σου φορτώνει δουλειά σε ftp και θα σου βάζει τα λεφτά στην τράπεζα), πώς θα ξέρεις ότι κάποια εταιρεία στην Αγγλία/Αμερική/Ινδία/Γαλλία/Ιταλία θα σε θυμάται κάθε μέρα, ώστε να βγάζεις τα προς το ζην; Γι' αυτό είναι καλό να συνεργάζεσαι (και) με εταιρεία του εσωτερικού, η οποία θα σε θυμάται πιο εύκολα. Θα μπορείς πιο εύκολα να πάρεις τηλέφωνο και να πεις "Με ξεχάσατε;" Είναι, λοιπόν, δύσκολο να δουλεύεις εξ αποστάσεως.
Σχετικά με τις σπουδές. Υπάρχουν προγράμματα μετάφρασης ή υποτιτλισμού εξ αποστάσεως. Προτείνω αυτά της σχολής "γλωσσολογία" και αυτά της σχολής "metaφραση". Κανείς στην Ελλάδα δεν θα σου ζητήσει να τους δείξεις τα διαπιστευτήριά σου. Αν ξέρεις να μεταφράζεις όπως πρέπει, είσαι μια χαρά. Εγώ όταν είχα πάει για δοκιμαστικό στην Audio Visual, η Αμίνα Ουάσφι μού είπε "Τι να το κάνω;" όταν της πρότεινα το βιογραφικό μου. Μου είπε "Αν ξέρεις να μεταφράζεις, εμένα μου κάνεις". Η μετάφραση είναι κάτι πρακτικό, όχι θεωρητικό. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι πρέπει να είσαι αγράμματος. Πρέπει να ξέρεις να χρησιμοποιείς την ελληνική και την αγγλική άπταιστα. Τυχαίνει να μου στέλνουν για έλεγχο δοκιμαστικά υποτιτλιστών από μια εταιρεία, και με λύπη βλέπω τρανταχτά λάθη από ανθρώπους που μπορεί να έχουν κάνει τρία μεταπτυχιακά. Μη νομίζεις ότι μιλάς την ελληνική, άρα ξέρεις να τη χρησιμοποιείς και σωστά. Θα πρότεινα να έχεις ευαγγέλιο στη δουλειά σου τη νεοελληνική γραμματική και το συντακτικό του Δημοτικού/Γυμνασίου, πολλά λεξικά και γλωσσάρια, εγχειρίδια ορολογίας, γλωσσικά εγχειρίδια (της Ιορδανίδου από τις εκ. Πατάκη είναι μαστ) και εγκυκλοπαίδειες. Πρέπει να έχεις γνώμη για τα πάντα. Εγώ έχω μάθει πολλά μέσα από τον υποτιτλισμό. Σκέψου ότι αποδίδεις πράγματα που τα έγραψε κάποιος στον κόσμο, τα σκηνοθέτησε κάποιος άλλος, τα είπαν κάποιοι άλλοι και τα θαύμαζαν πολλοί άλλοι. Έχεις ευθύνη απέναντι στο (τηλεοπτικό) κοινό, καθώς ό,τι γράφεις ο κόσμος το θεωρεί σωστό. Αν γράψεις "Ποιός είναι;" ξαφνικά οι μισοί θα θεωρήσουν ότι το ποιος θέλει τόνο στην ερώτηση, ενώ οι άλλοι μισοί θα ανοίγουν γραμματικές για να βεβαιωθούν. Μιλώ βεβαίως για τους ανθρώπους που δεν έχουν επαφή με τη γλώσσα.
Καλό είναι, όπως είπε, η Lefty, να μην κάνεις ερασιτεχνικά για το διαδίκτυο. Κάν' τα για 'σένα, για εξάσκηση. Στείλε βιογραφικά σε όλες τις εταιρείες. Θα σου στείλουν κάποιες ένα δοκιμαστικό. Αν το κάνεις καλά, είσαι εντάξει. Δεν θα σου ζητήσουν διδακτορικό.
Καλά όλα αυτά, αλλά οφείλω να πω την πικρή αλήθεια. Δεν ζεις μόνο από τον υποτιτλισμό. Πρέπει να κάνεις παράλληλα μαθήματα, άλλες μεταφράσεις, μεταγλωττίσεις, δουλειές γραφείου. Ακόμη κι αν συνεργάζεσαι με τρεις εταιρείες, καθώς δεν έχουν πάντα όλες δουλειά, δεν μπορείς να τα προλάβεις όλα.
Κλείνω με μια φοβερή φράση που μου είπε κάποτε η καταπληκτική μεταφράστρια και δασκάλα μου Μαρία Αγγελίδου όταν τη ρώτησα τι χρειάζεται για να γίνω μεταφαρστής "Τρία πράγματα: υπομονή, επιμονή και μπόλικη λογική". Το τρίτο δεν το είχα καταλάβει τότε, αλλά σήμερα το έχω ζήσει στο πετσί μου. Το καταλαβαίνεις αυτό το τρίτο όταν κάποιος λέει μια λέξη σε μια ταινία, εσύ ορκίζεσαι ότι σημαίνει κάτι αυτή η λέξη, αλλά δεν βγάζει νόημα. Έπειτα, ψάχνεις λίγο καλύτερα και βλέπεις ότι αυτή η λέξη, που ξέρεις από την A' Junior, έχει κι άλλη σημασία. Εκεί θέλει μπόλικη λογική. Εκεί δεν πρέπει να πιστέψεις ότι ο σεναριογράφος ήταν τόσο χαζός ώστε να γράφει δυσνόητα κείμενα, αν και συμβαίνει κι αυτό!
Μου θυμίζεις τον εαυτό μου. Το μήνυμά σου μοιάζει πολύ με το πρώτο μήνυμα που έγραψα στο φόρουμ. Τα ίδια προσόντα μ' εσένα είχα κι εγώ όταν ξεκινούσα!
Σου εύχομαι τα καλύτερα.
Πάνος
Ξέχασα να πω για τα σενάρια. Συνήθως έχεις σενάριο. Συχνά το σενάριό σου είναι τόσο λεπτομερές, που σου εξηγεί με σημειώσεις ακόμη και τις πιο εύκολες φράσεις. Υπάρχουν και φορές που σενάριο δεν υπάρχει. Όταν πρέπει να κάνεις κάτι εξ ακοής, πάντα ψάχνεις μήπως βρεις στο ίντερνετ αγγλικούς ή άλλους υπότιτλους. Λίγες εταιρείες πληρώνουν παραπάνω για το εξ ακοής. Συνήθως δίνουν τα ίδια. Στην αρχή θα φας αρκετή "σκαρταδούρα", δυστυχώς.
Σε σπάνιες περιπτώσεις έχεις το σενάριο χωρίς το βίντεο. Μπορεί να σου πούνε "Σου στέλνω το σενάριο και περιμένω από την Disney το βίντεο". Εκεί, αν βιάζονται, ξεκινάς με το σενάριο και, όταν πάρεις το βίντεο, διασταυρώνεις τις μεταφραστικές σου επιλογές.