είδομεν, ίδωμεν, οψόμεθα

[progvamp]

Πριν λίγο καιρό είχα μια διαφωνία με έναν φίλο για την ορθή γραφή του ρήματος, αλλά και για τον τρόπο που το χρησιμοποιούμε σήμερα στις συνομιλίες μας.

Εψαξα σε κάτι λεξικά Αρχαίων Ελληνικών, αλλά και στη σχολική Γραμματική του Τριανταφυλλίδη όπου και το αναφέρει στο Επίμετρο στον πίνακα των ανωμάλων ρημάτων.Βρήκα ότι και οι δύο τύποι είναι σωστοί, αλλά σίγουρα είναι λάθος η ανάποδη γραφή ίδομεν/είδωμεν που συναντάται συχνά και σε πολλές σελίδες στο διαδίκτυο.

Ακόμα κι έτσι, όμως, τελικά δεν είναι σωστή η χρήση ούτε του ενός ούτε του άλλου τύπου για την περίπτωση που συνήθως το χρησιμοποιούμε. Δηλαδή, θέλοντας να πούμε... "βλέπουμε" ή "θα δούμε (τι θα γίνει)", λέμε "είδομεν" ή "ίδωμεν", ενώ κανονικά θα έπρεπε να λέμε "οψόμεθα". Αυτό το τελευταίο μου το είπε μία συνάδελφος και από ό,τι κατάλαβα η διαφορά των τριών τύπων έγκειται στη σημασία του καθενός.

Αν λοιπόν χρησιμοποιούμε το "οψόμεθα" όταν θέλουμε να πούμε "θα δούμε (τι θα γίνει)" ή "βλέπουμε (τι θα γίνει)" ή "για να δούμε (τι θα γίνει στο μέλλον)", οι άλλοι τύποι πότε χρησιμοποιούνται και γιατί;

*edit: Στο Λεξικό Ρημάτων της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας του Παν. Ε. Γιαννακόπουλου, εκδ.Πελεκάνος βρήκα ότι και οι τρεις τύποι ανήκουν στο ρήμα "οράω-ώ" (=βλέπω, παρατηρώ, καταλαβαίνω, αντιλαμβάνομαι, προσέχω), αλλά σε διαφορετικές εγκλίσεις. Συγκεκριμένα ο τύπος "είδομεν" είναι α' πληθ. Οριστική Αορίστου Β', ο τύπος "ίδωμεν" είναι α' πληθ. Υποτακτική Αορίστου Β' και ο τύπος "οψόμεθα" είναι α' πληθ. Οριστική Μέλλοντα.

Στο "Νέον Ορθογραφικόν Ερμηνευτικόν Λεξικόν" Δ. Δημητράκου βρήκα πολλά και διάφορα ψάχνοντας για ό,τι σχετικό με τους παραπάνω ρηματικούς τύπους και μάλλον μπερδεύτηκα πάλι. :s

Στη σελίδα 991, στο λήμμα "οίδα" αναφέρεται ότι ο τύπος "είδομεν" είναι Υποτακτική του ρήματος "είδω"* και κλίνεται ως εξής: ειδώ (κ. ειδέω κ. ιδέω κ. είδω), ειδής, ειδή, ειδώμεν (είδομεν), ειδήτε (είδετε), ειδώσι.

*αρχ.ενεστ. αντί του οποίου εν χρήσει το ορώ ή βλέπω, 1 βλέπω, θεώμαι, Υποτακτική: ίδω/ ίδωμι,
2 μεσ. κοιτάζω, επιτηρώ, φυλάσσω... 8 ορώμαι, φαίνομαι, μεσ. είδομαι κ. εείδεται, Αόριστος: εισάμην

[frem]

Το "είδομεν" είναι απλή ανορθογραφία (όταν χρησιμοποιείται με αυτόν τον τρόπο), αλλά το "ίδωμεν" είναι προτρεπτική υποτακτική και σωστά χρησιμοποιείται έτσι. Δεν μεταφράζεται "θα δούμε", αλλά "να δούμε", "ας περιμένουμε να δούμε".

[Elsa Doxaki]

Με αυτή τη χρήση του ρήματος έχω τεράστιο πρόβλημα γιατί ακούω από τους περισσότερους να χρησιμοποιούν το "ἴδωμεν". Σύμφωνα με την ταπεινή μ άποψη είναι λάθος. Γιατί είναι υποτακτική β΄αορίστου. Η υποτακτική φανερώνει κάτι που θέλουμε να γίνει ή περιμένουμε να γίνει. Οπότε αν χρησιμοποιούμε το "ἴδωμεν" όπως αναφέρθηκε πιο πάνω ως "να δούμε" είναι λάθος γιατί το "να δούμε" της υποτακτικής ερμηνεύεται ως κάτι "το δυνατό" δυνητική υποτακτική, π.χ."θα πέσει τόσο χιόνι που έχουμε να δούμε 5 χρόνια"(δεν έπεσε αλλά ξέρουμε ότι είναι δυνατόν να πέσει). Τώρα αν το χρησιμοποιούσαμε ως, "ας περιμένουμε να δούμε" είναι σωστό εκφράζει την προτροπή της υποτακτικής, όμως σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιούμε την έκφραση συνήθως "κάτσε να δούμε". Συνήθως λοιπόν όταν λέμε "ἴδωμεν" οι περισσότεροι εννοούμε "θα δείξει-θα φανεί- θα το δούμε" με την έννοια του μελλοντικού, του αβέβαιου, και δεν εκφράζουμε (το ενδεχόμενο, το επιθυμητό, προτροπή, παραχώρηση, ευχή, το δυνατό, απορία, το πιθανό ή προσταγή) που φανερώνονται στην υποτακτική. Άρα ο σωστός τύπος κατά την άποψή μου είναι το "ὀψόμεθα" οριστική μέσου μέλλοντα  με ενεργητική σημασία, επιπλέον στην αρχαία γλώσσα και οι 4 τύποι μέλλοντα που χρησιμοποιούμε σήμερα εκφράζονται με ένα, το μέλλοντα της οριστικής, οπότε μπορεί σήμερα να εκφράζουμε το ρήμα με στιγμιαίο μέλλοντα ή εξακολουθητικό, στα αρχαία όμως χρησιμοποιείται ένας μέλλοντας.

[spiros]

Οι περισσότεροι χρησιμοποιούμε τον τύπο "ίδωμεν" όταν θέλουμε να πούμε "θα δούμε". Πολλοί, όμως, θεωρούν τον τύπο αυτό εσφαλμένο, αφού είναι αόριστος β'. Ο μέλλοντας του ρήματος οράω-ορώ είναι οψόμεθα. Επομένως, υπάρχει η άποψη πως δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ο τύπος ίδωμεν, αλλά μόνο το οψόμεθα. Ποιο είναι, όμως, το σωστό;

Το οψόμεθα, πράγματι είναι μέλλοντας του ορώ. Αλλά ο τύπος ίδωμεν, έτσι όπως τον χρησιμοποιεί η πλειονότητα, δεν είναι λανθασμένος.

Το ίδωμεν είναι προτρεπτική υποτακτική και σωστά χρησιμοποιείται έτσι. Ωστόσο, δεν μεταφράζεται "θα δούμε", αλλά "να δούμε", "ας περιμένουμε να δούμε".

Το μπέρδεμα γίνεται με τον τύπο "είδομεν", ο οποίος είναι οριστική αορίστου β' και μεταφράζεται "είδαμε".
Ίδωμεν ή οψόμεθα;         -          ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

ίδωμεν ρ. θα δούμε- λέγεται σε περιπτώσεις που περιμένουμε να δούμε τι θα συμβεί: δεν ξέρω αν θα με προσλάβουν τελικά - ίδωμεν || -Πιστεύω ότι θα τα καταφέρεις. ίδωμεν.
[ΕΤΥΜ αρχ·. υποτ. αορ. β', μηδενισμ. βαθμ. τού θ. που απαντά στην οριστική ειδον. Βλ. κ. οίδα].
— Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γεωργίου Μπαμπινιώτη

όψομαι ρ. αμετβ. αποθ. (αρχαιοπρ.) θα δω· στις ΦΡ.
(α) οψόμεθα (ες Φιλίππους) (οψόμεθα ές Φιλίππους, Πλουτ. Βρούτος 36)
(i) θα δούμε (ενν. τι μας επιφυλάσσει το μέλλον, ποιες θα είναι οι εξελίξεις): Ποιος ξέρει πού θα οδηγηθούμε με αυτή την πολιτική; οψόμεθα 
(ii) θα έρθει η ώρα τού ξεκαθαρίσματος των λογαριασμών
(β) ας όψεται (+ουσ.) (υμείς οψεσθε, Κ.E. Ματθ. 27, 24) για κάποιον που θεωρείται ο φταίχτης, ο υπαίτιος για δυσάρεστη κατάσταση: το νησί μας είναι
παρατημένο στη μοίρα του- ας όψονται οι βουλευτές μας, που μας θυμούνται μόνο στις εκλογές! ΣΧΟΛΙΟ λ. αποθετικός. [ΕΤΥΜ. αρχ. μέλλ. τού ρ. ορώ
— Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γεωργίου Μπαμπινιώτη