Yanni, Nostalgia (δίσκος: Yanni Live at the Acropolis (1994))
Ελένη Μερκενίδου, Η νοσταλγία του οδυσσέως
Αν η προσαρμογή είναι από τους θεμελιωδέστερους μηχανισμούς άμυνας της ζωικής οικονομίας, στην «Οδύσσεια» παρουσιάζεται η αριστεία της μέσω του οδυσσέως, ενός προσαρμοστικού ατόμου, ο οποίος χρεώνεται από κάποια ποιητική ειμαρμένη την ικανότητα του μηχανάσθαι, την εξοχότατη ορμή της προσαρμογής. Η κυκλωτερής αισθηματικότητα, η κυκλική κίνηση των ερεθισμάτων, φαίνεται να ρυθμίζει τη βιοτική αρμονία αυτού του ανθρώπινου εγκεφάλου. Η ταλάντωσή του από τη διάσωση της θυμικής ακεραιότητας ως την επιβίωση και του σώματος που αδυνατεί να μεροληπτήσει στις οικουμενικές συντυχίες, αντικατοπτρίζεται στην επιστροφή∙ το οδύσσειον πρότυπο φεύγει διαρκώς ανεπαρκέστατο -γιατί επιβάλλεται- από τη στιγμή του χρόνου και το στίγμα του χώρου, αναπτύσσοντας παράλληλα μιαν αυτοδύναμη ροπή προς το εγκαταλειπόμενο σημείο, για να καταστεί τούτο μοιραία πόλος έλξης νόστου, argumentum ex silentio μιας αναγωγής του πολίτη στον άνθρωπο.
Η επίτευξη του νόστου προεικάζει ένα καθαρτήριο στάδιο, όπως δίκαια κάθε ενέργεια που τείνει στην επιτάχυνση ή επιβράδυνση, στην απορρύθμιση του κύκλου της. Η καθαρτήρια δοκιμασία συνίσταται σε άλγη, φυσικές και υπερφυσικές ασκήσεις, που σκόπιμα άλλοτε επιταχύνουν κι άλλοτε επιβραδύνουν την κίνηση του νοστούντος, αντίρροπα προς τη δάση του, ώστε να αποκαθίσταται η ισορροπία. Η συσσώρευση δυναμικού από τη διαφορά εξωτερικών και εσωτερικών ψυχοπεδίων πιέζει το υποκείμενο του νόστου σαν συναίσθημα, γνωστό με το όνομα «νοσταλγία» και εμφανιζόμενο στην απάτη της διάκρισης του εφικτού από το ανέφικτο∙ προγραμματίστηκε για να παραπληροί το κενό του προσώπου με μορφές αλγητικές [εικαστικά: γκριμάτσες], εξοντώνοντας είτε εξορκίζοντας το πάθος με πάθος. Η αντίδραση στην πραγματική νοσταλγική δράση είναι η φαινομένη νοσταλγία, η οποία συχνά εκδηλώνεται ως δραματοποιητική των αλγών του νόστου: μια μηχανή προσαρμογής του καθαιρομένου οδυσσέως στον εαυτό του.
Είμαι κατώτερος από τις περιστάσεις∙ τότε
ας κλέψω απ’ τη σάρκα μου.
Από τη συλλογή Η νοσταλγία / Μια δροσερή μηχανή των οδυσσέων (1985)